„Latarnia magiczna” — rzutnik do przeźroczy z AustroWęgier

„Latarnia magiczna” — rzutnik do przeźroczy z Austro­Węgier
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Czas powstania 1890–1918 Miejsce powstania Austro­Węgry Wymiary wysokość: 50,5 cm, długość: 45,5 cm, szerokość: 24,5 cm Numer inwentarzowy MHF 449/I Muzeum Muzeum Historii Fotografii im. Walerego Rzewuskiego w Krakowie Tematy technika, sfotografowane, zaskakujące Technika stolarka, odlewanie, tłoczenie, lakierowanie Materiał drewno, mosiądz, szkło Prawa do obiektu Muzeum Historii Fotografii im. Walerego Rzewuskiego w Krakowie Prawa do wizerunków cyfrowych domena publiczna Digitalizacja RPD MIK, projekt Wirtualne Muzea Małopolski Tagi fotografia, wynalazek, kino, 3D, technika „Latarnia magiczna” — to rzutnik do przeźroczy wielkoformatowych oprawionych w szklane ramki o maksymalnym formacie 15 x 15 cm. Rzutnik wyprodukowany w latach 1890–1918 przez nieznanego wytwórcę w Austro­Węgrzech. Latarnie magiczne były to znane od czasów renesansu urządzenia do rzutowania na ekran malowanych na szkle obrazów. Później zaczęto je wykorzystywać do wyświetlania fotograficznych obrazów — diapozytywów. Paradoksalnie wzrost zainteresowania tego rodzaju rzutnikami był związany z wynalazkiem kina (1895). Wiele osób zapragnęło organizować pokazy „świetlnych” obrazów we własnym domu, ale mało kogo było stać na zakup prawdziwego projektora filmowego i wypożyczenie odpowiednich filmów.
Podstawa oraz czołówka urządzenia wykonane z drewna orzechowego pokrytego politurą. Znajdująca się z tyłu latarnia została wytłoczona z blachy i pokryta czarnym błyszczącym lakierem, łączy się z prowadnicą przeźroczy za pomocą mosiężnego kołnierza. Z jednej strony znajdują się drzwiczki, a po obu stronach okienka przesłonięte czerwonymi szybkami pozwalające kontrolować działanie palnika acetylenowego będącego źródłem światła. Obiektyw projekcyjny w polerowanej oprawie mosiężnej.
Opracowanie: Marek Maszczak (Muzeum Historii Fotografii im. Walerego Rzewuskiego w Krakowie), © wszystkie prawa zastrzeżone
Magia latarni, magia kina
O ile camera obscura to prototyp aparatu fotograficznego, o tyle latarnia magiczna pełni taką samą funkcję wobec projektora kinematograficznego.
Ciemne pomieszczenie, wolna ściana. W razie potrzeby można powiesić na niej białe prześcieradło. Szklane przeźrocza przesuwane wewnątrz pudła, z którego — dzięki znajdującemu się w nim źródłu światła — wyświetlane są na ścianie magiczne obrazy. A my? „Stoimy jak młodziki...”.
„Czymże jest, Wilhelmie, sercom naszym świat bez miłości? Tym zapewne, czym byłaby bez światła latarnia magiczna. Ledwo wstawisz w nią lampkę, natychmiast Paul Sandby, The Laterna Magica, 1760. British Museum, Londyn
jawią się na białej ścianie barwne obrazy! A choćby były one tylko przelotnymi złudami, to jednak są nam szczęściem, stoimy jak młodziki i z zachwytem patrzymy na to cudowne zjawisko”.
J.W. Goethe, Cierpienia młodego Wertera
Latarnia magiczna (łac. laterna magica) służyła do wyświetlania na ekranie obrazów ze szklanych przezroczy, a zasada jej działania w istocie polegała na odwróceniu funkcji camery obscury. Latarnia magiczna to prototyp współczesnych rzutników, powiększalników i projektorów filmowych.
Za pierwszą wzmiankę o projekcji obrazu za pomocą latarni magicznej uważa się manuskrypt niderlandzkiego zakonnika Johannesa de Fontany Liber Instrumentorum z 1420 roku. Rozwój techniczny tego wczesnego urządzenia projekcyjnego przypadł w Europie dopiero na okres przełomu wieków XVII i XVIII. Za wynalazcę tego urządzenia optycznego uznaje się najczęściej, choć niesłusznie, niemieckiego teologa i jezuitę Athanasiusa Kirchera (1602–1680).
Latarnia magiczna zaczęła swoją prawdziwą karierę od teatru jezuickiego, gdzie wyświetlano na scenie obrazy związane z treścią sztuki. W kolegium jezuickim w XVII­wiecznym Poznaniu działał jeden z lepszych w Europie teatrów, gdzie za sprawą jego twórcy, jezuity Bartłomieja Nataniela Wąsowskiego, wykorzystywano na scenie — dla wzmocnienia słowa — możliwości projekcyjne tychże latarni.
Pod koniec XVIII i przez cały XIX wiek urządzenia projekcyjne tego typu, budowane w różnych wariantach konstrukcyjnych, znajdowały szerokie zastosowanie w wielu dziedzinach sztuki, nauki i techniki.
W XIX­wiecznej Europie jedną z bardziej poszukiwanych form rozrywki były tak zwane fantasmagorie — czyli widowiska grozy realizowane przy użyciu latarni magicznych przez wędrownych magików i kuglarzy, ale także i zawodowych prezenterów, wśród których największą sławą cieszyli się: Francuz Francois Seraphin, Holender z Liege Etienne­Gaspard Robert, zwany Robertsonem, i Włoch Giuseppe Balsamo.
Z upływem czasu latarnie magiczne wyposażane były w coraz bardziej wydajne źródła światła, w nowoczesne obiektywy, wyrafinowane technicznie mechanizmy do przesuwu slajdów w celu uzyskania między innymi efektów specjalnych oraz prymitywnych form ruchomego obrazu. Postęp techniczny przeobraził te proste urządzenia optyczne w nowoczesne rzutniki i projektory filmowe.
Opracowanie: Kinga Kołodziejska (Radakcja WMM), CC­BY 3.0 PL Zobacz:
„ Latarnia magiczna
”, rzutnik do przeźroczy z Austro­Węgier
„ Latarnia magiczna
”, rzutnik do przeźroczy firmy ICA
Tagi: Muzeum Historii Fotografii w Krakowie, wynalazek, kino, technika