ZAWORY BEZPIECZEŃSTWA Poradnik dla projektantów i
Transkrypt
ZAWORY BEZPIECZEŃSTWA Poradnik dla projektantów i
ZAWORY BEZPIECZE STWA Poradnik dla projektantów i u ytkowników l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 1 l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 2 INFORMACJA o l skich Zakładach Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” s firm o ponad stuletniej tradycji w zakresie produkcji armatury. Na przestrzeni lat profil produkcji ustabilizował si , zmieniaj c jednak procentow swoj struktur . Główn przyczyn tych zmian był zakup, w 1974 roku, licencji na zawory bezpiecze stwa niemieckiej firmy Bopp und Reuther. Wdro enie do produkcji szerokiego asortymentu armatury zabezpieczaj cej w zakresie zakupionej licencji, a tak e uzupełnienie jej o wyroby własnej konstrukcji sprawiło, e SZAP „ARMAK” stał si wiod cym producentem armatury zabezpieczaj cej na rynku krajowym, a tak e jej eksporterem. Podstawowym asortymentem produkcji s nadal zawory bezpiecze stwa. Nast pne w kolejno ci s zawory zaporowe elektromagnetyczne i płynowskazy. Uzupełnienie stanowi armatura ci ka tj. zasuwy i zawory zwrotne. Armatura produkowana jest na bazie procesów technologicznych, które zapewniaj jej wysok jako i niezawodno działania. Wychodz c naprzeciw yczeniom klientów, firma realizuje tak e zamówienia specjalne, dostosowuj c produkowan armatur do potrzeb klienta, wynikaj cych b d ze specyficznych warunków eksploatacji, b d wymaga przepisów bran owych. Chc c sprosta wymaganiom nowoczesnego rynku, przedsi biorstwo opracowało System Zarz dzania Jako ci zgodny z mi dzynarodow norm ISO 9002, który został wdro ony w 1994 roku. Rok pó niej uzyskano certyfikat TÜV CERT, za wiadczaj cy o wprowadzeniu i stosowaniu tego systemu. W roku 2002 nast piła recertyfikacja Systemu Zarz dzania Jako ci pod k tem wymogów normy ISO 9001:2000. Przeprowadzony przez TÜV audit, potwierdził zgodno systemu stosowanego w firmie z powy sz norm . Efektem tego było uzyskanie certyfikatu TÜV CERT za wiadczaj cego, e ARMAK wprowadził i stosuje System Zarz dzania Jako ci w zakresie projektowania i produkcji armatury przemysłowej zgodnie z norm ISO 9001:2000. W roku 2001, w zwi zku z wymogami Dyrektywy Unii Europejskiej nr 97/23/WE, firma wyst piła do TÜV CERT z wnioskiem o certyfikacj zaworów bezpiecze stwa wg modułu B i D tej Dyrektywy. W wyniku przeprowadzonego auditu oraz badania typu zgłoszonych do certyfikacji wyrobów, w lutym 2002 roku uzyskano stosowne certyfikaty, uprawniaj ce SZAP ARMAK Sp. z o.o. do znakowania zaworów bezpiecze stwa znakiem CE wraz z numerem jednostki notyfikowanej – 0045. W roku 2004 uzupełniono powy sze certyfikaty, uzyskuj c dla pozostałych typów zaworów bezpiecze stwa certyfikaty UDT-CERT na zgodno z wymogami Dyrektywy nr 97/23/WE, uprawniaj ce do znakowania tych zaworów znakiem CE wraz z numerem jednostki notyfikowanej – 1433. „ARMAK” współpracuje z europejskimi producentami armatury takimi, jak: Bopp & Reuther, Parker, Bürkert, a swoje wyroby eksportuje mi dzy innymi do: Niemiec, Austrii, Francji, Szwecji, Finlandii, W gier, Słowacji, Czech, Rosji, Ukrainy, Litwy, Rumunii, Bułgarii, a tak e do Egiptu, Arabii Saudyjskiej, Tajlandii i Malezji. Produkowane wyroby znajduj zastosowanie w bran y: energetycznej, ciepłowniczej, spo ywczej, hutniczej, przemy le wydobywczym, okr towym i kolejnictwie. Nasza strona www. jest wykonana w pełnych wersjach j zykowych: polskiej, rosyjskiej, niemieckiej, angielskiej, francuskiej i hiszpa skiej. l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 3 Spis tre ci 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Przeznaczenie zaworów bezpiecze stwa i podstawowe okre lenia Przewody przył czne urz dze zabezpieczaj cych Klasyfikacja i oznaczanie zaworów bezpiecze stwa produkcji SZAP”ARMAK” Prezentacja niektórych wykona Obliczanie przepustowo ci urz dze zabezpieczaj cych przed nadmiernym wzrostem ci nienia Zwi kszanie przekroju kanału dopływowego zaworów bezpiecze stwa przy przepływie cieczy o du ej lepko ci Siły reakcji przy odprowadzaniu gazów, par i cieczy z zaworów bezpiecze stwa Wpływ przeciwci nie 8.1 Przeciwci nienie własne 8.2 Przeciwci nienie obce Zagadnienia eksploatacyjno – monta owe 9.1 Monta zaworów bezpiecze stwa 9.2 Eksploatacja zaworów bezpiecze stwa Sposób zamawiania Uwagi 5÷6 7 8 9÷14 15÷26 27÷28 28÷29 29÷30 30÷32 32 32 Spis tabel Warto ci współczynników wypływu „ ” i „ c” Tabela 1. Zawory bezpiecze stwa kołnierzowe pełnoskokowe Tabela 2. Zawory bezpiecze stwa kołnierzowe proporcjonalne Tabela 3. Zawory bezpiecze stwa z przył czami gwintowymi Wielko ci zaworów i maksymalne ci nienia pocz tku otwarcia Tabela 4. Zawory bezpiecze stwa kołnierzowe proporcjonalne Tabela 5. Zawory bezpiecze stwa kołnierzowe pełnoskokowe Dane pomocnicze do doboru zaworów bezpiecze stwa Tabela 6. Wła ciwo ci par i gazów Tabela 7. Wielko ci termodynamiczne dla pary wodnej nasyconej Tabela 8. Wielko ci termodynamiczne dla pary przegrzanej Tabela 9. G sto ci wła ciwe cieczy Tabela 10. G sto ci wła ciwe i entalpia dla wody Tabela 11. Warto ci charakterystyczne dla gazów i par Zakresy ci nie Tabela 12. Zawory bezpiecze stwa kołnierzowe pełnoskokowe Tabela 13. Zawory bezpiecze stwa kołnierzowe proporcjonalne Tabela 14. Zawory bezpiecze stwa kołnierzowe pełnoskokowe i proporcjonalne – wykonanie CrNi Tabela 15. Zawory bezpiecze stwa z przył czami gwintowymi Wydajno ci zaworów Tabela 16. Zawory bezpiecze stwa kołnierzowe pełnoskokowe Si 6301/02/03/04 Tabela 17. Zawory bezpiecze stwa kołnierzowe proporcjonalne Si 2501/02 Tabela 18. Zawory bezpiecze stwa kołnierzowe pełnoskokowe Si 6301M Tabela 19. Zawory bezpiecze stwa z przył czami gwintowymi nr kat. 781 Tabela 20. Zawory bezpiecze stwa z przył czami gwintowymi nr kat. 775 i 775-I Spis zał czników Zał cznik nr 1. Arkusz techniczny zaworów bezpiecze stwa Zał cznik nr 2. Przykład tabliczki znamionowej zaworu bezpiecze stwa l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 4 1. Przeznaczenie zaworów bezpiecze stwa i podstawowe okre lenia Niedopuszczalnemu wzrostowi ci nienia we współczesnych urz dzeniach ci nieniowych i instalacjach technologicznych zapobiegaj przede wszystkim ogólnie stosowane układy regulacji, a na wypadek ich awarii - w technice pomiarowej i regulacyjnej stosowane s ro ne blokady i zabezpieczenia. Wszystkie te systemy maj jednak zasadnicz wad – wymagaj zewn trznego ródła energii, co powoduje, e w przypadku awarii tego ródła, nie mog zagwarantowa bezpiecznej pracy urz dzenia / instalacji. Zawory bezpiecze stwa spr ynowe nie potrzebuj doprowadzania energii z zewn trz i z tego wzgl du s podstawowym elementem układów zabezpieczenia, a ich zadaniem jest zabezpieczanie urz dze / instalacji ci nieniowych (kotłów, zbiorników, ruroci gów itp.) przed nadmiernym wzrostem ci nienia powy ej zadanej warto ci granicznej. Mechanizm działania zaworu bezpiecze stwa przedstawia si w sposób nast puj cy: - po osi gni ciu ci nienia pocz tku otwarcia zawór musi si zacz otwiera ; - przy dalszym wzro cie ci nienia powinien przej strumie czynnika i stabilnie go odprowadzi ; - po spadku ci nienia w systemie powinien ponownie szczelnie si zamkn W zaworach bezpiecze stwa bezpo redniego działania b d cych przedmiotem niniejszego opracowania, proces otwarcia i zamkni cia odbywa si wył cznie pod wpływem siły wywieranej przez czynnik roboczy oraz przeciwstawnej siły mechanizmu zaworowego, którym jest spr yna lub ci arek. Przebieg zmienno ci ci nienia w urz dzeniu zabezpieczonym zaworem bezpiecze stwa bezpo redniego działania w funkcji czasu przedstawia poni szy wykres: Pod poj ciem parametrów roboczych zaworu bezpiecze stwa nale y rozumie : - po – ci nienie, przy którym nast puje pocz tek otwarcia zaworu bezpiecze stwa (ci nienie pocz tku otwarcia) p1 – ci nienie, przy którym grzybek zaworu uzyskuje max skok (ci nienie zrzutowe) pz – ci nienie, przy którym nast puje szczelne zamkni cie zaworu (ci nienie zamkni cia) b1 – procentowy przyrost ci nienia pocz tku otwarcia przed urz dzeniem zabezpieczaj cym, niezb dny do uzyskania pełnego skoku i tym samym max przepustowo ci b2 – procentowy spadek ci nienia pocz tku otwarcia przed urz dzeniem zabezpieczaj cym, niezb dny do szczelnego zamkni cia pr – ci nienie robocze urz dzenia zabezpieczanego (ci nienie prawidłowej pracy urz dzenia) l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 5 Obszar pracy zaworu bezpiecze stwa mie ci si pomi dzy ci nieniem dopuszczonym dla zabezpieczanego urz dzenia (pmax), a max. ci nieniem, jakie mo e wyst pi w urz dzeniu po otwarciu zaworu bezpiecze stwa (1,1 pmax). Ci nienie robocze urz dzenia (pr), ni sze od ci nienia dopuszczonego (pmax), pozwala na swobodn regulacj ci nienia w urz dzeniu w zakresie pr → pmax, bez spowodowania otwarcia zaworu bezpiecze stwa. Prawidłowo dobrane urz dzenie zabezpieczaj ce powinno spełnia nast puj ce dwa podstawowe warunki: - powinno skutecznie zabezpiecza urz dzenie ci nieniowe przed wzrostem ci nienia ponad warto ci przekraczaj ce dopuszczalne ci nienie urz dzenia najwy ej o 10% nie powinno zakłóca swoim działaniem prawidłowej eksploatacji zabezpieczanego urz dzenia ci nieniowego Spełnienie tych zada wymaga od projektanta odpowiedniego przyporz dkowania obszaru ci nie roboczych urz dzenia zabezpieczaj cego poszczególnym strefom ci nie wła ciwych dla zabezpieczanego urz dzenia ci nieniowego. Ogólne wskazówki przy okre laniu warto ci ci nienia pocz tku otwarcia zaworu bezpiecze stwa. W przypadku małych rednic gniazda zaworu (do < 20 mm), powierzchnie uszczelniaj ce s tak niewielkie, e osi gane tolerancje wykonania maj istotny wpływ na ci nienie pocz tku otwarcia i szczelno zamkni cia. Dlatego te zaleca si w tym przypadku zwi kszenie ró nicy pomi dzy ci nieniem roboczym zabezpieczanego urz dzenia ci nieniowego a ci nieniem pocz tku otwarcia zaworu bezpiecze stwa (roboczej ró nicy ci nie ). Podobnie przy niskich ci nieniach pocz tku otwarcia robocza ró nica ci nie jest z reguły wi ksza ani eli w przypadku wy szych ci nie pocz tku otwarcia. Poni szy wykres obrazuje zalecenia w tym zakresie w oparciu o ródła niemieckie: Ponadto wpływy zewn trzne w postaci uderze mechanicznych czynnika od strony dopływu, czy te pulsowanie strumienia (jak np. w spr arkach tłokowych), wymagaj równie wi kszej roboczej ró nicy ci nie l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 6 2. Przewody przył czne urz dze zabezpieczaj cych Poni sze informacje podane s w oparciu o przepisy WUDT-UC-WO/A, jak równie o opracowanie Centralnego Laboratorium Dozoru Technicznego „Urz dzenia zabezpieczaj ce przed wzrostem ci nienia”. Pod poj ciem „przewody przył czne” nale y rozumie zarówno przewody dopływowe jak i odpływowe, ł czone bezpo rednio do kró ców urz dzenia zabezpieczaj cego. Przewody przył czne powinny by mo liwie jak najkrótsze, a ich kształt geometryczny mo liwie prosty. Przewody dopływowe powinny by poł czone zasadniczo bezpo rednio do kró ców zabezpieczanych przestrzeni ci nieniowych, a ich konstrukcja, materiały oraz stosowne obliczenia wytrzymało ciowe lub normy techniczne, powinny by ci le dostosowane do parametrów roboczych zabezpieczanego urz dzenia ci nieniowego. Przewody przył czne powinny by prowadzone z mo liwie jak najmniejszymi zmianami kierunków przepływu. Generalnie powinny spełnia nast puj ce wymagania: - rednica wewn trzna przewodu dopływowego / odpływowego powinna by nie mniejsza od najwi kszej rednicy wewn trznej kró ca dopływowego / odpływowego zaworu bezpiecze stwa - o przewodu dopływowego powinna stanowi lini wznosz c na całej swej długo ci - poszczególne odcinki przewodu odpływowego nie powinny tworzy wygi syfonowych - zmiany kierunków przepływu powinny by realizowane przy zachowaniu k tów nie mniejszych ni 90o - promienie gi cia przewodów nie powinny by mniejsze ni 3 – krotna rednica przewodów zasada mówi ca o wykonaniu mo liwie krótkiego przewodu Obowi zuje te doprowadzaj cego czynnik do zaworu bezpiecze stwa tak, aby strata ci nienia w tym przewodzie (przy maksymalnej przepustowo ci) nie przekraczała 3% ró nicy ci nie mi dzy ci nieniem zadziałania zaworu a przeciwci nieniem obcym. Ponadto przewody przył czne powinny by zaprojektowane z uwzgl dnieniem kompensacji wydłu e cieplnych, a mocowanie korpusu zaworu bezpiecze stwa, jak i przewodów przyłacznych, powinno uwzgl dnia statyczne i dynamiczne oddziaływanie czynnika roboczego. Odprowadzenie czynnika roboczego z zaworu nie powinno stwarza zagro enia dla otoczenia. Przewody odprowadzaj ce czynniki palne, r ce, truj ce i wybuchowe – powinny by wykonane w sposób zapewniaj cy bezpiecze stwo. Stosowanie armatury zaporowej na przewodach przył cznych zaworu bezpiecze stwa jest niedopuszczalne. Dla zbiorników zawieraj cych czynniki palne, r ce, truj ce lub wybuchowe, wła ciwy organ Dozoru Technicznego mo e wyrazi zgod na zastosowanie armatury zaporowej ze spełnieniem warunków przepisów dozorowych. Na przewodach dopływowych i odpływowych zaworów bezpiecze stwa dopuszcza si stosowanie zaworów przeł czalnych o konstrukcji wykluczaj cej jednoczesne odci cie wszystkich zaworów, przy czym nie odci te zawory bezpiecze stwa powinny mie wystarczaj c przepustowo . Powierzchnia wolnego przelotu zaworów przeł czalnych powinna by nie mniejsza ni najwi ksza powierzchnia przekroju przewodu przył cznego. Przewód odpływowy tj. ł cz cy urz dzenie zabezpieczaj ce z atmosfer lub przestrzeni zrzutow , powinien by prowadzony na całej swej długo ci z odpowiednim spadem i zaprojektowany z uwzgl dnieniem mo liwo ci skutecznego odprowadzenia skroplin, a tak e zabezpieczenia przed zamarzaniem. Przy stosowaniu na przewodach odpływowych rozpr aczy czy tłumików d wi ku, nale y równie uwzgl dnia wskazówki uj te w przepisach dozorowych lub szczegółowych, przy czym generalnie nie powinny one zakłóca pracy zaworu, a dodatkowe opory przepływu powinny zosta uwzgl dnione przy obliczeniach przewodu odpływowego i przepustowo ci zaworu bezpiecze stwa. l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 7 3. Klasyfikacja i oznaczanie zaworów bezpiecze stwa produkcji SZAP „ ARMAK” Z uwagi na rodzaj przył czy zawory bezpiecze stwa obj te programem produkcji SZAP „ARMAK” mo na podzieli na dwie grupy: - zawory bezpiecze stwa z przył czami kołnierzowymi, zawory bezpiecze stwa z przył czami gwintowymi, zawory bezpiecze stwa z przył czem gwintowym na wlocie i kołnierzowym na wylocie. Ka dy typ zaworów bezpiecze stwa kołnierzowych oznaczony jest odpowiednim symbolem. Symbol typu zaworu, okre laj cy jego odmian konstrukcyjn i materiałow , składa si z dwu liter, czterech cyfr oraz literowego znaku wykonania. Litery oraz dwie pierwsze cyfry okre laj odmian konstrukcyjn , pozostałe dwie – odmian materiałow (szereg), rodzaj wykonania okre la ostatnie litery. Odmiany konstrukcyjne: Si 57 .... – zawór bezpiecze stwa pełnoskokowy, ci budowy zamkni tej arkowy, k towy, kołnierzowy, Si 63 .... – zawór bezpiecze stwa pełnoskokowy, spr budowy zamkni tej ynowy, k towy, kołnierzowy, Si 61 .... – zawór bezpiecze stwa pełnoskokowy, spr budowy otwartej ynowy, k towy, kołnierzowy, Si 25 .... – zawór bezpiecze stwa proporcjonalny, spr budowy zamkni tej ynowy, k towy, kołnierzowy, Si 23 .... – zawór bezpiecze stwa proporcjonalny, spr budowy otwartej ynowy, k towy, kołnierzowy, Odmiany materiałowe: .... 01 – eliwne .... 02 – staliwne .... 03 – staliwne z dysz wkr can .... 04 – staliwne z dysz wkr can .... 02CrNi – staliwne kwasoodporne Wykonania: ..... P ..... G ..... C ..... WM ..... M ..... 11A ..... B ..... W … . 01 … . 02 – normalne – gazoszczelne – z ograniczeniem skoku do cieczy – wykonanie morskie – z membran i gumowanym grzybem – z gumowanym grzybem – ze rub blokuj c – ze wstawk izolacyjn – z przył czami gwintowymi – z przył czami: gwintowe / kołnierzowe l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 8 Przykładowe oznaczenia: Si 6301 G Si 2502. 11A – zawór bezpiecze stwa pełnoskokowy, spr ynowy, k towy, kołnierzowy, budowy zamkni tej, w wykonaniu gazoszczelnym – zawór bezpiecze stwa proporcjonalny, spr ynowy, k towy, kołnierzowy, budowy zamkni tej, w wykonaniu z gumowanym grzybem Zawory bezpiecze stwa z przył czami gwintowymi identyfikowane s numerami katalogowymi: – 775 – zawór bezpiecze stwa pełnoskokowy, spr gwintowymi nast puj cymi ynowy, k towy z przył czami Wykonania: P; G; C; WM; 11A; – 775 – I – zawór bezpiecze stwa pełnoskokowy, spr gwintowymi ynowy, k towy z przył czami Wykonania: P; G; WM – 781 – zawór bezpiecze stwa proporcjonalny, spr gwintowymi ynowy, k towy z przył czami Wykonania: P; G; C; 11A – Si 6302/03/04.01; – zawór bezpiecze stwa pełnoskokowy, spr ynowy, k towy z przył czami gwintowymi Wykonania: P; G – Si 2502.01 – zawór bezpiecze stwa proporcjonalny, spr ynowy, k towy z przył czami gwintowymi Wykonania: P; G – 782 – zawór bezpiecze stwa z przył czem gwintowym Zawory bezpiecze stwa z przył czami mieszanymi tj. gwintowe / kołnierzowe, identyfikowane s nast puj cymi numerami katalogowymi: – Si 6303.02 i Si 6304.02 – zawory bezpiecze stwa pełnoskokowe, spr ynowe, k towe z przył czami: gwintowe / kołnierzowe Wykonania: P; G Szczegółowe informacje techniczne dotycz ce poszczególnych typów zaworów bezpiecze stwa obj tych niniejszym opracowaniem, zawarte s w kartach katalogowych. 4. Prezentacja niektórych wykona Wykonanie ze rub blokuj c Wykonanie to ma zastosowanie: - przy próbie ci nieniowej urz dzenia zabezpieczanego (np. przy próbie ci nieniowej kotła) - przy ustawianiu ci nienia pocz tku otwarcia w przypadku rozmieszczenia wi kszej ilo ci zaworów bezpiecze stwa równocze nie w miejscu zabudowy l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 9 Wykonanie z gumowanym grzybem Korzy ci wynikaj ce z uszczelnienia mi kkiego na siedlisku: - wi ksza szczelno w porównaniu z uszczelnieniem metal – metal; - mniejsza wra liwo na zanieczyszczenia na siedlisku; - zachowanie szczelno ci zamkni cia nawet po wielokrotnym otwarciu; - podwy szona skuteczno działania ( mo e zosta zachowana mniejsza robocza ró nica ci nie tj. ci nienie pocz tku otwarcia mo e le e bli ej ci nienia roboczego) Wykonanie z membran i gumowanym grzybem Zastosowana membrana szczelnie oddziela komor spr yny od przestrzeni wypływowej kadłuba zaworu, chroni c tym samym spr yn i powierzchnie prowadz ce przed wpływem czynnika. Wykonanie ze wstawk izolacyjn Wykonanie to jest zalecane w przypadku czynników o wysokich i niskich temperaturach. Zastosowanie wstawki izolacyjnej oddala i tym samym chroni spr yn przed niekorzystnym wpływem tych temperatur l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 10 WARTO CI WSPÓŁCZYNNIKÓW WYPŁYWU „ α” i „ αc” Tabela 1. Zawory bezpiecze stwa kołnierzowe pełnoskokowe dla par i gazów α Typ zaworu Si 6301 Si 61/6302 Si 6302 CrNi 2) Si 61/6303 Si 61/6303 Si 61/6304 Si 6301M DN do 20x32 16 25x40 20 32x50 25 40x65 32 50x80 40 65x100 50 80x125 63 100x150 77 125x200 93 150x250 110 200x300 155 300x400 220 400x500 280 25x40 16 32x50 20 40x65 25 50x80 32 65x100 40 80x125 50 100x150 63 20x32 16 25x40 20 32x50 25 40x65 32 50x80 40 65x100 50 80x125 63 100x150 77 20x32 16 25x40 20 32x50 25 40x65 32 50x80 40 65x100 50 80x125 63 100x150 77 125x200 93 150x250 110 b1= 0,1 bar p 1 bar lub b1= 10% 1<p 1,4 bar Zawory w wykonaniu dla cieczy (wersja „ C” ) αc b1 = 10% p >1,4 bar 0,72 0,78 0,70 0,74 p 6 bar p > 6 bar 0,01 0,28 0,54 0,70 - 0,78 0,78 b1= 25% Współczynnik dla par i gazów b1=10% 0,28 0,36 1) 0,21 1) 0,72 α b1 = 10% 1) 0,01 0,19 - 1) 0,16 0,28 b1 = 15% p≤1,4 bar b1 = 10% p>1,4 bar 0,50 0,50 - 0,36 b1 = 15% Si 5701/02 Si 5702CrNi 2) 0,50 0,46 1) warto ci teoretyczne zalecane przez CLDT Pozna 2) wykonanie CrNi tylko do DN 100x150 l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 11 Tabela 2. Zawory bezpiecze stwa kołnierzowe proporcjonalne Typ zaworu DN Si 2501 Si 23/2502 Si 2502 CrNi 2) 15 x 15 20 x 20 25 x 25 32 x 32 40 x 40 50 x 50 65 x 65 80 x 80 100x100 125x125 150x150 200x200 1) 2) dla par i gazów α do 1) b1 = 10% 12 12 16 20 25 32 40 50 63 77 93 110 Współczynnik wypływu dla cieczy αc b1= 25% b1 = 10% p < 1,2 bar p ≥ 1,2 bar 0,25 0,006 0,065 0,25 DN 15 x 15 tylko dla typu Si 2501; Wykonanie CrNi tylko do DN 100 x 100 Tabela 3. Zawory bezpiecze stwa z przył czami gwintowymi Współczynnik wypływu Typ zaworu DN dla par i gazów α do b1 = 10% 0,5≤p<1,5 bar 781 781.11A 781C 781C.11A 1) bar b1=15% 0,3≤p<0,5 b1=10% b1=25% 0,19 0,01 0,20 bar 10x10 10 15x15 12 20x20 16 25x25 20 20x20 16 0,20 20 0,25 25x25 1) 0,20 0,25 DN 25 tylko do p = 10 bar Typ zaworu DN do dla par i gazów α Zakres ci nie b =10% bar 775 20x 32 16 25x 40 20 32x 50 25 Typ zaworu 775-I 1) 1) 1, 5≤p<16 dla cieczy αc DN 1,5 2,5 1,5 2,3 1,5 1,9 3,5 p<2,5 p<16 p<2,3 p<16 p<1,9 p<3,5 p<16 do 20 x 32 16 25 x 40 20 1) 32 x 50 25 DN 32x50 tylko do p = 10 bar 1 0,73 0,78 0,73 0,78 0,71 0,76 0,78 Współczynnik wypływu dla cieczy αc (wersja „ C” ) b1 = 10% b1 = 25% 1,5≤ p <5 bar 5≤ p ≤16 bar 1,5≤ p <16 bar 0,03 0,27 0,27 Dla par i gazów w wersji „ C” b1 = 10% 0,36 Współczynnik wypływu dla par i gazów α b1 = 10% b1 = 10% b1 = 0,1 bar b1 = 10% p 1,0 bar 1,0 < p ≤ 1,5 bar 1,5 < p ≤ 2,5 bar p >2,5 bar 0,58 l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 0,58 0,72 0,78 12 Zawory w wykonaniu dla cieczy (wersja „ C” ) αc dla par i gazów α Typ zaworu Si6302.01 Si6302.01 CrNi DN do 20x32 16 25x40 20 32x50 25 40x65 32 50x80 40 b1= 0,1 bar p 1 bar lub b1= 10% 1<p 1,4 bar b1 = 10% b1 = 10% p >1,4 bar 0,72 0,78 Typ zaworu Si6303.01 Si 6303.021) DN do 20x32 16 25x40 20 32x50 25 40x65 32 50x80 40 0,78 Typ zaworu Si6304.01 Si 6304.021) 1) DN do 25x40 16 32x50 20 40x65 25 50x80 32 b1 = 10% p >1,4 bar - 0,78 p > 6 bar Współczynnik dla par i gazów b1=10% 0,28 0,36 0,28 α b1 = 10% b1= 25% Współczynnik dla par i gazów b1=10% 0,28 - 0,36 Zawory w wykonaniu dla cieczy (wersja „ C” ) αc dla par i gazów α b1= 0,1 bar p 1 bar lub b1= 10% 1<p 1,4 bar 6 bar b1= 25% Zawory w wykonaniu dla cieczy (wersja „ C” ) αc b1 = 10% p >1,4 bar - p 0,01 dla par i gazów α b1= 0,1 bar p 1 bar lub b1= 10% 1<p 1,4 bar α α b1 = 10% b1= 25% Współczynnik dla par i gazów b1=10% 0,28 - 0,36 Przył cza: gwintowe / kołnierzowe (wlot/wylot) Typ zaworu DN 782 10 15 20 25 Powy sze warto ci współczynnika α dotycz z poni szego wykresu. dla par i gazów α b1 10% 0,65 0,57 <0,25. Dla warto ci l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 0,25 współczynnik wypływu nale y odczytywa 13 α 0,7 0,7 0,6 0,6 0,5 0,5 0,4 0,4 0,3 0,3 0,2 DN10 - DN20 DN25 0,2 Tabela 4. 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 β ZAWORY BEZPIECZE STWA PROPORCJONALNE TYP Si 23 i Si 25 Wielko ci zaworów i maksymalne ci nienia pocz tku otwarcia ) 15x151 DN 100 x 25x25 32x32 40x40 50x50 65x65 80x80 dla szeregu 01; 02 20x20 x 100 Siedlisko 12 16 20 25 32 40 50 63 do w ( mm) 2 A w (mm ) 113 201 314 491 804 1257 1964 3117 α Max Pp.otw. dla szeregu 125 x x 125 150 x x 150 200 x x 200 77 93 110 4657 6793 9503 1,6 1,6 1,6 0,25 2) 01 1,6 1,6 1,6 1,6 1,6 1,6 1,6 1,6 02 4,0 4,0 4,0 4,0 4,0 4,0 4,0 4,0 4,0 2,5 1,6 1) tylko dla szeregu 01 o 2) Dla pary wodnej obowi zuj ograniczenia dla eliwa (szereg 01): maksymalna temperatura robocza 200 C i maksymalne ci nienie robocze 10 bar. Tabela 5. DN dla szeregu Siedlisko do w (mm) 2 A w (mm ) ZAWORY BEZPIECZE STWA PEŁNOSKOKOWE TYP Si 63 i 61 Wielko ci zaworów i maksymalne ci nienia pocz tku otwarcia 01;02 03 04 2) 20 x x 32 25 x x 40 32 x x 50 40 x x 65 50 x x 80 65 x 80 x 100x 125x 150x x100 x125 x150 x200 x250 25 x x 40 32 x x 50 40 x x 65 50 x x 80 65 x x100 80 x 100x 125x 150x x125 x150 x200 x250 16 20 25 32 40 201 314 491 804 50 63 77 93 _ 200x x300 _ 300x x400 400x x500 _ 200x x300 _ 300x x400 _ _ 110 125 155 180 220 280 1257 1964 3117 4657 6793 9503 12270 18870 25450 38010 61575 4) α 0,78 0,74 0,70 3) 01 1,6 1,6 1,6 1,6 1,6 1,6 1,6 1,6 1,25 1,0 02 4,0 4,0 4,0 3,2 3,2 3,2 2,5 2,0 1,25 1,0 Max Pp.otw. dla szeregu 03 6,2 6,2 6,2 5,0 5,0 5,0 4,0 3,2 2,5 1,6 1,0 0,7 0,45 1) 04 9,5 9,5 9,5 9,5 9,5 7,8 6,2 4,0 3,2 2,0 1,0 1) Program produkcji szeregu 04 obejmuje zakres DN 25 – 100. Wi ksze DN tylko po uprzednim uzgodnieniu z producentem. 2) Szereg 01 i 02 tylko do DN 150x250 o 3) Dla pary wodnej obowi zuj ograniczenia dla eliwa (szereg 01): maksymalna temperatura robocza 200 C i maksymalne ci nienie robocze 10 bar. 4) Szczegółowe informacje dotycz ce warto ci współczynnika α - patrz tabela l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 14 5. Obliczanie przepustowo ci urz dze nadmiernym wzrostem ci nienia zabezpieczaj cych przed Prawidłowe działanie zaworu bezpiecze stwa mo na osi gn jedynie poprzez wła ciwy dobór jego wielko ci, co oznacza, e przepustowo zaworu nie mo e by mniejsza od maksymalnej wydajno ci urz dzenia b d cego ródłem ci nienia w instalacji (np. kotła, spr arki, czy pompy), z drugiej za strony zbyt du y zawór bezpiecze stwa, ze wzgl du na skłonno do niestabilno ci (np. drgania), mo e spowodowa znaczne uszkodzenia instalacji. Przedstawion poni ej metodyk doboru podano w oparciu o przepisy WUDT-UC-WO-A/01. Zwracamy jednak uwag , e przy doborze urz dze zabezpieczaj cych obowi zuj oprócz w/w przepisów równie normy b d przepisy szczegółowe, np. przepisy dozorowe dla kotłów parowych WUDT-UC-KP, wodnych WUDT-UC-KW, normy dla ciepłownictwa, dla instalacji petrochemicznych (np. API) itp., które projektant powinien uwzgl dni , jako osoba odpowiedzialna za prawidłowy dobór urz dzenia zabezpieczaj cego. W przypadku zaworów bezpiecze stwa eksportowanych, obowi zuj równie stosowne przepisy kraju, w którym zawory b d eksploatowane. Metodyk doboru podaje równie aktualnie obowi zuj ca norma PN-EN ISO 4126 -1 „Urz dzenia zabezpieczaj ce przed nadmiernym wzrostem ci nienia. Cz 1: Zawory bezpiecze stwa”. Przepustowo urz dze zabezpieczaj cych nale y oblicza według poni szych wzorów: a) dla pary wodnej: m = 10 x K1 x K2 x α x A ( p1 + 0,1 ) b) dla par i gazów: m = 10 x K1 x K2 x α x A ( p1 + 0,1 ) x c) dla cieczy: w których: m = 5,03 x αc x A x ( p1 − p2 ) • ρ1 m (kg/h) α αc A ( mm2 ) p1 (MPa) p2 (MPa) ρ1 (kg/m3) K1 K2 M1 (kg/kmol) T1 (K), t1(oC) Z Z - przepustowo zaworu bezpiecze stwa - współczynnik wypływu zaworu bezpiecze stwa dla par i gazów - współczynnik wypływu zaworu bezpiecze stwa dla cieczy - obliczeniowa powierzchnia przekroju kanału dopływowego zaworu bezpiecze stwa - ci nienie zrzutowe - ci nienie odpływowe - g sto cieczy przed zaworem bezpiecze stwa przy ci nieniu p1 i temperaturze T1 - współczynnik poprawkowy uwzgl dniaj cy wła ciwo ci czynnika roboczego i jego parametry przed zaworem bezpiecze stwa - współczynnik poprawkowy uwzgl dniaj cy wpływ stosunku ci nie przed i za zaworem bezpiecze stwa - masa molowa pary lub gazu - temperatura pary lub gazu przed zaworem bezpiecze stwa przy ci nieniu p1 - współczynnik ci liwo ci, którego wielko nale y wyznacza z rys. 4 na podstawie zredukowanej temperatury Tr i zredukowanego ci nienia pr okre lanych wg wzorów: Tr = Tkr (K) Pkr (MPa) 1 T1 Tkr pr = p1 p kr - krytyczna temperatura gazu - krytyczne ci nienie gazu l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 15 Warto ci współczynnika K1 nale y wyznacza : - dla pary wodnej – wg rys. 1 - dla par i gazów – wg rys. 2 lub wg poni szego wzoru: Mr K1 = 5,46 x Ψmax T1 W którym: Ψmax – współczynnik rozpr enia adiabatycznego Warto współczynnika K2 nale y wyznacza z rys. 3 w zale no ci od β i χ. Warto β nale y okre la wg wzoru: β= współczynnik K2 = 1, je eli β βkr – krytyczny stosunek ci nie p 2 + 0,1 p1 + 0,1 βkr wyznaczony wg tabeli 2 lub wg wzoru: l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników β kr = 2 χ +1 χ χ −1 16 Rysunek 1. l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 17 l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników Rysunek 2. 18 l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników Rysunek 3. 19 Rysunek 4. l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 20 Tabela 6. Wła ciwo ci par i gazów Nazwa par i gazów Wzór Mr chemiczny (kg/kmol) 1 2 3 kr max 4 5 6 Tkr pkr 7 8 Dowtherm - - 1,05 0,597 0,437 - - Freon 113 C2F3Cl3 - 1,08 0,590 0,442 - - Freon 114 C2F4Cl2 170,90 1,11 0,583 0,446 - - Butan Eter metylowy C4H10 C2H6O 58,12 46,07 1,11 1,11 0,583 0,583 0,446 0,446 406,85 400,15 3,87 5,40 Freon 11 CFCl3 137,37 1,12 0,580 0,448 - - Propan C3H8 44,09 1,14 0,576 0,450 369,95 4,35 Freon 12 Freon 13 CF2Cl2 CF3Cl 120,92 - 1,15 1,15 0,574 0,574 0,452 0,452 384,65 - 4,01 - Freon 22 ChF2Cl 86,48 1,19 0,566 0,457 - - Chlorek metylu CH3Cl 50,50 1,20 0,564 0,458 414,65 6,81 Etan Acetylen C2H6 C2H2 30,70 26,04 1,22 1,23 0,560 0,558 0,461 0,462 308,15 308,85 5,04 6,41 Etylen C2H4 28,05 1,24 0,556 0,463 282,65 5,17 Ozon O3 48,00 1,29 0,547 0,470 268,15 9,36 Dwutlenek w gla Metan CO2 CH4 44,00 16,04 1,30 1,30 0,545 0,545 0,471 0,471 304,15 190,65 7,55 4,71 Siarkowodór H2S 34,08 1,30 0,545 0,471 373,55 9,50 Amoniak NH3 17,03 1,32 0,541 0,474 405,55 11,05 Chlor Gaz miejski Cl2 - 70,91 - 1,34 1,34 0,538 0,538 0,476 0,476 417,15 - 7,84 - Gaz generatorowy - - 1,39 0,530 0,483 - - Azot N2 29,02 1,40 0,528 0,484 126,05 3,25 Jodowodór Powietrze HJ 127,93 29,96 1,40 0,484 0,484 423,93 132,43 - 1,40 0,528 0,528 3,84 Dwutlenek siarki SO2 64,06 1,40 0,528 0,484 430,60 8,04 Tlenek w gla Tlen CO 1,40 0,484 134,45 154,35 3,57 1,40 0,528 0,528 0,484 O2 28,01 32,00 5,05 Wodór H2 2,02 1,41 0,526 0,485 33,25 1,32 Chlorowodór HCl 36,46 1,42 0,524 0,486 324,55 8,41 Hel 4,00 0,488 0,512 0,512 5,25 131,13 1,66 1,66 0,488 Ksenon He Xe 289,75 0,24 5,89 Neon Ne 20,18 1,67 0,487 0,513 44,45 2,73 Argon Ar 39,94 1,67 0,487 0,513 150,75 5,23 Krypton Para wodna nasycona i przegrzana Kr 83,70 18,00 1,68 - 0,486 0,543 0,514 - 209,35 - 5,49 - - H2O Warto ci wykładnika adiabaty i max podano w tabeli dla ci nienia absolutnego 0,1MPa i temp. 0oC l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 21 Tabela 7. Ci nienie absolutne kg/cm p 2 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 1,9 2,0 2,2 2,4 2,6 2,8 3,0 3,2 3,4 3,6 3,8 4,0 4,2 4,4 4,6 4,8 5,0 5,5 6,0 6,5 7,0 7,5 8,0 8,5 9,0 10,0 11,0 12,0 13,0 14,0 15,0 Wielko ci termodynamiczne dla pary wodnej nasyconej Temperatura o Obj to wła ciwa 3 G sto wła ciwa* 3 C t m /kg v” kg/m p” 99,1 101,8 104,3 106,6 108,7 110,8 112,7 114,6 116,3 118,0 119,6 122,6 125,5 128,1 130,6 132,9 135,1 137,2 139,2 141,1 142,9 144,7 146,4 148,0 149,6 151,1 154,7 158,1 161,2 164,2 167,0 169,6 172,1 174,5 179,1 183,2 187,1 190,7 194,1 197,4 1,725 1,578 1,455 1,350 1,259 1,180 1,111 1,050 0,995 0,946 0,902 0,825 0,760 0,705 0,658 0,617 0,580 0,548 0,520 0,494 0,471 0,449 0,430 0,413 0,396 0,382 0,349 0,321 0,298 0,278 0,260 0,245 0,231 0,219 0,198 0,181 0,166 0,154 0,143 0,134 0,580 0,634 0,687 0,741 0,794 0,847 0,900 0,952 1,005 1,057 1,109 1,213 1,316 1,418 1,520 1,622 1,723 1,824 1,925 2,025 2,125 2,225 2,324 2,423 2,522 2,621 2,867 3,112 3,356 3,600 3,846 4,085 4,327 4,568 5,049 5,530 6,010 6,488 6,967 7,446 Entalpia wła ciwa ciecz kcal/kg i` para kcal/kg i” 99,1 101,8 104,3 106,7 108,8 110,9 112,9 114,8 116,5 118,2 119,9 122,9 125,8 128,5 131,0 133,4 135,6 137,8 139,8 141,8 143,6 145,4 147,2 148,9 150,5 152,1 155,8 159,3 162,6 165,6 168,5 171,3 173,9 176,4 181,2 185,6 189,7 193,5 197,1 200,6 638,5 639,4 640,3 641,2 642,0 642,8 643,5 644,1 644,7 645,3 645,8 646,8 647,8 648,7 649,5 650,3 650,9 651,6 652,2 652,8 653,4 653,9 654,4 654,9 655,4 655,8 655,9 657,8 658,7 659,4 660,2 660,8 661,4 662,0 663,0 663,9 664,7 665,4 666,0 666,6 Dane krytyczne 2 * 1kG/cm = 0,0981 MPa; Entalpia parowania Ci nienie absolutne kcal/kg r kg/cm p 539,4 537,6 536,0 534,5 533,2 531,9 530,6 529,3 528,2 527,1 525,9 523,9 522,0 520,2 518,5 516,9 515,3 513,8 512,4 511,0 509,8 508,5 507,2 506,0 504,9 503,7 501,1 498,5 496,1 493,8 491,7 498,5 487,5 485,6 481,8 478,3 475,0 471,9 468,9 466,0 2 Temperatura o Obj to wła ciwa 3 G sto wła ciwa* Entalpia wła ciwa Entalpia parowania ciecz kcal/kg i` para kcal/kg i” 7,925 8,405 8,886 9,366 9,846 10,81 11,78 12,75 13,72 14,70 15,69 16,68 17,68 18,68 19,69 20,71 21,73 22,76 23,80 24,85 27,50 30,21 32,97 35,78 38,66 41,60 47,71 54,21 61,08 68,42 76,23 84,68 93,90 104,0 115,2 128,0 143,0 161,2 185,7 223,0 203,9 207,1 210,1 213,0 215,8 221,2 226,1 230,8 235,2 239,5 243,6 247,5 251,2 254,8 258,2 261,6 264,9 268,0 271,2 274,2 281,4 288,4 294,8 300,9 307,0 312,6 323,6 334,0 344,0 353,9 363,0 372,4 381,7 390,8 400,3 410,2 420,4 431,5 444,7 463,4 667,1 667,5 667,9 668,2 668,5 668,9 669,3 669,5 669,6 669,7 669,7 669,6 669,5 669,3 669,0 668,8 668,4 668,0 667,7 667,3 666,2 665,0 663,6 662,1 660,5 658,9 655,1 651,1 646,7 641,9 636,6 631,0 624,9 618,3 610,8 602,5 593,2 582,3 568,1 547,0 463,2 460,4 457,8 455,2 452,7 447,7 443,2 438,7 434,4 430,2 426,1 422,1 418,3 414,5 410,8 407,2 403,5 400,0 396,5 393,1 384,8 376,6 368,8 361,2 353,5 346,3 331,5 317,1 302,7 288,0 273,6 258,6 243,2 227,5 210,5 192,3 172,8 150,8 123,4 83,6 319,0 502 502 0 C t m /kg v” kg/m p” 16 17 18 19 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 55 60 65 70 75 80 90 100 110 120 130 140 150 160 170 180 190 200 210 220 200,4 203,3 206,1 208,8 211,4 216,2 220,7 225,0 229,0 232,8 236,4 239,8 243,0 246,2 249,2 252,1 254,9 257,6 260,2 262,7 268,7 274,3 279,5 284,5 289,2 293,6 302,0 309,5 316,6 323,2 329,3 335,1 340,6 345,7 350,7 355,4 359,8 364,1 368,2 372,1 0,126 0,119 0,113 0,107 0,102 0,092 0,085 0,078 0,073 0,068 0,064 0,060 0,056 0,053 0,051 0,048 0,046 0,044 0,042 0,040 0,036 0,033 0,030 0,028 0,026 0,024 0,021 0,018 0,016 0,015 0,013 0,012 0,011 0,0096 0,0087 0,0078 0,0070 0,0062 0,0054 0,0045 225,5 374,2 0,00307 3 kcal/kg r Warto ci z tabeli dla pary wodnej podano wg VDI nakład 6, wydanie A, 1963r. (Warto ci dla temp. t i obj to ci wła ciwej „v” zaokr glono) l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 22 Tabela 8. Wielko ci termodynamiczne dla pary przegrzanej (obj to wła ciwa v pary przegrzanej w m3/kg) Ci nienie absolutne 2 kg/cm * Ci nienie absolutne 2 kg/cm * Temperatura pary przegrzanej o C 250 300 350 400 450 500 550 580 16 17 18 19 20 0,145 0,136 0,128 0,120 0,114 0,162 0,152 0,143 0,135 0,128 0,178 0,167 0,158 0,149 0,141 0,194 0,182 0,172 0,162 0,154 0,209 0,197 0,186 0,176 0,167 0,224 0,211 0,199 0,189 0,179 0,240 0,255 0,213 0,201 0,191 0,249 0,234 0,221 0,209 0,198 2,108 1,976 1,859 1,756 1,663 22 24 26 28 30 0,103 0,093 0,085 0,078 0,072 0,116 0,105 0,097 0,089 0,083 0,128 0,117 0,107 0,099 0,092 0,140 0,128 0,118 0,109 0,101 0,151 0,138 0,127 0,118 0,110 0,162 0,149 0,137 0,127 0,118 0,174 0,159 0,147 0,136 0,127 0,180 0,165 0,152 0,141 0,132 1,461 1,328 1,217 1,123 1,042 1,580 1,436 1,316 1,214 1,127 32 34 36 38 40 0,067 0,062 0,058 0,054 0,051 0,0773 0,0723 0,0678 0,0638 0,0602 0,0863 0,0809 0,0761 0,0718 0,0679 0,0947 0,0889 0,0837 0,0791 0,0749 0,103 0,111 0,119 0,123 0,0966 0,104 0,112 0,116 0,0910 0,0982 0,105 0,109 0,0861 0,0929 0,0995 0,103 0,0816 0,0881 0,0944 0,0982 0,892 0,836 0,787 0,743 0,703 0,972 0,911 0,857 0,809 0,766 1,052 0,986 0,927 0,876 0,829 42 44 46 48 50 0,0570 0,0540 0,0513 0,0488 0,0465 0,0644 0,0612 0,0583 0,0556 0,0531 0,0711 0,0677 0,0646 0,0617 0,0590 0,0775 0,0739 0,0705 0,0674 0,0646 0,0838 0,0798 0,0762 0,0729 0,0699 0,0898 0,0856 0,0818 0,0783 0,0751 0,0934 0,0891 0,0851 0,0815 0,0781 0,607 0,577 0,551 0,527 0,504 0,668 0,635 0,606 0,580 0,555 0,728 0,693 0,661 0,632 0,606 0,788 0,750 0,716 0,684 0,656 55 60 65 70 75 0,0414 0,0371 0,0335 0,0303 0,0275 0,0478 0,0432 0,0394 0,0361 0,0333 0,0533 0,0484 0,0444 0,0409 0,0387 0,0584 0,0532 0,0489 0,0451 0,0419 0,0633 0,0578 0,0531 0,0491 0,0458 0,0680 0,0621 0,0572 0,0529 0,0492 0,0709 0,0647 0,0596 0,0552 0,0544 0,454 0,412 0,376 0,347 0,321 0,484 0,439 0,402 0,370 0,343 0,533 0,484 0,443 0,408 0,379 0,581 0,528 0,483 0,446 0,414 0,629 0,572 0,524 0,483 0,448 80 90 100 110 120 0,0250 0,0307 0,0265 0,0231 0,0202 0,0177 0,0351 0,0307 0,0270 0,0241 0,0216 0,0390 0,0342 0,0304 0,0273 0,0247 0,0426 0,0375 0,0335 0,0301 0,0274 0,0460 0,0406 0,0363 0,0328 0,0298 0,0480 0,0424 0,0380 0,0343 0,0313 0,285 0,266 0,250 0,235 0,210 0,299 0,280 0,263 0,247 0,221 0,320 0,299 0,281 0,265 0,237 0,353 0,330 0,311 0,293 0,263 0,386 0,361 0,340 0,321 0,288 0,418 0,392 0,368 0,348 0,313 130 140 150 160 170 0,0156 0,0137 0,0120 0,0103 0,0195 0,0177 0,0161 0,0147 0,0134 0,0225 0,0206 0,0189 0,0175 0,0162 0,0250 0,0230 0,0213 0,0197 0,0184 0,0274 0,0252 0,0234 0,0218 0,0203 0,0287 0,0265 0,0246 0,0229 0,0214 0,190 0,173 0,159 0,146 0,135 0,200 0,183 0,168 0,155 0,144 0,215 0,196 0,181 0,167 0,155 0,261 0,239 0,220 0,204 0,190 0,261 0,239 0,220 0,204 0,190 0,284 0,260 0,239 0,222 0,207 180 190 200 210 220 0,0123 0,0113 0,0103 0,0094 0,0086 0,0150 0,0140 0,0131 0,0122 0,0114 0,0172 0,0161 0,0151 0,0142 0,0134 0,0191 0,0172 0,0169 0,0160 0,0151 0,0201 0,0189 0,0179 0,0169 0,0160 160 180 200 220 250 300 350 400 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 2,024 1,838 1,684 1,553 1,441 2,120 1,926 1,764 1,627 1,510 2,215 2,013 1,844 1,701 1,579 2,311 2,100 1,924 1,775 1,648 2,453 2,230 2,043 1,885 1,750 2,691 2,445 2,241 2,068 1,920 2,927 2,661 2,439 2,251 2,089 3,164 2,876 2,636 2,433 2,259 1,5 1,6 1,7 1,8 1,9 1,344 1,259 1,184 1,118 1,058 1,409 1,320 1,242 1,172 1,109 1,473 1,380 1,298 1,226 1,160 1,537 1,440 1,355 1,279 1,211 1,633 1,530 1,440 1,359 1,287 1,792 1,679 1,580 1,492 1,413 1,950 1,828 1,720 1,624 1,538 2,0 2,2 2,4 2,6 2,8 1,004 0,912 0,834 0,769 0,713 1,053 0,956 0,875 0,807 0,749 1,102 1,001 0,916 0,845 0,784 1,150 1,045 0,957 0,882 0,819 1,222 1,111 1,017 0,938 0,871 1,342 1,219 1,117 1,031 0,957 3,0 3,2 3,4 3,6 3,8 0,664 0,662 0,584 0,551 0,521 0,698 0,653 0,614 0,579 0,548 0,731 0,684 0,643 0,607 0,574 0,763 0,715 0,672 0,634 0,600 0,812 0,761 0,715 0,675 0,639 4,0 4,2 4,4 4,6 4,8 0,494 0,470 0,448 0,427 0,409 0,520 0,494 0,471 0,450 0,431 0,545 0,519 0,494 0,472 0,452 0,570 0,542 0,517 0,494 0,473 5,0 5,5 6,0 6,5 7,0 0,392 0,354 0,323 0,413 0,374 0,342 0,314 0,291 0,434 0,393 0,359 0,331 0,306 0,270 0,253 0,237 0,223 0,199 p 7,5 8,0 8,5 9,0 10 11 12 13 14 15 Temperatura pary przegrzanej o C p 2 *) 1 kG/cm = 0,0981 MPa Obj to wła ciwa „v” – wg tabeli pary wodnej VDI, nakład 6, wyd. A 1963r. l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 23 Tabela 9. G sto ci wła ciwe dla cieczy Wzór chemiczny Czynnik C2H6 Etan C2H4 Etylen C2H5Cl Chloroetylen NH3 Amoniak CH3COOH3 Aceton Benzyna C6H6 Benzol C4H10 Butan C4H8 Butylen Olej nap dowy Dwufyl Paliwo samolotowe IP4 CF2Cl2 Freon 12 C2H4(OH)2 Glikol CHO4 Gliceryna 1) G sto o Obj to wła ciwa p 3 kG/m 326 1) 346 892 609 917 680 880 580 600 880 1060 670 1330 1140 1260 Olej opałowy lekki Olej opałowy ci ki Ług potasowy 20% Olej maszynowy Metanol Ług sodowy 20% Naftalen Nafta Propan Propylen Kwas azotowy Kwas siarkowy Trójchloroetylen Woda Woda ci ka p 3 kG/m Temperatura wrzenia przy 760 mm Hg o C KOH CH3OH NaOH C10H6 C3H8 C3H6 HNO2 H2SO3 C2HCl3 H2O D2O 850 950 1188 910 792 1220 1145 810 500 550 1560 1400 1470 998 1100 Temper. Obj to wła ciwa G sto wła ciwa Entalpia C v` 3 m /kg p` 3 kG/m i` kcal/kg 180 190 200 210 220 230 240 250 260 270 280 290 300 310 320 330 340 350 360 370 0,001127 0,001141 0,001156 0,001173 0,001190 0,001209 0,001229 0,001251 0,001275 0,001302 0,001332 0,001365 0,001404 0,001448 0,001499 0,001562 0,001641 0,001747 0,001907 0,002230 887 876 865 853 840 827 814 799 784 768 751 732 712 691 667 640 609 572 524 448 182,2 192,8 203,5 214,3 225,3 236,4 247,7 259,2 271,0 283,0 295,3 308,0 321,0 334,6 349,0 364,2 380,7 398,9 420,9 452,3 175 220-350 380 64,7 218 150-300 -42,1 -47,8 86 338 87 100 101,4 o G sto ci wła ciwe i entalpia dla wody Obj to wła ciwa G sto wła ciwa Entalpia C v` 3 m /kg p` 3 kG/m i` kcal/kg 0 2 4 6 8 10 12 14 46 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 0,001000 0,001000 0,001000 0,001000 0,001000 0,001000 0,001000 0,001001 0,001001 0,001001 0,001002 0,001002 0,001003 0,001003 0,001004 0,001004 0,001005 0,001006 0,001007 0,001000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 999 999 999 999 998 998 997 997 996 996 995 994 993 992 0,0 2,01 4,02 6,03 8,04 10,04 12,04 14,04 16,04 18,04 20,03 22,03 24,02 26,01 28,01 30,0 32,0 34,0 36,0 38,0 o -88,6 -103,7 12,5 -33,4 56 80-130 80 -0,5 -6,3 175 256 70-90 -29,8 290 Czynnik Wzór chemiczny Obj to wła ciwa przy 20 C, przy etylenie 0 C Tabela 10. Temper. Temperatura wrzenia przy 760 mm Hg o C Temper. Obj to G sto wła ciwa wła ciwa Entalpia C v` 3 m /kg p` 3 kG/m i` kcal/kg 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 110 120 130 140 150 160 170 0,001008 0,001010 0,001012 0,001014 0,001017 0,001020 0,001023 0,001026 0,001029 0,001032 0,001036 0,001039 0,001043 0,001051 0,001060 0,001070 0,001080 0,001090 0,001102 0,001114 992 990 988 986 983 980 978 975 972 969 965 962 958 951 943 935 926 917 907 897 39,98 44,96 49,95 54,95 59,94 64,93 74,94 79,95 84,96 98,98 95,01 100,04 110,12 120,30 130,40 140,60 150,90 161,30 171,70 o o Warto ci stanu nasycenia z tablic pary wodnej podano wg VDI, nakład 6, wydanie A 1963 l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 24 Tabela 11. Warto ci charakterystyczne dla gazów i par Czynnik Acetylen Amoniak Argon Etan Etylen Para benzenu Butan Butylen Chlor Chlorowodór Dwufenyl Dwufyl Gaz ziemny Fluor Freon 12 Gaz generatorowy Hel Heksan Dwutlenek w gla Tlenek w gla Gaz koksowniczy Powietrze Metan Metanol Chlorek metylu Pentan* Propylen* Propan* Tlen Dwutlenek siarki Siarkowodór Ci ka woda Gaz miejski Azot Chlorek winylu* Wzór chemiczny C2H2 NH3 Ar C2H6 C2H4 C6H6 C4H10 C4H8 Cl2 HCl C12H10 F2 CF2Cl2 He C6H14 CO2 CO CH4 CH3OH CH3Cl C5H12 C3H6 C3H8 O2 SO2 H2S D2O N2 C2H3Cl Para wodna nasycona Para wodna przegrzana H2O Wodór H2 Masa drobinowa M 26 17 39,9 30,1 28 78,1 58,1 56 70,9 36,5 154,1 165,7 16,6 37,8 120,9 23,5 4 86,1 44 28 11,8 29 16 32 50,5 72,1 42 44 32 64 34 20,03 11,8 28 62,5 18 18 2 G sto 1) n (kg/Nm3) 1,17 0,77 1,78 1,35 1,26 3,84 2,7 2,58 3,17 1,64 6,88 3,8 0,74 1,69 5,4 1,13 0,18 3,94 1,977 1,25 0,54 1,29 0,72 1,43 2,31 3,45 1,91 2,01 1,43 2,92 1,54 0,89 0,54 1,25 2,78 0,089 Stała gazowa R Wykładnik adiabaty 32,6 49,8 21,2 28,2 30,2 10,8 14,6 15,2 11,9 23,2 5,5 5,12 51 22,3 7,02 36,1 211,8 9,9 19,2 30,3 71,5 29,3 52,9 26,4 16,8 11,7 20,2 19,2 26,5 13,2 24,6 71,5 30,2 13,6 420,8 1,23 1,32 1,67 1,20 1,25 1,12 1,11 1,20 1,34 1,42 1,05 1,3 1,14 1,39 1,66 1,06 1,30 1,4 1,34 1,4 1,3 1,24 1,08 1,14 1,14 1,4 1,27 1,3 1,34 1,4 1,29 1,135 1,3 1,41 kr 0,553 0,554 0,487 0,565 0,555 0,581 0,582 0,565 0,539 0,530 0,596 0,548 0,576 0,540 0,448 0,594 0,548 0,530 0,539 0,530 0,548 0,557 0,589 0,576 0,576 0,530 0,551 0,548 0,539 0,530 0,577 0,548 0,529 max Temp. wrzenia2) 0,467 0,475 0,514 0,458 0,466 0,448 0,446 0,458 0,478 0,486 0,437 0,473 0,451 0,481 0,513 0,439 0,473 0,484 0,478 0,484 0,473 0,464 0,442 0,450 0,450 0,484 0,469 0,473 0,478 0,484 0,472 0,450 0,473 0,485 -83,6 -33,4 -186 -88,6 -103,7 80,1 -0,5 -6,3 -34 -85 256 256 -188 -29,8 -269 68,7 -78,4 -191,6 -193 -161,5 64,7 23,7 36,1 -47,8 -42,1 -183 -10 -60,4 -101,4 -195,7 -14 100 -252,8 o C Entalpia parowania3) r (kcal/kg) 198 327 38 117 125 94,4 92,1 96 62 106 74,4 69 38 39,8 4,9 80,3 137 52 47 122 263 102 85,4 105 102 51 96 131 494,2 48 540 110 Temp. krytyczna Krytyczne ci nienie absolutne 35,5 132,4 -117,6 32,1 13,0 288,5 153 146,4 146 51 495 -129 111,5 -267,9 235 31 -138,7 -140,7 -81,5 232,8 141,5 197,2 97 95,6 -118,0 157,3 99,6 371,5 -147,1 374,2 -239,9 6,41 11,5 5,23 5,04 5,17 4,95 3,87 4,1 7,84 8,41 3,29 5,5 3,96 0,238 3,10 7,55 3,57 3,84 4,71 8,13 6,81 3,41 4,71 4,35 5,05 8,04 9,50 21,44 3,25 22,56 1,32 o C Warto ci podano wg tablic VDI. 1) G sto – g sto wła ciwa przy 0oC i 760 mm Hg 2) Temperatury wrzenia przy 760 mm Hg 3) Entalpia parowania przy temperaturze wrzenia l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 25 Dodatkowo w opracowaniu niniejszym podajemy bezpiecze stwa do kotłów wodnych wg WUDT-UC-KW. Wymagana przepustowo metodyk doboru zaworów urz dze zabezpieczaj cych Ł czna przepustowo urz dze zabezpieczaj cych na kotle powinna wynosi : N m = m1 + m2 + ... + mm ≥ 3600 r gdzie: m – ł czna przepustowo urz dze zabezpieczaj cych m1, m2…mn (kg/h) – przepustowo poszczególnych urz dze zabezpieczaj cych N (kW) – najwi ksza trwała moc cieplna kotła r (kJ/kg) – ciepło parowania wody przy ci nieniu przed zaworem bezpiecze stwa Powierzchnia przekroju kanałów dopływowych zaworów bezpiecze stwa powinna by obliczona dla pary wodnej nasyconej. Dla kotłów okre lonych w p. 2.2.5 poz. b i c przepisów DT-UC-90/KW-01, przy obliczaniu powierzchni przekroju zaworów bezpiecze stwa mo na uwzgl dni udziałpary i wody w mieszance parowo-wodnej przepływaj cej przez zawór po jego zadziałaniu, stosuj c poni sze wzory: A = Ap + Aw Ap = X2 • m 10 • K1 • K 2 • α • ( p1 + 0,1) Aw = (1 − X 2 ) • m 5,03 • α c ( p1 − p2 ) • ρ1 gdzie: A (mm2) – sumaryczna obliczeniowa bezpiecze stwa kanałów dopływowych zaworów Ap (mm2) – obliczeniowa powierzchnia przekrojów kanałów bezpiecze stwa niezb dna do odprowadzenia pary dopływowych zaworów Aw (mm2) – obliczeniowa powierzchnia przekrojów kanałów bezpiecze stwa niezb dna do odprowadzenia wody dopływowych zaworów K1, K2, p1, p2, X2 – 1, , c, powierzchnia - oznaczenia podane na pocz tku p. 5 niniejszego opracowania udział pary w mieszance parowo-wodnej odprowadzanej przez zawory bezpiecze stwa, okre lony wg wzoru X2 = i1 − i2 r w którym: i1 (kJ/kg) – entalpia wody przed zaworem bezpiecze stwa przy nadci nieniu p1 i2 (kJ/kg) – entalpia wody na wylocie z zaworu bezpiecze stwa przy nadci nieniu p2 r (kJ/kg) – ciepło parowania wody przy ci nieniu przed zaworem bezpiecze stwa l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 26 6. Zwi kszanie przekroju kanału dopływowego zaworów bezpiecze stwa przy przepływie cieczy o du ej lepko ci W ramach doboru kanałów przepływowych zaworów bezpiecze stwa dla cieczy o zwi kszonej lepko ci lub dla mieszanin z udziałem cieczy lepkiej, zaleca si obliczeniowe zwi kszenie charakterystycznego przekroju kanału dopływowego za pomoc współczynnika korekcyjnego K . Obowi zuje zale no : gdzie: A - przekrój kanału dopływowego po korekcie na lepko Ao - wymagany przekrój kanału dopływowego zaworu dla tej samej wydajno ci przepływu czynnika o lepko ci równej lepko ci wody, przy identycznych pozostałych warunkach rozpr enia. Obliczenie współczynnika korekcyjnego K nie jest wymagane dla czynników o lepko ci kinematycznej mniejszej ni 10 10-6 m2/s. W tych przypadkach przyjmuje si K = 1. Po okre leniu liczby Reynolds’a z uwzgl dnieniem wcze niej obliczonego przekroju Ao i lepko ci czynnika przepływowego, wyznacza si współczynnik korekcyjny K , korzystaj c z wykresu K f(Re) lub obliczeniowo z podanych w poni szej tabeli zale no ci. Obliczanie liczby Reynolds’a: gdzie: qv [m3/h] [m2/s] Ao [mm2] - odprowadzany strumie obj to ciowy - lepko kinematyczna przepływaj cej cieczy - przekrój obliczeniowy odniesiony do wody Współczynnik korekcyjny ze wzgl du na lepko Kv Zakres obowi zywania 0,6413+0,2669ln(Re) 0,5735+0,4343ln(Re)-0,04093ln2(Re) +0,0013081ln3(Re) 1 W literaturze spotyka si 60000. wg firmy LESER: 34 Re 200 < Re 200 60000 Re > 60000 równie zale no l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników pokrywaj c w sposób ci gły cały obszar Re 27 Kv Liczba Reynolds’a (Re) 7. Siły reakcji przy odprowadzaniu gazów, par i cieczy z zaworów bezpiecze stwa Przy zrzucie czynnika z zaworu bezpiecze stwa powstaj siły reakcji, które musz by przej te z zaworu przez przewody przył czne oraz punkty mocowania. Wielko siłreakcji ma przede wszystkim znaczenie dla prawidłowego rozmieszczenia punktów mocowania. Nale y przy tym zwróci uwag , aby napr enia statyczne, dynamiczne i termiczne z przewodów doi odprowadzaj cych nie zostały przeniesione na zawór. Kierunek sił reakcji jest przeciwny do kierunku wypływu czynnika z zaworu. l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 28 Stosowane formuły obliczeniowe (podane na podstawie literatury niemieckiej): Dla par i gazów: d 2 ∗ψ ∗ α ∗ o κ ∗ (κ + 1) d Pn = po 2 Dla pn>pu: FR = π 40 ∗ ψ ∗ α ∗ d o ∗ po ∗ 2 ∗κ + 2 2 κ − d 2 ∗ pu Dla zale no ci ci nie ró nych od pn>pu: FR = π 20 ∗ψ 2 ∗ α 2 ∗ 4 do ∗ po d2 Dla cieczy: FR = π 20 ∗α 2 ∗ 4 do ∗ ( p o − pu ) d2 Gdzie: do – najwi ksza rednica wypływu d – rednica wewn trzna przewodu wypływowego FR – siła reakcji κ - wykładnik adiabaty p – ci nienie zadziałania jako nadci nienie po – ci nienie absolutne w przestrzeni ci nieniowej = ci nienie zadziałania + pu + przyrost ci nienia potrzebny do pełnego otwarcia (b1) pn – ci nienie absolutne przy wydmuchu pu – absolutne ci nienie otoczenia – współczynnik wypływu ψ - współczynnik ekspansji adiabatycznej 8. Wpływ przeciwci nie Zgodnie z ró nymi przepisami, medium wypuszczane przez zawór bezpiecze stwa nale y bezpiecznie odprowadzi . Przy mediach takich jak np. czyste powietrze, mo e to nast powa bezpo rednio do atmosfery z otworu wylotowego zaworu lub za po rednictwem krótkiego przewodu z uj ciem do atmosfery. W przypadku substancji toksycznych lub niebezpiecznych dla rodowiska z uwagi na parametry lub wła ciwo ci – wydmuch musi nast powa do układu zamkni tego (np. zbiornika, kolektora zbiorczego). Z takiego uwarunkowania wynikaj najcz ciej znaczne długo ci przewodów odpływowych z dodatkowymi kolanami. Przy bardziej rozbudowanych systemach zabezpiecze , gdzie mamy do czynienia z wi ksz ilo ci zaworów bezpiecze stwa, cz sto do tego dochodzi jeszcze znaczna ilo przewodów. Przeciwci nienie tworz ce si w wyniku oporów przepływu w przewodach odpływowych nie pozostaje bez wpływu l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 29 na charakterystyk i działanie zaworu bezpiecze stwa. Efektem tego oddziaływania mo e by obni ona przepustowo zaworu oraz niestabilno pracy w postaci drga . 8.1 Przeciwci nienie własne Jest to przeciwci nienie powstaj ce w przewodzie odpływowym podczas wydmuchu z zaworu bezpiecze stwa. Jego maksymaln , dopuszczaln warto dla ka dego typu zaworu bezpiecze stwa – podaje producent. Z zasady dla standardowych konstrukcji zaworów bezpiecze stwa nie przekracza ono 15% warto ci ci nienia zadziałania (pocz tku otwarcia) minus przeciwci nienie obce (je eli wyst puje). Niedopuszczalne wy sze przeciwci nienie wpływa na: wielko skoku (nie zostaje osi gni ta przynale na warto współczynnika wypływu) działanie zaworu (zawór mo e pracowa niestabilnie w wyniku czego mog powstawa drgania i uderzenia w zabezpieczanej instalacji) W przypadkach, gdy przeciwci nienie własne przekracza dopuszczaln warto – stosuje si zawory bezpiecze stwa wyrównowa one, z mieszkiem spr ystym ze stali nierdzewnej, który obok funkcji uszczelniaj cych pełni tak e rol kompensatora przeciwci nienia przekraczaj cego owe 15%. Ze wzgl du na równo efektywnego przekroju uszczelnienia mieszka i gniazda zaworowego – siły powstaj ce na skutek rosn cego ci nienia znosz si i nie maj wpływu na skok zaworu i tym samym jego przepustowo . By móc okre li wielko przeciwci nienia własnego w przewodzie odpływowym musz by znane: długo oraz rednica przewidywanego przewodu odpływowego ilo , rodzaj oraz dane ewentualnego osprz tu przewidzianego do zamontowania na przewodzie odpływowym ci nienie zadziałania zaworu bezpiecze stwa rodzaj czynnika odprowadzanego przez zawór maksymalny mo liwy zrzut masowy (przepustowo ) z zaworu Ze wzgl du na to, e formuły pozwalaj ce na okre lenie wielko ci tego przeciwci nienia nie maj charakteru obligatoryjnego, s przywoływane przez ró ne ródła i mog wyst powa pewne odchylenia w wynikach – w niniejszym opracowaniu nie podajemy konkretnej formuły, pozostawiaj c projektantowi jej indywidualny wybór. 8.2 Przeciwci nienie obce Jest to przeciwci nienie wyst puj ce w przewodzie odpływowym b d cym cz ci dalszego systemu ci nieniowego, w którym panuje ci nienie wy sze od atmosferycznego. Przeciwci nienie to mo e mie charakter stały lub zmienny. W przypadku przeciwci nienia obcego stałego – zawór bezpiecze stwa ustawiany jest na ci nienie ró nicowe tj. ci nienie zadziałania minus przeciwci nienie. Przy przeciwci nieniach obcych o charakterze zmiennym – nale y stosowa zawory bezpiecze stwa z mieszkiem spr ystym , który kompensuje wpływ tego przeciwci nienia na działanie zaworu. 9. Zagadnienia eksploatacyjno – monta owe 9.1 Monta zaworów bezpiecze stwa Przed zamontowaniem na instalacji nale y sprawdzi , czy zawór bezpiecze stwa nie został uszkodzony lub zanieczyszczony w czasie transportu, oczy ci powierzchnie kołnierzy przył czeniowych ze rodka konserwuj cego (o ile taki został zastosowany) oraz usun ewentualne zanieczyszczenia z kanałów przepływowych. Po zamontowaniu zluzowa d wigni przez usuni cie drutu mocuj cego. l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 30 Zawory bezpiecze stwa nale y montowa w pozycji pionowej. Miejsce zamontowania powinno spełnia nast puj ce warunki: - powinno by dost pne i dobrze o wietlone - w przypadku stosowania zaworów bezpiecze stwa budowy otwartej miejsce zabudowy powinno uwzgl dnia wymogi BHP (tj. zadziałanie zaworu nie powinno stwarza zagro enia dla zdrowia i ycia obsługi) - powinno by zabezpieczone przed wpływem warunków atmosferycznych, w przypadku zamontowania zaworu na zewn trz, musi by on zabezpieczony przed zamarzaniem i opadami atmosferycznymi Przy podł czaniu zaworu do przewodów przył cznych nale y stosowa uszczelnienia zgodne z obowi zuj cymi normami i dobrane pod wzgl dem materiałowym do rodzaju i parametrów roboczych czynnika przepływowego. ruby ł cz ce kołnierze zaworu z kołnierzami przewodów przył cznych nale y dokr ca równomiernie i na przemian. Nale y unika wszelkich dodatkowych napr e w poł czeniach z przewodami przył cznymi, a zawór nie mo e stanowi konstrukcji no nej dla osprz tu urz dzenia ci nieniowego, na którym jest zamontowany, jak równie nie mo e by nara ony na odkształcenia spowodowane wadliwym monta em przewodów przył cznych. Monta przewodów przył cznych powinien spełnia warunki opisane w punkcie 2 niniejszego opracowania. 9.2 Eksploatacja zaworów bezpiecze stwa Zawory bezpiecze stwa wymagaj szczególnie starannej i odpowiedzialnej obsługi. Wszelkie niedoci gni cia eksploatacyjne mog prowadzi do uszkodzenia mechanizmu zaworowego, a w nast pstwie tego do uszkodzenia całego urz dzenia ci nieniowego. W czasie eksploatacji zaworów bezpiecze stwa nale y zwraca szczególn uwag na: - Prawidłowe nastawienie zaworu bezpiecze stwa, odpowiednio do parametrów roboczych urz dzenia ci nieniowego - Wła ciwe zabezpieczenie zaworu przed samowoln regulacj i mo liwo ci jego zablokowania - Okresowe sprawdzenie prawidłowo ci działania zaworów bezpiecze stwa - Zabezpieczenie mechanizmu zaworowego przed mo liwo ci uszkodzenia - Prawidłow gospodark remontow Wa nym zagadnieniem przy eksploatacji zaworów bezpiecze stwa jest sprawdzanie prawidłowo ci ich działania przez przedmuchiwanie. Nale y przy tym pami ta , e zbyt cz ste przedmuchiwanie mo e prowadzi w konsekwencji do uszkodzenia powierzchni uszczelniaj cych siedliska i grzyba zaworu bezpiecze stwa i tym samym do utraty szczelno ci zamkni cia, natomiast zupełny brak przedmuchiwania powoduje z reguły zapieczenie mechanizmu zaworowego, co mo e mie powa ne nast pstwa. Cz stotliwo przedmuchiwania zale y przede wszystkim od warunków eksploatacyjnych, jak równie od wymaga uj tych w przepisach szczegółowych, dotycz cych danego typu instalacji lub urz dzenia ci nieniowego. Czasokresy przedmuchiwania zaworów powinny by podane w instrukcji ruchowej danej instalacji lub urz dzenia ci nieniowego. Przedmuchiwanie nale y przeprowadza przy u yciu d wigni, której uruchomienie powoduje zluzowanie nacisku spr yny, pozwalaj c tym samym na minimalny wznios grzyba i przepływ czynnika. Zluzowanie to jest mo liwe przy ci nieniu wynosz cym co najmniej 80% ci nienia roboczego. W nast puj cych przypadkach, za zgod dozoru technicznego, mo na zastosowa zawory bezpiecze stwa bez urz dzenia do ich przedmuchiwania: ♦ Gdy proces technologiczny nie zezwala na przedmuchiwanie. ♦ Je eli u ycie takiego urz dzenia jest niedopuszczalne ze wzgl du na własno ci czynnika roboczego ( truj ce, wybuchowe itp.). ♦ Gdy przedmuchiwanie mo e spowodowa wadliwe działanie zaworu. l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 31 W takich przypadkach zawory bezpiecze stwa powinny by poddawane okresowej kontroli ze sprawdzeniem prawidłowo ci działania na stanowisku próbnym bez zmiany ich nastawienia. Sprawdzanie takie powinno by przeprowadzane przez osob posiadaj c stosowne uprawnienia, w regularnych odst pach czasu, jednak nie rzadziej ni 1 raz na 6 miesi cy (informacj t podajemy na podstawie polskich przepisów dozorowych) W czasie normalnej pracy zaworu bezpiecze stwa bardzo cz sto wyst puje uszkodzenie mechanizmu zaworowego, w wyniku m.in. zbyt cz stego przedmuchiwania, wadliwego monta u lub zanieczyszcze pochodzenia korozyjnego. Uszkodzenie powierzchni uszczelniaj cych siedliska i grzyba zaworu prowadzi do nieszczelno ci. Z reguły, we wst pnej fazie, mo na je usun poprzez regeneracj tych powierzchni (np. docieranie, polerowanie). Jednak e w przypadku długotrwałych nieszczelno ci, dochodzi zazwyczaj do erozyjnych ubytków materiału powierzchni uszczelniaj cych i wówczas zawór musi zosta odstawiony do remontu lub wymieniony na nowy. Remonty zaworów bezpiecze stwa powinny by w pierwszej kolejno ci wykonywane przez producenta zaworu bezpiecze stwa, który jest w stanie w sposób autorytatywny okre li zakres remontu, b d te przez firmy lub zespoły remontowe posiadaj ce stosowne uprawnienia dozoru technicznego. 10. Sposób zamawiania W zamówieniu nale y uj nast puj ce dane: ♦ Nazw i nr katalogowy zaworu bezpiecze stwa ♦ rednic nominaln (DN) zaworu ♦ Ci nienie pocz tku otwarcia lub zakres ci nie pocz tku otwarcia ♦ Temperatur czynnika ♦ Rodzaj czynnika W przypadku zapyta ofertowych, zwłaszcza dotycz cych zaworów bezpiecze stwa zastosowanych na czynniki agresywne b d specyficzne (na temat których trudno znale dane w ogólnodost pnych materiałach ródłowych), wskazane jest posłu enie si „Arkuszem technicznym zaworu bezpiecze stwa”. 11. Uwagi Przy odbiorze dozorowym instalacji wymagane jest posiadanie oblicze przepustowo ci, wg wymaga przepisów UDT (w przypadku zaworów bezpiecze stwa eksportowanych, obowi zuj równie stosowne przepisy kraju, w którym zawory b d eksploatowane) lub przepisów szczegółowych, które s potwierdzeniem prawidłowego doboru zaworu bezpiecze stwa do instalacji lub urz dzenia ci nieniowego. l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 32 Zał cznik nr 1. ARKUSZ TECHNICZNY ZAWORÓW BEZPIECZE STWA Zamówienie Nr Oferta Nr z dnia z dnia Arkusz........Arkuszy............... Pismo Nr Decyzja komisji Nr z dnia z dnia Pozycja Nr Ilo sztuk Przeznaczenie Typ zaworu / rednica nominalna/ DANE EKSPLOATACYJNE Rodzaj czynnika Masa cz steczkowa 3 Ci ar wła ciwy kG/m 5) Wykładnik adiabaty χ Dane o Ci nienie robocze /nadci nienie/ MPa urz dzeniu Max dopuszczalne ci nienie rob. MPa 1) lub Dopuszczalne przekroczenie ci nienia MPa instalacji /nadci nienie/ o Temperatura robocza C Ci nienie pocz tku otwarcia MPa /nadci nienie/ Max mo liwe przeciwci nienie MPa /nadci nienie/ Ci nienie nastawy MPa /nadci nienie/ 2/ Wzrost ci nienia ponad ci nienie otwarcia w % / b1 / 3/ Spadek ci nienia poni ej ci nienia otwarcia w % / b2/ o Temperatura przy wydmuchu C Wymagana wydajno zaworu / kg/h / WYKONANIE ZAWORU Rodzaj zaworu / pełnoskokowy ; proporcjonalny / Element obci aj cy / spr yna ; ci arek / Kadłub Spr yna Materiał Elementy uszczelniaj ce Kołnierz wlotowy / kołnierz wylotowy Nr normy / PN ; DIN / DN mm PN MPa 4/ Powierzchnie uszczelniaj ce 2 Przekrój kanału Wymagany mm 2 dopływowego Dobrany mm Normalne /P/ z przedmuchem Gazoszczelne /G/ z przedmuchem Gazoszczelne /G/ bezd wigniowe Z ograniczeniem skoku do cieczy /C/ 1/ Dopuszczalne przekroczenie max dopuszczalnego ci nienia roboczego przy pełnym wydmuchu b1 /%/ procentowy wzrost ci nienia niezb dny do uzyskania pełnego otwarcia /pełnego skoku/zaworu bezpiecze stwa 3/ b2 /%/ procentowy spadek ci nienia niezb dny do szczelnego zamkni cia zaworu bezpiecze stwa 4/ Powierzchnie kołnierzy / gładkie; z rowkiem; z wyst pem itp./ 5/ Poda w przypadku mieszaniny jako χ zast pcza 2/ UWAGI : Data Opracował Zatwierdził Telefon l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników Nazwa firmy 33 Zał cznik nr 2. PRZYKŁAD TABLICZKI FIRMOWEJ ZAWORU BEZPIECZE STWA OBOWI ZUJ CEJ W L SKICH ZAKŁADACH ARMATURY PRZEMYSŁOWEJ 0045 bar L SKIE ZAKŁADY ARMATURY PRZEMYSŁOWEJ Si bar 1 2 3 4 5 6 Oznaczenia wyst puj ce na tabliczce znamionowej 1. Typ zaworu bezpiecze stwa 2. rednica gniazda „do” 3. Numer spr yny 4. Wykonanie (P – normalne, G – gazoszczelne) 5. Współczynnik wypływu „ ” 6. Ci nienie pocz tku otwarcia lub zakres ci nie pocz tku otwarcia Dodatkowo na kołnierzu wylotowym wybijane s w kolejno ci: - rok produkcji / zakład / nr kolejny - nr spr yny - zakres ci nie lub ci nienie pocz tku otwarcia - nr stanowiska montera - znak KJ l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 34 Tabela 12. ZAWORY BEZPIECZE STWA KOŁNIERZOWE PEŁNOSKOKOWE - ZAKRESY CI NIE Si 6301/02/03/04; Zakres ci nie bar 0,045÷ ÷0,068 0,066÷ ÷0,10 0,095÷ ÷0,14 0,13÷ ÷0,19 0,18÷ ÷0,26 0,25÷ ÷0,36 0,35÷ ÷0,50 0,48÷ ÷0,63 0,6÷ ÷0,8 0,75÷ ÷1,0 0,95÷ ÷1,25 1,2÷ ÷1,6 1,5÷ ÷2,0 1,8÷ ÷2,5 2,3÷ ÷3,2 3,0÷ ÷4,0 3,8÷ ÷5,0 4,8÷ ÷6,2 6,0÷ ÷7,8 7,5÷ ÷9,5 0,45÷0,68 0,66÷1,0 0,95÷1,4 1,3÷1,9 1,8÷2,6 2,5÷3,6 3,5÷5,0 4,8÷6,3 6,0÷8,0 7,5÷10 9,5÷12,5 12÷16 15÷20 18÷25 23÷32 30÷40 38÷50 48÷62 60÷78 75÷95 0,1 ; 0,2 ; 0, 3 ; 0,4 Szereg MPa Si 6102/03/04 20 x 32 25 x 40 32 x 50 40 x 65 50 x 80 65 x 100 80 x 125 100 x 150 125 x 200 150 x 250 200 x 300 L-4010 L-4011 L-4012 L-4013 L-4014 L-4015 L-4016 L-4017 L-4018 L-4019 L-4020 L-4021 L-4022 L-4023 L-4024 L-4025 L-4040 L-4041 L-4026 L-4027 L-4028 L-4029 L-4030 L-4031 L-4032 L-4033 L-4034 L-4035 L-4036 L-4037 L-4038 L-4039 L-4040 L-4041 L-4056 L-4058 L-4057 L-4058 L-4042 L-4043 L-4044 L-4045 L-4046 L-4047 L-4048 L-4049 L-4050 L-4051 L-4052 L-4053 L-4054 L-4055 L-4056 L-4058 L-4073 L-4074 L-4073 L-4074 L-4059 L-4060 L-4061 L-4062 L-4063 L-4064 L-4065 L-4066 L-4067 L-4068 L-4069 L-4070 L-4071 L-4072 L-4073 L-4089 L-4090 L-4089 L-4090 L-4091 L-4076 L-4077 L-4078 L-4079 L-4080 L-4081 L-4082 L-4083 L-4084 L-4085 L-4086 L-4087 L-4088 L-4089 L-4090 L-4106 L-4107 L-4106 L-4107 L-4108 L-4093 L-4094 L-4095 L-4096 L-4097 L-4098 L-4099 L-4100 L-4101 L-4102 L-4103 L-4104 L-4105 L-4106 L-4107 L-4123 L-4124 L-4123 L-4124 L-4125 L-4110 L-4111 L-4112 L-4113 L-4114 L-4115 L-4116 L-4117 L-4118 L-4119 L-4120 L-4121 L-4122 L-4123 L-4138 L-4139 L-4138 L-4139 L-4140 L-4126 L-4127 L-4128 L-4129 L-4130 L-4131 L-4132 L-4133 L-4134 L-4135 L-4136 L-4137 L-4138 L-4152 L-4153 L-4153 L-4154 L-4155 L-4127 L-4128 L-4129 L-4130 L-4131 L-4132 L-4133 L-4134 L-4135 L-4136 L-4137 L-4152 L-4153 L-4154 L-4142 L-4143 L-4144 L-4145 L-4146 L-4147 L-4148 L-4149 L-4150 L-4151 L-4165 L-4166 L-4171 L-4172 L-4173 L-4174 L-4175 L-4176 L-4177 L-4178 L-4179 L-4181 2) w przypadku DN300x400 i DN400x500 zakresy ci nie podano w barach Uwaga: Powy ej linii grubej materiałspr yny – drut patentowany BI Poni ej linii grubej materiałspr yny – 51CrV4 Szereg 01;02 Szereg 03 Szereg 04 l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 300 x 4001) 400 x 5001) L-4198 0,3÷0,42 L-4199 0,4÷0,55 L-4200 0,52÷0,7 L-4201 0,65÷0,9 L-4202 0,8÷1,1 L-4206 2,2÷3,0 L-4569 0,25÷0,28 L-4570 0,28÷0,31 L-4571 0,31÷0,36 L-4572 0,36÷0,42 L-4573 0,42÷0,5 L-4574 0,5÷0,6 L-4575 0,6÷0,7 L-4576 0,7÷0,8 L-4577 0,8÷0,95 L-4207 2,9÷3,8 L-4578 0,95÷1,1 L-4208 3,7÷4,8 L-4209 4,7÷6,0 L-4210 5,6÷7,0 L-4579 1,1÷1,3 L-4580 1,3÷1,7 L-4581 1,7÷2,2 L-4582 2,2÷2,8 L-4583 2,8÷3,5 L-4584 3,5÷4,2 L-4585 4,2÷4,5 L-4203 1,0÷1,4 L-4204 1,3÷1,8 L-4205 1,7÷2,3 35 Tabela 13. ZAWORY BEZPIECZE STWA KOŁNIERZOWE PROPORCJONALNE - ZAKRESY CI NIE Si 25 01/02 Zakres ci nie Si 23 02 15 x 151) 20 x 20 25 x 25 32 x 32 40 x 40 50 x 50 65 x 65 80 x 80 100 x 100 125 x 125 150 x 150 200 x 200 0,045÷ ÷0,068 0,45÷0,68 L-4001 L-4001 L-4010 L-4026 L-4042 L-4059 L-4076 L-4093 L-4110 L-4126 L-4127 L-4142 0,066÷ ÷0,10 0,66÷1,0 L-4002 L-4002 L-4011 L-4027 L-4043 L-4060 L-4077 L-4094 L-4111 L-4127 L-4128 L-4143 0,095÷ ÷0,14 0,95÷1,4 L-4003 L-4003 L-4012 L-4028 L-4044 L-4061 L-4078 L-4095 L-4112 L-4128 L-4129 L-4144 0,13÷ ÷0,19 1,3÷1,9 L-4003 L-4003 L-4013 L-4029 L-4045 L-4062 L-4079 L-4096 L-4113 L-4129 L-4130 L-4145 0,18÷ ÷0,26 1,8÷2,6 L-4004 L-4004 L-4014 L-4030 L-4046 L-4063 L-4080 L-4097 L-4114 L-4130 L-4131 L-4146 0,25÷ ÷0,36 2,5÷3,6 L-4004 L-4004 L-4015 L-4031 L-4047 L-4064 L-4081 L-4098 L-4115 L-4131 L-4132 L-4147 0,35÷ ÷0,50 3,5÷5,0 L-4005 L-4005 L-4016 L-4032 L-4048 L-4065 L-4-82 L-4099 L-4116 L-4132 L-4133 L-4148 0,48÷ ÷0,63 4,8÷6,3 L-4005 L-4005 L-4017 L-4033 L-4049 L-4066 L-4083 L-4100 L-4117 L-4133 L-4134 L-4149 0,60÷ ÷0,80 6,0÷8,0 L-4006 L-4006 L-4018 L-4034 L-4050 L-4067 L-4084 L-4101 L-4118 L-4134 L-4135 L-4150 0,75÷ ÷1,0 7,5÷10 L-4006 L-4006 L-4019 L-4035 L-4051 L-4068 L-4085 L-4102 L-4119 L-4135 L-4136 L-4151 0,95÷ ÷1,25 9,5÷12,5 L-4007 L-4007 L-4020 L-4036 L-4052 L-4069 L-4086 L-4103 L-4120 L-4136 L-4137 L-4152 1,2÷ ÷1,6 12÷16 L-4007 L-4007 L-4021 L-4037 L-4053 L-4070 L-4087 L-4104 L-4121 L-4137 L-4139 L-4154 1,5÷ ÷2,0 15÷20 L-4008 L-4008 L-4022 L-4038 L-4054 L-4071 L-4088 L-4105 L-4122 L-4138 L-4140 1,8÷ ÷2,5 18÷25 L-4008 L-4008 L-4023 L-4039 L-4055 L-4072 L-4089 L-4106 L-4123 L-4139 L-4141 2,3÷ ÷3,2 23÷32 L-4009 L-4009 L-4024 L-4040 L-4056 L-4073 L-4090 L-4107 L-4124 L-4140 3,0÷ ÷4,0 30÷40 L-4009 L-4009 L-4025 L-4041 L-4058 L-4074 L-4091 L-4108 L-4125 L-4141 01 ; 02 bar 02 MPa Szereg 1) DN 15x15 tylko dla Si 2501 Uwaga : Powy ej linii grubej materiałspr yny – drut patentowany BI Poni ej linii grubej materiałspr yny – 51CrV4 l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 36 Tabela 14. ZAWORY BEZPIECZE STWA KOŁNIERZOWE PEŁNOSKOKOWE - WYKONANIE CrNi ZAKRESY CISNIE Zakres ci nie Si 6302 CrNi 20 x 32 25 x 40 32 x 50 40 x 65 50 x 80 65 x 100 80 x 125 100 x 150 0,5÷1,5 L-4216 L-4221 L-4226 L-4231 L-4236 L-4241 L-4246 L-4251 0,15÷ ÷0,5 1,5÷5,0 L-4217 L-4222 L-4227 L-4232 L-4237 L-4242 L-4247 L-4252 0,5÷ ÷1,0 5,0÷10 L-4218 L-4223 L-4228 L-4233 L-4238 L-4243 L-4248 L-4253 1,0÷ ÷1,8 10÷18 L-4219 L-4224 L-4229 L-4234 L-4239 L-4244 L-4249 1,8÷ ÷4,0 18÷40 L-4220 L-4225 L-4230 L-4235 1,8 ÷ 3,2 L-4240 1,8 ÷ 3,2 L-4245 1,8 ÷ 3,2 L-4250 1,8 ÷ 2,5 MPa bar 0,05÷ ÷0,15 1) Spr yna z materiału 50HF. Spr yny nara one na działanie chemiczne nale y niklowa . L-4254 1,0 ÷ 1,6 L-41381) 1,5 ÷ 2,0 ZAWORY BEZPIECZE STWA KOŁNIERZOWE PROPORCJONALNE – WYKONANIE CrNi ZAKRESY CI NIE Si 2502 CrNi Zakres ci nie 20 x 20 25 x 25 32 x 32 40 x 40 50 x 50 65 x 65 80 x 80 100 x 100 L-4246 L-4247 L-4248 L-4249 L-4250 1,8÷ ÷ 3,2 MPa bar 0,02÷ ÷0,15 0,1÷ ÷0,5 0,2÷ ÷1,0 0,8÷ ÷1,8 0,2÷1,5 1,0÷5,0 2,0÷10 8,0÷18 L-4211 L-4212 L-4213 L-4214 L-4216 L-4217 L-4218 L-4219 L-4221 L-4222 L-4223 L-4224 L-4226 L-4227 L-4228 L-4229 L-4231 L-4232 L-4233 L-4234 L-4236 L-4237 L-4238 L-4239 L-4241 L-4242 L-4243 L-4244 1,8÷ ÷4,0 18÷40 L-4215 L-4220 L-4225 L-4230 L-4235 L-4240 L-4245 Materiałspr yn: stal chromowo – niklowa w gat. 1H18N9 (X10CrNi18-8) Zastosowanie: Spr yny z materiału 1H18N9 (X10CrNi18-8) stosowane s w przypadku temperatur czynnika przepływowego poni ej – 60oC oraz w przypadku nara enia spr yn na działanie chemiczne. Ponadto spr yny CrNi stosowane s w zaworach bezpiecze stwa w podstawowych wersjach materiałowych dla temperatur czynnika od 250oC do 400oC, gdzie spr yny z drutu patentowanego klasy B nie mog by zastosowane. Uwaga: W przypadku, gdy wymagane ci nienie pocz tku otwarcia zaworu bezpiecze stwa wyst puje w obu s siaduj cych zakresach ci nie , stosuje si spr spr yn z drutu patentowanego klasy B i ze stali 51CrV4 (w tych przypadkach stosuje si spr yny o wy szym zakresie). l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników yn CrNi o ni szym zakresie, odwrotnie ani eli w przypadku 37 Tabela 15. ZAWORY BEZPIECZE STWA PROPORCJONALNE Z PRZYŁ CZAMI GWINTOWYMI NR KAT. 781 DN 10 Uwaga: Materiałspr patentowany BI Zakres ci nie MPa yny – drut 0,03÷ ÷0,05 0,05÷ ÷0,16 0,15÷ ÷0,28 0,27÷ ÷0,47 0,45÷ ÷0,9 0,85÷ ÷1,6 bar 0,3÷0,5 0,5÷1,6 1,5÷2,8 2,7÷4,7 4,5÷9,0 8,5÷16 Nr spr yny B-4011a B-4012a B-4013a B-4014a B-4017a B-4018a DN 15 Zakres ci nie MPa 0,03÷ ÷0,05 0,05÷ ÷0,14 0,12÷ ÷0,25 0,24÷ ÷0,47 0,45÷ ÷1,6 bar 0,3÷0,5 0,5÷1,4 1,2÷2,5 2,4÷4,7 4,5÷16 Nr spr yny B-4011a B-4012a B-4013a B-4014a B-4017a DN 20 Zakres ci nie MPa 0,03÷ ÷0,05 0,05÷ ÷0,15 0,14÷ ÷0,33 0,32÷ ÷0,70 0,68÷ ÷1,6 Nr spr yny B-4011a B-4012a B-4014a B-4016a B-4018a bar 0,3÷0,5 0,5÷1,5 1,4÷3,3 3,2÷7,0 6,8÷16 DN 25 Zakres ci nie MPa 0,03÷ ÷0,05 0,05÷ ÷0,10 0,09÷ ÷0,16 0,15÷ ÷0,23 0,22÷ ÷0,30 0,28÷ ÷0,48 0,45÷ ÷0,60 0,55÷ ÷1,0 bar 0,3÷0,5 0,5÷1,0 0,9÷1,6 1,5÷2,3 2,2÷3,0 2,8÷4,8 4,5÷6,0 5,5÷10 Nr spr yny B-4011a B-4012a B-4013a B-4014a B-4015a B-4016a B-4017a B-4018a ZAWORY BEZPIECZE STWA PEŁNOSKOKOWE Z PRZYŁ CZAMI GWINTOWYMI NR KAT. 775 DN 20 Zakres ci nie MPa bar 0,15÷ ÷0,26 1,5÷2,6 0,25÷ ÷0,37 2,5÷3,7 0,36÷ ÷0,50 3,6÷5,0 0,48÷ ÷0,64 4,8÷6,4 0,60÷ 6,0÷8,0 ÷0,80 0,76÷ ÷1,05 7,6÷10,5 1,0÷ 10÷12,5 ÷1,25 1,2÷ ÷1,6 12÷16 DN 25 Nr spr yny L-4014 L-4015 L-4016 L-4017 L-4018 L-4019 L-4020 L-4021 Zakres ci nie MPa bar 0,15÷ ÷0,24 1,5÷2,4 0,23÷ ÷0,36 2,3÷3,6 0,35÷ ÷0,47 3,5÷4,7 0,44÷ ÷0,80 4,4÷8,0 0,75÷ 7,5÷12 ÷1,2 1,15÷ ÷1,6 11,5÷16 DN 32 Nr spr yny L-4028 L-4031 L-4032 L-4034 L-4036 L-4037 Zakres ci nie MPa bar 0,15÷ ÷0,20 1,2÷2,0 0,19÷ ÷0,36 1,9÷3,6 0,35÷ ÷0,60 3,5÷6,0 0,55÷ ÷0,80 5,5÷8,0 0,75÷ 7,5÷12 ÷1,2 1,15÷ ÷1,6 11,5÷16 Nr spr yny L-4046 L-4047 L-4049 L-4050 L-4052 L-4053 Uwaga: Powy ej linii grubej materiał spr yny – drut patentowany BI Poni ej linii grubej materiał spr yny – 51CrV4 NR KAT. 775-I Zakres ci MPa 0,045÷ ÷0,16 0,15÷ ÷0,35 0,33÷ ÷0,70 0,68÷ ÷1,26 1,25÷ ÷1,6 DN 20 nie bar 0,45÷1,6 1,5÷3,5 3,3÷7,0 6,8÷12,6 12,5÷16 DN 25 Nr spr yny L-4003 L-4005 L-4006 L-4007 L-4008 Uwaga: Materiał spr yny – drut patentowany BI Zakres ci nie MPa bar 0,045÷ ÷0,10 0,45÷1,0 0,09÷ ÷0,20 0,9÷2,0 0,19÷ ÷0,38 1,9÷3,8 0,37÷ ÷0,68 3,7÷6,8 0,66÷ ÷1,15 6,6÷11,5 1,1÷ ÷1,6 11÷16 l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników DN 32 Nr spr yny L-4003 L-4005 L-4006 L-4007 L-4008 L-4009 Zakres ci nie MPa bar 0,045÷ ÷0,09 0,45÷0,9 0,08÷ ÷0,15 0,8÷1,5 0,14÷ ÷0,27 1,4÷2,7 0,25÷ ÷0,50 2,5÷5,0 0,48÷ ÷0,80 4,8÷8,0 0,78÷ ÷1,0 7,8÷10 Nr spr yny L-4003 L-4005 L-4006 L-4007 L-4008 L-4009 Uwaga: Materiałspr yny – drut patentowany BI 38 ZAWORY BEZPIECZE STWA PEŁNOSKOKOWE Z PRZYŁ CZEM GWINTOWYM NR KAT. 782 DN 10 Zakres ci nie bar 1,0÷ ÷2,1 2,0÷ ÷3,2 2,95÷ ÷5,4 do= 10 Nr spr DN 15 yny B – 4012a Zakres ci nie bar 1,0÷ ÷2,1 B – 4014a 2,0÷ ÷3,2 3,1÷ ÷5,15 5,0÷ ÷8,3 B – 4015a 7,9÷ ÷13,0 12,9÷ ÷15,9 B – 4016a 14,7÷ ÷19,8 18,9÷ ÷25,0 Uwaga: Materiałspr B – 4013a B – 4017a B – 4018a B – 4020 do= 12 Nr spr yny B – 4012a DN 20 Zakres ci nie bar 0,7÷ ÷1,1 B – 4014a 0,95÷ ÷1,5 1,45÷ ÷2,7 5,0÷ ÷8,3 B – 4015a 7,8÷ ÷13,5 13,2÷ ÷15,8 B – 4016a 14,8÷ ÷19,7 19,2÷ ÷22,0 B – 4013a B – 4017a B – 4018a B – 4020 do= 16 Nr spr yny B – 4012a DN 25 Zakres ci nie bar 0,7÷ ÷1,0 do= 20 Nr spr yny B – 4013a B – 4014a 0,95÷ ÷2,0 1,85÷ ÷2,9 B – 4015a 2,5÷ ÷4,1 B – 4015a 2,85÷ ÷4,85 B – 4016a 4,0÷ ÷7,0 6,9÷ ÷10,2 B – 4016a 4,7÷ ÷6,0 5,9÷ ÷10,0 B – 4017a B – 4013a B – 4017a 10,0÷ ÷14,2 13,5÷ ÷17,8 B – 4018a 16,8÷ ÷20,0 B – 4021 B – 4020 9,8÷ ÷12,0 11,1÷ ÷16,0 B – 4014a B – 4018a B – 4020 B – 4021 yny – drut patentowany BI l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 39 Tabela 16. 25x40 20x32 20 32x50 25x40 25 40x65 32x50 32 50x80 40x65 1,08 1,12 1,20 1,36 1,52 1,68 2,08 2,34 2,60 2,94 3,37 4,24 5,10 5,96 7,69 9,41 11,14 12,86 14,59 16,31 18,04 19,77 21,49 23,22 24,94 26,67 28,39 30,12 31,84 33,57 35,30 38,75 42,20 45,65 49,10 54,28 56,87 61,18 65,49 69,81 74,12 78,44 82,75 40 65x100 50x80 1,69 1,75 1,88 2,13 2,37 2,62 3,25 3,65 4,06 4,60 5,26 6,62 7,96 9,31 12,01 14,71 17,40 20,10 22,79 25,49 28,19 30,88 33,58 36,27 38,96 41,67 44,36 47,06 49,76 52,45 55,15 60,54 65,93 71,32 76,72 84,81 88,85 95,60 102,38 50 80x125 65x100 Wielko 2,68 2,78 2,98 3,37 3,77 4,16 5,15 5,80 6,44 7,29 8,35 10,50 12,64 14,77 19,06 23,34 27,62 31,90 36,18 40,45 44,73 47,07 53,30 57,57 61,81 66,13 70,40 74,69 78,97 83,25 87,52 96,08 104,64 113,20 121,75 134,59 63 100x150 80x125 4,01 4,16 4,45 5,04 5,63 6,22 7,70 8,66 9,62 10,90 12,48 15,69 18,89 22,07 28,48 34,87 41,26 47,66 54,05 60,44 66,84 73,23 79,62 86,02 92,41 98,80 105,19 77 100x150 zaworu ( wlot x wylot) 5,85 6,07 6,49 7,36 8,22 9,07 11,23 12,63 14,03 15,90 18,20 22,89 27,55 32,20 41,54 50,87 60,19 69,51 78,84 88,17 97,49 106,82 116,14 93 125x200 8,18 8,49 9,08 10,29 11,50 12,69 15.71 17,67 19,62 22,24 25,47 32,02 38,54 45,04 58,11 71,16 84,20 97,25 110,29 110 150x200 16,70 17,31 18,54 21,00 23,46 25,92 29,60 33,29 36,97 41,89 48,03 60,32 72,61 84,90 109,47 134,05 155 200x300 31,82 32,99 35,33 40,02 44,70 49,38 56,40 63,43 70,45 79,82 91,53 114,94 138,36 161,77 185,181) 220 300x400 51,55 53,44 57,24 64,82 72,41 79,99 91,38 102,75 114,13 129,30 148,27 186,20 205,172) 280 400x500 Tablica wydajno ci dla powietrza przy temperaturze 20oC w t/h wg WUDT-UC-WO-A/01 Si 6301, Si 61/ 6302 Si 61/ 6303 Si 61/ 6304 16 0,692 0,718 0,769 0,871 0,973 1,07 1,33 1,49 1,66 1,88 2,15 2,71 3,26 3,81 4,92 6,02 7,12 8,23 9,33 10,43 11,54 12,64 13,75 14,85 15,95 17.06 18,16 19,26 20,37 21,47 22,57 24,78 26,99 29,20 31,41 34,72 36,37 39,13 41,89 44,65 47,41 50,17 52,93 przy maksymalnym ci nieniu pocz tku otwarcia 0,45MPa 0,423 0,438 0,469 0,532 0,594 0,656 0,812 0,913 1,01 1,15 1,32 1,65 1,99 2,33 3,00 3,68 4,35 5,02 5,70 6,37 7,05 7,72 8,40 9,07 9,74 10,42 11,09 11,76 12,44 13,11 13,79 15,13 16,48 17,83 19,20 21,20 22,21 23,90 25,58 27,27 28,95 30,64 32,32 2) Wydajno 0,270 0,280 0,300 0,340 0,380 0,420 0,519 0,584 0,648 0,735 0,841 1,06 1,27 1,49 1,92 2,35 2,78 3,21 3,64 4,07 4,51 4,94 5,37 5,80 6,23 6,66 7,09 7,52 7,95 8,39 8,82 9,68 10,54 11,40 12,26 13,56 14,21 15,28 16,36 17,44 18,52 19,59 20,67 przy maksymalnym ci nieniu pocz tku otwarcia 0,7MPa; 0,173 0,179 0,192 0,218 0,243 0,268 0,332 0,374 0,415 0,470 0,539 0,677 0,815 0,953 1,23 1,50 1,78 2,06 2,33 2,61 2,88 3,16 3,44 3,71 3,99 4,26 4,54 4,82 5,09 5,37 5,64 6,20 6,75 7,30 7,85 8,68 8,97 9,78 10,47 11,16 11,85 12,54 13,23 Wydajno l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 1) 0,045 0,05 0,06 0,08 0,1 0,12 0,15 0,18 0,21 0,25 0,3 0,4 0,5 0,6 0,8 1,0 1,2 1,4 1,6 1,8 2,0 2,2 2,4 2,6 2,8 3,0 3,2 3,4 3,6 3,8 4,0 4,4 4,8 5,2 5,6 6,2 6,5 7,0 7,5 8,0 8,5 9,0 9,5 Siedlisko do (mm) ( nadci nienie) Ci nienie pocz tku otwarcia w MPa 40 16 25x40 20x32 0,186 0,193 0,206 0,232 0,259 0,286 0,352 0,394 0,438 0,493 0,561 0,701 0,840 0,977 1,25 1,52 1,79 2,07 2,33 2,61 2,88 3,16 3,44 3,71 3,86 4,26 4,54 4,84 5,12 5,40 20 32x50 25x40 0,291 0,301 0,323 0,362 0,404 0,447 0,550 0,616 0,684 0,771 0,878 1,10 1,31 1,53 1.95 2,38 2,80 3,23 3,65 4,08 4,51 4,94 5,37 5,80 6,04 6,67 7,10 7,57 8,01 8,44 25 40x65 32x50 14,53 15,95 17,48 18,91 20,33 22,57 23,87 26,02 27,86 29,69 31,53 33,36 35,20 0,476 0,493 0,528 0,593 0,662 0,732 0,900 1,01 1,12 1,26 1,44 1,79 2,15 2,50 3,20 3,90 4,59 5,30 5,97 6,68 7,38 8,09 8,80 9,50 9,89 10,62 11,62 12,40 13,11 13,82 32 50x80 40x65 22,72 24,94 27,32 29,56 31,79 35,28 37,32 40,91 43,80 46,68 49,57 52,45 55,34 0,744 0,771 0,826 0,927 1,04 1,14 1,41 1,58 1,75 1,97 2,25 2,81 3,36 3,91 5,00 6,10 7,17 8,28 9,34 10,44 11,55 12,65 13,75 14,86 15,46 17,07 18,17 19,39 20,50 21,61 40 65x100 50x80 35,50 38,97 42,69 46,18 49,67 55,12 58,31 63,08 67,53 1,16 1,20 1,29 1,45 1,62 1,79 2,20 2,46 2,74 3,08 3,51 4,38 5.26 6,11 7,81 9,52 11,20 12,94 14,59 16,31 18,04 19,76 21,49 23,22 24,16 26,67 28,39 30,29 32,03 33,77 50 80x125 65x100 Wielko 56,34 61,95 67,75 73,30 78,84 87,49 1,84 1,91 2,05 2,30 2,57 2,84 3,50 3,91 4,34 4,89 5,57 6,96 8,34 9,70 12,39 15,11 17,78 20,53 23,15 25,89 28,63 31,37 34,11 36,85 38,34 42,32 45,06 48,08 50,83 53,59 63 100x150 80x125 2,76 2,86 3,06 3,43 3,84 4,24 5,22 5,84 6,49 7,31 8,32 10,40 12,47 14,50 18,51 22,58 26,56 30,68 34,59 38,68 42,78 46,87 50,96 55,05 57,28 63,23 67,33 77 100x150 zaworu ( wlot x wylot) 4,02 4,17 4,46 5,01 5,60 6,18 7,61 8,52 9,47 10,66 12,14 15,16 18,18 21,14 27,00 32,94 38,75 44,75 50,46 56,43 62,40 68,36 74,33 93 125x200 5,62 5,83 6,25 7,01 7,83 8,65 10,64 11,93 13,25 14,92 16,99 21,21 25,44 29,57 37,77 46,07 54,20 62,60 70,59 110 150x200 11,48 11,90 12,70 14,36 15,98 17,66 20,06 22,47 24,96 28,01 32,06 39,96 47,92 55,72 71,16 86,80 155 200x300 21,88 22,68 24,20 27,36 30,45 33,64 38,22 42,82 47,56 53,38 61,09 76,15 91,31 106,16 120,371) 220 300x400 35,44 36,74 39,21 44,32 49,33 54,50 61,91 69,36 77,04 86,47 98,97 123,36 135,412) 280 400x500 Tablica wydajno ci dla pary nasyconej w t/h wg WUDT-UC-WO-A/01 0,119 0,123 0,132 0,148 0,166 0,183 0,225 0,252 0,280 0,316 0,359 0,449 0,538 0,625 0,799 0,974 1,15 1,32 1,50 1,67 1,85 2,02 2,20 2,38 2,47 2,73 2,91 3,10 3,28 3,46 8,87 9,74 10,67 11,55 12,42 13,78 14,58 15,77 16,88 18,00 19,11 20,22 21,33 przy maksymalnym ci nieniu pocz tku otwarcia 0,45MPa 5,68 6,23 6,82 7,38 7,94 8,81 9,32 10,08 10,80 11,51 12,22 12,93 13,64 2) Wydajno 3,63 3,99 4,37 4,73 5,08 5,64 5,97 6,42 6,87 7,32 7,78 8,23 8,68 przy maksymalnym ci nieniu pocz tku otwarcia 0,7MPa l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 1) Wydajno 0,045 0,05 0,06 0,08 0,1 0,12 0,15 0,18 0,21 0,25 0,3 0,4 0,5 0,6 0,8 1,0 1,2 1,4 1,6 1,8 2,0 2,2 2,4 2,6 2,8 3,0 3,2 3,4 3,6 3,8 4,0 4,4 4,8 5,2 5,6 6,2 6,5 7,0 7,5 8,0 8,5 9,0 9,5 Si 6301, Si 61/ 6302 Si 61/ 6303 Si 61/ 6304 Siedlisko do (mm) ( nadci nienie) Ci nienie pocz tku otwarcia w MPa 41 25x40 20x32 20 32x50 25x40 25 40x65 32x50 8,48 8,94 9,79 11,34 12,65 13,85 15,49 16,96 18,32 19,99 21,91 25,29 28,28 30,98 33,56 37,51 41,10 44,40 47,46 50,34 53,06 55,65 58,12 60,49 62,78 64,99 67,21 69,17 71,19 73,14 75,04 78,70 82,20 85,55 88,78 93,42 32 50x80 40x65 13,26 13,98 15,31 17,72 19,77 21,66 24,22 26,52 28,65 31,26 34,25 39,54 44,21 48,43 52,47 58,65 64,26 69,41 74,20 78,70 82,95 87,00 90,87 94,58 98,15 101,60 105,07 108,15 111,30 114,35 117,32 123,03 128,52 133,76 138,81 203,63 40 65x100 50x80 20,72 21,84 23,92 27,69 30,89 33,84 37,85 41,44 44,76 48,85 53,52 61,79 69,07 75,67 82,00 91,64 100,40 108,45 115,94 122,97 129,60 135,93 141,98 147,77 153,35 158,75 164,17 168,98 173,89 178,66 183,30 192,24 200,80 209,00 216,88 228,22 50 80x125 65x100 Wielko 32,88 34,66 37,96 43,95 49,03 53,71 60,06 65,77 71,04 77,52 84,94 98,06 109,62 120,10 130,10 145,44 159,34 172,12 184,00 195,15 205,69 215,73 225,33 234,52 243,37 251,95 260,55 268,19 276,00 283,55 290,91 305,09 318,68 331,68 344,21 362,19 63 100x150 80x125 49,13 51,79 56,72 65,66 73,25 80,24 89,74 98,26 106,13 115,82 126,90 146,51 163,79 179,43 194,38 217,30 238,07 257,16 274,90 291,57 307,31 322,31 336,65 350,40 363,62 376,42 389,28 77 100x150 zaworu ( wlot x wylot) 71,67 75,54 82,74 95,78 106,85 117,04 130,90 143,33 154,81 168,94 185,11 213,71 238,91 261,73 283,54 316,96 347,26 375,11 400,99 425,31 448,27 470,14 491,07 93 125x200 100,25 105,67 115,75 133,99 149,48 163,74 183,13 200,51 216,57 236,34 258,96 298,96 334,22 366,15 396,65 443,41 485,79 524,76 560,96 110 150x200 149,34 157,42 172,45 199,12 222,63 243,88 272,66 298,69 322,62 352,00 385,60 445,26 497,81 545,32 629,69 704,01 155 200x300 272,17 286,90 314,28 362,90 405,73 444,46 496,92 544,35 587,96 641,52 702,75 811,46 907,24 993,84 1) 1073,47 220 300x400 371,29 391,38 428,73 490,06 553,50 606,32 677,89 742,60 802,09 875,15 958,68 1106,99 2) 1174,14 280 400x500 Tablica wydajno ci dla wody przy temperaturze 20oC w t/h wg WUDT-UC-WO-A/01 16 5,18 5,46 5,98 6,92 7,72 8,46 9,46 10,36 11,19 12,21 13,38 15,45 17,27 18,92 20,49 22,91 25,10 27,11 28,98 30,74 32,40 33,98 35,49 36,94 38,34 39,69 41,04 42,25 43,47 44,67 45,82 48,06 50,20 52,25 54,22 57,05 przy maksymalnym ci nieniu pocz tku otwarcia 0,45MPa 3,31 3,49 3,82 4,43 4,94 5,41 6,05 6,62 7,15 7,81 8,55 9,88 11,04 12,10 13,11 14,65 1605 17,34 18,53 19,66 20,72 21,73 22,70 23,62 24,52 25,38 26,25 27,02 27,80 28,56 29,31 30,73 32,10 33,41 34,67 36,49 2) Wydajno 2,12 2,23 2,45 2,83 3,16 3,46 3,87 4,24 4,58 5,00 5,48 6,32 7,07 7,74 8,39 9,38 10,27 11,10 11,86 12,58 13,26 13,91 14,53 15,12 15,69 16,25 16,80 17,29 17,80 18,28 18,76 19,67 20,55 21,39 22,20 23,35 Wydajno przy maksymalnym ci nieniu pocz tku otwarcia 0,7MPa Wykonanie „C” z ograniczonym skokiem do cieczy. l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 1) Si 6301C Si 61/6302C Si 61/6303C Si 61/6304C Siedlisko do (mm) 0,045 0,05 0,06 0,08 0,1 0,12 0,15 0,18 0,21 0,25 0,3 0,4 0,5 0,6 0,8 1,0 1,2 1,4 1,6 1,8 2,0 2,2 2,4 2,6 2,8 3,0 3,2 3,4 3,6 3,8 4,0 4,4 4,8 5,2 5,6 6,2 ( nadci nienie) Ci nienie pocz tku otwarcia w MPa 42 Tabela 17. 12 20x20 15x151) 0,062 0,064 0,068 0,077 0,086 0,096 0,11 0,12 0,14 0,16 0,18 0,22 0,27 0,31 0,40 16 25x25 0,77 0,91 1,06 1,20 1,34 1,48 1,62 1,76 1,91 2,05 2,19 2,33 2,47 2,61 2,76 2,90 0,096 0,10 0,11 0,12 0,14 0,15 0,17 0,19 0,21 0,24 0,28 0,35 0,42 0,49 0,63 20 32x32 1,21 1,43 1,65 1,87 2,10 2,32 2,54 2,76 2,98 3,20 3,42 3,64 3,87 4,01 4,31 4,53 0,15 0,16 0,17 0,19 0,21 0,23 0,27 0,30 0,33 0,38 0,43 0,54 0,65 0,77 1,00 25 40x40 1,98 2,34 2,70 3,10 3,43 3,79 4,15 4,52 4,88 5,24 5,60 5,97 6,33 6,70 7,05 7,42 0,25 0,26 0,27 0,31 0,35 0,38 0,44 0,49 0,55 0,62 0,71 0,89 1,10 1,25 1,62 32 50x50 3,10 3,66 4,23 4,79 5,36 5,93 6,50 7,06 7,63 8,20 8,76 9,33 9,90 10,46 11,03 11,60 0,39 0,40 0,43 0,48 0,54 0,60 0,68 0,76 0,85 0,97 1,11 1,39 1,67 1,96 2,53 40 65x65 4,83 5,72 6,60 7,49 8,38 9,26 10,15 11,03 11,92 12,80 13,69 14,58 15,46 16,35 17,23 18,12 0,60 0,63 0,67 0,76 0,85 0,94 1,07 1,19 1,33 1,51 1,73 2,17 2,62 3,06 3,95 50 80x80 7,67 9,07 10,48 11,89 13,29 14,70 16,10 17,51 18,91 20,32 21,73 23,13 24,54 25,94 27,35 28,75 0,95 0,99 1,06 1,20 1,34 1,48 1,69 1,89 2,12 2,40 2,75 3,45 4,15 4,86 6,26 63 100x100 11,46 13,56 15,66 17,76 19,86 21,96 24,06 26,16 28,26 30,36 32,46 34,56 36,66 38,76 40,86 42,96 1,43 1,48 1,58 1,79 2,00 2,22 2,53 2,82 3,16 3,58 4,11 5,16 6,20 7,26 9,36 77 125x125 16,71 19,77 22,84 25,90 28,97 32,04 35,09 38,16 2,08 2,16 2,31 2,62 2,92 3,23 3,69 4,11 4,61 5,22 5,99 7,52 9,05 10,58 13,65 93 150x150 23,38 27,66 31,95 36,24 2,91 3,02 3,23 3,66 4,09 4,52 5,16 5,75 6,45 7,31 8,38 10,52 12,66 14,81 19,09 110 200x200 zaworu ( wlot x wylot) 0,035 0,036 0,038 0,044 0,049 0,054 0,061 0,068 0,077 0,087 0,10 0,13 0,15 0,18 0,23 0,49 0,59 0,68 0,77 0,86 0,95 1,04 1,13 1,22 1,31 1,40 1,49 1,58 1,67 1,76 1,85 Wielko Tablica wydajno ci dla powietrza przy temperaturze 20oC w t/h wg WUDT-UC-WO-A/01 0,045 0,05 0,06 0,08 0,1 0,12 0,15 0,18 0,21 0,25 0,3 0,4 0,5 0,6 0,8 0,28 0,33 0,38 0,43 0,48 0,53 0,58 0,64 0,69 0,74 0,79 0,84 0,89 0,94 0,99 1,04 Si 2501, Si 23/ 2502 1,0 1,2 1,4 1,6 1,8 2,0 2,2 2,4 2,6 2,8 3,0 3,2 3,4 3,6 3,8 4,0 Siedlisko do (mm) ( nadci nienie) l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 1) DN 15x15 dotyczy zaworu Si 2501 Ci nienie pocz tku otwarcia w MPa 43 0,066 0,081 0,096 0,11 0,14 0,023 0,024 0,026 0,029 0,032 0,036 0,041 0,045 0,050 0,057 12 20x20 15x151) 0,31 0,37 0,43 0,48 0,54 0,59 0,65 0,71 0,76 0,82 0,12 0,14 0,17 0,20 0,26 0,041 0,043 0,046 0,052 0,057 0,063 0,072 0,080 0,090 0,10 16 25x25 1,37 1,46 1,54 1,63 173 1,82 0,49 0,58 0,66 0,75 0,84 0,92 1,00 1,10 1,02 1,28 0,18 0,22 0,27 0,31 0,40 0,065 0,067 0,072 0,081 0,090 0,10 0,11 0,13 0,14 0,16 20 32x32 2,14 2,28 2,41 2,55 2,71 2,84 0,76 0,90 1,04 1,18 1,32 1,45 1,58 1,72 1,86 2,00 0,29 0,35 0,42 0,49 0,63 0,10 0,11 0,11 0,13 0,14 0,16 0,18 0,20 0,22 0,25 25 40x40 3,50 3,73 3,95 4,18 4,43 4,66 1,25 1,48 1,70 1,93 2,15 2,37 2,59 2,82 3,05 3,27 0,47 0,57 0,69 0,80 1,02 0,17 0,17 0,18 0,21 0,23 0,25 0,29 0,32 0,36 0,40 32 50x50 5,47 5,83 6,18 6,53 6,93 7,28 1,95 2,31 2,66 3,01 3,37 3,70 4,06 4,041 4,76 5,12 0,73 0,90 1,07 1,25 1,60 0,26 0,27 0,29 0,32 0,36 0,40 0,45 0,50 0,56 0,63 40 65x65 8,55 9,10 9,65 10,21 10,82 11,37 3,05 3,61 4,15 4,70 5,26 5,78 6,34 6,89 7,44 8,00 1,15 1,40 1,67 1,95 2,50 0,41 0,42 0,45 0,51 0,56 0,62 0,71 0,78 0,88 0,99 50 80x80 13,57 14,44 15,32 16,20 17,18 18,05 4,84 5,73 6,58 7,47 8,35 9,18 10,06 10,93 11,81 12,69 1,82 2,22 2,66 3,10 3,97 0,64 0,66 0,71 0,80 0,89 0,98 1,12 1,24 1,39 1,57 63 100x100 20,27 21,58 22,90 24,20 25,67 26,96 7,24 8,57 9,84 11,15 12,47 13,71 15,02 16,33 17,65 18,95 2,72 3,32 3,97 4,63 5,93 096 0,99 1,06 1,20 1,33 1,47 1,67 1,85 2,08 2,34 77 125x125 10,56 12,49 14,35 16,27 18,19 20,34 21,91 23,82 3,97 4,84 5,79 6,75 8,65 1,40 1,45 1,55 1,75 1,94 2,14 2,44 2,70 3,03 3,41 93 150x150 14,77 17,48 20,07 22,76 5,55 6,78 8,11 9,45 12,11 1,96 2,02 2,17 2,45 2,72 2,99 3,41 3,78 4,24 4,77 110 200x200 zaworu ( wlot x wylot) 0,18 0,21 0,24 0,27 0,30 0,33 0,37 0,40 0,43 0,46 0,88 0,93 0,99 1,05 1,11 1,16 Wielko Tablica wydajno ci dla pary nasyconej w t/h wg WUDT-UC-WO-A/01 Si 2501, Si 23/ 2502 0,49 0,52 0,56 0,59 0,62 0,65 l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 1) DN 15x15 dotyczy zaworu Si 2501 1,0 1,2 1,4 1,6 1,8 2,0 2,2 2,4 2,6 2,8 3,0 3,2 3,4 3,6 3,8 4,0 0,3 0,4 0,5 0,6 0,8 0,12 0,15 0,18 0,21 0,25 0,045 0,05 0,06 0,08 0,1 Siedlisko do (mm) ( nadci nienie) Ci nienie pocz tku otwarcia w MPa 44 0,28 0,29 0,32 0,37 0,41 0,45 1,94 2,13 2,30 2,51 2,75 3,17 3,55 3,89 4,49 12 20x20 15x151) 8,93 9,78 10,56 11,29 11,98 12,63 13,24 13,83 14,40 14,94 0,49 0,52 0,57 0,66 0,73 0,80 3,46 3,79 4,09 4,46 4,89 5,65 6,31 6,91 7,99 16 25x25 23,39 24,15 24,90 25,62 26,32 27,00 13,50 14,79 15,98 17,08 18,12 19,09 20,03 20,92 21,77 22,59 0,77 0,80 0,86 0,99 1,08 1,22 5,23 5,73 6,18 6,75 7,39 8,54 9,55 10,46 12,08 20 32x32 37,77 39,01 40,21 41,38 42,51 43,62 21,81 23,89 25,80 27,58 29,26 30,84 32,35 33,79 35,17 36,49 1,20 1,26 1,39 1,61 1,79 1,96 8,45 9,25 9,98 10,91 11,94 13,79 15,42 16,89 19,51 25 40x40 61,85 63,95 65,85 67,75 69,61 71,42 35,71 39,12 42,25 45,17 47,91 50,50 52,97 55,32 57,58 59,75 2,00 2,06 2,28 2,63 2,94 3,22 13,83 15,15 16,35 17,86 19,55 22,58 25,25 27,66 31,94 32 50x50 96,70 99,87 102,95 105,93 108,83 111,66 55,82 61,15 66,06 70,62 74,91 78,95 82,81 86,49 90,03 93,42 3,07 3,22 3,56 4,11 4,59 5,03 21,62 23,68 25,56 27,92 30,56 35,31 39,48 43,24 49,94 40 65x65 151,09 156,04 160,85 165,51 170,04 174,49 87,22 95,55 103,21 110,34 117,04 123,36 129,39 135,14 140,66 145,96 4,80 5,03 5,56 6,42 7,17 7,86 33,78 37,00 39,93 43,62 47,75 55,17 61,69 67,56 78,03 50 80x80 239,79 247,65 255,28 262,67 269,87 276,88 138,43 151,64 163,80 175,11 185,74 195,78 205,35 214,48 223,24 231,66 7,62 7,98 8,82 10,19 11,38 12,47 53,61 58,72 63,37 69,23 75,77 87,56 97,91 107,23 123,84 63 100x100 358,26 370,00 381,41 392,45 403,20 413,68 206,82 226,56 244,73 261,63 277,51 292,51 306,80 320,45 333,53 346,11 11,38 11,92 13,18 15,23 17,00 18,63 80,10 87,74 94,68 103,43 113,21 130,82 146,28 160,20 185,02 77 125x125 301,68 330,48 356,97 381,63 404,80 426,67 447,52 467,43 16,60 17,39 19,22 22,21 24,79 27,17 116,84 127,98 138,10 150,87 165,14 190,82 213,37 233,68 269,89 93 150x150 422,03 462,32 499,38 533,88 23,22 24,33 26,89 31,08 34,69 38,01 163,45 179,04 193,20 211,06 231,02 266,94 298,49 326,90 377,55 110 200x200 zaworu ( wlot x wylot) 5,02 5,50 5,94 6,35 6,73 7,10 7,44 7,78 8,09 8,40 15,46 15,97 16,46 16,94 17,40 17,86 Wielko Tablica wydajno ci dla wody przy temperaturze 20oC w t/h wg WUDT-UC-WO-A/01 Si 2501 Si 2502 8,69 9,00 9,26 9,52 9,78 10,04 l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 1) DN 15x15 dotyczy zaworu Si 2501 3,0 3,2 3,4 3,6 3,8 4,0 2,0 2,2 2,4 2,6 2,8 1,0 1,2 1,4 1,6 1,8 0,3 0,4 0,5 0,6 0,8 0,045 0,05 0,06 0,08 0,1 0,12 0,15 0,18 0,21 0,25 Siedlisko do (mm) ( nadci nienie) Ci nienie pocz tku otwarcia w MPa 45 Tabela 19. Tablica wydajno ci dla wody przy temperaturze 20oC w t/h wg WUDT-UC-WO-A/01 Ci nienie pocz tku otwarcia w MPa (nadci nienie) Si 6301M Siedlisko do (mm) 0,045 0,05 0,06 0,08 0,1 0,12 0,15 0,18 0,21 0,25 0,3 0,4 0,5 0,6 0,8 1,0 Wielko zaworu ( wlot x wylot) 32x50 40x65 50x80 65x100 20x32 25x40 16 20 25 32 40 3,63 3,83 4,20 4,84 5,41 5,94 6,49 7,11 7,70 8,38 9,18 10,60 11,84 12,97 14,98 16,75 5,67 5,98 6,56 7,57 8,46 9,27 10,13 11,10 12,02 13,09 14,33 16,55 18,50 20,26 23,41 26,16 8,87 9,35 10,25 11,83 13,23 14,50 15,84 17,36 18,80 20,46 22,41 25,88 28,93 31,69 36,60 40,91 14,52 15,31 16,78 19,37 21,66 23,74 25,94 28,43 30,78 33,51 36,70 42,38 47,38 51,89 59,93 66,99 22,70 23,93 26,24 30,29 33,86 37,11 40,56 44,45 48,12 52,38 58,52 66,26 74,07 81,12 93,58 104,74 80x125 100x150 50 63 77 35,47 37,39 41,00 47,32 52,90 57,99 63,37 69,45 75,18 81,85 89,65 103,53 115,73 126,75 146,21 163,64 56,29 59,34 65,07 75,10 93,96 92,03 100,58 110,22 119,31 129,90 142,28 164,31 183,67 201,16 232,04 259,72 84,10 88,66 97,21 112,20 125,44 137,50 150,27 164,68 178,26 194,07 212,58 245,49 274,42 300,54 346,69 388,03 Tablica wydajno ci dla powietrza przy temperaturze 20oC w kg/h wg WUDT-UC-WO-A/01 Nr kat. 781 Ci nienie pocz tku otwarcia w MPa ( nadci nienie) Siedlisko do (mm) 0,03 0,04 0,05 0,06 0,08 0,1 0,12 0,15 0,18 0,21 0,25 0,3 0,4 0,5 0,6 0,8 1,0 1,3 1,4 1,6 ( 10x10 x ½ ) Wielko zaworu ( wlot x wylot) 15x15 20x20 (½ x ½ ) (¾ x ¾ ) 25x25 (1 x 1 ) 10 12 16 20 16,0 17,4 18,8 21,2 24,1 27,0 29,9 34,2 46,8 52,0 58,9 67,5 84,8 102,0 119,3 153,9 188,4 240,2 257,5 292,0 23,1 25,1 27,1 30,5 34,7 38,9 43,0 49,3 67,3 74,8 84,7 97,2 122,0 146,9 171,8 221,5 271,2 345,8 370,6 420,4 41,1 44,6 48,1 54,3 61,7 69,1 76,5 87,6 119,8 133,0 150,7 172,9 217,1 261,3 305,5 394,0 482,4 615,1 659,3 747,7 64,2 69,7 75,2 84,9 96,5 108,0 119,6 136,9 187,1 207,9 235,5 270,0 339,1 408,2 477,9 615,4 753,6 l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 46 Tablica wydajno ci dla pary nasyconej w kg/h wg WUDT-UC-WO-A/01 Nr kat. 781 Ci nienie pocz tku otwarcia w MPa ( nadci nienie) Siedlisko do (mm) 0,03 0,04 0,05 0,06 0,08 0,1 0,12 0,15 0,18 0,21 0,25 0,3 0,4 0,5 0,6 0,8 1,0 1,3 1,4 1,6 10x10 ( x ½ ) Wielko zaworu ( wlot x wylot) 15x15 20x20 (½ x ½ ) (¾ x ¾ ) 25x25 (1 x 1 ) 10 12 16 20 11,0 12,0 12,9 14,6 16,5 18,4 20,4 23,2 31,6 35,1 39,6 45,1 56,2 67,1 78,3 100,0 122,0 154,6 165,7 187,6 15,9 17,2 18,6 21,0 23,8 26,5 29,3 33,4 45,5 50,5 57,0 64,9 80,8 96,6 112,7 144,0 175,6 222,6 238,6 270,1 28,2 30,7 33,1 37,3 42,3 47,1 52,1 59,5 80,9 89,8 101,4 115,4 143,8 171,8 200,5 256,1 312,3 395,9 424,4 480,4 44,1 47,9 51,7 58,3 66,1 73,6 81,5 92,9 126,3 140,3 158,4 180,2 224,7 268,4 313,2 400,0 488,0 Tablica wydajno ci dla wody przy temperaturze 20oC w t/h wg WUDT-UC-WO-A/01 Nr kat. 781C Ci nienie pocz tku otwarcia w MPa ( nadci nienie) Siedlisko do (mm) 0,03 0,04 0,05 0,06 0,08 0,1 0,12 0,15 0,18 0,21 0,25 0,3 0,4 0,5 0,6 0,8 1,0 1,3 1,4 1,6 Wielko zaworu ( wlot x wylot) 20x20 25x25 (¾ x ¾ ) (1 x 1 ) 16 20 1,16 1,34 1,50 1,64 1,90 2,12 2,32 2,60 2,84 3,10 3,35 3,67 4,24 4,74 5,19 6,00 6,70 7,64 7,93 8,48 2,27 2,41 2,70 2,95 3,40 3,81 4,17 4,66 5,11 5,52 6,=2 6,60 7,61 8,51 9,32 10,77 12,04 l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 47 Tabela 20. Tablica wydajno ci dla powietrza przy temperaturze 20oC w t/h wg WUDT-UC-90/WO-A/01 Nr kat. 775 Ci nienie pocz tku otwarcia w MPa ( nadci nienie) Siedlisko do (mm) 0,15 0,18 0,2 0,25 0,3 0,4 0,5 0,6 0,8 1,0 1,2 1,4 1,6 Wielko 20x32 (¾ x 1¼ ) zaworu ( wlot x wylot) 25x40 32x50 (1 x 1½ ) (1¼ x 2 ) 16 20 25 0,32 0,35 0,38 0,47 0,54 0,68 0,75 0,95 1,23 1,52 1,78 2,06 2,33 0,50 0,55 0,59 0,74 0,84 1,06 1,27 1,49 1,92 2,37 2,78 3,21 3,64 0,76 0,83 0,89 1,12 1,28 1,65 1,99 2,33 3,00 3,71 4,35 5,02 5,70 Tablica wydajno ci dla pary nasyconej w kg/h wg WUDT-UC-WO-A/01 Nr kat. 775 Ci nienie pocz tku otwarcia w MPa ( nadci nienie) Siedlisko do (mm) 0,15 0,18 0,21 0,25 0,3 0,4 0,5 0,6 0,8 1,0 1,3 1,4 1,6 Wielko 20x32 (¾ x 1¼ ) zaworu (wlot x wylot) 25x40 32x50 (1 x 1½ ) (1¼ x 2 ) 16 20 25 217 236 254 316 361 449 538 625 799 975 1153 1324 1502 339 369 396 494 563 701 841 977 1248 1522 1801 2068 2346 516 561 602 753 858 1096 1314 1537 1952 2381 2817 3235 3668 l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 48 Tablica wydajno ci dla wody przy temperaturze 20oC w t/h wg WUDT-UC-WO-A/01 Nr kat. 775C Ci nienie pocz tku otwarcia w MPa ( nadci nienie) Siedlisko do (mm) 0,15 0,18 0,21 0,25 0,3 0,4 0,5 0,6 0,8 1,0 1,3 1,4 1,6 Wielko 20x32 (¾ x 1¼ ) zaworu ( wlot x wylot) 25x40 32x50 (1 x 1½ ) (1¼ x 2 ) 16 20 25 3,73 4,09 4,31 4,82 5,28 6,10 6,39 7,00 8,10 9,04 9,91 10,70 11,45 5,83 6,39 6,74 7,53 8,25 9,53 9,99 10,95 12,64 14,13 15,48 16,72 17,87 9,12 9,99 10,53 11,78 12,90 14,90 15,62 17,11 19,76 23,08 24,20 26,14 27,95 l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 49 Tablica wydajno ci dla powietrza przy temperaturze 20oC w kg/h wg DT-UC-90/WO-A/01 Ci nienie pocz tku otwarcia w MPa (nadci nienie) Nr kat 782 Wielko zaworu DN 10 “ DN 15 ½“ DN 20 ¾“ DN 25 1“ Siedlisko do (mm) 10 12 16 20 0,07 0,08 - - 176,4 188,9 235,6 259,7 0,1 83,7 120,5 214,4 293,8 0,12 95,4 137,3 244,3 335,1 0,15 111,5 160,5 285,5 392,7 0,18 127,2 183,1 325,8 449,1 0,21 143,4 206,4 367,2 515,5 0,25 164,8 237,3 422,1 588,7 0,3 175,5 256,5 442,5 604,8 0,4 220,4 322,1 555,7 759,3 0,5 265,3 387,8 668,9 914,3 0,6 310,2 453,4 782,1 1069,1 0,8 400,0 584,7 1008,5 1378,5 1,0 489,8 715,9 1234,9 1688,0 1,2 579,6 847,2 1461,3 1997,5 1,4 669,5 978,4 1687,7 2307,0 1,6 759,3 1109,7 1914,1 2616,5 1,8 849,0 1241,0 2140,5 - 2,0 938,8 1372,2 2366,9 - 2,2 1028,6 1503,5 - - 2,4 1118,4 - - - 2,5 1163,3 - - - l skie Zakłady Armatury Przemysłowej „ARMAK” Sp. z o.o. Poradnik dla projektantów i u ytkowników 50