docNiepełnosprawnoŹē w Polsce Raport – 4 województwa
download 
Reklamacja Transkrypt
NiepełnosprawnoŹē w Polsce Raport – 4 województwa
NiepełnosprawnoÊç w Polsce Raport – 4 województwa Problematyka osób niepełnosprawnych w województwie pomorskim Województwo Pomorskie zajmuje powierzchni´ ponad 18 tyÊ. kilometrów kwadratowych, co stanowi około 6 % powierzchni Polski. Region zamieszkuje 2 179,9 tys. osób (wg danych z Narodowego Spisu Powszechnego 2002) co stanowi 5,7 proc. ludnoÊci Polski. Jest stosunkowo g´sto zaludniony - w 2002 roku liczba mieszkaƒców na km kw. wynosiła 119 osób. W miastach mieszkało 1 484,8 tyÊ. osób; Pomorze zajmuje czwarte miejsce w kraju pod wzgl´dem iloÊci ludnoÊci miejskiej (68,1 proc). Bezrobocie w obr´bie aglomeracji trójmiejskiej oraz w jej najbli˝szych okolicach, jest - w porównaniu ze Êrednià krajowà - stosunkowo niskie. W roku 2003: Gdaƒsk - 12 proc., Gdynia 10 proc., Sopot - 8,8 proc. Wynika to m.in. z du˝ej aktywnoÊci gospodarczej mieszkaƒców Trójmiasta Stan i dynamika zbiorowoÊci osób niepełnosprawnych w województwie pomorskim W 2002 roku liczba osób niepełnosprawnych wynosiła 301,6 tyÊ., co stanowiło 13,8% ogółu ludnoÊci województwa. Oznacza to, ˝e, co siódmy mieszkaniec województwa był osobà niepełnosprawna. W miastach mieszkało 203,4 tys. niepełnosprawnych a na wsi 98,2 tys. WÊród ogółu niepełnosprawnych było 143,8 tys. niepełnosprawnych m´˝czyzn i 157,8 tys. niepełnosprawnych kobiet. Liczba osób niepełnosprawnych prawnie stanowiła 83,2% wszystkich osób niepełnosprawnych, natomiast osób niepełnosprawnych tylko biologicznie – 16,8%. WÊród ogółu osób niepełnosprawnych najliczniejsza grup´ stanowiły osoby posiadajàce orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawnoÊci (27,9%) oraz osoby z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawnoÊci (25%). W gospodarstwach domowych mieszkało w tym˝e roku 295,8 tys. osób niepełnosprawnych tj. 98,1% populacji osób niepełnosprawnych. Nat´˝enie zjawiska niepełnosprawnoÊci nasila si´ wraz z wiekiem. Blisko 56% zbiorowoÊci osób niepełnosprawnych stanowiły osoby w wieku 55 lat i wi´cej. W 2002 roku osoby niepełnosprawne pozostawały przewa˝nie w zwiàzkach mał˝eƒskich i to niezale˝nie od płci i charakteru miejsca zamieszkania. Stosunkowo du˝o było kobiet wdów (co trzecia niepełnosprawna kobieta była wdowa). Co siódma osoba była kawalerem lub pannà. Najmniej licznà grup´ stanowiły osoby niepełnosprawne rozwiedzione. Wykształcenie osób niepełnosprawnych W 2002 roku wÊród osób niepełnosprawnych w wieku 13 lat i wi´cej prawie co druga osoba posiadała wykształcenie ponadpodstawowe. Jednym z istotnych czynników ró˝nicujàcych struktur´ ludnoÊci według poziomu wykształcenia jest miejsce zamieszkania. Poziom wykształcenia niepełnosprawnych mieszkaƒców miast, zarówno wÊród m´˝czyzn jak i kobiet, był znacznie wy˝szy ni˝ osób zamieszkałych na wsi. W miastach odsetek niepełnosprawnych m´˝czyzn z wykształceniem wy˝szym wynosił 10,1%. Najni˝szy odsetek osób niepełnosprawnych z wykształceniem wy˝szym cechował mieszkanki wsi (1,4%). Wykształcenie Êrednie posiadało 29,9% mieszkaƒców miast i 9,5% mieszkaƒców wsi. Zasadnicze zawodowe 22,9% mieszkaƒców miast i 22% mieszkaƒców wsi. Podstawowe ukoƒczone 39,7% mieszkaƒców miast i 56,6% mieszkaƒców wsi a podstawowe nieukoƒczone i bez wykształcenia szkolnego było 5,4% niepełnosprawnych mieszkaƒców miast i 9,2% NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Raport – 4 województwa 1 niepełnosprawnych mieszkaƒców wsi. pomorskiego na lata 2002-2004 Niepełnosprawni m´˝czyêni charakteryzowali si´ przeci´tnie wy˝szym poziomem wykształcenia ni˝ kobiety. Ponad 62% niepełnosprawnych m´˝czyzn posiadało wykształcenie ponadpodstawowe, kobiet z takim wykształceniem było 47,5%. Do sporzàdzenia wojewódzkiego programu wykorzystano dane z lat 2000 i 2001, które pozwalajà poznaç potrzeby Êrodowiska osób niepełnosprawnych. Sà to dane: z karty powiatu i danych uzupełniajàcych do karty powiatu, analizy Êrodowisk wiejskich woj. pomorskiego, analizy ubóstwa ekonomicznego w regionie pomorskim, informacji opracowywanych przez Wojewódzki Urzàd Pracy w Gdaƒsku i badania własne przeprowadzone przez Departament Edukacji i Spraw Społecznych. èródła utrzymania osób niepełnosprawnych W 2002 roku najwi´cej osób niepełnosprawnych (79,3%) posiadajàcych własne êródło utrzymania uzyskiwało dochody z niezarobkowych êródeł (tj. przede wszystkim z emerytur, rent, a tak˝e z ró˝nego rodzaju zasiłków). Odsetek osób niepełnosprawnych, których główne êródło utrzymania stanowiły dochody z osobiÊcie wykonywanej pracy wyniósł 9,8% ogółu populacji osób niepełnosprawnych AktywnoÊç ekonomiczna osób niepełnosprawnych W 2002 roku liczba osób niepełnosprawnych aktywnych zawodowo wyniosła 55,6 tys. osób. WÊród aktywnych zawodowo osób niepełnosprawnych, wy˝szy udział zanotowano w miastach (68,3%). Liczba osób niepełnosprawnych zaliczanych do grupy biernych zawodowo liczyła 232 tys. osób. Przewa˝ajàcà grup´ wÊród aktywnych zawodowo osób niepełnosprawnych stanowili m´˝czyêni (60,9%). WÊród osób niepełnosprawnych b´dàcych biernymi zawodowo dominowały kobiety, stanowiły one 56% tej grupy ludnoÊci. Proporcje te były zbli˝one w miastach i na wsiach. Poziom aktywnoÊci zawodowej osób niepełnosprawnych był w 2002 roku prawie 3krotnie ni˝szy ni˝ ogółu ludnoÊci w wieku 15 lat i wi´cej. JednoczeÊnie ni˝szy był w tej grupie udział pracujàcych (stanowili 14,4% populacji niepełnosprawnych w wieku 15 lat i wi´cej wobec 43,6% ogólnej zbiorowoÊci). Stopa bezrobocia osób niepełnosprawnych wynosiła w 2002 roku 25,2% tj. O 2,9 punktu wi´cej ni˝ dla ogółu ludnoÊci. Stopa bezrobocia wynosiła 25,2%. Wy˝szà stop´ bezrobocia w odniesieniu do porównywalnej populacji w wieku 15 lat i wi´cej odnotowano dla niepełnosprawnych kobiet, a w szczególnoÊci dla mieszkaƒców miast. Programy na rzecz osób niepełnosprawnych w województwie pomorskim Wojewódzki Program poprawy warunków ˝ycia społecznego i zawodowego osób niepełnosprawnych z terenu województwa 2 NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Raport – 4 województwa Przeprowadzone w listopadzie 2001 r. na zlecenie Departamentu Polityki Społecznej Urz´du Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego i Rady Pomocy Osobom Niepełnosprawnym, działajàcej przy Zarzàdzie Województwa Pomorskiego badania socjologiczne (800 anonimowych ankiet w 22 miastach i gminach), wnoszà istotnà wiedz´ na temat sytuacji osób niepełnosprawnych w województwie pomorskim. Z badaƒ wynika mi´dzy innymi, ˝e najwi´ksza liczba osób niepełnosprawnych to osoby, które urodziły si´ z trwałym kalectwem. Jest to blisko 43 % badanej populacji. Pozostałe osoby stały si´ niepełnosprawne w trakcie swojego ˝ycia. Najcz´Êciej spotykanym rodzajem niepełnosprawnoÊci jest upoÊledzenie umysłowe. Zostało ono stwierdzone u 16,6 % respondentów. Powy˝ej dziesi´cioprocentowe grupy stanowià jeszcze osoby ze schorzeniami koƒczyn dolnych 15,2 %) oraz osoby słabo widzàce (13,0 %). Niewliczone tu zostały innego rodzaju schorzenia o podło˝u psychicznym, bàdê neurologicznym, na które łàcznie cierpi ponad połowa osób niepełnosprawnych. Rodzaje chorób, niepełnosprawnoÊci w %: słabo widzàcy 13,0, niewidzàcy w ogóle 2,8, słabo słyszàcy 2,8, słabo słyszàcy 5,7, głuchoniemy 2,0, niesprawne koƒczyny górne (r´ka, r´ce) 6,6, niesprawne koƒczyny dolne ( noga, nogi) 15,2, uszkodzenia narzàdów wewn´trznych np. ci´˝ka postaç cukrzycy, dializowanie itp. 4,8, niepełnosprawnoÊç umysłowa 9,5, stwardnienie rozsiane 2,0, padaczka 5,6, dzieci´ce pora˝enie mózgowe 5,9, choroba Alzhaimera 0,2, choroba psychiczna - schizofrenia 7,8, ociemniałoÊç 1,6, upoÊledzenie umysłowe 16,6, brak danych 0,7. O sytuacji osób niepełnosprawnych Êwiadczy ich aktywnoÊç rehabilitacyjna. Niecała jedna trzecia badanych osób (31, 7 %) mówi, i˝ w mniejszym bàdê te˝ w wi´kszym stopniu korzysta z rehabilitacji społecznej, prowadzonej głównie w Êwietlicach Êrodowiskowych, klubach i domach dziennego pobytu w rejonie swego zamieszkania. Pozostali - 68, 3% nie chcà korzystaç bàdê nie majà dost´pu do takich form działaƒ rehabilitacyjnych. O uczestniczeniu w rehabilitacji leczniczej mówi 52, 2 % , natomiast a˝ 47, 8 % nie korzysta z ˝adnej formy rehabilitacji. SpoÊród osób, które nie korzystajà z rehabilitacji leczniczej wi´kszoÊç pragnie jednak korzystaç z niej w przyszłoÊci. Z badaƒ wynika, ˝e osoby niepełnosprawne odczuwajà brak zainteresowania nimi w społeczeƒstwie. Najcz´Êciej z wyjàtkiem najbli˝szej rodziny kontaktujà si´ z nimi pracownicy oÊrodków pomocy społecznej - 23,8 % wskazaƒ. Dalej sà to pracownicy słu˝by zdrowia i dalsza rodzina. Tylko 11,8 % badanych wskazuje na regularne kontakty sàsiedzkie i przyjacielskie. Stosunkowo niewielki odsetek badanych (4,5 %) informuje o kontaktach ze stowarzyszeniami i fundacjami działajàcymi na rzecz osób niepełnosprawnych. Pytani o sp´dzanie czasu wolnego, wi´kszoÊç badanych udzielała odpowiedzi, i˝ najcz´Êciej sp´dza czas wolny biernie tzn. przesiaduje w domu lub le˝y w łó˝ku. êródło: „Osoby niepełnosprawne w ˝yciu rodzinnym, społeczeƒstwie, ich potrzeby i oczekiwania /województwo pomorskie/”. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Kwidzynie -Urzàd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, listopad 2001 r. 2. Zało˝enia programowe Wojewódzkiego Programu poprawy warunków ˝ycia społecznego i zawodowego osób niepełnosprawnych z terenu województwa pomorskiego na lata 2002-2004 Cele strategiczne: I) Poprawa warunków ˝ycia społecznego i zawodowego osób niepełnosprawnych Likwidacja barier utrudniajàcych osobom niepełnosprawnym uczestnictwo w ˝yciu społecznym Działania: a) zbieranie informacji o działaniach z zakresu rehabilitacji społecznej w województwie pomorskim. Zbierane b´dà informacje o działaniach podejmowanych przez Paƒstwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, organizacje pracodawców, placówki integracyjne, edukacyjne oraz samorzàdy lokalne. b) szkolenia dla kadry pomocy społecznej oraz osób działajàcych w organizacjach pozarzàdowych, zajmujàcych si´ problemami osób niepełnosprawnych. Szkolenia b´dà realizowane w ramach zadaƒ własnych samorzàdu województwa pomorskiego oraz innych programów celowych. c) zapobieganie społecznemu wykluczeniu osób niepełnosprawnych poprzez wyrównywanie szans dost´pu do korzystania z: systemu Êrodowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, edukacji, dóbr kultury, sztuki, rekreacji i sportu. Wspieranie twórczoÊci artystycznej osób niepełnosprawnych, rekreacji i sportu, inspirowanie gmin do wprowadzania rozwiàzaƒ pozwalajàcych na integracj´ Êrodowiskowà osób niepełnosprawnych. Promowanie działaƒ edukacyjnych zwi´kszajàcych udział osób niepełnosprawnych w kształceniu Êrednim i wy˝szym. II) Poprawa jakoÊci ˝ycia osób niepełnosprawnych Działania: - szkolenia dla osób niepełnosprawnych ułatwiajàce mo˝liwoÊç podj´cia pracy zawodowej. Działania na rzecz zwi´kszenia liczby szkoleƒ prowadzonych przez urz´dy pracy, firmy prywatne oraz organizacje pozarzàdowe na rzecz osób niepełnosprawnych - tworzenie w województwie pomorskim bazy danych na temat poÊrednictwa pracy dla osób niepełnosprawnych - analiza rynku pracy pod kàtem zatrudniania osób niepełnosprawnych. Rozpoznawanie potrzeb oraz mo˝liwoÊci zatrudniania w poszczególnych rejonach województwa. Rozpoznanie mo˝liwoÊci zatrudniania w obszarze zamieszkania lub w jego pobli˝u III) Optymalizacja warunków i wsparcie dla pełnego rozwoju psychofizycznego dzieci i młodzie˝y niepełnosprawnej. Działania: - promowanie inicjatyw zmierzajàcych do tworzenia integracyjnych placówek oÊwiatowych poprzez zapewnienie dost´pu do informacji o sposobach i potrzebie ich powoływania - tworzenie systemu wsparcia dla rodzin z dzieçmi niepełnosprawnymi. Wspieranie poprzez system grantów działaƒ samorzàdów lokalnych oraz organizacji pozarzàdowych w zakresie pomocy rodzinom, w których wyst´puje problem niepełnosprawnoÊci. Promowanie rozwiàzaƒ podkreÊlajàcych podmiotowoÊç całych rodzin w działaniach na rzecz osób niepełnosprawnych. Umo˝liwienie rodzinom z dzieçmi niepełnosprawnymi korzystania z ró˝nych form szkoleƒ przygotowujàcych do działaƒ opiekuƒczych - mobilizowanie władz samorzàdów lokalnych do tworzenia i rozwijania systemu działaƒ na rzecz rozwoju psychofizycznego i psychospołecznego dzieci i młodzie˝y szkolnej o ró˝nych mo˝liwoÊciach. Cele operacyjne i działania w celach strategicznych II: Stworzenie warunków do pełnego uczestnictwa osób niepełnosprawnych w społeczeƒstwie NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Raport – 4 województwa 3 Działania: - promowanie inicjatyw włàczajàcych osoby niepełnosprawne do ˝ycia w społeczeƒstwie i wspieranie działaƒ integracyjnych - pobudzanie aktywnoÊci społecznoÊci lokalnej na rzecz pomocy osobom niepełnosprawnym i likwidacji wszystkich rodzajów barier - monitorowanie procesu likwidacji barier architektonicznych, komunikacyjnych i społecznych ograniczajàcych osobom niepełnosprawnym funkcjonowanie w społeczeƒstwie - tworzenie wykazu obiektów, które sà w pełni przystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych oraz informacji o ich usytuowanie w poszczególnych powiatach - inspirowanie władz gminnych i powiatowych do podejmowania działaƒ umo˝liwiajàcych dostosowanie infrastruktury do potrzeb osób niepełnosprawnych - kształtowanie właÊciwych postaw społecznych wobec niepełnosprawnoÊci i akceptacja udziału osób niepełnosprawnych w ˝yciu społecznym Działania: - szkolenia dotyczàce rozwiàzywania problemów osób niepełnosprawnych przez kraje członkowskie Unii Europejskiej. Zapoznawanie pracowników placówek i wolontariuszy zajmujàcych si´ problemami osób niepełnosprawnych ze standardami obowiàzujàcymi w Unii Europejskiej - tworzenie systemu współpracy pomi´dzy gminà, powiatem, województwem i organizacjami działajàcymi na rzecz osób niepełnosprawnych w województwie pomorskim w celu podnoszenia standardu usług dla osób niepełnosprawnych. Podnoszenie poziomu funkcjonowania placówek opiekuƒczych i integracyjnych - promocja nowych rozwiàzaƒ zgodnych ze standardami Unii Europejskiej na rzecz osób niepełnosprawnych DziałalnoÊç organizacji pozarzàdowych na rzecz osób niepełnosprawnych Zrzeszenie Organizacji Samopomocowych SUKURS skupia w chwili obecnej 12 organizacji członkowskich, w tym 8 organizacji prowadzi działania na rzecz osób niepełnosprawnych. Podczas spotkaƒ regionalnych w ramach projekt prowadzonego przez WRZOS uczestnicy tych spotkaƒ podkreÊlali wag´ problematyki oraz apelowali o jak najszybsze rozwiàzanie palàcych kwestii dla osób niepełnosprawnych. PodkreÊlali trudnoÊci w zdobywaniu pieni´dzy z PFRON-u. Na spotkaniach regionalnych uczestniczyli tak˝e przedstawiciele działajàcego w województwie pomorskim Forum Pomorskich Organizacji Osób Niepełnosprawnych. Forum Pomorskich Organizacji Osób Niepełnosprawnych zostało powołane na plenarnym spotkaniu organizacji 4 NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Raport – 4 województwa 24.04.2002 r. Przyj´to wówczas deklaracj´ programowà oraz zdecydowano, ˝e Forum ma na okres dwóch lat byç nie zarejestrowanà w KRS platformà współpracy organizacji zało˝ycielskich na rzecz całego Êrodowiska. Problematyka osób niepełnosprawnych w wojewódzkie dolnoÊlàskim Ogólna charakterystyka województwa. Na koniec 2003 roku województwo dolnoÊlàskie liczyło 2.898.313 mieszkaƒców. W porównaniu z wynikami Narodowego Spisu Powszechnego (NSP), przeprowadzonego w roku 2002, liczba ludnoÊci Dolnego Êlàska zmniejszyła si´ o 8.887 osób. W miastach w roku 2003 zamieszkiwało 71,1% ogółu ludnoÊci (w 2002r. – 71,4%), zaÊ na wsi 28,9% (2002 – 28,6%). Porównujàc dane uzyskane w ramach narodowych spisów powszechnych w roku 1988 i 2002 oraz dane z roku 2003, mo˝emy zaobserwowaç post´pujàcy spadek liczby mieszkaƒców Dolnego Êlàska. (W porównaniu z wynikami ostatniego spisu powszechnego z roku 1988 zmniejszeniu uległa ogólna liczba mieszkaƒców Dolnego Êlàska – o 1,4%, przy wzroÊcie liczby mieszkaƒców Polski o 0,9%). G´stoÊç zaludnienia na Dolnym Êlàsku w roku 2003 (liczba osób przypadajàcych na 1 km2 powierzchni województwa) wynosiła 145 osób (w roku 2002 – 146 osób). Udział m´˝czyzn wÊród ogółu ludnoÊci zmniejszył si´ w okresie mi´dzy spisami ludnoÊci o 0,5% i roku 2002 wynosił 48,1%, zaÊ kobiet 51,9%. Nastàpił równie˝ wzrost o 2 punkty procentowe współczynnika feminizacji: na 100 m´˝czyzn przypada ponad 108 kobiet. Sytuacja osób niepełnosprawnych w województwie dolnoÊlàskim Stan i struktura osób niepełnosprawnych Ustalona w Narodowym Spisie Powszechnym LudnoÊci i Mieszkaƒ 2002 liczba osób niepełnosprawnych w woj. DolnoÊlàskim wyniosła 435,8 tys., co stanowiło 15,0% ogółu ludnoÊci w województwie (w kraju – 14,3%). W gospodarstwach domowych mieszkało 426,7 tys. osób niepełnosprawnych (tj. 97,9% tej zbiorowoÊci), a w gospodarstwach zbiorowych ≈ 9,1 tys. (tj. 2,1%) osób niepełnosprawnych. W roku 2002 osób niepełnosprawnych prawnie było 358,6 tys. i stanowili oni 82,3% ogółu populacji niepełnosprawnych, przy czym 79,5% to niepełnosprawni w wieku 16 lat i wi´cej, a 2,8% dzieci z uprawnieniami do zasiłku piel´gnacyjnego. Liczba osób niepełnosprawnych wyłàcznie biologicznie wyniosła 77,2 tys., tj. 17,7% ogółu niepełnosprawnych. WÊród niepełnosprawnych najliczniejszà grup´ stanowiły osoby posiadajàce orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawnoÊci (28,8% populacji ogółem – podobnie jak w kraju) oraz osoby z orzeczeniem o stopniu umiarkowanym (26,5% zbiorowoÊci; w kraju – 26,1%). Dzieci, tj. osoby w wieku 0-15 lat, z uprawnieniami do zasiłku piel´gnacyjnego stanowiły 2,8% całej zbiorowoÊci niepełnosprawnych (w kraju 2,5%). Osoby niepełnosprawne wyłàcznie biologicznie (77,2 tys.) to przede wszystkim osoby z powa˝nie ograniczonà zdolnoÊcià do wykonywania podstawowych czynnoÊci; ich udział w tej zbiorowoÊci wyniósł 87,8% a w ogólnej populacji niepełnosprawnych ≈15,6%. Wiek, płeç i miejsce zamieszkania. Nat´˝enie niepełnosprawnoÊci nasila si´ wraz z wiekiem. W grupie wiekowej 0-15 lat niepełnosprawni stanowili 3,3% ogólnej liczby ludnoÊci w tym wieku, natomiast wÊród ludnoÊci w wieku 80 lat i wi´cej ≈ju˝ 55,9%. Blisko 60% zbiorowoÊci osób niepełnosprawnych stanowiły osoby w wieku 55 lat i wi´cej. Osoby niepełnosprawne na Dolnym Êlàsku to na ogół osoby starsze. W 2002 roku na 100 osób w wieku 65 lat i wi´cej, przypadało 47 niepełnosprawnych. Osoby starsze dominujà wÊród ogółu niepełnosprawnych, zarówno wÊród kobiet jak i m´˝czyzn. W 2002r. wÊród ogółu niepełnosprawnych mieszkaƒców Dolnego Êlàska było 234.100 kobiet i 201.800 m´˝czyzn. Kobiety stanowiły ponad połow´ tej populacji – 53,7 %. Przewag´ liczebnoÊci m´˝czyzn nad kobietami odnotowano jedynie w zbiorowoÊci osób z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawnoÊci ≈52,0%oraz wÊród dzieci z uprawnieniami do zasiłku piel´gnacyjnego - 56,9%. Bioràc pod uwag´ struktur´ ogółu ludnoÊci mo˝na zauwa˝yç, ˝e cz´stotliwoÊç wyst´powania niepełnosprawnoÊci na Dolnym Êlàsku była wy˝sza na wsi. Na 100 osób w mieÊcie niepełnosprawni stanowili 14,6 %, na 100 mieszkaƒców wsi 16,1. Najwy˝szà cz´stoÊç wyst´powania zjawiska zanotowano wÊród kobiet – mieszkanek wsi (17 ze 100 kobiet). Stan cywilny osób niepełnosprawnych Dane uzyskane w spisie powszechnym wskazujà, ˝e osoby niepełnosprawne w wieku 15 lat i wi´cej pozostawały przewa˝nie w zwiàzkach mał˝eƒskich i to bez wzgl´du na miejsce zamieszkania i płeç, przy czym cz´Êciej w zwiàzku mał˝eƒskim lub partnerskim pozostawali m´˝czyêni (69,2%) ni˝ kobiety (46,8%). Stosunkowo du˝à grup´ stanowiły równie˝ kobiety b´dàce wdowami, co trzecia kobieta niepełnosprawna była wdowà. Odsetek wdów był pi´ciokrotnie wy˝szy ni˝ wdowców. Zauwa˝a si´ ró˝nice dotyczàce struktury osób niepełnosprawnych według stanu cywilnego w zale˝noÊci od miejsca zamieszkania. Odsetek kawalerów i wdowców był ni˝szy w miastach ni˝ na wsi ≈odpowiednio o 4,9 pkt. i o 0,2 pkt., natomiast wÊród niepełnosprawnych kobiet odsetek m´˝atek i wdów był ni˝szy w miastach ni˝ na wsi ≈ odpowiednio o 2,4 pkt. i 3,7 pkt. Wykształcenie Osoby niepełnosprawne majà ni˝szy poziom wykształcenia ni˝ osoby w pełni sprawne. Wynika to z barier architektonicznych w szkołach i uczelniach wy˝szych, barier w komunikowaniu si´ z resztà Êrodowiska, problemów zwiàzanych z dojazdem do miejsca kształcenia, wyposa˝eniem w sprz´t rehabilitacyjny oraz pomoce dydaktyczne, a tak˝e barier psychologicznych. Na terenie województwa dolnoÊlàskiego jest bardzo niewiele szkół posiadajàcych zlikwidowane bariery architektoniczne. W regionie jest 128 placówek specjalistycznych i tylko 38 szkół integracyjnych. Spis powszechny wykazał, ˝e osoby niepełnosprawne były gorzej wykształcone. Blisko 50% osób niepełnosprawnych posiadało tylko wykształcenie podstawowe, dla ogólnej populacji w wieku 13 lat i wi´cej odsetek ten wyniósł 32,1%. Poziom wykształcenia niepełnosprawnych mieszkaƒców miast, zarówno wÊród m´˝czyzn jak i kobiet, był znacznie wy˝szy ni˝ osób zamieszkałych na wsi. Wykształceniem co najmniej Êrednim legitymował si´ wi´cej ni˝ co trzeci niepełnosprawny mieszkaniec miast, na wsi ≈ prawie co ósmy. W miastach odsetek niepełnosprawnych m´˝czyzn z wykształceniem wy˝szym wyniósł 7,3%, wobec 4,4% w województwie. Niepełnosprawne kobiety z wy˝szym wykształceniem mieszkajàce na wsi stanowiły niespełna 1% mieszkanek wsi. WÊród osób niepełnosprawnych m´˝czyêni charakteryzowali si´ przeci´tnie wy˝szym poziomem wykształcenia ni˝ kobiety, odmiennie ni˝ w ogólnej populacji osób w wieku 13 lat i wi´cej. Blisko 60% niepełnosprawnych m´˝czyzn posiadało wykształcenie ponadpodstawowe, kobiet z takim wykształceniem było 43,0%. Mniejsze ró˝nice mi´dzy poziomem wykształcenia m´˝czyzn i kobiet wystàpiły w zbiorowoÊci osób z wykształceniem co najmniej Êrednim ≈m´˝czyêni 29,1%, kobiety 27,2%. NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Raport – 4 województwa 5 èródła utrzymania osób niepełnosprawnych W 2002 roku spoÊród ogółu niepełnosprawnych 398,1 tys. osób, tj. 91,3%, posiadało własne êródło utrzymania, pozostałe 37,4 tys. osób, tj. 8,6%, pozostawało na utrzymaniu. W tej grupie znajdowały si´ równie˝ dzieci do lat14. Uwzgl´dniajàc w poszczególnych êródłach utrzymania osoby b´dàce na utrzymaniu ≈ dochody z pracy stanowiły êródło utrzymania dla 11,7% zbiorowoÊci niepełnosprawnych, a dochody z niezarobkowych êródeł 88,2%. AktywnoÊç ekonomiczna osób niepełnosprawnych. Zatrudnienie Ustalona w czasie spisu 2002 liczba osób niepełnosprawnych aktywnych zawodowo, tj. osób w wieku 15 lat i wi´cej, pracujàcych i bezrobotnych aktywnie poszukujàcych pracy, wyniosła 69,8 tys., przy czym 71,2% aktywnych zawodowo mieszkało w miastach. Przewa˝ajàcà grup´ wÊród aktywnych zawodowo osób niepełnosprawnych stanowili m´˝czyêni (60,5%), natomiast kobiety dominowały w zbiorowoÊci biernych zawodowo (57,1%). W przypadku osób niepełnosprawnych zdecydowana wi´kszoÊç była bierna zawodowo – 83,0%. JednoczeÊnie wÊród niepełnosprawnych ni˝szy był wskaênik zatrudnienia (udział pracujàcych w zbiorowoÊci osób niepełnosprawnych w wieku 15 lat i wi´cej), który wyniósł 12,0% wobec 40,3% dla ogółu populacji w tej grupie wiekowej. Mała aktywnoÊç osób niepełnosprawnych przekłada si´ na wysoki poziom bezrobocia w tej kategorii osób. Stopa bezrobocia wÊród osób niepełnosprawnych wyniosła 28,0%, tj. o 2,4 pkt. wi´cej ni˝ dla ogółu ludnoÊci w województwie. Najni˝szà stop´ bezrobocia odnotowano wÊród niepełnosprawnych mieszkaƒców wsi ≈ 20,7%. Osoby niepełnosprawne aktywne zawodowo sà tylko nieznacznie cz´Êciej bezrobotne ni˝ osoby sprawne aktywne zawodowo. NiepełnosprawnoÊç bardziej wpływa na wskaênik aktywnoÊci zawodowej ni˝ na wskaênik bezrobocia. Stàd głównym problemem osób niepełnosprawnych na Dolnym Êlàsku jest ich poziom aktywnoÊci zawodowej – wejÊcie na rynek pracy bardziej ni˝ wskaênik bezrobocia – problem dost´pu do pracy. WÊród niepełnosprawnych DolnoÊlàzaków aktywnych zawodowo, znaczna wi´kszoÊç zatrudniona jest w zakładach pracy chronionej (według analizy Biura ds. Polityki Społecznej i Osób Niepełnosprawnych około 70 %). Na Dolnym Êlàsku na „rynku chronionym” zatrudnionych jest 26.457 niepełnosprawnych (dane z czerwca 2003r.). Niski poziom aktywnoÊci zawodowej ma wpływ na powa˝ne problemy materialne, z którymi borykajà 6 NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Raport – 4 województwa si´ niepełnosprawni. Badania wykazały, ˝e: • co czwarta rodzina z osobami niepełnosprawnymi ˝yje w poczuciu zagro˝enia biedà, • 45% osób niepełnosprawnych, z powodu ubóstwa, nie wykupuje przepisanych recept, • co trzecia osoba niepełnosprawna nie ma ciepłej wody, • co czwarta ma ogrzewanie np. w´glowe, wymagajàce du˝ego wysiłku fizycznego, • co trzecie gospodarstwo nie ma pralki, • w 16% gospodarstw domowych nie ma wanny i umywalki, • co trzecia z rodzin nie ma telefonu stacjonarnego, • 90% rodzin z osobà niepełnosprawnà nie ma komputera, • 95% rodzin nie ma dost´pu do Internetu, • 80% osób niepełnosprawnych nie ma telefonu komórkowego. Programy na rzecz osób niepełnosprawnych w województwie dolnoÊlàskim Strategia rozwoju województwa dolnoÊlàskiego do roku 2020. Urzàd Marszałkowski we Wrocławiu w „Strategii rozwoju województwa dolnoÊlàskiego do roku 2020” w celach społecznych, w priorytecie „Integracja społeczna i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu” jako działanie 1 wymienia: „Integracj´ i wsparcie osób niepełnosprawnych oraz innych grup społecznych pozbawionych mo˝liwoÊci samodzielnego funkcjonowania w społeczeƒstwie”. Działanie to obejmuje przyj´cie rozwiàzaƒ formalnych (prawnych, instytucjonalnych), jak i nieformalnych, które pozwolà na ukształtowanie si´ postaw sprzyjajàcych pełnej integracji społecznoÊci regionu, ze szczególnym uwzgl´dnieniem osób niepełnosprawnych i Romów. DolnoÊlàska Strategia Integracji Społecznej na lata 2005-2013 Jednym z celów DolnoÊlàskiej Strategii Integracji Społecznej na lata 2005-2013 jest „Integracja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych” Obszarem oddziaływania tej Strategii ma byç teren województwa ze szczególnym uwzgl´dnieniem obszarów gdzie problem niepełnosprawnoÊci wyst´puje najliczniej oraz o bardzo wysokim poziomie bezrobocia, miejscowoÊci i gminy peryferyjne. Celem nadrz´dnym oraz zamierzonymi efektami Strategii jest podejmowanie działaƒ na rzecz poprawy jakoÊci ˝ycia osób niepełnosprawnych, zintegrowanie i wzmocnienie instytucji i organizacji zajmujàcych si´ rehabilitacjà leczniczà, zawodowà i społecznà osób niepełnosprawnych, działania na rzecz wyrównywania szans osób niepełnosprawnych w zakresie dost´pu do edukacji i zatrudnienia. Promowanie wzrostu aktywnoÊci zawodowej osób niepełnosprawnych. Inspirowanie działaƒ na rzecz zwi´kszenia aktywnoÊci Êrodowisk osób niepełnosprawnych w kreowaniu rozwiàzaƒ systemowych dotyczàcych osób niepełnosprawnych. Wspieranie funkcjonowania osób niepełnosprawnych w Êrodowisku lokalnym. Partnerami samorzàdu województwa w realizacji tych zadaƒ maja byç jednostki samorzàdu terytorialnego, administracja rzàdowa, PFRON, urz´dy pracy, organizacje pracodawców, organizacje pozarzàdowe, federacje stowarzyszeƒ, placówki ochrony zdrowia, placówki systemu edukacyjnego, pracodawcy. Działania na rzecz osób niepełnosprawnych (Działania podj´te przez Biuro ds. Niepełnosprawnych w roku 2004): 1. Powstanie Zakładu AktywnoÊci Zawodowej w Êwierzawie - 60 osób – działalnoÊç wytwórcza 2. Podpisanie umowy o utworzeniu ZAZ w Mikoszowie – Stowarzyszenie Êwi´tego Celestyna – 30 osób – działalnoÊç wytwórcza usługowa 3. Podpisanie umowy o utworzeniu ZAZ w Jeleniej Górze – Caritas Legnica – 21 osób – działalnoÊç usługowa 4. Dofinansowanie dwóch projektów budowy i rozbudowy obiektów słu˝àcych rehabilitacji 5. Realizacja „DolnoÊlàskiego Programu Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych i Przeciwdziałania Ich Wykluczeniu Społecznemu oraz Pomocy w Realizacji Zadaƒ na Rzecz Zatrudniania Osób Niepełnosprawnych na lata 2004-2006”. „DolnoÊlàski Program...” został przyj´ty do realizacji przez Sejmik Województwa DolnoÊlàskiego dnia 26 marca 2004 r. uchwałà NrXIX/257/2004. Zgodnie z celem szczegółowym 3.1 „DolnoÊlàskiego Programu...”, tj. zintegrowanie i wzmocnienie instytucji zajmujàcych si´ rehabilitacjà leczniczà, zawodowà i społecznà osób niepełnosprawnych przez doposa˝enie w sprz´t rehabilitacyjny obiektów słu˝àcych rehabilitacji osób niepełnosprawnych Samorzàd Województwa DolnoÊlàskiego przystàpił do „Programu wyrównywania ró˝nic mi´dzy regionami” organizowanego przez PFRON. Samorzàd wystàpił jako realizator ww. programu PFRON w ramach projektu „Zakup sprz´tu rehabilitacyjnego na wyposa˝enie przez Gmin´ Zawonia Poradni Rehabilitacyjnej w Zawoni (powiat trzebnicki)”. W grudniu podpisano zGminà Zawonia umow´ na realizacj´ ww. projektu. 6. Realizacja badaƒ socjologicznych pt. Rola organizacji pozarzàdowych w integracji społecznej osób niepełnosprawnych” (działanie w ramach „DolnoÊlàskiego Programu....”) 7. Wizytowanie oÊrodków i opiniowanie wniosków o wpis do rejestru oÊrodków uprawnionych do przyjmowania grup turnusowo - rehabilitacyjnych. Na podstawie wizytacji oÊrodków wydano 59 opinii. Na bie˝àco jest prowadzony rejestr wniosków w sprawie wpisu do rejestru oÊrodków uprawnionych do przyjmowania turnusów rehabilitacyjnych. 8. Obsługa udzielonych w 2003 roku zakładom pracy chronionej jednorazowych czterech po˝yczek. Ze wzgl´du na brak wniosków w 2004 r. nie przyj´to do realizacji zadania w zakresie udzielania pomocy zakładom pracy chronionej, poprzez jednorazowe po˝yczki w celu ochrony istniejàcych w zakładzie miejsc pracy osób niepełnosprawnych oraz poprzez zwrot kosztów za szkolenie zatrudnionych osób niepełnosprawnych, w zwiàzku z koniecznoÊcià zmiany profilu produkcji. 9. Rozpatrywanie wniosków na dofinansowanie robót budowlanych obiektów słu˝àcych rehabilitacji. Do Urz´du Marszałkowskiego wpłyn´ło w II połowie 2004r. 41 wniosków do realizacji na 2005 r. W II półroczu 2004 r. podpisano 2 umowy (dotyczy wniosków z 2003 r.) na dofinansowanie budowy irozbudowy obiektów słu˝àcych rehabilitacji w zwiàzku z potrzebami osób niepełnoprawnych i jeden projekt umowy odofinansowanie budowy irozbudowy obiektów słu˝àcych rehabilitacji w zwiàzku z potrzebami osób niepełnoprawnych. Dofinansowanie na ww. zadanie otrzymał tylko jeden Wnioskodawca. Niewykorzystanie w całoÊci Êrodków przeznaczonych na ww. zadanie pomimo istnienia zapotrzebowania na ww. pomoc było spowodowane niedotrzymaniem przez jednego z Wnioskodawców warunków umowy poprzez nie rozpocz´cie planowanej inwestycji budowlanej w 2004 r. oraz niedostarczeniem potrzebnych dokumentów do podpisania umowy i nie wyra˝enie zgody na otrzymanie dotacji w ramach pomocy de minimis przez kolejnego Wnioskodawc´. 10. Pomoc w indywidualnych sprawach osobom niepełnosprawnym – udzielanie informacji, interwencje w innych instytucjach. 11. Realizacja badaƒ pt. „Rola organizacji pozarzàdowych w integracji społecznej osób niepełnosprawnych” (działanie w ramach „DolnoÊlàskiego Programu....”). NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Raport – 4 województwa 7 12. Przy realizacji zadaƒ Urzàd Marszałkowski współpracował z organizacjami pozarzàdowymi i innymi instytucjami działajàcymi na rzecz osób niepełnosprawnych. 13. Organizowanie posiedzeƒ Wojewódzkiej Społecznej Rady ds.Osób Niepełnosprawnych. 14. Uczestnictwo w pracach Wojewódzkiego Zespołu Konsultacyjnego do spraw wdra˝ania działania 1.4 SPO RZL na Dolnym Êlàsku. 15. Współorganizowanie w dniu 8 listopada 2004 r. konferencji pt.: „Uczestnictwo młodzie˝y w ˝yciu społecznym i publicznym drogà do rozwoju paƒstwa obywatelskiego”. 16. Organizacja seminarium wraz z Towarzystwem Pomocy Głuchoniewidomym, które było poÊwi´cone sprawom osób głuchoniewidomym. Organizacje pozarzàdowe. Na Dolnym Êlàsku istnieje 275 organizacji pozarzàdowych aktywnie działajàcych na rzecz osób niepełnosprawnych (analiza Biura ds. Polityki Społecznej i Osób Niepełnosprawnych). WÊród nich sà zarówno organizacje ogólnopolskie jak i małe, lokalne, działajàce na rzecz niewielkiej grupy osób niepełnosprawnych. Podstawowymi formami aktywnoÊci organizacji sà: • identyfikowanie i nagłaÊnianie problemów społecznych, • tworzenie koalicji na rzecz rozwiàzywania problemów, • opracowywanie i wdra˝anie konkretnych programów pomocy dla osób niepełnosprawnych, • działalnoÊç interwencyjna (rzecznictwo). Organizacje pozarzàdowe spełniajà ogromnà rol´ w integracji społecznej osób niepełnosprawnych na Dolnym Êlàsku. Konieczna zatem jest współpraca władz lokalnych z organizacjami w kształtowaniu działaƒ na rzecz osób niepełnosprawnych. (to wszystko na podstawie projektu DolnoÊlàskiej Strategii Integracji Społecznej na lata 2005-2013.) Problematyka osób niepełnosprawnych w województwie kujawsko-pomorskim. Ogólna charakterystyka województwa Województwo kujawsko-pomorskie zajmuje obszar 17.970 km2. Województwo to zamieszkuje 2103 tyÊ. osób w tym 1023 tyÊ. m´˝czyzn i 1082 tyÊ. kobiet. W miastach mieszka 1297,4 tyÊ. osób, a na wsi 806,2 tyÊ osób. Wskaênik bezrobocia kształtuje si´ na poziomie 25,3%. Blisko 30% bezrobotnych to osoby młode, 8 NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Raport – 4 województwa odsetek wieku 18-24 lata. RoÊnie te˝ udział osób długotrwale bezrobotnych i wielokrotnie bezrobotnych, które stanowià około 52%. Najwy˝szy odsetek zatrudnienia odnotowuje si´ w województwie w przemyÊle (36%), handlu (12,5%) edukacji, ochronie zdrowia i opiece społecznej (10 %). Urzàd Województwa mieÊci si´ w Bydgoszczy, natomiast Urzàd Marszałkowski w Toruniu. Skala zjawiska niepełnoprawnoÊci w województwie kujawsko-pomorskim Według danych Narodowego Spisu Powszechnego LudnoÊci z 2002 roku w województwie kujawskopomorskim liczba osób niepełnosprawnych wynosiła 303,3 tys. co stanowiło 14,7% ogółu ludnoÊci ( w kraju 14,3%). Oznacz to, ˝e co siódmy mieszkaniec województwa był osobà niepełnosprawnà. WÊród ogółu osób niepełnosprawnych najliczniejszà grup´ stanowiły osoby posiadajàce orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawnoÊci – 30,7% oraz osoby z orzecznictwem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawnoÊci – 26,6%. Wymienione grupy w miastach stanowiły odpowiednia: 30,8% i 29,6%, a na wsi 30,6% i 21,9%. Grupa dzieci w wieku 0-15 lat z uprawnieniami do zasiłku piel´gnacyjnego stanowiła 3,0% w ogólnej liczbie niepełnosprawnych. Nat´˝enie niepełnosprawnoÊci nasila si´ wraz z wiekiem. W 2002 roku w województwie kujawsko-pomorskim blisko 56% zbiorowoÊci osób niepełnosprawnych stanowiły osoby w wieku 55 lat i wi´cej. Wykształcenie osób niepełnosprawnych w województwie kujawsko-pomorskim Struktura poziomu wykształcenia osób niepełnosprawnych w województwie kujawskopomorskim przedstawia si´ nast´pujàco: wykształcenie wy˝sze posiada 3,8% ludnoÊci niepełnosprawnej, Êrednie i policealne 21,7%, zasadnicze zawodowe 25,3%, podstawowe ukoƒczone 43,1%, podstawowe nieukoƒczone i bez wykształcenia szkolnego 6%. W ogólnej populacji osób niepełnosprawnych w wieku 13 lat i wi´cej, m´˝czyêni charakteryzujà si´ przeci´tnie wy˝szym poziomem wykształcenia ni˝ kobiety. Ponad 59% niepełnosprawnych m´˝czyzn posiada wykształcenie ponadpodstawowe, podczas gdy kobiet z takim wykształceniem jest 43%. Tak˝e niepełnosprawni mieszkaƒcy miast charakteryzujà si´ zdecydowanie wy˝szym odsetkiem osób z wykształceniem wy˝szym w stosunku do niepełnosprawnych mieszkaƒców wsi (5,6% do 1,1%), tak˝e Êrednim i policealnym (29,3% wobec 9,7%) oraz zasadniczym zawodowym (27,4% wobec 22%). W Êrodowisku wiejskim natomiast wy˝szy odsetek stanowià osoby z wykształceniem podstawowym ukoƒczonym (57,5% i 33,9%) oraz z podstawowym nieukoƒczonym i bez wykształcenia szkolnego (9,6% i 3,6%). Niski poziom wykształcenia wynika z barier architektonicznych w szkołach i uczelniach wy˝szych, barier w komunikowaniu si´ i psychologicznych, psychologicznych problemów zwiàzanych z transportem do miejsca nauki oraz z braków w wyposa˝eniu w sprz´t rehabilitacyjny i pomoce dydaktyczne. Na terenie województwa kujawsko-pomorskiego osoby niepełnosprawne majà mo˝liwoÊç pobierania nauki w szkołach i placówkach specjalnych, szkołach z oddziałami integracyjnymi oraz w szkołach ogólnodost´pnych przystosowanych do potrzeb uczniów niepełnosprawnych ruchowo. Do szkół specjalnych w województwie ucz´szcza 6598 uczniów niepełnosprawnych, co stanowi 1,65% ogółu uczniów w województwie. W tym w szkołach specjalnych, dla uczniów z upoÊledzeniem umysłowym nauk´ pobiera 5803, co stanowi 1,45% ogółu uczniów w województwie. Zdecydowanie mniej, 1112 uczniów w województwie ucz´szcza do szkół z oddziałami integracyjnymi. Korzystne zmiany mo˝na zaobserwowaç w dost´pie osób niepełnosprawnych do szkolnictwa wy˝szego. W wi´kszoÊci uczelni powoływani sà pełnomocnicy rektora ds. osób niepełnosprawnych. Likwidacja wszelkich barier w dost´pnie osób niepełnosprawnych do szkolnictwa wy˝szego staje si´ jednym z priorytetowych zadaƒ uczelni. Zatrudnienie osób niepełnosprawnych w województwie kujawsko-pomorskim Z danych Wojewódzkiego Urz´du Pracy wynika, ˝e w koƒcu grudnia 2003 zarejestrowanych było 4714 bezrobotnych niepełnosprawnych. Sà to głownie osoby w wieku Êrednim, legitymujàce si´ wykształceniem gimnazjalnym lub zasadniczym zawodowym. Najwi´kszà grup´ bezrobotnych niepełnosprawnych stanowià osoby o 20-30 letnim sta˝u pracy. Ponadto utrwala si´ niekorzystna sytuacja, ˝e wÊród bezrobotnych niepełnosprawnych dominujà osoby długotrwale bezrobotne. Głównymi problemami w województwie kujawskopomorskim sà wzrost redukcji zatrudnienia i bezrobocie, co w konsekwencji prowadzi do pauperyzacji społeczeƒstwa i wykluczenia społecznego. Z przeprowadzonych badaƒ wynika koniecznoÊç rozwijania infrastruktury pomocowej wspierajàcej proces wychodzenia z kr´gu pomocy społecznej. Istnieje zatem potrzeba stworzenia miejsc, w których mo˝liwe b´dzie prowadzenie integracji zawodowej i społecznej poprzez działania o charakterze terapeutycznym, zatrudnieniowym i samopomocowym. Takà rol´ mogà pełniç Kluby Integracji Społecznej, z których jeden ju˝ istnieje w województwie. Dost´p Êrodowiska dla osób niepełnosprawnych w województwie kujawsko-pomorskim W województwie nie prowadzi si´ rzetelnej bazy danych informujàcej, które instytucje po˝ytku publicznego czy to placówki administracyjne, edukacyjne, słu˝by zdrowia, kulturalne czy religijne sà dost´pne dla osób niepełnosprawnych. „Wojewódzki program wyrównywania szans osób niepełnosprawnych i przeciwdziałania ich wykluczeniu społecznemu oraz pomocy w realizacji zadaƒ na rzecz zatrudnienia osób niepełnosprawnych” zakłada opracowanie bazy danych w zakresie dost´pnoÊci Êrodowiska. DziałalnoÊç sektora non-profit na rzecz osób niepełnosprawnych w województwie kujawskopomorskim Według bazy danych KLON/JAWOR w województwie kujawsko-pomorskim funkcjonuje 2688 organizacji pozarzàdowych, pozarzàdowych tym 441 prowadzi działania skierowane na rzecz osób niepełnosprawnych. W województwie działa Wojewódzka Społeczna Rada do Spraw Osób Niepełnosprawnych, województwie skład, której wchodzà m.in. przedstawiciele organizacji pozarzàdowych działajàcych województwie regionie. Organizacja członkowska WRZOS – Zwiàzek Stowarzyszeƒ i Organizacji Społecznych Województwa Kujawsko-Pomorskiego skupia województwie chwili obecnej 17 organizacji, z czego 15 prowadzi działania na rzecz osób niepełnosprawnych. W trakcie spotkaƒ regionalnych organizacje skupione w Zwiàzku przytaczały nast´pujàce problemy organizacji i osób niepełnosprawnych w województwie: problemy edukacji i zatrudnienia osób niepełnosprawnych, problem edukacji rodziców dzieci niepełnosprawnych. W województwie działa wiele organizacji oraz powoływane sà ró˝ne Rady ds. osób niepełnosprawnych, które cz´sto funkcjonujà tylko na papierze a w rzeczywistoÊci nie odgrywajà ˝adnej roli. Programy na rzecz osób niepełnosprawnych w województwie pomorskim W województwie opracowany został „Program Współpracy Województwa Kujawsko-Pomorskiego z organizacjami pozarzàdowymi i innymi podmiotami prowadzàcymi działalnoÊç po˝ytku NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Raport – 4 województwa 9 publicznego na rok 2005”. Program zakłada m.in. działania na rzecz osób niepełnosprawnych, a w szczególnoÊci dotyczàce: a) stwarzania warunków do pełnego uczestnictwa osób niepełnosprawnych w ˝yciu kulturalnym, sporcie, rekreacji i turystyce, b) aktywizacji zawodowej, zatrudnienia i przeciwdziałania skutkom bezrobocia wÊród niepełnosprawnych, c) opracowania mapy organizacji pozarzàdowych działajàcych na rzecz osób niepełnosprawnych na terenie województwa kujawsko-pomorskiego, d) okreÊlania potrzeb organizacji pozarzàdowych działajàcych na rzecz osób niepełnosprawnych poprzez przeprowadzenie wÊród nich i opracowanie specjalnie przygotowanej ankiety, e) współpracy przy organizowaniu uroczystoÊci, imprez, konferencji, spotkaƒ podejmujàcych problematyk´ niepełnosprawnoÊci oraz promujàcych twórczoÊç artystycznà, kulturalnà i osiàgni´cia sportowe osób niepełnosprawnych, f) współpracy przy tworzeniu jednej, spójnej strony internetowej przeznaczonej dla osób niepełnosprawnych; Województwo w oparciu o ustaw´ z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych Dz. U. Nr 123 Poz. 776 (z póêniejszymi zmianami) realizuje nast´pujàce zadania: • 10 Dofinansowuje roboty budowlane w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku – Prawo budowlane (DZ. U z 2003 r. Nr 207, poz. 2016), dotyczàce obiektów słu˝àcych rehabilitacji, w zwiàzku z potrzebami osób niepełnosprawnych z wyjàtkiem rozbiórki tych obiektów, ze Êrodków Paƒstwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w ramach zadaƒ Samorzàdu Województwa Kujawsko-Pomorskiego • Udzielanie jednorazowej po˝yczki w celu ochrony istniejàcych w zakładzie miejsc pracy osób niepełnosprawnych, ze Êrodków Paƒstwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych • Udzielanie zakładom pracy chronionej zwrotu kosztów za szkolenie zatrudnionych osób niepełnosprawnych, w zwiàzku z koniecznoÊcià zmiany profilu produkcji przez Samorzàd Województwa Kujawsko-Pomorskiego ze Êrodków Paƒstwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. • Dofinansowanie kosztów tworzenia i NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Raport – 4 województwa działania zakładów aktywnoÊci zawodowej ze Êrodków Paƒstwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w ramach zadaƒ Samorzàdu Województwa Kujawsko-Pomorskiego. • Opiniowanie wniosków o wpis do rejestru oÊrodków przyjmujàcych grupy turnusowe Przy Urz´dzie Marszałkowskim w Toruniu działa Biuro Pełnomocnika Zarzàdu Województwa Kujawsko-Pomorskiego do Spraw Osób Niepełnosprawnych. Do kompetencji Pełnomocnika nale˝y: 1. 2. 3. realizacja zadaƒ Samorzàdu Województwa wynikajàcych z ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz.776, z póê. zm.), opracowanie i realizacja „Wojewódzkiego programu wyrównywania szans osób niepełnosprawnych i przeciwdziałania ich wykluczeniu społecznemu oraz pomocy w realizacji zadaƒ na rzecz zatrudniania osób niepełnosprawnych” współpraca z organami administracji rzàdowej, powiatami, gminami, organizacjami pozarzàdowymi i fundacjami działajàcymi na rzecz osób niepełnosprawnych w realizacji zadaƒ dotyczàcych osób niepełnosprawnych Problematyka osób niepełnosprawnych w województwie opolskim Problemy osób niepełnosprawnych Analiza przywołanych wczeÊniej badaƒ jakoÊciowych przeprowadzonych przez ROPS pozwoliła na okreÊlenie podstawowych problemów na jakie natrafiajà w codziennym ˝yciu osoby niepełnosprawne. Miesi´czna struktura wydatków w gospodarstwie domowym osób niepełnosprawnych wykazała, ˝e zdecydowanie najwi´kszy procent wydatków przeznaczany jest na zakup ˝ywnoÊci – 42%. Kolejnà pozycj´ stanowià wydatki mieszkaniowe – 29%. Na leki, usługi medyczne i zabiegi rehabilitacyjne osoby niepełnosprawne wydajà 15% swoich dochodów (w rodzinach bez osoby niepełnosprawnej jest to ok. 3%). Do najpowa˝niejszych zagadnieƒ nale˝à sprawy zwiàzane z komunikacjà (wpływajàce na stan kontaktów społecznych), zabezpieczeniem socjalnym (wpływajàce na jakoÊç ˝ycia), opiekuƒcze i rehabilitacyjne oraz utrudnienia w aktywnym ˝yciu społecznym. Rozkład procentowy problemów obrazuje poni˝szy wykres. Zabezpieczenie potrzeb osób niepełnosprawnych ˚ycie osób niepełnosprawnych w głównej mierze organizowane jest przez rodzin´ i oÊrodki pomocy społecznej. Głównie na nich te˝ spoczywa ci´˝ar organizowania pomocy, która koncentruje si´ przewa˝nie na zabezpieczeniu potrzeb opiekuƒczych. Na przestrzeni ostatnich lat obserwuje si´ zjawisko stałego wzrostu liczby osób niepełnosprawnych, którym udzielana jest pomoc materialna ze Êrodków pomocy społecznej. Stan ten dowodzi systematycznej pauperyzacji tych osób i ich rodzin. Na to nakładajà si´ znacznie mniejsze mo˝liwoÊci udzielania wsparcia przez organizacje i instytucje, co wpływa na brak poczucia bezpieczeƒstwa tej grupy. Poni˝szy wykres obrazuje, w układzie procentowym, podmioty, które zdaniem osób niepełnosprawnych w pierwszej kolejnoÊci przychodzà im z pomocà. Analiza rynku pracy w odniesieniu do osób niepełnosprawnych Orzekanie o zdolnoÊci do pracy Analiza problemu zatrudnienia osób niepełnosprawnych wymaga rozró˝nienia poj´ç okreÊlajàcych omawianà populacj´. W niniejszej Strategii przyjmuje si´, ˝e do osób niepełnosprawnych zalicza si´ osoby, których stan fizyczny lub psychiczny bàdê umysłowy trwale lub okresowo utrudnia lub uniemo˝liwia wypełnianie ról społecznych, a w szczególnoÊci wykonywanie pracy zawodowej, je˝eli posiadajà orzeczenie o stopniu niepełnosprawnoÊci. Powy˝sze rozró˝nienie jest jednak uj´ciem prawnym, natomiast w statystykach funkcjonuje jeszcze poj´cie osoby niepełnosprawnej biologicznie. Obecnie obowiàzuje system orzekania o stopniu niepełnosprawnoÊci podzielony na dwie grupy: 1) orzekanie dla celów ubezpieczeniowych 2) orzekanie dla celów pozaubezpieczeniowych gdzie obowiàzuje stopieƒ niepełnosprawnoÊci; znaczny, umiarkowany i lekki. W tej sytuacji - orzeczenie o całkowitej niezdolnoÊci do pracy i niezdolnoÊci do samodzielnej egzystencji jest to˝same z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawnoÊci, - orzeczenie o całkowitej niezdolnoÊci do pracy ale zdolnoÊci do samodzielnej egzystencji jest traktowane na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawnoÊci, - orzeczenie o cz´Êciowej niezdolnoÊci do pracy oraz celowoÊci przekwalifikowania jest równoznaczne z lekkim stopniem niepełnosprawnoÊci. W zwiàzku z powy˝szym aktywnoÊç zawodowa osób niepełnosprawnych uwarunkowana jest orzeczeniem o niezdolnoÊci do wykonywania jakiejkolwiek pracy co uniemo˝liwia zatrudnienie, bàdê orzeczeniem o pracy tylko w warunkach specjalnych, co cz´sto utrudnia zatrudnienie, je˝eli w pobli˝u miejsca zamieszkania nie ma zakładu pracy funkcjonujàcego w ramach tzw. chronionego rynku pracy. Bezrobocie w Êrodowisku osób niepełnosprawnych Wykres 1. Problemy osób niepełnosprawnych w województwie opolskim. Zjawisko bezrobocia, które pojawiło si´ wraz ze zmianà systemu gospodarczego, w szczególny sposób dotkn´ło osoby niepełnosprawne. Przez NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Raport – 4 województwa 11 Wykres 2. Zaspokojenie potrzeb z punktu widzenia osób niepełnosprawnych (Odpowiedê na pytanie: Na czyjà pomoc mo˝e Pan/i liczyç?) szereg lat dla osób tych głównym miejscem zatrudnienia były spółdzielnie inwalidów, które jednak w momencie urynkowienia i ostrej konkurencji ekonomicznej znalazły si´ w trudnej sytuacji lub uległy likwidacji. W wielu przypadkach przekładało si´ to na zmniejszenie zatrudnienia, przez co osoby niepełnosprawne zmuszone były do poszukiwania pracy na tzw. otwartym rynku pracy. Jednak˝e rosnàca konkurencyjnoÊç przy przeci´tnym ni˝szym poziomie przygotowania zawodowego osób niepełnosprawnych utrudnia podj´cie pracy na otwartym rynku. Według danych WUP w Opolu procentowy udział bezrobotnych niepełnosprawnych w ogólnej strukturze bezrobotnych wzrósł z 1,6% (w grudniu 1998 r.) do 1,9% (w grudniu 1999 r.). Obecnie ich udział w strukturze bezrobotnych wynosi w dalszym ciàgu 1,9 punktu procentowego (wg stanu na luty 2003 roku). Nale˝y podkreÊliç, i˝ liczba osób niepełnosprawnych bezrobotnych znacznie wzrosła od 1999 roku. O ile w grudniu 1999 roku wynosiła 981 osób, wg stanu na koniec czerwca 2000 r. 982 osoby, to w lutym 2003 r. ju˝ 1652. Wykształcenie osób niepełnosprawnych Z badaƒ ankietowych przeprowadzonych przez ROPS w Opolu w 2000 roku wÊród 12 NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Raport – 4 województwa Wy˝sze 5.905; 3,7% Podstawowe 67.362; 42,2% Ârednie 9.577; 6,0% Niepe∏ne podstawowe 10.216; 6,4% Policealne i Êrednie zawodowe 23.380; 15,9% Zasadnicze zawodowe 41.183; 25,8% Wykres 3. Struktura wykształcenia osób niepełnosprawnych w województwie opolskim osób niepełnosprawnych Opolszczyzny wynika, i˝ to właÊnie brak kwalifikacji, obok niepełnosprawnoÊci, stanowi przeszkod´ w znalezieniu pracy. Według wyników tego badania ponad połowa respondentów (52%) zarejestrowała si´ w powiatowych urz´dach pracy liczàc, i˝ dzi´ki temu otrzyma propozycj´ pracy. JednoczeÊnie tylko nieliczni niepełnosprawni konkretyzowali rodzaj pracy, którà chcieliby wykonywaç. Wi´kszoÊç swoje oczekiwania okreÊlała w sposób ogólny, bàdê ich nie precyzowała.
