Analiza ekonomiczna wykład 1 Podstawy analizy ekonomicznej

Analiza ekonomiczna wykład 1 Podstawy analizy ekonomicznej

Analiza ekonomiczna
- pojęcia wstępne
dr hab. inż. Karolina Mazur, prof. UZ
Plan
•
•
•
•
Przedstawienie sylabusa
Przedstawienie zasad organizacji roku
Przedstawienie zasad komunikacji
Wstęp do analizy ekonomicznej
K. Mazur, prof. UZ
2
Informacje organizacyjne
• Sprawdzanie obecności jedynie do celów statystycznych
• Informacje, sylabus i treści wykładów:
http://www.uz.zgora.pl/~kmazur/
• Kontakt przez przedstawicieli drogą elektroniczną lub osobiście
podczas konsultacji:
czwartki 13.15-14.45, sala 115 A0 (nie jest wymagane uprzedzanie ani
zapytanie)
• Egzamin pisemny:
–
–
–
–
w sesji zwykłej: I termin
w sesji poprawkowej: II termin w sesji poprawkowej
Zakres materiału: sylabus, wykłady
Rodzaje pytań: otwarte i zamknięte, możliwe proste przykłady do
obliczenia i interpretacji
– Osoby z dysleksją – wymagane zaświadczenie (mogą pisać 10 minut
dłużej)
K. Mazur, prof. UZ
3
Istota analizy ekonomicznej
Analiza: Metoda postępowania naukowego,
polegająca na podziale badanego zjawiska
na części i rozpatrywaniu każdej z nich z osobna.
(Leszczyński, Skowronek-Mielczarek 2004)
Analiza ekonomiczna: odnosi się do badania
zjawisk i procesów gospodarczych dających się
skwantyfikować i opisać za pomocą liczb.
(Wersty 1996, s. 11)
K. Mazur, prof. UZ
4
Podstawowe rodzaje analizy
(Wersty 1996, s. 10)
Analiza strukturalna
Analiza przyczynowo-skutkowa
Polega na wykryciu danej
struktury, związków, zależności
pomiędzy elementami oraz
między każdym elementem,
a całością
Polega na poznaniu
mechanizmów funkcjonowania
badanej całości, zmian, jakie
w niej zachodzą, identyfikacji
czynników oddziałujących na
tę całość oraz kierunku
natężenia wpływu
poszczególnych czynników na
stwierdzone zmiany
K. Mazur, prof. UZ
5
Poziomy analizy ekonomicznej
(Wersty 1996, s. 14)
Analiza mikroekonomiczna
• Przedmiot:
• Analizy dziedzinowe (analiza
produkcji, analiza
gospodarki materiałowej…)
• Analizy problemowe
(analiza wydajności pracy,
analiza płynności finansowej
…)
Analiza makroekonomiczna
• Przedmiot:
• Stany i wyniki ekonomiczne
całej gospodarki (np. PKB,
inflacja, współczynniki
bezrobocia…)
K. Mazur, prof. UZ
6
Rodzaje analizy – horyzont czasowy
(Wersty 1996, s. 14-15)
EX POST
• Analiza retrospektywna
• Wyjaśnia stan i zmiany, jakie
zaszły
EX ANTE
• Analiza antycypacyjna
• Może być:
K. Mazur, prof. UZ
– Taktyczna
– Strategiczna
7
Pozostałe rodzaje analizy
(Wersty 1996, s. 15-16)
• Systemowa – ujmuje badane obiekty jako
całość
• Decyzyjna – ma na celu wspieranie procesu
decyzyjnego (np. controlling)
• Funkcjonalna - dotyczy zjawisk znajdujących
się w obszarze odpowiedzialności danego
stanowiska
• Przestrzenna – porównanie obiektów
K. Mazur, prof. UZ
8
Zakres analizy ekonomicznej
przedsiębiorstwa
Analiza
ekonomiczna
Analiza technicznoekonomiczna
Analiza finansowa
Analiza bilansu
Analiza
wskaźnikowa
Analiza zagrożenia
upadłością
Wycena
przedsiębiorstw
Inne
Analiza produkcji
Analiza
rentowności
Analiza zarządzania
majątkiem trwałym
Analiza płynności
Analiza
gospodarowania
materiałami
Analiza zadłużenia
Analiza zarządzania
zasobami ludzkimi
Analiza aktywności
K. Mazur, prof. UZ
9
Etapy metodyczne procesu analitycznego
(Wersty 1996, s. 16)
1. Dokładne
zdefiniowanie obiektu
badań
6. Postawienie wstępnej
hipotezy, sformułowanie
modelu
i przeprowadzenie
analizy przyczynowej
7. Ustalenie przyczyn
i skutków stwierdzonych
zakłóceń
2. Wybór kryterium
oceny zachowania się
zjawiska lub procesu
5. Ustalenie odchyleń
stanów rzeczywistych
od postulowanych
8. Ustalenie działań
racjonalizujących
3. Wybór adekwatnej
miary
4. Ustalenie jednostki
odniesienia
K. Mazur, prof. UZ
10
Metody porównań w analizie
ekonomicznej
• Metoda indukcyjna (scalania): od szczegółu do
ogółu
• Metoda dedukcyjna (rozdrabniania): od ogółu
do szczegółu
K. Mazur, prof. UZ
11
Kierunki porównań w analizie ekonomicznej
•
•
•
•
Porównanie w czasie
Porównanie w przestrzeni
Porównanie do wartości normatywnych
Analiza zależności zjawisk (analiza
przyczynowo-skutkowa)* np. poprzez
zastosowanie metod deterministycznych
K. Mazur, prof. UZ
12
Metody w analizie
ekonomicznej/finansowej
Metody analizy
ekonomicznej
Metody
porównań
Analiza
przyczynowa
Analiza
planistyczna
Porównania w
czasie
Analiza
deterministyczna
Metody
kalkulacyjne
Porównania do
wartości
normatywnych
Metody
stochastyczne
Metody
optymalizacyjne
Porównania w
przestrzeni
(Opracowanie własne na podst.: Leszczyński, Skowronek-Mielczarek, 2004, s.33)
K. Mazur, prof. UZ
13
Rodzaje informacji w analizie
ekonomicznej:
• Ze względu na źródło pozyskania:
– wewnętrzne
– zewnętrzne
• Ze względu na sposób uzyskania:
– pierwotne
– wtórne
• Ze względu na charakter podejmowanych decyzji:
– operacyjne
– strategiczne
(Leszczyński, Skowronek-Mielczarek, 2004, s.33)
K. Mazur, prof. UZ
14
Źródła danych w analizie ekonomicznej przedsiębiorstwa
Źródła informacji
Informacje
wewnętrzne
przedsiębiorstwa
Podstawowa
sprawozdawczość
finansowa
Pozostałe źródła
pierwotne
Informacje
zewnętrzne
GUS
Bilans
Rynek
Rachunek zysków
i strat
Opracowania
specjalistyczne
Rachunek
przepływów
pieniężnych
Internet
Noty
K. Mazur, prof. UZ
15
Formy prezentacji wyników analizy
ekonomicznej
• Forma liczbowa
• Forma graficzna
• Forma opisowa
K. Mazur, prof. UZ
16
Rodzaje wielkości w sprawozdaniach
finansowych
• Wielkości zasobowe
– np. składniki majątku
– Ich wartość ustalana jest na dany dzień
• Wielkości strumieniowe
– Źródłem jest rachunek zysków i strat
lub zestawienie przepływów pieniężnych
– Są szacowane w sposób dynamiczny (np. zysk
w danym roku jest wypracowany w ciągu całego
roku)
K. Mazur, prof. UZ
17
Uśrednianie wielkości zasobowej
• Zasada! Jeśli w danym wskaźniku łączymy dane z bilansu i z innych
rachunków (np. z rachunku zysków i strat) to wartość z bilansu należy
uśrednić:
𝑤
𝑡=1 𝐴𝑡
𝐴𝑠 =
,
𝑤
–
–
–
–
Gdzie:
As – średnia arytmetyczna
At – wielkość finansowa
W – liczba okresów pomiaru
• Najczęściej uśredniany jest początek i koniec roku bilansowego:
𝐴1 + 𝐴0
𝐴𝑠1 =
2
• Przykład:
• Aktywa uśrednione w roku 2014:
𝐴𝑛𝑎 𝑘𝑜𝑛𝑖𝑒𝑐 2014 + 𝐴𝑛𝑎 𝑘𝑜𝑛𝑖𝑒𝑐 2013
𝐴𝑢ś𝑟.2013 =
2
K. Mazur, prof. UZ
18
Przykładowe wskaźniki, w których
wymagane jest uśrednienie wartości
zasobowej
• Wskaźnik rotacji zapasów:
𝑆𝑝𝑟𝑧𝑒𝑑𝑎ż 𝑤 𝑑𝑎𝑛𝑦𝑚 𝑜𝑘𝑟.
𝑊𝑠𝑘. 𝑟𝑜𝑡𝑎𝑐𝑗𝑖 𝑧𝑎𝑝𝑎𝑠ó𝑤 =
𝑊𝑎𝑟𝑡. 𝑢ś𝑟. 𝑧𝑎𝑝𝑎𝑠ó𝑤
• Wskaźnik rotacji majątku:
𝑆𝑝𝑟𝑧𝑒𝑑𝑎ż 𝑤 𝑑𝑎𝑛𝑦𝑚 𝑜𝑘𝑟.
𝑊𝑠𝑘. 𝑟𝑜𝑡𝑎𝑐𝑗𝑖 𝑎𝑘𝑡𝑦𝑤ó𝑤 =
𝑊𝑎𝑟𝑡. 𝑢ś𝑟. 𝑎𝑘𝑡𝑦𝑤ó𝑤
K. Mazur, prof. UZ
19
Rodzaje kwot finansowych
• Kwoty bezwzględne, przykładowo:
– Zysk netto,
– Koszty,
– Liczba zatrudnionych na koniec okresu
• Kwoty względne, przykładowo:
– Wskaźnik rentowności sprzedaży netto:
𝑍𝑦𝑠𝑘 𝑛𝑒𝑡𝑡𝑜
𝑅𝑠 =
𝑃𝑟𝑧𝑦𝑐ℎ𝑜𝑑𝑦 𝑐𝑎ł𝑘𝑜𝑤𝑖𝑡𝑒
K. Mazur, prof. UZ
20
Analiza kwot:
• Analiza kwot bezwzględnych:
– Wyszukanie kwot w danej pozycji sprawozdania
– Uszeregowanie kwot w porządku malejącym
• Analiza odchyleń kwot:
– Obliczenie różnicy pomiędzy kwotą Ai,t oraz Ai,t-1
– Uszeregowanie odchyleń w porządku malejącym
K. Mazur, prof. UZ
21
Zasady wnioskowania:
• Porównanie do danych normatywnych
• Porównanie w czasie (do okresu poprzedniego)
• Porównanie w przestrzeni (do innych
przedsiębiorstw, do średnich wyników w branży)
K. Mazur, prof. UZ
22
Kierunki analizy
• Analiza pionowa (struktura)
• Analiza pozioma (zmiany w czasie, porównanie
w przestrzeni, porównanie pomiędzy grupami)
K. Mazur, prof. UZ
23
Analiza pozioma - porównanie w czasie
• Wskaźnik dynamiki:
𝑥1
𝐼0 =
𝑥0
• Wskaźnik tempa zmian:
𝑥1− 𝑥0
𝐼0 =
𝑥0
K. Mazur, prof. UZ
24
Analiza dynamiki (zmian)
• Dynamika Ds według bazy stałej:
• 𝐷𝑠 =
𝐴𝑡
𝐴0
dla 𝐴0 ≠ 0
• Dynamika Dz według bazy zmiennej:
• 𝐷𝑧 =
•
•
•
•
𝐴𝑡
𝐴𝑡−1
dla 𝐴𝑡−1 ≠ 0
Gdzie:
A0- wartość i-tej pozycji w okresie bazowym,
At- wartość i-tej pozycji w okresie t
At-1 –wartość i-tej pozycji w okresie t-1
K. Mazur, prof. UZ
25
Analiza tempa zmian (przyrostu)
• Przyrost Ps według bazy stałej:
𝑃𝑠 =
𝐴𝑡 −𝐴1
𝐴1
dla 𝐴1 ≠ 0
• Przyrost Pz według bazy zmiennej:
𝑃𝑧 =
•
•
•
•
𝐴𝑡 −𝐴𝑡−1
𝐴𝑡−1
dla 𝐴𝑡−1 ≠ 0
Gdzie:
A1- wartość i-tej pozycji w okresie bazowym
At- wartość i-tej pozycji w okresie t
At-1 –wartość i-tej pozycji w okresie t-1
K. Mazur, prof. UZ
26
Analiza zmian na przykładzie zysku/straty
Nr.Prz.
1.
2.
Zt0
Zt1
0
0
Dynamika Tempo zmian
0
100%
15
Proszę
pominąć
Dynamika
Tempo zmian
Interpretacja
W obu okresach nie wykazano
0% Z interpretacji Z interpretacji
zysku/straty
100% Z interpretacji Z interpretacji
Zysk wzrósł do 100%
-100% Z interpretacji Z interpretacji
Strata wzrosła do 100%
-100% Z interpretacji Z interpretacji
Zysk spadł o 100%
4.
10
0
Proszę
pominąć
Proszę
pominąć
5.
10
15
150%
50%
Zt1/Zt0
(Zt1-Zt0)/Zt0
Zysk wzrósł o 50%
6.
10
5
-50%
Zt1/Zt0
(Zt1-Zt0)/Zt0
Zysk spadł o 50%
7.
10
-5
50%
Proszę
pominąć
-150% Z interpretacji
(Zt1-Zt0)/Zt0
Zysk spadł o 150%
8.
10
10
100%
0%
(Zt1-Zt0)/Zt0
Zysk pozostał bez zmian
9.
-10
0
0%
100%
Zt1/Zt0 Z interpretacji
Strata zmalała o 100%
10.
-10
-5
50%
-50%
Zt1/Zt0
(Zt1-Zt0)/Zt0
Strata zmalała o 50%
11.
-10 -15
150%
50%
Zt1/Zt0
(Zt1-Zt0)/Zt0
Strata wzrosła o 50%
3.
0 -15
Zt1/Zt0
K. Mazur, prof. UZ
12.
-15 -15
100%
0%
Zt1/Zt0
27
(Zt1-Zt0)/Zt0
Strata pozostała bez zmian
Porównanie w przestrzeni
• Porównanie wyników podobnych jednostek
• Porównanie do średnich branżowych
• Porównanie do jednostek wzorcowych
(benchmarking)
K. Mazur, prof. UZ
28
Porównanie do danych normatywnych
(postulowanych)
• Np. przedział optymalny wskaźnika X wynosi:
(1,5 do 2,5)
• Jeśli wskaźnik wyniesie 1: jest zbyt niski
• Jeśli wskaźnik wyniesie 3: jest zbyt wysoki
• Jeśli wskaźnik wyniesie 2: jest optymalny
• Zasada: jeśli przedział ma dolną i górną
granicę to wszystkie odchylenia od normy są
oceniane negatywnie
K. Mazur, prof. UZ
29
Analiza pionowa
• Dostarcza informacje o strukturze w postaci
procentowej (np. strukturze pasywów):
𝐴𝑖
𝑆𝑖 =
𝐴
• Gdzie:
– A- wielkość zbiorcza i-tej pozycji sprawozdania (np.
Pasywa)
– Ai- wartość i-tej pozycji sprawozdania (np. kapitał
własny)
K. Mazur, prof. UZ
30
K. Mazur, prof. UZ
31
METODY DETERMINISTYCZNE
K. Mazur, prof. UZ
32
Istota metod deterministycznych
– Metody analizy zależności zjawisk
– Metody analizy przyczynowo-skutkowej
• Cele:
– Ustalenie, jakie podstawowe czynniki wpłynęły na
odchylenie bezwzględne analizowanego zjawiska
– Ustalenie zmian rozpatrywanych czynników
– Obliczenie wpływu zmian na odchylenie globalne
– Porównanie odchyleń
K. Mazur, prof. UZ
33
Rodzaje metod deterministycznych
• Metoda różnic cząstkowych
• Metoda kolejnych podstawień/podstawień
łańcuchowych
• Metoda podstawień krzyżowych
• Metoda funkcyjna
• Metoda logarytmowania
K. Mazur, prof. UZ
34
Metoda kolejnych podstawień
Etapy:
1. Ustalenie odchylenia łącznego,
2. Określenie czynników wpływających na
odchylenie łączne
3. Określenie związku przyczynowo-skutkowego
4. Przeprowadzenie kolejnych podstawień dla
kolejnych czynników
5. Zestawienie odchyleń cząstkowych i ich
interpretacja
K. Mazur, prof. UZ
35
Metoda kolejnych podstawień – przykład wynagrodzeń
Wartość w roku 0 (podstawa
odniesienia)
Wartość w roku 1
Liczba godzin przypadająca na 1
robotnika
g
192
205
Stawka wynagrodzenia (godzinowa)
p
10
11
Miesięczne wynagrodzenie
W=g*p
1 920
2 555
1. Ustalenie odchylenia ogólnego:
R=W1-W0=g1·p1-g0·p0=2 555-1920= +335
2. Ustalenie odchyleń cząstkowych
• (g jest zmienne, p0=const) Rg=g1·p0-g0·p0=205·10-192·10=130
• g0=const, p jest zmienne) Rp=g1·p1-g1·p0=205·11-205·10=205
3. Suma odchyleń wynosi 335
Wnioski:
1. Zwiększenie liczby godzin pracy o 13 spowodowało wzrost wynagrodzeń
o 130 zł
2. Zwiększenie stawki godzinowej o 1 spowodowało wzrost wynagrodzeń
o 205 zł
K. Mazur, prof. UZ
36
Literatura dla przedmiotu
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
L. Bednarski, R. Borowiecki, J. Duraj, E. Kurtys, T. Waśniewski, B. Wersty, Analiza
ekonomiczna przedsiębiorstwa, Wydawnictwo AE we Wrocławiu, Wrocław 2003.
W. Gabrusewicz, Podstawy analizy finansowej, PWE, Warszawa 2006.
W. Gabrusewicz, Analiza finansowa przedsiębiorstwa. Teoria i zastosowanie. PWE,
Warszawa, 2014.
R. Jagiełło, Analiza dyskryminacyjna i regresja logistyczna w procesie oceny zdolności
kredytowej przedsiębiorstw, NBP, 2013.
Z. Leszczyński, A. Skowronek-Mielczarek, Analiza ekonomiczno-finansowa spółki,
PWE, Warszawa, 2004.
B. Pomykalska, P. Pomykalski, Analiza finansowa przedsiębiorstwa, PWN, Warszawa,
2008
A. Rutkowski, Zarządzanie finansami, PWE, Warszawa, 2003.
M. Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
D. Zarzecki D. (red), Metody wyceny przedsiębiorstw. Zarys teorii a praktyka,
Uniwersytet Szczeciński, Szczecin, 2000.
B. Wersty (red.), Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie, Wyd. A.E., Wrocław, 1996
D. Wędzki, Analiza finansowa sprawozdania finansowego, tom 1, Wydawnictwo
Wolters-Kluwer, Warszawa, 2009
D. Wędzki, Analiza finansowa sprawozdania finansowego, tom 2, Wydawnictwo
Wolters-Kluwer, Warszawa, 2010 K. Mazur, prof. UZ
37