Zagrożenia i wyzwania

Zagrożenia i wyzwania dla bezpieczeństwa zdrowotnego w Regionie Europejskim WHO:
zwiększone występowanie klęsk żywiołowych i stanów nadzwyczajnych.
Klęski żywiołowe i klęski spowodowane działalnością człowieka jak na przykład klęski upałów,
powodzie, susze, trzęsienia ziemi i katastrofy na dużą skalę przyczyniają się do zadawania ogromnych
cierpień ludziom, powodują każdego roku liczne ofiary śmiertelne i znaczne straty materialne. Od
roku 1990 w bazie danych Emergency Disasters Database (EM-DAT) 1 odnotowano 1.483 przypadków
klęsk i katastrof w Regionie Europejskim WHO dotykających ponad 42 miliony osób, łącznie
odpowiedzialnych za śmierć 98.119 ofiar i straty w wysokości ponad 168 miliardów USD. Klęski
upałów i trzęsienia ziemi przyczyniły się najbardziej do ogromnej liczby ofiar śmiertelnych, natomiast
powodzie, choć częstsze, miały względnie niższy wpływ na statystyki zgonów. Istnieją coraz
liczniejsze dowody, że zmiany klimatyczne są potencjalnym powodem coraz większej częstotliwości i
skali klęsk żywiołowych.
Tablica. Klęski żywiołowe i katastrofy w Regionie Europejskim WHO w latach 1990 – 2006
Rodzaj zdarzenia
Ilość
przypadków
Susze
Trzęsienia ziemi
Ekstremalne temperatury
Powodzie
Wypadki3
Osunięcia ziemi i lawiny
Pożary lasów
Huraganowe wiatry
Ogółem
31
102
112
344
609
57
58
170
1.483
Ofiary
śmiertelne
2
21.840
52.119
3.593
16.856
2.084
228
1.397
98.119
Ludność
dotknięta
katastrofą
14.865.575
5.875.138
1.389.529
11.566.509
137.638
90.196
286.969
8.063.234
42.274.788
Straty gospodarcze ( tys.USD)2
$14.297.309
$30.225.449
$9.024.788
$66.093.052
$11.697.048
$156.589
$3.540.357
$33.114.822
$168.149.414
(Źródło: EMDAT: Międzynarodowa Baza Danych Katastrof OFDA/CRED, www.emdat.net)
Klęski upałów
Latem 2003 r., klęski upałów nawiedziły znaczne obszary Europy Zachodniej, powodując 35.000
dodatkowych zgonów w wielu krajach, w tym blisko 15.000 w samej Francji, przy czym najmocniej
dotknięte zostały Włochy, Portugalia, Niemcy, Hiszpania i Wielka Brytania.
Odnotowano następujące fakty:
•
•
•
•
Zgony następowały w wyniku udarów cieplnych oraz zaburzeń układu sercowonaczyniowego, układu moczowego, układu oddechowego i zakłóceń przemiany materii;
Najmocniej dotknięte zostały osoby w wieku powyżej 70 lat, zwłaszcza kobiety;
Najwyższa śmiertelność zaobserwowana została wśród osób z grupy ryzyka o niskich
dochodach;
Osoby cierpiące na choroby przewlekłe były narażone w większym stopniu;
Po wydarzeniach 2003 r., miasta Francji, Niemczech, Węgrzech, Włochach, Hiszpanii i Wielkiej
Brytanii opracowały plany na wypadek klęski upałów, obejmujące między innymi systemy
ostrzegawcze. Dokładne i z odpowiednim wyprzedzeniem prognozy pogody, właściwe zrozumienie
skutków upałów, informacje i doradztwo dla obywateli, priorytetowe działania w stosunku do grup
1
A global disasters database managed by the Centre for Research on the Epidemiology of Disasters (CRED).
This includes only the direct damage costs, but not the indirect (for example health related costs)
3
Only accidents with 10 or more killed and/or 100 or more affected are included.
2
najbardziej zagrożonych oraz planowanie przestrzenne stanowią klucz do zapobiegania tragicznym
skutkom przyszłych klęsk upałów. Efektywna prewencja wymaga włączenia klęsk upałów w proces
planowania kryzysowego systemów ochrony zdrowia, środków dla obniżenia uciążliwości upałów i
promowania zachowań ochronnych osób narażonych.
Powodzie
Powodzie stanowią najczęściej występującą klęskę żywiołową. Od 1990 r. w Regionie Europejskim
WHO 3.593 osoby zginęły w wyniku utonięcia, urazów i innych zdarzeń związanych z powodziami.
Powodzie i następujące po nich skutki, w postaci uszkodzonej infrastruktury i konieczności zmiany
miejsca pobytu ludności, mogą prowadzić do zwiększonego występowania urazów, szerzania się
chorób zakaźnych, głownie dróg oddechowych i układu trawiennego, oraz urazów psychicznych.
Grupy podwyższonego ryzyka są tu najbardziej narażone. Działania w zakresie infrastruktury (budowa
tam) oraz organizacyjne (wczesne ostrzeganie i informacja) są niezbędne dla zapobiegania
negatywnym skutkom zdrowotnym powodzi.
Susze i pożary lasów
Występuje oczywisty związek między klęskami upałów, suszami i pożarami lasów. Niedożywienie jest
bezpośrednią konsekwencją w zakresie zdrowia suszy, co z kolei zwiększa ryzyko chorób zakaźnych i
chorób układu oddechowego. Susze w krajach Azji Środkowej miały negatywne skutki zwłaszcza dla
dzieci.
Może Aralskie jest przykładem, będącej skutkiem działalności człowieka, “przewlekłej klęski”
ekologicznej, która od lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku doprowadziła do dramatycznego, blisko
60% spadku ilości wody morskiej w tym basenie, przy zwiększonym stężeniu soli, co spowodowało
liczne konsekwencje zdrowotne.
Susze wpływają na zaopatrzenie w wodę pitną i zwiększają zagrożenie pożarami lasów i obszarów
zakrzewionych, zwłaszcza w obrębie basenu morza śródziemnego. Od 1990 roku, 228 osób w
Regionie Europejskim WHO zginęło w wyniku pożarów lasów, a zniszczenia miały negatywne skutki
dla blisko 300.000 osób.
Trzęsienia ziemi
Region Europejski WHO był terenem szeregu silnych trzęsień ziemi w ostatnich dwudziestu latach,
przy czym samo trzęsienie w okolicach Marmary w Turcji w 1999 r. dotknęło około dwóch milionów
ludzi, powodując śmierć ponad 18.000 osób.
Poza istotnymi konsekwencjami ekonomicznymi zniszczeń i dewastacji terenów, trzęsienia ziemi
wywierają ogromny wpływ na stan zdrowia dotkniętej ludności. Są przyczyną wysokiej śmiertelność
poprzez urazy, uduszenia i tzw. “syndrom zawalenia”, jak też powodują ogromne konsekwencje
psycho-społeczne.
Katastrofy
Od 1990r.w Regionie odnotowano ponad 600 znaczących wypadków przemysłowych lub
technologicznych, które kosztowały życie blisko 17.000 istnień ludzkich.
W dniu 26 kwietnia 1986 r. świat dotknęła najpoważniejsza w historii katastrofa nuklearna. Katastrofa
w Czarnobylu dotknęła zdrowie ogromnej rzeszy ludzi narażonych na promieniowanie jonizujące. Po
wybuchu w Czarnobylu odnotowano istotny wzrost liczby przypadków raka tarczycy u dzieci
zamieszkujących skażone tereny Białorusi i Ukrainy.
Ryzyka związane ze zmianami klimatycznymi
międzynarodowego bezpieczeństwa zdrowotnego
tworzą
dodatkowe
obciążenia
dla
Niektóre ze skutków zmian globalnych klimatycznych stają się w coraz większym stopniu widoczne i
odczuwalne. Średnia temperatura powierzchni ziemi podniosła się o blisko 1°C w ciągu ostatnich stu
lat.
Przygotowane projekcje potencjalnych konsekwencji zmian klimatycznych dla Europy, między
innymi przez Międzynarodowy Panel d/s Zmian Klimatycznych (IPCC) przewidują, że Region
prawdopodobnie przeżywać będzie całą serię scenariuszy zagrożeń dla zdrowia, w tym zwiększoną
częstotliwość ekstremalnych zjawisk pogodowych (powodzie, huraganowe wiatry, susze i fale
katastroficznych upałów).
W dłuższej perspektywie czasowej, skutki zdrowotne i społeczno-gospodarcze zmian klimatycznych,
wraz z migracją i ewakuacjami ludności, stanowić będą szczególne obciążenie dla przyszłych pokoleń.
Źródło: Mazowieckie Centrum Zdrowia Publicznego w Warszawie