D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie

Sygn. akt
III AUa 184/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 lipca 2014 r.
Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący:
SSA Barbara Gonera
Sędziowie:
SSA Roman Skrzypek
SSA Ewa Madera (spr.)
Protokolant
st.sekr.sądowy Maria Piekiełek
po rozpoznaniu w dniu 3 lipca 2014 r.
na rozprawie
sprawy z wniosku A. O.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.
o emeryturę
na skutek apelacji wnioskodawcy
od wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie
z dnia 21 stycznia 2014 r. sygn. akt IV U 2473/13
o d d a l a apelację.
UZASADNIENIE
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. decyzją z 25 września 2013 roku, powołując przepisy ustawy z 17
grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzenia Rady Ministrów
z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze, odmówił wnioskodawcy A. O. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z
tytułu pracy w szczególnych warunkach. W uzasadnieniu organ rentowy naprowadził, iż na dzień 1 stycznia 1999 r.
wnioskodawca z wymaganego ustawą dwudziestopięcioletniego stażu ubezpieczenia wykazał 24 lata, 5 miesięcy i 15
dni, w tym staż pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 22 lat, 2 miesięcy i 5 dni. Obliczając staż ubezpieczenia
wnioskodawcy organ rentowy odmówił uwzględnienia dowodzonego przez niego okresu pracy w gospodarstwie
rolnym ciotki, po 16 roku życia, w okresie wakacji w latach 1969 – 1973, wskazując, że zamieszkiwanie poza
gospodarstwem rolnym przez część roku oraz praca dorywcza w tym gospodarstwie w okresach przerw wakacyjnych,
nie może zostać uznana za pracę wykonywaną przez domownika.
Skarżąc powyższą decyzję odwołaniem wnioskodawca, reprezentowany przez fachowego pełnomocnika, naprowadził,
iż przedłożone dokumenty potwierdzają,
że w okresach wakacyjnych przypadających w latach 1969 – 1974 zamieszkiwał i pracował w gospodarstwie rolnym
o powierzchni 4,7 ha, należącym do jego ciotki, położonym w N.. Wskazując na powyższe wniósł o przyznanie prawa
do emerytury oraz zasądzenie kosztów postępowania.
W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w
zaskarżonej decyzji.
Wyrokiem z 21 stycznia 2014 r. Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie oddalił odwołanie
wnioskodawcy.
Sąd Okręgowy ustalił, że A. O. (urodzony (...)) od 1969 r. wraz z rodzicami i siostrą mieszkał w R.. W latach 1968
– 1974 uczęszczał do (...)w R.. W okresach wakacyjnych wyjeżdżał do zamieszkałej w N. ciotki, gdzie zamieszkiwał i
pomagał w pracach w gospodarstwie rolnym przez nią prowadzonym. Gospodarstwo to miało ponad 4 ha powierzchni,
i uprawniano w nim zboża, warzywa i owoce oraz hodowano trzodę chlewną i drób. Wnioskodawca pomagał w
pracach polowych oraz przy obrządku zwierząt. Na co dzień w gospodarstwie tym pracowała ciotka wnioskodawcy
z mężem oraz ich syn, zaś w okresach nasilonych prac dodatkowo najmowani pracownicy. W ustalonym stanie
faktycznym Sąd przyjął, że świadczona przez wnioskodawcę w okresie wakacyjnym praca w gospodarstwie rolnym
ciotki stanowiła doraźną pomoc rodzinną, i nie miała charakteru stałego oraz nie była niezbędna dla funkcjonowania
całego gospodarstwa. Wobec czego okres tej pracy nie może zostać uwzględniony do stażu ubezpieczeniowego A. O..
Tym samym Sąd uznał, że wnioskodawca nie wykazał wymaganego stażu ubezpieczenia uprawniającego do uzyskania
prawa do dochodzonej emerytury, wobec czego wniesione przez niego odwołanie jako niezasadne oddalił. W podstawie
prawnej wydanego orzeczenia Sąd wskazał art. 477( 14 )§1 kpc.
Powyższy wyrok apelacją zaskarżył wnioskodawca reprezentowany przez fachowego pełnomocnika zarzucając:
- naruszenie prawa materialnego, a to art. 10 ust. 1 pkt. 3 w zw. z art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i w zw. z §1 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w
sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,
przez jego niewłaściwą wykładnię i niewłaściwe zastosowanie,
- sprzeczność dokonanych przez Sąd istotnych ustaleń z treścią zebranego
w sprawie materiału dowodowego, co skutkowało naruszeniem art. 233 §1 kpc, a to wobec dowolnego przyjęcia, iż
praca wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym nie była pracą stałą o istotnym znaczeniu dla prowadzonej działalności
rolniczej.
W uzasadnieniu apelujący naprowadził, że zeznania świadków jak i jego samego potwierdzają, iż w spornych okresach
pracował i zamieszkiwał w gospodarstwie rolnym ciotki, a jego praca miała charakter stały i była istotna z punku
widzenia prowadzenia tego gospodarstwa. W konkluzji apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości
poprzez uwzględnienie odwołania i zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje, ewentualnie o jego uchylenie
i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozstrzygnięcia z zaliczeniem kosztów postępowania
apelacyjnego jako części kosztów w sprawie.
Sąd Apelacyjny w Rzeszowie ustalił i zważył, co następuje :
Apelacja wnioskodawcy jest nieuzasadniona, co skutkuje jej oddalenie. Wydane orzeczenie Sądu pierwszej instancji
jest prawidłowe, a w sprawie nie wystąpiły przesłanki zaskarżenia mogące wyrok ten wzruszyć, w szczególności te,
które ze względu na treść przepisu art. 378 kpc Sąd drugiej instancji ma na uwadze z urzędu.
W przedmiotowej sprawie istotą było ustalenie uprawnień A. O. do emerytury o której stanowi art. 184 w zw. z art.
32 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych powoływanej dalej jako
ustawa emerytalno - rentowa, tj. do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Przypomnieć wypadnie, że prawo do oznaczonej
emerytury przysługuje ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. po osiągnięciu przez nich wieku
przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40 oznaczonej ustawy emerytalno – rentowej (a to, wieku 55 lat dla kobiet oraz 60
lat dla mężczyzn), o ile przed 1 stycznia 1999 r. spełnili przesłanki stażowe – a to wykazali łączny staż ubezpieczenia
wynoszącym odpowiednio dla mężczyzn co najmniej 25 lat, a dla kobiet 20 lat, w tym co najmniej piętnastoletni staż
pracy w warunkach szczególnych (wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na danym stanowisku), oraz
którzy nie przystąpili do OFE, ewentualnie złożyli wniosek o przekazanie zgromadzonych na rachunku tego Funduszu
środków na dochody budżetu państwa.
W rozpoznawanej sprawie spornym pozostawało, czy wnioskodawca spełnia warunki stażowe od których
ustawodawca uzależnił nabycie prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych
warunkach. W szczególności istotnym w sprawie było, czy wypracowany przez wnioskodawcę niekwestionowany
staż pracy wynoszący 24 lata, 5 m-cy i 15 dni ( nie zaś jak ustalił Sąd pierwszej instancji – 22 lata 2 miesiące i 5
dni) podlegać będzie uzupełnieniu w trybie art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalno – rentowej. Przypomnieć należy,
że powołana norma pozwala na uwzględnienie przy ustalaniu prawa do emerytury między innymi przypadających
przed 1 stycznia 1983 r. okresów pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia - traktując jak okresy
składkowe - jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w
zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu. W związku z tym, że powołany przepis jest normą szczególną,
wymaga on ścisłego interpretowania i ostrożnego stosowania. Zauważyć przyjdzie, że choć powołany przepis art. 10
ust. 1 pkt. 3 nie wyznacza warunków od których wystąpienia uzależnione jest uznanie okresu pracy w gospodarstwie
rolnym jak okresu składkowego (uzupełniającego), to w licznym orzecznictwie – zarówno Sądu Najwyższego jak też
sądów powszechnych - ukształtował się pogląd, iż o uwzględnieniu, przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalnorentowych okresów pracy w gospodarstwie rolnym sprzed objęcia rolników obowiązkiem opłacania składki na rolnicze
ubezpieczenie społeczne domowników (tj. przed dniem 1 stycznia 1983r.), przesądza wystąpienie dwóch okoliczności,
a mianowicie: wykonywanie czynności rolniczych powinno odbywać się zgodnie z warunkami określonymi w definicji
legalnej "domownika" z art. 6 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz czynności te muszą być
wykonywane w wymiarze nie niższym niż połowa ustawowego czasu pracy, tj. minimum 4 godziny dziennie. Powyższe
oznacza konieczność wykazania przez ubezpieczonego, nie tyle stałego wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym jak przyjmuje to Sąd pierwszej instancji, dopuszczalne jest bowiem przyjęcie, że dowodzona praca wykonywana była
periodycznie np. w okresach wakacyjnych, czy też w sezonie wzmożonych prac polowych - co wykazania, że praca taka
była wykonywana co najmniej 4 godziny dziennie i stanowiła istotny wkład w prowadzenie gospodarstwa, w którym
osoba zainteresowana co najmniej miała możliwość codziennego wykonywania w nim prac związanych z prowadzoną
działalnością rolniczą, a ściślej była w tym czasie gotowa do świadczenia w nim pracy.
Powyższe ma istotne znaczenie w rozpatrywanej sprawie, przede wszystkim dla oceny charakteru wykonywanych
przez wnioskodawcę czynności, a przede wszystkim zakresu jego pomocy w gospodarstwie rolnym, mającej wpływ
na funkcjonowanie tego gospodarstwa. Z niekwestionowanych bowiem na etapie postępowania apelacyjnego ustaleń
faktycznych wynika, że A. O. w spornych wakacyjnych okresach zamieszkiwał u rodziny w N., a więc w miejscu
położenia przedmiotowego gospodarstwa rolnego. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie daje jednak
podstaw do przyjęcia, że świadczona przez niego w spornych okresach praca, wykonywana była codziennie w wymiarze
co najmniej czterech godzin. Ta istotna w sprawie okoliczność nie została w żaden sposób wykazana. Świadkowie, jak
i wnioskodawca wskazywali co prawda na liczne wykonywane w tym gospodarstwie prace, skutkujące koniecznością
najmowania w sezonie dodatkowych pracowników, jednakże nie sposób wywieść z ich zeznań, iż wykonywane przez
wnioskodawcę w spornych okresach obowiązki związane z pracą w tym gospodarstwie zajmowały mu co najmniej
połowę ustawowego czasu pracy. Z zeznań tych wynika jedynie, że wykonywał on pewne prace w tym gospodarstwie, w
szczególności zajmował się wypasem krów, którą to czynność wykonywał na zmianę w kuzynem, a więc nie codziennie.
Pracował również przy zbiorze truskawek, przy którym jednak zatrudnieni byli również pracownicy najemni. Nadto,
pomagał przy obrządku zwierząt, jak i w pracach polowych i przy zbiorze drzewa. Wszystkich wymienionych prac
nie wykonywał jednak codziennie, a to z racji okresowego zapotrzebowania na niektóre z nich. Nie została również
wykazana okoliczność, że czynności podejmowane przez wnioskodawcę w tym gospodarstwie miały istotny wpływ dla
jego funkcjonowania. Gospodarstwo to mimo braku stałej obecności A. O. sprawnie funkcjonowało w okresie poza
wakacyjnym, również w czasie, gdy rozpoczął on pracę zawodową i zaprzestał wykonywania w nim pracy w dni wolne
od zajęć szkolnych. Jak słusznie przyjął Sąd pierwszej instancji, odwołujący się przy okazji spędzanych u rodziny
wakacji, wykonywał pewne polecone mu czynności, mające charakter doraźnej pomocy rodzinnej. Prawidłowo zatem
w tych okolicznościach Sąd Okręgowy stwierdził, że zgromadzony w sprawie materiał dowody nie daje podstaw do
przyjęcia, że dowodzony przez wnioskodawcę okres pracy w gospodarstwie rolnym ciotki, jako okres uzupełniający,
podlega zaliczeniu do wykazanego ogólnego stażu pracy,
a dalej, że wnioskodawca nie legitymuje się wymaganym w ustawie dwudziestopięcioletnim okresem składkowym i
nieskładkowym a tym samym nie spełnia warunków do przyznania prawa do dochodzonej emerytury. Podzielając
zatem przyjętą przez ten Sąd ocenę prawną sprawy, apelację wnioskodawcy uznać należało za pozbawioną podstaw
faktycznych jak i prawnych, i z tej przyczyny na podstawie art. 385 kpc orzec o jej oddaleniu.