Metody aktywizujące

E
C
Ą
J
U
Z
I
W
Y
T
K
A
Y
D
O
T
E
M
I.J.
P. L.
METODY AKTYWIZUJĄCE
– to sposób działania grup i
prowadzącego umoŜliwiający aktywne
uczenie się, czyli uczenie się poprzez
działania i przeŜywanie.
Metody te charakteryzują się:
• duŜą siłą stymulowania aktywności
uczniów i nauczycieli;
• wysoką skutecznością;
• duŜą róŜnorodnością i atrakcyjnością
działania.
Metody aktywizujące pomagają
uczniom:
• pogłębić zainteresowanie wspólną
sprawą,
• przyswoić bez trudu wiedzę,
• rozwinąć własne pomysły,
• komunikować się,
• dyskutować i spierać się na róŜne
tematy.
Nauczyciel pracujący metodami aktywizującymi w
dość krótkim czasie odchodzi od swojej
dotychczasowej roli nauczyciela – eksperta w
kierunku nauczyciela:
• doradcy który jest do dyspozycji, gdy uczniowie
mają problem z rozwiązaniem trudnego zadania,
lub gdy go nie rozumieją, a takŜe wtedy, gdy są
niepewni;
• animatora- który inicjuje metody i objaśnia ich
znaczenie dla procesu nauczenia się,
przedstawia cele uczenia się i przygotowuje
materiał do pracy;
• obserwatora i słuchacza- który obserwuje
uczniów przy pracy i dzieli się z nimi tymi
obserwacjami;
• uczestnika procesu dydaktycznego- który wie,
Ŝe nie musi być doskonały i jest przykładem
osoby, która uczy się przez całe Ŝycie;
• partnera- który jest gotowy modyfikować
przygotowaną wcześniej lekcję w zaleŜności od
sytuacji w klasie.
Metody aktywizujące moŜna
podzielić na:
•
metody problemowe, rozwijające umiejętność
krytycznego myślenia.
Polegają one na przedstawieniu uczniom
sytuacji problemowej oraz organizowaniu
procesu poznawczego. Wykorzystywane są
przy tym róŜnorodne źródła informacji, np.
filmy dydaktyczne, fotografie, rysunki,
Internet, dane liczbowe. Na zachodzące
wówczas procesy poznawczo-wychowawcze
składa się analizowanie, wyjaśnianie,
ocenianie, porównywanie i wnioskowanie.
Przykładowe metody problemowe:
burza mózgów, obserwacja, dyskusja
panelowa, metoda problemowa,
studium przypadku.
Metody aktywizujące moŜna
podzielić na:
•
metody ekspresji i impresji, nastawione na
emocje i przeŜycia. Powodują wzrost
zaangaŜowania emocjonalnego uczniów. Jest
on efektem doznań i przeŜyć związanych z
wykonywaniem określonych zadań (np. gra
dydaktyczna).
Przykładowe metody ekspresji i
impresji: drama, metoda symulacyjna,
mapa mózgu, metoda laboratoryjna,
metoda projektu.
Metody aktywizujące moŜna
podzielić na:
•
metody graficznego zapisu, w których proces
podejmowania decyzji przedstawia się na
rysunku. Zachęcają do samodzielnego
podejmowania decyzji.
Przykładowe metody graficznego
zapisu: drzewko decyzyjne, rybi
szkielet, plakat, mapa mentalna,
śnieŜna kula, mapa skojarzeń.
Przykładowe metody
aktywizujące:
BURZA MÓZGÓW
m
pro eto
ble da
mo
we
Metoda zabawowa, kształtująca
pomysłowość i wyobraźnię, inaczej giełda
pomysłów.
BURZA MÓZGÓW
m
pro eto
ble da
mo
we
Metodę tę stosuje się:
• jako rozgrzewkę na początku zajęć,
• dla utrwalenia wcześniej zdobytej wiedzy,
• dla ustalenia poziomu posiadanej wiedzy,
• dla znalezienia najlepszego rozwiązania
jakiegoś problemu.
BURZA MÓZGÓW
m
pro eto
ble da
mo
we
Metoda ta pozwala na:
• włączenie wszystkich uczniów do pracy,
• szybkie zgromadzenie duŜej ilości pomysłów lub
faktów,
• przeprowadzenie rozgrzewki umysłu,
• sprawdzenie posiadanej wiedzy.
ANALIZA PRZYPADKU
m
pro eto
ble da
mo
we
Jest metoda interpretacji zdarzeń rzeczywistych
lub opracowanych na uŜytek jakiegoś problemu.
Uczy, Ŝe istnieje wiele rozwiązań, a świat i Ŝycie
jest złoŜone.
METODA SYMULACYJNA
me
ek tod
sp
a
r
im esj
pre i i
sj i
Metoda ta umoŜliwia uczniom stworzenie modelu
pewnej rzeczywistości.
Odgrywając w niej określone role, starają się
oni osiągnąć wytyczony cel. Symulacja
upraszcza w znacznym stopniu przedstawioną
rzeczywistość.
OPIS
me
ek tod
sp
a
r
im esj
pre i i
sj i
Uczniowie wraz z nauczycielem siedzą w kole.
Wszyscy wyklaskują podany rytm. W takt rytmu
kolejni uczestnicy wymieniają słowa kojarzące
się z tematem. Nauczyciel jest uczestnikiem
zabawy, ale jednocześnie czuwa nad jej
przebiegiem.
ZABAWA W SKOJARZENIA
me
ek tod
sp
a
r
im esj
pre i i
sj i
Metoda mająca na celu przygotowanie opisu czy
narracji, pozwala na zgromadzenie słownictwa
wokół tematu,
np. dom, teatr.
Wprowadza w atmosferę pracy, skupienia,
słuchania.
PISANIE PO
PŁYNĄCEJ KARTCE
me
ek tod
sp
a
r
im esj
pre i i
sj i
Zabawa polega na tym, Ŝe w trakcie mówienia
nauczyciel przerywa przekaz informacji i posyła
do uczniów sylwetkę rzeczy, czy przedmiotu,
który jest charakterystyczny dla opisu lub
narracji. Zadaniem kaŜdego ucznia jest wpisanie
słowa, zwrotu bądź zdania kojarzącego się z
tematem w danej chwili. Po napisaniu kartka
zostaje przesłana do kolejnej osoby w grupie.
DRAMA
me
ek tod
sp
a
r
im esj
pre i i
sj i
Metoda ta słuŜy interpretacji utworów literackich,
wydarzeń historycznych. Uczniowie działają
zgodnie ze swoją wyobraźnią i "na gorąco"
ustalają kierunek rozwoju fikcyjnych zdarzeń, w
których uczestniczą. KaŜda osoba
uczestnicząca w dramie działa na swoim
poziomie rozwoju i nie oczekuje się od niej, by
osiągała takie rezultaty jak inni.
GRY DYDAKTYCZNE
me
ek tod
sp
a
r
im esj
pre i i
sj i
Metoda oparta na zabawie wg ściśle określonych
reguł opracowanych przez dorosłych. Jest to
celowo organizowana sytuacja, oparta na opisie
faktów i procesów, w której osoby uczące się
rywalizują ze sobą w ramach określonych reguł.
GRY DYDAKTYCZNE
me
ek tod
sp
a
r
im esj
pre i i
sj i
Wśród gier dydaktycznych wyróŜniamy gry:
• quizowo – turniejowe,
• planszowe,
• sytuacyjne,
• symulacyjne,
• inscenizacje.
INSCENIZACJA
me
ek tod
sp
a
r
im esj
pre i i
sj i
Metoda polega na przedstawieniu pewnego
zdarzenia, część uczestników przyjmuje na
siebie role osób występujących w zdarzeniu,
pozostali są obserwatorami.
Po inscenizacji dyskusja i ocena
zainscenizowanego problemu.
METODA PROJEKTÓW
me
ek tod
sp
a
r
im esj
pre i i
sj i
Metoda opiera się na praktycznym działaniu
dotyczącym realizacji pewnego zdarzenia
(projektu) zaproponowanego i
zaprojektowanego przez uczniów.
METODA PROJEKTÓW
me
ek tod
sp
a
r
im esj
pre i i
sj i
Etapy pracy nad projektem:
• określenie tematu projektu,
• zadania, które mają wykonać uczniowie, aby
osiągnąć cele,
• źródła, do których naleŜy sięgnąć przy zbieraniu
informacji,
• termin prezentacji,
• kryteria oceny,
• praca nad projektem,
• prezentacja projektu,
• ocena projektu.
DRZEWKO DECYZYJNE
m
gra eto
fic da
za zneg
pis
u o
Metoda realizująca decyzje w trudnych i
niejednoznacznych sytuacjach. MoŜe słuŜyć
analizie i pełnemu zrozumieniu waŜnych decyzji
w przyszłości. Pomaga uczniom przybliŜyć
kontrowersyjne postacie i decyzje, umoŜliwia
podsumowanie wiadomości uczniów w
atrakcyjnej formie oraz ich oceny.
MAPA SEMANTYCZNA
m
gra eto
fic da
za zneg
pis
u o
Metoda ta jest graficzną formą zapisu informacji,
która moŜe być zastosowana zarówno podczas
lekcji rozpoczynającej nowy materiał, jak i
powtórzeniowych. Jej zaletą jest prosty,
semantyczny sposób zapisu informacji, przez co
stają się one czytelne i łatwiejsze dla ucznia.
Mapa semantyczna zastosowana równocześnie
z dyskusją pozwala na usystematyzowanie
informacji i ukazanie związków pomiędzy nimi.
METAPLAN
m
gra eto
fic da
za zneg
pis
u o
Metoda ta jest plastycznym zapisem dyskusji, w
czasie której uczniowie analizują dany problem,
próbują przewidzieć jego skutki oraz formułują
wnioski. Metodę moŜna stosować zarówno
podczas pracy w grupach, jak i z całą klasą.
Podczas pracy w zespołach uczniowie
wypełniają schemat metaplanu i wybierają
osobą referującą, natomiast podczas pracy całej
klasy uczniowie na kartkach samoprzylepnych
wypisują po jednym wniosku w odpowiedzi na
pytania: " Jak było?", " Jak powinno być?", i "
Dlaczego tak nie jest?". Następnie kaŜdy uczeń
przykleja w odpowiedniej części metaplanu
swoje propozycje.
PORTFOLIO
m
gra eto
fic da
za zneg
pis
u o
• Ustalenie zadania.
• Określenie rodzaju gromadzonych materiałów
(widokówki, ilustracje, fotografie, mapy, plany,
artykuły, dane statystyczne).
• Przygotowanie teczek (skoroszytów) na
zbierane materiały.
• Ustalenie terminu – na kiedy będą potrzebne.
• Wykorzystanie gromadzonych materiałów przy
realizacji wcześniej ustalonych zagadnień.
"444"
m
gra eto
fic da
za zneg
pis
u o
• Podział klasy na zespoły 4-osobowe (kaŜdy zespół
uŜywa innego koloru pisaka)
• KaŜdy zespół proponuje 4 rozwiązania na
przygotowanych kartogramach ( kartach pracy).
• Kartogramy wędrują w jednym kierunku i kaŜdy
zespół uzupełnia własnymi czterema pomysłami
rozwiązań ( pomysły nie mogą się powtarzać).
• Powrót kartogramów do " pierwszych właścicieli",
analiza zapisów i przygotowania prezentacji.
• Wybór najlepszych rozwiązań i ocena pracy grup.
• ZaleŜności od liczby uczniów w klasie oraz liczby i
rodzaju problemów, moŜna stosować inny podział
klasy i określić inną liczbę rozwiązań ( np. 462, 555,
563, 842).
Literatura:
• Brudnik E. "Moszczyńska A. " Ja i mój
uczeń pracujemy aktywnie" Kielce 2000.
• KrzyŜewska J.,Aktywizujące metody i
techniki w edukacji" cz. II, Suwałki 2000.
• Ziętkiewicz E. "Jak aktywizować
uczniów-Burza mózgów i inne techniki w
edukacji"