6. ZAGADNIENIE WIĄśĄCYCH POLECEŃ A ODPOWIEDZIALNOŚĆ

„…Nie ma zysku bez ryzyka…”
Odpowiedzialność cywilna członków zarządu spółek
kapitałowych
w kontekście dopuszczalnych granic ryzyka biznesowego
Kubas Kos Gaertner -Adwokaci
Al. Armii Ludowej 26 (budynek Focus)
00-609 Warszawa
KWESTIE WPROWADZAJĄCE :
1. RODZAJE ODPOWIEDZIALNOŚCI
i.
ii.
prywatnoprawna (cywilnoprawna):
•
wewnętrzna (wobec spółki i jej wspólników);
•
zewnętrzna (wobec wierzycieli spółki i osób trzecich);
publicznoprawna (poza prawem prywatnym):
•
administracyjnoprawna (prawo administracyjne);
•
karna
(kodeks
karny,
pozakodeksowe prawo karne);
karny-skarbowy,
KWESTIE WPROWADZAJĄCE :
2. PRZYPOMNIENIE OGÓLNYCH PRZESŁANEK
ODPOWIEDZIALNOŚCI (1)
i.źródła obowiązków członków zarządu:
• ustawa (kodeks spółek handlowych i pozakodeksowe przepisy prawa
handlowego, np. ustawa o KRS);
• akty organiczne spółki (statut spółki akcyjnej, umowa spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością, itp.);
• regulaminy funkcjonowania organów spółki;
• umowy konstruujące stosunek zatrudnienia (kontrakty menedŜerskie);
• umowy wspólników, które członek zarządu zobowiązał się
przestrzegać (np. joint venture agreements);
ii.bezprawność jako podstawowa przesłanka odpowiedzialności
iii.kryterium
winy
–
wina
w
postaci
lekkomyślności
i niedbalstwa, zamiar ewentualny;
KWESTIE WPROWADZAJĄCE:
2. PRZYPOMNIENIE OGÓLNYCH PRZESŁANEK
ODPOWIEDZIALNOŚCI (2)
iv.mierniki staranności (standardy zarządzania);
• SA Katowice 5.11.1998 (ACa 322/1998):
Staranność sumiennego kupca powinna uwzględniać :
(a)
przewidywanie skutków załoŜonych działań,
(b)
podejmowanie
dostępnych
środków
faktycznych
lub
prawnych w celu wywiązania się z zobowiązania,
(c) wykazywanie zapobiegliwości, sumienności, ostroŜności i dbałości
dla osiągnięcia rezultatu zgodnego z interesami spółki.
KWESTIE WPROWADZAJĄCE:
3. ZNACZENIE ABSOLUTORIUM (1)
i. Co do zasady wyłącza odpowiedzialność członka zarządu za szkodę
względem spółki .
ii. Udzielenie/odmowa nie jest powiązane z mandatem zarządcy.
KWESTIE WPROWADZAJĄCE:
3. ZNACZENIE ABSOLUTORIU (2)
Orzeczenie SA Katowice 5.11.2004 (I ACa 540/2004):
iii.(…) sama odmowa udzielenia absolutorium nie jest równoznaczna
z odpowiedzialnością członka zarządu i nie przesądza o działaniu lub
zaniechaniu sprzecznym z prawem lub postanowieniami statutu spółki.
iv.Nie moŜna skutecznie domagać się ustalenia nieistnienia odpowiedzialności
powoda z tytułu wszystkich nieskonkretyzowanych zdarzeń i zachowań
mogących ewentualnie w przyszłości prowadzić do odpowiedzialności członka
zarządu za szkodę wyrządzoną działaniem lub zachowaniem sprzecznym z
prawem lub postanowieniami statutu.
KWESTIE WPROWADZAJĄCE:
4. PODZIAŁ KOMPETENCJI W ZARZĄDZIE
A ODPOWIEDZIALNOŚĆ JEGO POSZCZEGÓLNYCH CZŁONKÓW
Orzeczenie SA Katowice 5.11.1998 (ACa 322/1998):
i.
Znaczny
stopień
wyodrębnienie
samodzielności
biura
finansowo-organizacyjne,
maklerskiego
które
zezwalały
oraz
mu
jego
na
samodzielne podejmowanie decyzji, nie wyłączało go spod nadzoru
organów banku, a kierujący biurem był powołany i odwoływany przez
zarząd banku.
ii.
Powierzenie nadzoru jednemu członkowi zarządu banku nad działalnością
biura z reguły nie powinno zwalniać pozostałych członków zarządu od
odpowiedzialności w tym zakresie.
5. 1. RYZYKO GOSPODARCZE JAKO PRZESŁANKA WYŁĄCZENIA
ODPOWIEDZIALNOŚCI CZŁONKA ZARZĄDU – ZAŁOśENIA
i.
Obowiązek pomnaŜania majątku spółki jako podstawowy obowiązek
zarządców (takŜe w warunkach ryzyka gospodarczego)
ii.
Działania menedŜerów nie mogą być dowolne i wyjęte spod weryfikacji pod
kątem legalności;
iii. Kluczowe
ustalenie
pojęcia
LEGALNOŚCI
w
kontekście decyzji
biznesowych
iv. Relewantność
kryteriów
ekonomicznych
(celowość,
rentowność bądź uzasadnione ryzyko ekonomiczne)?
efektywność,
5.1. RYZYKO GOSPODARCZE W ORZECZNICTWIE SN (1)
i.
Członek zarządu odpowiedzialny za szkody wyrządzone działaniem lub
zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami statutu
spółki (zgodnie z art. 293 § 1 oraz art. 483 § 1 kodeksu spółek
handlowych).
ii.
Ustalenie bezprawności zgodnie z art. 293 kodeksu wymaga wskazania
na czym polega sprzeczność zachowania członka organu spółki
z określonym przepisem prawa bądź postanowieniem umowy.
iii.
Zdaniem SN powinność zachowania musi wynikać wprost z umowy
spółki lub z ustawy.
5.1. RYZYKO GOSPODARCZE W ORZECZNICTWIE SN (2)
iv. Uchybienie art. 293 § 2 kodeksu (wymóg dołoŜenia staranności) nie
stanowi per se zaniechania sprzecznego z prawem .
v. Miernik staranności jest kryterium winy a spełnieniem tego kryterium nie
zwalnia Sąd od obowiązku ustalenia bezprawności.
vi. Na powodzie obowiązek wykazania bezprawności działania członka
organu w następującym rozumieniu:
• naruszenie określonej normy;
• szkoda wynikająca z takiego naruszenia;
• związek przyczynowy pomiędzy naruszeniem a szkodą.
vii. Reguła dowodowa w postaci domniemania dotyczy wyłącznie winy z art.
293 kodeksu)!
5.1. RYZYKO GOSPODARCZE W ORZECZNICTWIE SN
– KONKLUZJE (3)
viii.Szeroki obszar bezpieczeństwa członków zarządu wyznaczony poprzez
aktualną linię orzeczniczą poprzez odwołanie się do skonkretyzowanych
ex ante norm powinnościowych.
ix. Wątpliwa efektywność linii orzeczniczej.
x. Ryzyko odczytania judykatury SN jako bodźca do kazuistycznego
formułowania umów spółek.
5.1. RYZYKO GOSPODARCZE W ORZECZNICTWIE SN
– KONKLUZJE c.d. (4)
xi. Iluzoryczność odpowiedzialności członków zarządu wobec spółki ?
xii. Sąd jako „superarbiter gospodarczy” ?
xiii.Uprawnienie członków zarządu do podejmowania decyzji biznesowych
w oparciu o uznaniowość (w granicach „safe harbour” )
5.2.RYZYKO GOSPODARCZE - BUSINESS JUDGMENT RULE (1)
i. Zobowiązania członka zarządu do lojalności wobec spółki.
ii. Odpowiedzialność za wszelkie działania wynikające ze źródeł szkód dla
spółki.
iii. Domniemanie wzruszalne naleŜytego pełnienia obowiązków.
5.2. RYZYKO GOSPODARCZE - BUSINESS JUDGMENT RULE (2)
NIEMOśNOŚĆ POCIĄGNIĘCIA CZŁONKA ZARZĄDU DO
ODPOWIEDZIALNOŚCI, POD WARUNKIEM, śE DZIAŁAŁ:
a) w granicach ekonomicznej uznaniowości;
b) z dochowaniem staranności wynikającej z zawodowego charakteru
działalności;
c) nie mając przy tym własnego interesu w określonym rozstrzygnięciu;
d) nie będąc zaleŜny od podmiotu mogącego mieć taki interes;
e) w oparciu o adekwatne informacje dostępne w momencie podejmowania
decyzji;
f) mając na celu dobro spółki.
6. ZAGADNIENIE WIĄśĄCYCH POLECEŃ A ODPOWIEDZIALNOŚĆ
WOBEC SPÓŁKI (1)
i. art. 207 KSH jako źródło obowiązku wykonywania uchwał dotyczące
prowadzenia spraw spółki przez członków zarządu .
ii. art. 219 §2 KSH a art. 375 KSH – w spółce z o.o. zakaz wydawania
poleceń w zakresie zarządzania spółką skierowany wyłącznie do rady
nadzorczej.
6. ZAGADNIENIE WIĄśĄCYCH POLECEŃ A ODPOWIEDZIALNOŚĆ
WOBEC SPÓŁKI (2)
6.1. Uchwały niewadliwe
i. Niedopuszczalność zarzucania członkom zarządu bezprawności działań –
brak odpowiedzialności odszkodowawczej wobec spółki (z art. 293 §1 k.s.h.).
ii.Członkowie zarządu nie mogą być gwarantami naprawienia szkód
spowodowanych na polecenie wspólników.
6. ZAGADNIENIE WIĄśĄCYCH POLECEŃ A ODPOWIEDZIALNOŚĆ
WOBEC SPÓŁKI (3)
6.2. Uchwały niewaŜne
i. Zarząd nie powinien wykonać uchwały sprzecznej z prawem.
ii. Ewentualne
wykonanie
uchwały
działaniem
na
własne
ryzyko
i odpowiedzialność.
iii. Członkowie zarządu nie mogą być zwalniani z odpowiedzialności wobec
spółki, jeśli powołują się na uchwałę sprzeczną z prawem.
6. ZAGADNIENIE WIĄśĄCYCH POLECEŃ A ODPOWIEDZIALNOŚĆ
WOBEC SPÓŁKI (4)
iv. Członkom zarządu nie zawsze moŜna przypisać naruszenie wymaganej
staranności, poniewaŜ przyczyny niewaŜności są nad wyraz sporne i nie
istnieją powody, by z góry zakładać Ŝe staranność zawodowa była poniŜej
ustawowego miernika (art. 293 §2 k.s.h).
6. ZAGADNIENIE WIĄśĄCYCH POLECEŃ A ODPOWIEDZIALNOŚĆ
WOBEC SPÓŁKI (5)
6.3 Uchwały wzruszalne
i. Uchwały sprzeczne z umową spółki lub dobrymi obyczajami wiąŜą zarząd
dopóty nie zostaną uchylone prawomocnie (art.249 KSH).
ii.Moc wiąŜąca uchwały nie zaskarŜonej w terminie.
6. ZAGADNIENIE WIĄśĄCYCH POLECEŃ A ODPOWIEDZIALNOŚĆ
WOBEC SPÓŁKI (6)
6.3. Uchwały wzruszalne c.d.
iii. Wykonanie uchylonej ex post uchwały nie musi prowadzić do powstania
odpowiedzialności w przypadku.
iv. Brak obowiązku członków zarządu do zaskarŜenia uchwały, która według
nich mogła by być sprzeczna z umowa spółki lub z dobrymi obyczajami.
v. Wniosek : zgodnie z art. 293 KSH członkowie zarządu mają prawo
do powołania się na wykonanie uchylonej uchwały wspólników
celem wyłączenia odpowiedzialności wobec spółki za wyrządzone
szkody.
Więcej informacji na www.kubas.pl
Nasze biura:
Kraków:
tel.: + 48 12 619 40 40, fax: + 48 12 619 40 52
31-511 Kraków, Nowa Kamienica, ul. Rakowicka 7
email: [email protected]
Warszawa:
tel.: + 48 22 321 83 00, fax: + 48 22 321 83 00
00-609 Warszawa, Budynek "Focus", al. Armii Ludowej 26
email: [email protected]