INDEKS SPÓŁEK

INDEKS SPÓŁEK
ODPOWIEDZIALNYCH
SPOŁECZNIE
TOMASZ WIŚNIEWSKI
Inwestorzy instytucjonalni i indywidualni powinni mieć świadomość, jak działają firmy,
w których akcje chcą inwestować. Elementem takiego procesu może być analiza kryteriów
pozafinansowych, w czym w szczególności pomagają indeksy spółek odpowiedzialnych
społecznie. Warszawska giełda od pięciu lat publikuje Respect Index, który z powodzeniem
takie warunki spełnia.
GPW jest jednym z największych
storzy obracają papierami blisko 200 emitentów (w tym
Skarbu Państwa), którzy łącznie wyemitowali prawie
500 serii obligacji. Wśród emitentów znajdują się m.in.
przedsiębiorstwa, jednostki samorządu terytorialnego
i banki spółdzielcze.
Giełda jest zarazem jedną z kluczowych instytucji
kapitałowych w Polsce i probierzem konkurencyjności
rynku. To dzięki niej inwestorzy weryfikują wartość
spółek. Warunkiem tej weryfikacji jest wiedza o ich
stanie. Z tego punktu widzenia kluczowe znaczenie dla
inwestorów mają różnego rodzaju informacje o spółkach
znajdujących się w obrocie.
Jak pokazują statystyki, Polacy środki finansowe lokują głównie w depozytach bankowych; akcje stanowią
jedynie 5 proc. ich oszczędności. W ocenie giełdy istnieje
więc spory potencjał zmiany tej struktury, zwłaszcza że
inwestorzy indywidualni są dużą i aktywną grupą graczy.
Ich udział w obrotach akcjami w pierwszym półroczu
2014 r. wyniósł 13 proc., podczas gdy krajowi inwestorzy instytucjonalni (m.in. fundusze inwestycyjne i OFE)
na GPW w tym samym okresie odpowiadali za 38 proc.
instytucjonalnych sukcesów polskiej
transformacji – numerem jeden wśród
giełd w Europie Środkowej i Wschodniej
pod względem kapitalizacji i wielkości
obrotów, w czołówce rynków w Europie
pod względem liczby debiutów giełdowych. Notuje i prowadzi obrót papierów
wartościowych ponad tysiąca emitentów. Na głównym rynku notowanych
jest 414 spółek krajowych i 49 spółek zagranicznych (kapitalizacja: odpowiednio
635 mld zł i 301 mld zł). Na NewConnect, alternatywnym rynku warszawskiej giełdy przeznaczonym dla spółek
o mniejszej kapitalizacji, notowanych jest
425 spółek krajowych i 10 spółek zagranicznych o łącznej kapitalizacji 9,8 mld
zł (koniec trzeciego kwartału 2014 r.).
Oprócz rynku akcji GPW prowadzi także rynek obligacji Catalyst. Tam inwe-
74
STUDIUM
PRZYPADKU
GPW jako pierwsza giełda w regionie Europy Środkowej zaczęła wskazywać
inwestorom spółki wyróżniające się ładem korporacyjnym i odpowiedzialnym
podejściem do prowadzenia biznesu.
obrotu. Poszerzenie wiedzy i jednych, i drugich o notowanych spółkach było jednym z motywów, dla których GPW
wprowadziła indeks spółek odpowiedzialnych społecznie.
„urynkowić”, czyniąc z niego praktyczne narzędzie oceny
inwestycji w spółki o wysokiej płynności, a w konsekwencji
– dostępności dla inwestorów. Pierwsza edycja RI skierowana była do wszystkich spółek krajowych – wystarczyło
wypełnić kompleksowy kwestionariusz i przejść proces weryfikacyjny. Kolejne edycje przebiegają już jednak w innej
formie.
Po pierwsze, uczestnikami indeksu mogą zostać tylko
spółki największe i najbardziej płynne, a za takie giełda
uważa spółki z indeksów:
Od edukacji do narzędzia rynkowego
Respect Index powstał w 2009 r. jako pierwszy w regionie indeks spółek odpowiedzialnych społecznie. Celem GPW było pokazanie grupy spółek, które podejmują
działania w zakresie odpowiedzialnego biznesu, kreują
najwyższe standardy w tym obszarze oraz przestrzegają
zasad zrównoważonego rozwoju. GPW musiała więc wypracować realne odniesienie dla inwestorów kierujących
się w decyzjach giełdowych zasadami „odpowiedzialnego
inwestowania” (socially responsible investing – SRI). Chodzi
tu nie tylko o wynik finansowy spółek, lecz przede wszystkim o zachowanie odpowiedzialnej postawy wobec interesariuszy. Wszystkie spółki, które znalazły się w indeksie
(16 w pierwszej edycji), musiały spełniać wyznaczone przez
GPW kryteria zarówno w obszarze ładu korporacyjnego,
jak i w kluczowych obszarach składających się na odpowiedzialne podejście do prowadzenia biznesu.
W początkowym okresie istnienia indeksu giełda podchodziła do niego jak do projektu o charakterze edukacyjnym i popularyzatorskim. Szybko postanowiła go jednak
1. WIG20 – 20 największych spółek notowanych na GPW;
2. m
WIG40 – kolejnych 40 na liście wielkości,
po WIG20;
3. sWIG80 – następnych 80 spółek, które nie znalazły się
w składzie wyżej wymienionych indeksów.
Po drugie, analizę spółek giełda przeprowadza teraz pod
kątem trzech grup czynników (ESG): environmental (czynniki środowiskowe), social (społeczne) oraz governance
(kultura zarządzania) z uwzględnieniem podziału branżowego na przemysł, finanse i usługi. Osobnej oceny dokonuje
Stowarzyszenie Emitentów Giełdowych – dotyczy ona komunikacji z interesariuszami. Jedynie ostatni etap procesu
FOT.: GPW
Coraz częściej przekonujemy się, że spółki giełdowe, które funkcjonują w sposób
zrównoważony i odpowiedzialny, czyli uwzględniający w swojej strategii rozwoju
potrzeby interesariuszy, potrafią długofalowo dostarczać lepsze wyniki.
PAWEŁ TAMBORSKI, prezes Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie
75
FOT.: GPW
Aby spółki zakwalifikowane do Respect Index stanowiły wzorzec dla innych firm, każda po procesie
weryfikacji przeprowadzonym przez GPW otrzymuje indywidualną ocenę i listę rekomendacji
– służy to również podwyższaniu standardów już funkcjonujących w tych organizacjach.
weryfikacji wymaga bezpośredniego zaangażowania firm.
Wypełniają ankietę i muszą zdobyć minimalną wymaganą
liczbę punktów. Weryfikacja danych odbywa się poprzez
standard ONZ o nazwie Global Reporting Initiative (GRI).
Później następuje audyt odpowiedzi.
Po trzecie, zmianie uległy zasady publikacji indeksu podczas notowań: w miejsce dotychczasowych trzech
wartości w ciągu dnia giełda zaczęła podawać informacje
o indeksie co minutę, począwszy od chwili rozpoczęcia, aż
do zakończenia sesji.
Pomimo ograniczenia potencjalnej liczby uczestników
jedynie do wybranych, największych spółek oraz podniesienia kryteriów kwalifikacji liczba uczestników od wprowadzonych w 2010 r. zmian stale rosła. W czwartej i siódmej edycji Respect Index obejmował 23 spółki. W sumie
w trakcie wszystkich edycji udział w projekcie wzięło ponad
30 firm. Aktualizacja listy uczestników indeksu ma obecnie
miejsce raz w roku.
Potwierdzeniem wagi, jaką warszawska giełda przykłada
do działań w obszarze CSR, była decyzja o przystąpieniu
w 2013 r. do inicjatywy ONZ Sustainable Stock Exchanges
(SSE), która zrzesza giełdy z całego świata i działa od 2009 r.
SSE ma na celu wspieranie biznesu społecznie odpowiedzialnego w ramach macierzystych rynków kapitałowych.
Jej głównym celem jest wymiana doświadczeń pomiędzy
giełdami w zakresie rozwoju i promocji obszarów odpowiedzialności biznesu i socially responsible investing. GPW
była dziewiątą giełdą, która przystąpiła do SSE (obecnie SSE
liczy 16 członków), a zarazem pierwszą z Europy Środkowej
i Wschodniej. Znalazła się w tym gronie obok m.in. NYSE-Euronext, NASDAQ OMX oraz Deutsche Boerse.
Nie tylko wskaźnik dla inwestorów
Po wprowadzeniu tych modyfikacji rola indeksu uległa
zmianie. Dziś należy go postrzegać jako narzędzie służące do:
¬¬ wskazywania liderów wśród wszystkich spółek
giełdowych (czyli firm, które mają strategie społecznej
odpowiedzialności);
¬¬ zachęcenia innych podmiotów do większego
zaangażowania w odpowiedzialny biznes;
¬¬ inspirowania spółek do transparentnej komunikacji
pod tym względem;
¬¬ stworzenia spółkom szerszego dostępu do pozyskania
kapitału od inwestorów;
¬¬ zwrócenia uwagi zagranicznych inwestorów na spółki
z indeksu (metodologia badania podobna jest do
stosowanych przez największe giełdy światowe).
Odpowiedzialnych jest więcej
Wśród polskich spółek są takie, którym mechanizm
indeksu nie pozwala znaleźć się w Respect Index, choć
rzetelnie realizują strategie odpowiedzialnego biznesu (np.
mają za małą płynność). Dlatego GPW, aby docenić i te
76
spółki, prowadzi prace nad mechanizmem równoległym
do RI – giełdową certyfikacją pod kątem czynników ESG
(environmental, social, governance). I cały czas namawia
inne duże firmy notowane na giełdzie do przeprowadzenia
procesu właściwej weryfikacji. (Często jednak brak szczegółowej wiedzy o raportowaniu ESG stanowi dla nich barierę
wejścia do indeksu).
Trzeba też zauważyć, że od kilku lat na europejskich
giełdach podejście inwestorskie skupiające się na pozafinansowych wynikach i osiągnięciach firm zyskuje coraz
większą popularność. Strategie inwestowania w zrównoważone firmy się zmieniają. Od prostej rezygnacji ze spółek
produkujących militaria do bardziej skomplikowanych
strategii, które wyróżniają firmy prowadzące np. długoterminowy, strategiczny dialog z otoczeniem czy zarządzają łańcuchem dostaw z troską o środowisko. W latach
2011–2013 Eurocif, europejska organizacja promująca
SRI na giełdowych rynkach, zanotowała 38-procentowy
wzrost aktywów giełdowych inwestowanych z wykorzystaniem różnych form wykluczenia (do poziomu 6,9 mln
euro). Chodzi o eliminowanie z portfeli inwestycyjnych
spółek, które ze względu na kryteria etyczne, ekologiczne
czy międzynarodowe standardy zarządzania nie spełniają
oczekiwań inwestorów kierujących się SRI. Takie inwestowanie charakteryzuje m.in. wysoko rozwinięte rynki
oszczędności emerytalnych, gdzie ryzyko inwestycyjne
musi być ograniczone do minimum.
publikacji do listopada 2014 r., stopa zwrotu akcji
spółek na Respect Index wyniosła blisko 75 proc.
Rozwój sytuacji w Europie pozwala też sądzić, że
znaczenie Respect Index wzrośnie. Parlament Europejski w marcu 2014 r. uchwalił bowiem dyrektywę
nakładającą obowiązek raportowania ESG na największe firmy w Unii – dotyczy ona 6 tys. przedsiębiorstw. Rada UE z końcem września przyjęła zaś
dyrektywę dotyczącą ujawniania danych ESG przez
kolejne – firmy zainteresowania publicznego. Oznacza to, że nowe zasady będą wymagały od jeszcze
większej liczby firm w UE ujawniania w cyklu rocznym informacji, o które teraz giełda pyta w dobrowolnym trybie. Państwa członkowskie mają czas do
końca 2016 r. na wdrożenie dyrektywy i wskazanie
firm, które zostaną zobligowane do raportowania.
Rozpoczyna się więc większa promocja standardów
odpowiedzialności korporacyjnej ze strony instytucji politycznych, w tym europejskich. Globalne
instytucje rynkowe – takie jak giełda – tę promocję
już od lat prowadzą.
TOMASZ WIŚNIEWSKI:
przewodniczący Komitetu Indeksów Giełdowych,
GPW w Warszawie
Rozwój w perspektywie
Z tego też powodu inwestorzy instytucjonalni w kraju
są coraz bardziej przekonani o celowości funkcjonowania
Respect Index na GPW. Za czym musi pójść upowszechnienie kryteriów ESG w decyzjach inwestycyjnych. W przyszłości najprawdopodobniej będzie to konieczne. Np. firmy z giełdy w Singapurze zostaną zobowiązane do takiego
raportowania najpóźniej w 2018 r. Natomiast inwestorzy
indywidualni coraz częściej zwracają uwagę na wskaźniki
związane z odpowiedzialnością. Wynika to zapewne z faktu, że w okresie pięciu ostatnich lat, tj. od dnia pierwszej
75%
Tyle wynosi zwrot z inwestycji na Respect Index
od dnia jego pierwszej publikacji
do końca listopada 2014.
Źródło: GPW
77