Problem bólu kręgosłupa u czynnych zawodowo pielęgniarek

ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2014
DOBROSTAN I ZDROWIE
ROZDZIAŁ IX
Katedra i Zakład Pielęgniarstwa Neurologicznego UM w Lublinie
1
Chair and Department of Neurological Nursing
Medical University of Lublin
2
Student UM w Lublinie
2
Student Medical University of Lublin
1
ELŻBIETA PRZYCHODZKA1, REGINA LORENCOWICZ1, EWA
GRĄDEK2, KRZYSZTOF TUROWSKI1, JÓZEF JASIK1
Problem bólu kręgosłupa u czynnych zawodowo pielęgniarek
Back pain problems in occupationally active nurses
Słowa kluczowe: pielęgniarki, bóle kręgosłupa
Key words: nurses, low back pain
Zespoły bólowe kręgosłupa uważane są za problem zdrowotny, uznaje się, że
około 60-80% społeczeństwa po 32 roku życia uskarża się na występowanie bólu
kręgosłupa. Powyżej 55 roku życia problemem bólu pleców dotkniętych jest 98%,
populacji, aż u 11% dolegliwości uniemożliwiają wykonywanie pracy zawodowej
[2].
Praca zawodowa pielęgniarki przynosi satysfakcję, związana jest z ratowaniem
zdrowia i życia ludzkiego. Konieczność bezwzględnej dyspozycyjności, radzenia z
problemami na stanowisku pracy jak i w życiu codziennym, może mieć niekorzystny wpływ na zdrowie i samopoczucie [4, 6].
Ta grupa zawodowa szczególnie narażona jest na przeciążenia układu ruchu czyli działanie czynników mechanicznych przekraczających wytrzymałość fizyczną
oraz powstanie długotrwałych obciążeń statycznych i dynamicznych. To zjawisko
powoduje pojawienie się bólu mięśni i zespołów bólowych kręgosłupa [8].
ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2014
Dobrostan i zdrowie
Znaczna część czynności zawodowych wykonywanych przez pielęgniarki to
praca fizyczna, która wpływa na rodzaj i charakter przeciążeń. Czynności wykonywane są w krótkim czasie, wielokrotnie podczas dyżuru. Prowadzi do zmian
strukturalnych w narządzie ruchu, powodując dolegliwości bólowe. Konsekwencją
obciążenia jest zmęczenie, przeciążenie narządu ruchu, pogorszenie stanu zdrowia i
samopoczucia a w efekcie obniżenie efektywności i jakości pracy oraz zagrożenie
bezpieczeństwa swojego i innych. Istotne znaczenie ma także stres, który jest również czynnikiem powstania zespołów bólowych kręgosłupa. Grupa pielęgniarek jest
narażona na obciążająca związane ze sferę psychiczną. Obejmuje ona odpowiedzialność za ludzi chorych i cierpiących. [1, 4,5].
Celem pracy była ocena problemu występowania zespołów bólowych kręgosłupa w grupie czynnych zawodowo pielęgniarek.
MATERIAŁ I METODA
Materiał badawczy został zebrany za pomocą kwestionariusza ankiety. Kwestionariusz ankiety składał się z dwóch części. Pierwsza to autorski kwestionariusz
ankiety, składający się z 13 pytań zamkniętych. Pytania dotyczyły wieku, płci,
wzrostu i masy ciała na podstawie których wyliczono BMI, miejsca zamieszkania,
miejsca pracy, systemu zatrudnienia, preferowanych zachowań diagnostycznoleczniczych podejmowanych przez respondentów w związku z zespołami bólowymi
kręgosłupa oraz sposób spędzania wolnego czasu. W badaniach wykorzystano
wskaźnik masy ciała Queteelleta (BMI- Body Mass Index) wyznaczający stopień
masy ciała.
Druga część kwestionariusza ankiety to standaryzowany test Oswestry Low
Back Pain Disability Oestionnaire, służący do oceny wpływu dolegliwości
bólowych kręgosłupa na życie codzienne. Odpowiedzi pozwalają określić w jakim
stopniu zespoły bólowe kręgosłupa ograniczają aktywność respondentów na
postępowanie określonych czynnościach. Dla dokonania rozpoznania dysfunkcji
kręgosłupa w grupie czynnych zawodowo pielęgniarek posłużono się testem oceniającym dolegliwości bólowe kręgosłupa szyjnego i lędźwiowo- krzyżowego.
Pytania dotyczyły dolegliwości bólowych odcinka szyjnego i odcinka lędźwiowokrzyżowego kręgosłupa oraz wpływ bólu kręgosłupa na zachowania w życiu
codziennym.
Wskaźnik niesprawności (Disability Index) oblicza się po dodaniu punktów i
wyliczaniu procentowego wskaźnika sprawności. Otrzymane wyniki umożliwiają
opis stopnia niesprawności kwalifikując do pięciu grup.
Badania przeprowadzono w Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Kraśniku w okresie od października do listopada 2012 roku.
Badaniami objęto grupę 101 pielęgniarek i pielęgniarzy pracujących w szpitalu
na oddziałach zachowawczych i zabiegowych.
Uzyskane wyniki badań poddano analizie statystycznej. Wartości analizowanych
parametrów mierzalnych przedstawiono przy pomocy wartości średniej i odchylenia
standardowego a dla niemierzalnych przy pomocy liczności i odsetka. Dla niepowiązanych cech jakościowych do wykrycia istnienia różnic między porównywanymi
136
Elżbieta Przychodzka, Regina Lorencowicz, Ewa Grądek,
Krzysztof Turowski, Józef Jasik,
Problem bólu kręgosłupa u czynnych zawodowo pielęgniarek
grupami użyto testu jednorodności Chi2. Do zbadania istnienia zależności między
badanymi cechami użyto testu niezależności Chi2. Przyjęto poziom istotności
p<0,05 wskazujący na istnienie istotnych statystycznie różnic bądź zależności. Bazę
danych i badania statystyczne przeprowadzono w oparciu o oprogramowanie komputerowe STATISTICA 10.0 (StatSoft, Polska).
Badaniom ankietowym poddano 101 czynnych zawodowo pielęgniarek i
pielęgniarzy w wieku od 23 do 58 lat. Grupa zróżnicowana wiekowo z dominacją
osób powyżej 40 roku życia. Średnia wieku ankietowanych wynosiła 43,88 ± 9,18
lat. Rozkład wiekowy respondentów jest na tym samym zbliżonym poziomie
liczności w ustalonych grupach wiekowych czyli statystycznie nie ma znaczących
różnic ilościowych. Zdecydowana większość ankietowanych osób to kobiety
97,03%, (n=98), natomiast tylko 2,97% (n=3) respondentów stanowili mężczyźni.
Większość ankietowanych osób mieszkała w mieście, (n=69; 68,32%), z kolei
31,68%, (n=32) badanych zamieszkiwało na wsi.
Spośród badanej grupy respondentów 44,55%, (n=45) pracowało na oddziałach
zabiegowych, natomiast 55,45%, (n=56) ankietowanych pielęgniarek pracowało na
oddziałach o profilu zachowawczym. Odnośnie stażu pracy dominującą grupę respondentów 40,60%, (n=41) stanowiły osoby pracujące czynnie zawodowo od 11 do
25 lat. Badana grupa pracowała w zawodzie pielęgniarki od 6 miesięcy do 37 lat.
Średni staż pracy w zawodzie wynosił 20,16 ± 10,38 lat. Ankietowani w większości
pracowali w systemie pracy dwuzmianowej z dwoma dyżurami 12 godzinnymi:
dziennym i nocnym, (n=84; 83,18%), tylko natomiast 11,88%, (n=12) badanych
pracowało w systemie jednozmianowym i 4,95%, (n=5) w innym systemie pracy
zmianowej.
Analizując wskaźnik masy ciała stwierdzono, iż około połowa badanej grupy
miała prawidłowy wskaźnik BMI, (n=49; 48, 51%). Natomiast niepokojącym jest
fakt, że co trzecia pielęgniarka 33,67% (n=34) miała nadwagę oraz 17,82% (N=18)
otyłość.
WYNIKI
Ocena wpływu dolegliwości bólowych kręgosłupa na sprawność życia
codziennego określona w oparciu o standaryzowany test Oswestry Low Back Pain
Disability Questionnaire (DTI)
Z przeprowadzonych badań wynika, że w grupie czynnych zawodowo pielęgniarek tylko 20,79% w dniu badania nie odczuwa w ogóle bólu kręgosłupa. Pozostali
respondenci stwierdzali, iż odczuwają ból o różnym natężeniu. Aż 10,89% badanych
przyznało, że odczuwany ból jest znaczący, jednak wytrzymują bez środków przeciwbólowych, zaś 15,84% ocenianych pielęgniarek potwierdziło, iż odczuwany ból
jest średni/ nieznaczny i nie stosują leków p/bólowych. W grupie pielęgniarek
wspomagających się farmakoterapią, przyjmującej środki p/bólowe 21,78% badanych przyznało, że środki p/bólowe całkowicie zmniejszają ból, zaś u 22,77%
środki p/bólowe w sposób odczuwalny całkowicie znoszą ból. Tylko 6,94% respondentek przyznało, że środki przeciwbólowe w nieznacznym stopniu zmniejszają
ból i 0,99% badanych odpowiedziało, że leki nie łagodzą bólu.
137
ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2014
Dobrostan i zdrowie
Przedstawiając ocenę wpływu dolegliwości bólowych na wykonywane
czynności dnia codziennego, ankietowani najczęściej (44,55%) podkreślali, że mimo
iż niektóre codzienne czynności nasilają bóle kręgosłupa, jednak funkcjonują normalnie bez niczyjej pomocy. szczegółową analizę obrazuje tabela I.
Tabela I. Ocena wpływu dolegliwości bólowych na wykonywanie codziennych
czynności w badanej grupie
Ocena
nie odczuwam bólu kręgosłupa
codzienne czynności nie nasilają bólu, dlatego jestem
całkowicie samodzielna/y
niektóre codzienne czynności nasilają bóle, funkcjonuję
normalnie bez niczyjej pomocy
odczuwam ból podczas codziennych czynności, wykonuję
je jednak wolniej i ostrożniej
potrzebuję pomocy, jednak w dużej mierze jestem samodzielna/y
potrzebuję pomocy codziennie w większości wykonywanych przeze mnie czynności
nie mogę się samodzielnie ubrać, mycie sprawia mi problemy, leżę w łóżku
n %
21 20,79
14 13,86
45 44,55
18 17,83
3 2,97
0 0,00
0 0,00
Analizując wpływ dolegliwości bólowych na podnoszenie przedmiotów ankietowani w 22,77% przyznali, że mogą podnosić ciężkie przedmioty, jednak odczuwają przy tym silniejszy ból. Co piąta oceniana pielęgniarka 20,79% przyznała,
że ból uniemożliwia jej podnoszenie ciężkich przedmiotów z podłogi, jednak mogą
je podnieść jeśli przedmioty są dogodnie umiejscowione, na poziomie pasa.
Nieliczne 14,85% badanych odpowiedziało, że ból uniemożliwia podnoszenie im
ciężkich przedmiotów, jednak mogę podnieść średnio lekkie przedmioty jeśli są
dogodnie umiejscowione. Tylko 4,96% ankietowanych potwierdziło, iż mogło podnosić tylko bardzo lekkie przedmioty. Badania wykazały, że tylko 14,85% pielęgniarek deklaruje, iż może podnosić ciężkie przedmioty i nie odczuwali bólu kręgosłupa.
Bóle kręgosłupa szczególnie w szyjnym odcinku kręgosłupa są przyczyną
występowania bólów głowy. W ocenie częstości występowania bólów głowy
35,65% respondentów przyznało, że miewa nieznaczne bóle głowy, które pojawiają
się nieregularnie. Prawie co trzecia pielęgniarka (30,69% ), deklaruje iż miewa
średnio nasilone bóle głowy, które pojawiają się dość rzadko. Nieliczna grupa badanych pielęgniarek 12,87% odczuwa średnio nasilone bóle głowy, które pojawiają
się często, 1,98% ankietowanych miewa bóle głowy, które pojawiają się często, zaś
1,98% odczuwa ciągły ból głowy.
Tabela II. przedstawia opinię osób badanych, dotyczącą wpływu bólu kręgosłupa
na tak podstawowe czynności dnia codziennego jak czytanie. Zdecydowana
większość ankietowanych osób deklaruje, iż mogą czytać tak długo jak chcą bez
138
Elżbieta Przychodzka, Regina Lorencowicz, Ewa Grądek,
Krzysztof Turowski, Józef Jasik,
Problem bólu kręgosłupa u czynnych zawodowo pielęgniarek
bólu kręgosłupa, (36,64%), a co trzecia badana pielęgniarka 31,68% potwierdza, iż
może czytać długo, jednak odczuwa nieznaczne bóle szyi.
Tabela II. Ocena wpływu bólu kręgosłupa na czytanie w badanej grupie
Ocena
mogę czytać jak długo zechcę bez bólu szyi
mogę czytać jak długo zechcę lecz odczuwam nieznaczne bóle szyi
mogę czytać jak długo zechcę lecz odczuwam średnie bóle szyi
nie mogę czytać jak długo zechcę z powodu średnich bólów szyi
nie mogę czytać jak długo zechcę z powodu znacznych bólów szyi
nie mogę czytać z powodu dolegliwości bólowych szyi
n
37
32
15
11
4
2
%
36,64
31,68
14,85
10,89
3,96
1,98
Dolegliwości bólowe kręgosłupa nasilają się podczas wymuszonej pozycji, która
najczęściej ma związek z prowadzeniem samochodu.
Ankietowani w większości twierdzili, że mogą kierować samochodem jak długo
zechcą, bez bólów szyi. W grupie osób, które ból w jakimś stopniu ogranicza 6,74%
ankietowanych przyznaje że odczuwa niewielkie bóle szyi, 16,83% średni, zaś
5,94% ankietowanych nie mogło długo kierować z powodu średnich bólów szyi, i
2,97% badanych przyznało, że z powodu znacznych bólów szyi, ciężko im kierować
samochodem. Tylko 1,98% ankietowanych nie mogło kierować samochodem w
ogóle, (tabela III).
Tabela III. Ocena wpływu bólu kręgosłupa na kierowanie samochodem w badanej
grupie
Ocena
mogę kierować samochodem jak długo zechcę,
bez bólów szyi
mogę kierować samochodem jak długo zechcę,
odczuwając niewielkie bóle szyi
mogę kierować samochodem jak długo zechcę,
odczuwając średnie bóle szyi
nie mogę kierować samochodem z powodu
średnich bólów szyi
z powodu znacznych bólów szyi, ciężko mi
kierować samochodem
wcale nie mogę kierować samochodem
n
%
46 45,54
27 26,74
17 16,83
6 5,94
3 2,97
2 1,98
Kolejnym obszarem ocen była analiza, w jakim stopniu ból kręgosłupa wpływa
na zdolność koncentracji u badanych pielęgniarek (tabela IV).Ocena wpływu bólu
kręgosłupa na koncentrację pokazała, że ponad połowa ankietowanych mogła bez
trudu skoncentrować się w każdej chwili, (54,46%). Z powodu bólu kręgosłupa
32,67% ankietowanych mogło się skoncentrować z niewielkim wysiłkiem. Tylko
10,89% badanych miało znaczne problemy z koncentracją w związku z bólem, zaś
niewielka grupa ankietowanych 1,98% przyznała, że koncentracja wymaga od nich
dużego wysiłku.
139
ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2014
Dobrostan i zdrowie
Tabela IV. Ocena wpływu bólu kręgosłupa na koncentrację w badanej grupie
Ocena
bez trudu mogę się skoncentrować,
kiedy tylko chcę
z niewielkim wysiłkiem, mogę się
skoncentrować, kiedy tylko chcę
mam znaczne problemy z koncentracją
mam duże problemy ze skupieniem
uwagi
koncentracja wymaga ode mnie dużego
wysiłku
nie potrafię się skoncentrować
n
%
55,0 54,46
33,0 32,67
11,0 10,89
2,0 1,98
0,0 0,00
0,0 0,00
Tabela V. przedstawia opinie respondentów, w jakim stopniu ból utrudnia im
siedzenie.
Przeprowadzona ocena zebranych opinii wykazała, iż zdecydowana większość
badanej grupy pielęgniarek nie odczuwa bólu w związku z wymuszoną pozycją
siedzącą. Bólu nie odczuwała większość ankietowanych i mogli siedzieć długo na
obojętnie jakim krześle, była to grupa (34,66%). Natomiast 23,76% badanych z
powodu bólu kręgosłupa mogło siedzieć długo tylko na ulubionym krześle. W
grupie osób, która potwierdzała nasilenie bólu w związku z pozycję siedzącą aż
29,70% respondentów przyznało, że ból uniemożliwia im siedzenie dłuższe niż 1
godzinę, (tabela V).
Tabela V. Ocena stopnia w jakim ból kręgosłupa utrudnia siedzenie w badanej grupie
Ocena
mogę długo siedzieć na obojętnie jakim
krześle i nie odczuwam bólu
mogę długo siedzieć tylko na moim ulubionym krześle
ból uniemożliwia mi siedzenie dłuższe niż 1
godzinę
ból uniemożliwia mi siedzenie dłuższe niż
pół godziny
z powodu bólu nie mogę siedzieć dłużej niż
1 minutę
bóle uniemożliwiają mi siedzenie
n
%
35 34,66
24 23,76
30 29,70
6 5,94
1 0,99
5 4,95
Tabela VI. obrazuje opinie ankietowanych w jakim stopniu ból kręgosłupa
utrudnia chodzenie pielęgniarkom czynnym zawodowo.
Przeprowadzona analiza wykazała, iż w ocenianej grupie zdecydowana większość osób mogła chodzić swobodnie (56,44%), W grupie osób deklarujących obciążenie problemem 29,70% przyznało, że bóle podczas chodzenia nasilają się,
140
Elżbieta Przychodzka, Regina Lorencowicz, Ewa Grądek,
Krzysztof Turowski, Józef Jasik,
Problem bólu kręgosłupa u czynnych zawodowo pielęgniarek
10,89% ankietowanych odpowiedziało, że ból uniemożliwia im pokonywanie dystansów większych niż 1,5 km, (tabela VI).
Tabela VI. Ocena stopnia w jakim ból kręgosłupa utrudnia chodzenie w badanej
grupie
Ocena
n %
mogę chodzić swobodnie
57 56,44
bóle podczas chodzenia nasilają się
30 29,70
ból uniemożliwia mi pokonywanie większych
11 10,89
dystansów niż 1,5 km
ból uniemożliwia mi pokonywanie większych
1 0,99
dystansów niż 700 m
mogę chodzić tylko przy pomocy kul lub
2 1,98
,,balkonika”
przez większą część dnia przebywam w łóżku lub
0 0,00
w pozycji siedzącej
Z badań wynika, że tylko 23,76% ocenianych pielęgniarek może stać długo i nie
odczuwa bólu kręgosłupa. Pozostała grupa badanych deklaruje ból podczas
wymuszonej pozycji stania, ból zaburza ich wydolność w różnym nasileniu. Prawie
co czwarta oceniana pielęgniarka (23,76%) podczas stania odczuwa bóle, które mają
stałe nasilenie. Aż 44,56% badanych przyznało, że dłuższe stanie powoduje nasilenie bólu, 3,96% ankietowanych odczuwało ból po 30 minutach stania, zaś 3,96%
odczuwało ból już po 10 minutach wymuszonej pozycji, (tabela VII).
Tabela VII. Ocena stopnia w jakim ból kręgosłupa utrudnia stanie w badanej grupie
Ocena
mogę stać jak długo zechcę i nie odczuwam bólu
podczas stania odczuwam bóle, które się nie nasilają
dłuższe stanie powoduje nasilenie bólu
ból nasila się po 30 minutach w pozycji stojącej
ból nasila się po 10 minutach w pozycji stojącej
unikam stania, gdyż od razu odczuwam ból
n
24
24
45
4
4
0
%
23,76
23,76
44,56
3,96
3,96
0,00
Choroby kręgosłupa stosunkowo często objawiają się dyskomfortem utrudniającym sen i wypoczynek.
Przeprowadzona ocena i jej analiza wykazały, iż zdecydowana większość badanych pielęgniarek nie deklaruje bólu, który występowałby podczas snu, (76,24%).
Tylko 10,89% ankietowanych odczuwało ból w łóżku, który jednak nie przeszkadzał
im w zaśnięciu. W grupie osób z nasilonym zespołem bólowym 2,97% badanych
twierdzi, iż z powodu bólu nie przesypiało 1/4 nocy, u dwóch osób ból zakłócał sen
w połowie nocy, 4,95% z powodu bólu nie przesypiało ¾ nocy, zaś trzy osoby
(2,97%) stwierdziły, że ból jest tak dokuczliwy, że uniemożliwia im zaśnięcie,
(tabela VIII).
141
ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2014
Dobrostan i zdrowie
Tabela VIII. Ocena stopnia w jakim ból kręgosłupa utrudnia spanie w badanej grupie
Ocena
nie odczuwam bólu podczas snu
odczuwam ból w łóżku, który jednak
nie przeszkadza mi w zaśnięciu
z powodu bólu nie przesypiam ¼ nocy
z powodu bólu nie przesypiam połowy
nocy
z powodu bólu nie przesypiam ¾ nocy
ból uniemożliwia mi zaśnięcie
n %
77 76,24
11 10,89
3 2,97
2 1,98
5 4,95
3 2,97
Z badań wynika, że tylko 30,69% ocenianych pielęgniarek stwierdziło, że ich aktywność zawodowa jest normalna i nie powoduje zwiększonych dolegliwości
bólowych kręgosłupa. Pozostała część grupy przyznała, że ich aktywność zawodowa
jest z pewnym stopniu zaburzona (41,58%), twierdzi, iż ich aktywność zawodowa
jest prawie normalna, lecz powoduje nieznaczne dolegliwości bólowe, natomiast
24,76% badanych przyznało, że ich aktywność zawodowa jest prawie normalna,
lecz powoduje znaczne dolegliwości bólowe. Tylko dwie osoby stwierdziły, że
musiało poważne ograniczyć swoją aktywność zawodową, korzysta ze zwolnień
lekarskich co najmniej raz na pół roku. Jedna osoba korzystała ze zwolnień lekarskich długich, powyżej 3 miesięcy oraz z rehabilitacji leczniczej w ramach
prewencji rentowej, (tabela IX).
Tabela IX. Ocena stopnia w jakim ból kręgosłupa wpływa na aktywność zawodową
w badanej grupie
Ocena
moja aktywność zawodowa jest normalna
i nie powoduje zwiększonych dolegliwości bólowych
moja aktywność zawodowa jest prawie
normalna, lecz powoduje nieznaczne
dolegliwości bólowe
moja aktywność zawodowa jest prawie
normalna, lecz powoduje znaczne dolegliwości
bólowe
moja aktywność zawodowa jest poważnie ograniczona, korzystam ze zwolnień lekarskich co najmniej
jeden raz na pół roku
moja aktywność zawodowa jest poważnie ograniczona, zmuszona była do zmiany stanowiska pracy
i/ lub zmiany wymiaru czasu pracy
moja aktywność zawodowa jest poważnie ograniczona, korzystałam ze zwolnień lekarskich powyżej
3 miesięcy i/ lub z rehabilitacji leczniczej w ramach
prewencji rentowej
142
n
%
31 30,69
42 41,58
25 24,76
2 1,98
0 0,00
1 0,99
Elżbieta Przychodzka, Regina Lorencowicz, Ewa Grądek,
Krzysztof Turowski, Józef Jasik,
Problem bólu kręgosłupa u czynnych zawodowo pielęgniarek
Na podstawie 16 pytań oceniających poziom wydolności/ sprawności w życiu
codziennym obliczono wskaźnik niesprawności pielęgniarek czynnych zawodowo.
Średnia wartość wskaźnika DTI w badanej grupie wyniosła 32,03% (zakres od
13% do 60%). W grupie pielęgniarek z oddziałów zabiegowych wskaźnik wyniósł
32,82, zaś z oddziałów zachowawczych 31,39%. Na podstawie wyliczonych wskaźników wydolności wyodrębniono, trzy grupy badanych: (ryc.1),
Grupa I (0%-20%) minimalna niesprawność – n=23; - 22,77%
Grupa II (21%-40%) umiarkowana niesprawność – n =54; - 53,47%
Grupa III (41%-60%) ciężka niesprawność – n = 24; - 23,76%
23,76%
22,77%
53,47%
minimalna
umiarkowana
ciężka
Ryc. 1. Odsetek badanych z uwzględnienim stopnia niesprawności (DTI)
OMÓWIENIE WYNIKÓW
Zawody, w których częstym problemem jest pojawienie się bólu kręgosłupa to
między innymi zawody medyczne. Problem bólu kręgosłupa jest znamienny dla
grupy zawodowej pielęgniarek [7]. Należałoby wnioskować, iż zespół bólowy
kręgosłupa można a wręcz powinno się uznać za chorobę zawodową pielęgniarek a
nie para zawodową. W przeprowadzonych badaniach na grupie pielęgniarek
czynnych zawodowo podjęto próbę określenia wpływu zespołów bólowych
kręgosłupa na sprawność i wydolności tychże osób w życiu codziennym i
zawodowym.
Dominującą grupę badanych stanowiły kobiety 97,03%, natomiast panowie to
tylko 2,97% ankietowanych. Badana grupa pielęgniarek i pielęgniarzy była
zróżnicowana pod względem wieku, miejsca zamieszkania, systemu pracy jak i
wskaźnika BMI.
Przeprowadzone badania ukazały, że ponad 80% pielęgniarek potwierdza problem występowania bólu kręgosłupa. W zakresie lokalizacji zmian 55,45 %, odczuwało ból w odcinku lędźwiowo- krzyżowym kręgosłupa, zaś 25,74% badanych
zwracało uwagę na lokalizację bólu w różnych odcinkach kręgosłupa w tym odcinku
szyjnym oraz obejmującą cały kręgosłup. Tylko 18,81 % pielęgniarek nie zgłaszało
dolegliwości bólowych kręgosłupa.
143
ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2014
Dobrostan i zdrowie
Podobne spostrzeżenia wykazała w swoich badaniach naukowych Derecka [3]
analizując problem występowania bólu kręgosłupa w Samodzielnym Publicznym
Szpitalu Klinicznym nr 4 w Lublinie. Wykazała ona zbliżony stopień niesprawności
pielęgniarek spowodowany bólem, podobną grupę skarżących się na zespoły bólowe
pielęgniarek, ujawniła zbliżone przyczyny występowania bólu oraz w podobnym
zakresie wpływ tychże problemów na poziom funkcjonowania respondentów w
różnych obszarach życia społecznego i psychofizycznego, w tym pod kątem jakości
i możliwości wykonywania zawodu . W badaniach przeprowadzonych przez Derecką w 2010 wśród pielęgniarek w oddziałach zabiegowych, wykazano że, ból
występował w podobnej grupie. 81% pielęgniarek skarżyło się na bóle kręgosłupa w
tym, 40,51% ankietowanych pielęgniarek odczuwało ból w odcinku lędźwiowokrzyżowym kręgosłupa. Natomiast 40,51% respondentek odczuwało ból w różnych
odcinkach kręgosłupa. Tylko 10,13% nie odczuwało bólu kręgosłupa [3]. Autorka
tegoż projektu wykazała, iż w oddziałach zabiegowych takich jak: ortopedia,
anestezjologia, blok operacyjny pielęgniarki częściej narażone były na występowanie zespołów bólowych kręgosłupa.
Literatura przedmiotu potwierdza, że wśród czynników, które determinują
powstanie problemu bólu kręgosłupa jest wiek metrykalny, wskaźnik BMI oraz brak
aktywność w czasie wypoczynku, wymuszona postawa ciała, jaką muszą
przyjmować pielęgniarki w związku z wykonywaniem zadań zawodowych (przeciążenia odcinka lędźwiowo-krzyżowego).
W dalszej ocenie podjęto próbę określenia wpływu dolegliwości bólowych na
wykonywanie codziennych czynności. Wykazano, iż 44,55% badanych pielęgniarek, potwierdziło, negatywny wpływ bólu na wykonywanie codziennych
czynności, jednocześnie stwierdzają, że mimo wszystko radzą sobie bez pomocy. Na
znaczący wpływ bólu przy podnoszeniu ciężkich przedmiotów z podłogi skarży się
22,77%, a 20,79% stwierdza, że ból im wręcz uniemożliwia wykonanie takiej
czynności.
Na ból głowy, który pojawia się rzadko i nieregularnie skarży się 35,65%, a dość
rzadko – 30, 69% badanych. Ból szyi o nieznacznym nasileniu dotykał 31,68 %
badanych. Natomiast znaczne problemy z koncentracją w związku z bólem zgłasza
tylko 11% ankietowanych, zaś 2 % przyznaje, ze koncentracja wymaga od nich
dużego wysiłku.
Wykazano, iż bóle kręgosłupa nie mają znaczącego wpływu na ruchomość i bóle
szyi, głowy oraz na koncentrację, natomiast sprawiają problemy przy dźwiganiu,
szczególnie przedmiotów o znaczącym ciężarze, nisko położonych.
Badania ukazały, wpływ bólów kręgosłupa na siedzenie, chodzenie i stanie respondentów. Tylko 56,44% pielęgniarek stwierdza, że może chodzić swobodnie, zaś
29,70% potwierdza, że bóle nasilają się w czasie chodzenia. W ocenie siedzenia, aż
23,76% i 29,70% stwierdza, ze ból ma wpływ na długość siedzenia i wybór odpowiedniego sprzętu do siedzenia. Tylko co trzecia badana pielęgniarka nie ma
żadnych problemów w tym zakresie. Aż 44,56% uskarża się na poważne problemy
ze staniem, 23,76% stwierdza, że bóle znacząco nasilają się podczas stania. Podczas
wymuszonej pozycji stojącej, pozycja pionowa, utrzymywana dłużej i wymuszona
144
Elżbieta Przychodzka, Regina Lorencowicz, Ewa Grądek,
Krzysztof Turowski, Józef Jasik,
Problem bólu kręgosłupa u czynnych zawodowo pielęgniarek
rodzajem czynności ma zdecydowanie negatywny wpływ na nasilanie się bólów
kręgosłupa u respondentów.
Analiza stopnia w jakim ból kręgosłupa wpływa na aktywność zawodową wykazała, iż tylko 2 pielęgniarki potwierdziły znaczne graniczenia w pracy spowodowane
zespołem bólowym kręgosłupa, około 2/3 badanych pielęgniarek pomimo odczuwanych dolegliwości zachowuje normalną aktywność zawodową. Tylko 1/3
pielęgniarek przyznaje, iż praca nie powoduje zwiększonych dolegliwości bólowych
kręgosłupa.
Z przeprowadzonych badań i ocen skali problemu bólu kręgosłupa w grupie
czynnych zawodowo pielęgniarek, można wnioskować, że pielęgniarki są grupą
zawodową szczególnie narażoną na występowanie zespołów bólowych kręgosłupa.
WNIOSKI
1. Pielęgniarki oddziałów szpitalnych potwierdzają występowanie bólu kręgosłupa
o znacznym nasileniu zlokalizowanym w odcinku lędźwiowo- krzyżowym
kręgosłupa.
2. Ból kręgosłupa zaburza funkcjonowania pielęgniarek w życiu codziennym.
3. Obciążenia zawodowe znacznie przyczyniają się do nasilania bólu kręgosłupa u
czynnych zawodowo pielęgniarek, jednak ból tylko w nieznacznym stopniu
wpływa na ograniczenia w ich aktywności zawodowej.
PIŚMIENNICTWO
1. Bilski B. (red).: „Zespoły bólowe kręgosłupa, Higiena pracy w pielęgniarstwie”,
Poznań 2009, s. 141-151.
2. Chmielewski H.: Klinika zespołów
Ortopedyczny, 2009, (3), s .238-243.
bólowych
kręgosłupa,
Kwartalnik
3. Darecka M.: Problem bólu kręgosłupa u pielęgniarek pracujących w szpitalu w
oddziałach zabiegowych, Praca magisterska UM Lublin , 2010.
4. Kułagowska E., Kosińska M.: Obciążenia fizyczne pielęgniarek – przyczyny i
skutki, Zdrowie Publiczne, 2002, 112, (1), s. 109-112.
5. Leszczyńska A., i wsp.: Wpływ ergonomii pracy pielęgniarek na występowanie
dolegliwości bólowych w obrębie kręgosłupa, Kwartalnik Ortopedyczny 2008,
(2), s. 210-216.
6. Lewandowska A., Litwin B.: Wypalenie zawodowe jako zagrożenie w pracy
pielęgniarskiej, 2009,55, (3), s. 86- 89.
7. Spannbauer A., Denek J.: Czy bóle pleców to też problem?, Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne, (4), 2008, s. 129-135.
8. Zyznawska., i wsp.: Dolegliwości bólowe kręgosłupa w grupie pielęgniarek,
Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne, 2011, (2), s. 54-58.
145
ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2014
Dobrostan i zdrowie
STRESZCZENIE
Problem bólu kręgosłupa, to problem globalny. Dotyczy nie tylko aspektu medycznego ale również determinuje aspekt społeczny i ekonomiczny. Zawody, w
których częstym problemem jest pojawienie się bólu kręgosłupa to między innymi
zawody medyczne. Problem bólu kręgosłupa jest znamienny dla grupy zawodowej
pielęgniarek. Celem pracy była ocena występowania zespołów bólowych kręgosłupa
w grupie czynnych zawodowo pielęgniarek, w swoim środowisku pracy. Badaniami
objęto grupę 101 pielęgniarek/pielęgniarzy pracujących w Szpitalu Powiatowym w
Kraśniku. Do przeprowadzenia powyższych badań użyto kwestionariusza ankiety
oraz standaryzowanego narzędzia badawczego Oswestry Low Back Pain Disability
Questionnaire. Uzyskane wyniki opracowano statystycznie. Przeprowadzone badania dowodzą, że ponad 80% pielęgniarek potwierdza problem występowania bólu
kręgosłupa. Najczęstszym miejscem odczuwania dolegliwości bólowych (55,45 %)
był odcinek lędźwiowo- krzyżowym kręgosłupa. Niemalże połowa (44,55%) badanych pielęgniarek, potwierdziła negatywny wpływ bólu na wykonywanie
codziennych czynności. Wykazano, iż bóle kręgosłupa nie mają wpływu znaczącego
na ruchomość i bóle szyi, głowy oraz na koncentrację, natomiast sprawiają problemy przy dźwiganiu, szczególnie przedmiotów o znacznym ciężarze, nisko
położonych. Przedstawiono wpływ bólów kręgosłupa na siedzenie, chodzenie i
stanie. Tylko co trzecia z badanych osób nie ma żadnych problemów w tym
zakresie. Z przeprowadzonych badań i ocen skali problemu bólu kręgosłupa w
grupie czynnych zawodowo pielęgniarek, można wnioskować, że pielęgniarki są
grupą zawodową szczególnie narażoną na występowanie zespołów bólowych
kręgosłupa.
ABSTRACT
The problem of back pain is a global burden. It deals not only with medical aspect but also determines social and economic issues.The occupational groups which
are often susceptible to the onset of back pain include, among others, medical staff.
The back pain problem is attributed to active nursing profession. The goal of this
paper is to assess the prevalence of back pain syndromes in a group of occupationally active nurses in their work environment. The study covered 101 nurses from
Szpital Powiatowy w Kraśniku [District Hospital in Kraśnik]. The survey questionnaire and standardized research tool, Oswestry Low Back Pain Disability Questionnaire, were used to conduct the above mentioned study. The obtained results were
analyzed statistically. The conducted study proved that more than 80% of nurses had
confirmed their problems with back pain. The most often indicated location of pain
(55.45%) was the lumbosacral segment of the spine. Nearly half (44.55%) of the
nurses participating in the study confirmed the negative effects of pain on their daily
activities. The study proved that back pain has no significant effect on neck mobility
and pain, headache, and on concentration, but that it causes problems with lifting,
especially with lifting of heavy or low-lying objects. The influence of pain on sit146
Elżbieta Przychodzka, Regina Lorencowicz, Ewa Grądek,
Krzysztof Turowski, Józef Jasik,
Problem bólu kręgosłupa u czynnych zawodowo pielęgniarek
ting, walking and standing was also presented. Only one out of three persons taking
part in the studies has no problems in this area. The performed study and evaluation
of the scale of back pain problem in the group of occupationally active nurses may
indicate that nurses are the occupational group which is particularly exposed to back
pain syndromes.
Artykuł zawiera 28540 znaków ze spacjami + grafika
147