Czerwony piaskowiec noworudzki
Transkrypt
Czerwony piaskowiec noworudzki
Kamienie polskie Czerwony piaskowiec noworudzki [ Minimonografie polskich kamieni budowlanych ] Filary Mostu Zwierzynieckiego we Wrocławiu wykonano z piaskowców noworoudzkich. (trias), nazwanego tak ze względu na charakterystyczny kolor osadów łączony z warunkami klimatu pustynnego. Czerwone piaskowce tworzą liczne wychodnie w okolicach Świerków, Nowej Rudy i Tłumaczowa. Maksymalną miąższość (do 400 m) osiąga w okolicach Nowej Rudy, a konkretnie Słupca (do 1967 r. osiedla, do 1972 r. samodzielnego miasta, obecnie dzielnicy Nowej Rudy). Na wzgórzach Wszystkich Świętych i św. Anny w pobliżu wsi Bieganów (wzmiankowanej już w 1499 roku) była prowadzona eksploatacja piaskowców w licznych łomach, obecnie zarzuconych. W jednym z nich aktualnie prowadzi wydobycie bloków firma Dariusza Paterka Piaskowiec Czerwony (ok. 100 ton rocznie). 64 nK 40 | 4/2009 Piaskowce noworudzkie mają barwę od jasnoczerwonej do intensywnie czerwonej, ziarno drobne, średnie, grube, a nawet soczewki i gniazda żwirowe. Skała charakteryzuje się wyraźnym, równoległym uławiceniem, przy czym ławice osiągają miąższość 2-3 m. Spoiwo piaskowców jest krzemionkowe lub w mniejszym stopniu krzemionkowo-ilaste. Piaskowiec jest twardy, dość trudny w obróbce i odporny na warunki atmosferyczne naszego klimatu. W składzie mineralogicznym dominują ziarna kwarcu (70-80%), skaleni (10-20%), okruchy różnych skał (10-20%), łyszczyki (do 1%) oraz spoiwo (10-15%). Dotychczas eksploatowane były głównie partie spągowe, a koło Słupca również partie środkowe, zawierające kilkumetrowe wkładki zlepieńców oraz nieliczne cienkie warstewki czerwonych, a rzadziej szaropopielatych łupków ilastych. Piaskowce są średnio zaburzone tektonicznie, najczęściej zapadają pod kątem 15-25 stopni w kierunku południowo-zachodnim. Właściwości techniczne piaskowców zostały zbadane, a reprezentatywne dane czterech prób pochodzą z kamieniołomu Słupiec II. Ze względu na walory dekoracyjne, trwałość barwy i dobre właściwości technologiczne czerwone piaskowce śląskie stosowano w budownictwie powszechnym i sakralnym (filary, cokoły, okładziny, obramowania okienne i drzwiowe, mury oporowe). Budowano z nich także mosty, wiadukty, filary, tunele, wieże widokowe. Na okolicznych cmentarzach zachowały się niektóre nagrobki z miejscowego piaskowca. Oto niepełny wykaz obiektów, w których zastosowano czerwone piaskowce śląskie: Srebrna Góra – twierdza z lat 1765-77 (m.in. naroża, krawędzie, rynny), Wrocław – most Zwierzyniecki (1895-97), poczta, Nowa Ruda - Słupiec – kościół ewangelicki (XIX w.), poczta, ratusz, dworzec kolejowy, niektóre domy mieszkalne, Bieganów – domy, stodoły, cembrowiny studni kopanych, Berlin – pomnik Bismarcka, Malbork – kościół zamkowy, Obiekty linii kolejowej Wałbrzych – Kłodzko: mosty, filary wiaduktów, tunele (lata 1879-80). Henryk Walendowski Włąsciwości techniczne piaskowców ze złoża w Słupcu: Ciężar właściwy 2,64 – 2,69 g/cm3 Ciężar objętościowy 2,22 – 2,34 g/cm3 Porowatość 11.5 – 16,85% Nasiąkliwość 3,64 – 5.25% Wytrzymałość na ściskanie w stanie powietrzno-suchym 555 – 1032 kg/cm2 Wytrzymałość na ściskanie po nasyceniu wodą 401 – 659 kg/cm2 Ścieralność na tarczy Boehmego 0,39 – 0,52 cm Mrozoodporność całkowita www.nowykamieniarz.pl fot.: r. kryza P od tą nazwą znany jest permski zwięzły piaskowiec budowlany, występujący w depresji śródsudeckiej. Około 270 milionów lat temu w kilku cyklach sedymentacyjnych osadzały się serie utworów ilastych, piaszczystych i zlepieńcowatych. Należą one do piętra czerwonego spągowca