FUNDUSZE EUROPEJSKIE 2014 - 2020

Transkrypt

I.
WPROWADZENIE
Pierwsze słowa na temat założeń polityki spójności w latach 2014 – 2020 padły na początku obecnej
perspektywy, bo już w roku 2007. Konkretne ustalenia i negocjacje rozpoczęły się jednak dopiero od
roku 2011.
W czerwcu 2011 roku Komisja Europejska przedstawiła komunikat zawierający propozycje
budżetowe na lata 2014 – 2020. Zgodnie z nim, przewidywano kwotę ok. 376 mld euro na cele
spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej w tych latach. Według prognoz, Polska miała
w ramach tej puli otrzymać ok. 76 mld euro. Zgodnie z postanowieniami szczytu Rady UE z 7-8 lutego
2013 roku, Polska otrzyma zbliżoną kwotę – całkowita alokacja dla Polski wyniesie ok. 72,9 mld EUR
(w cenach stałych 2011 roku).
W przygotowywaniu przyszłej perspektywy finansowej bardzo istotne jest także określenie celów,
założeń, procedur, systemu instytucji. Między innymi te kwestie zostały uregulowane w tzw.
„pakiecie legislacyjnym”, czyli zestawie propozycji rozporządzeń określających podstawowe zasady
funkcjonowania Funduszy Europejskich w latach 2014 – 2020. Dokumenty te zostały zaproponowane
w październiku 2011 r.
W marcu 2012 roku Komisja Europejska przedstawiła Wspólne Ramy Strategiczne, które powinny
ułatwić państwom członkowskim przygotowanie się do wdrożenia polityki spójności w latach 2014 –
2020. Władze krajowe i regionalne podczas opracowywania dokumentów dotyczących Funduszy
Europejskich na lata 2014 - 2020 na poziomie krajowym stosują Wspólne Ramy Strategiczne,
zobowiązując się do realizacji celów dotyczących rozwoju i zatrudnienia w Europie.
Dzięki przygotowaniu dokumentów wspólnych dla wszystkich członków Unii Europejskiej
korzystających z Funduszy Europejskich, poszczególne kraje mogą opracowywać własne założenia,
oparte na ogólnie obowiązujących zasadach. Na gruncie krajowym perspektywa finansowa 2014 –
2020 będzie wdrażana poprzez programy. Wytyczne, którymi Polska będzie kierowała się przy
opracowywaniu tych programów znajdą się w tzw. Umowie Partnerstwa.
Założenia polskiej umowy partnerstwa pod koniec 2012 roku zostały skonsultowane z regionami i
partnerami społecznymi. 15 stycznia 2013 roku Założenia Umowy Partnerstwa zostały przyjęte. Na ich
podstawie rozpoczęto prace nad tekstem Umowy Partnerstwa oraz nad programami operacyjnymi.
Przez lipiec i sierpień trwały także konsultacje projektu Umowy Partnerstwa – dokumentu
wskazującego: potrzeby rozwojowe i potencjały kraju czy regionów, zarys finansowania, zasady
horyzontalne, system koordynacji, instrumenty terytorialne, system wdrażania.
Druga połowa 2013 roku to także konsultacje społeczne poszczególnych projektów programów
operacyjnych.
8 stycznia 2014 roku Rada Ministrów przyjęła projekt Umowy Partnerstwa i projekty krajowych
programów operacyjnych. Dokumenty zostały przekazane do oficjalnych negocjacji z Komisją
Europejską. Negocjacje projektu Umowy Partnerstwa z KE formalnie zostały zainicjowane 5
marca 2014 r.
Na początku stycznia do Komisji Europejskiej trafiły też projekty krajowych programów
operacyjnych. Programy regionalne spływały do Komisji do 10 kwietnia 2014 roku. Ciągle trwają
ich negocjacje.
Na poziomie unijnym trwały także dalsze prace nad wytycznymi wspólnymi dla wszystkich państw. W
efekcie w listopadzie 2013 roku został przyjęty budżet na lata 2014 – 2020, zaś w grudniu zostały
przyjęte rozporządzenia dotyczące przyszłych funduszy. Te rozporządzenia to:

Rozporządzenie ramowe – 1303/2013
1
 Rozporządzenie EFS – 1304/2013
 Rozporządzenie EFRR – 1301/2013
 Rozporządzenie Fundusz Spójności – 1300/2013
 Rozporządzenia EWT – 1299/2013, 1302/2013
 Rozporządzenia rolne – 1305/2013, 1306/2013
 Rozporządzenie o wieloletnich ramach finansowych – 1311/2013
Wszystkie dokumenty do pobrania z Dziennika Urzędowego UE: http://eurlex.europa.eu/JOHtml.do?uri=OJ:L:2013:347:SOM:PL:HTML
21 MAJA KOMISJA EUROPEJSKA ZATWIERDZIŁA POLSKĄ UMOWĘ PARTNERSTWA.
II.
DOKUMENTY STRATEGICZNE
Wdrażanie Funduszy Europejskich w latach 2014 - 2020 opierać się będzie na dokumentach
przygotowanych przez poszczególne państwa członkowskie (Umowa Partnerstwa, programy). Ich treść,
zakres, najważniejsze założenia wynikają z kolei z dokumentów strategicznych: unijnych - Strategia
Europa 2020 oraz krajowych - m.in. Strategia rozwoju kraju do roku 2020 i 9 strategii
zintegrowanych (dotyczących innowacyjności, transportu, kapitału ludzkiego, kapitału społecznego,
energetyki i środowiska, sprawności państwa, rozwoju regionalnego, rozwoju rolnictwa oraz obszarów
wiejskich).
Głównymi dokumentami przygotowywanymi na potrzebę perspektywy finansowej 2014-2020 (to inne
określenie na budżet Unii Europejskiej) w Polsce są:
 Umowa Partnerstwa,
 programy,
 Kontrakt Terytorialny.
Umowa Partnerstwa jest formą kontraktu między Polską a Komisją Europejską, w którym przedstawia
się strategię wykorzystania Funduszy Europejskich do realizacji celów rozwojowych kraju w latach 2014
- 2020. Dokument ten określa m.in.:
 zakres wsparcia ze środków europejskich w wybranych obszarach tematycznych,
 liczbę i zakres programów,
 sposób podziału wspieranych obszarów tematycznych pomiędzy programy krajowe
i regionalne,
 zarys systemu wdrażania,
 sposób uzupełniania się polityki spójności, wspólnej polityki rolnej oraz wspólnej polityki
rybackiej
Równolegle z pracami nad projektem Umowy Partnerstwa, prowadzone są także prace nad
programami. Celem programów jest uszczegółowienie zasad i faktyczna obsługa wdrażania Funduszy
Europejskich. Programy dzielą się na osie priorytetowe, a te na działania.
Kontrakt Terytorialny to dokument, będący wynikiem dwustronnych negocjacji pomiędzy rządem
a samorządem terytorialnym na poziomie województwa. Taka umowa zawarta będzie z samorządem
każdego województwa w Polsce w celu m.in. uzgodnienia zakresu wsparcia z Funduszy Europejskich,
indywidualizacji podejścia w zależności od cech konkretnego regionu, zaproponowania konkretnych
przedsięwzięć priorytetowych realizowanych na określonych geograficznie i tematycznie obszarach.
2
III.
STRATEGICZNE ZASADY
Umowa Partnerstwa i programy na lata 2014 - 2020 opierają się na strategicznych założeniach
przygotowanych przez Unię Europejską, m.in. na strategii Europa 2020. Ukierunkowanie funduszy
europejskich na realizację celów tej strategii oznacza nowe podejście i oparcie m.in. na następujących
zasadach:
 koordynacja
 koncentracja tematyczna
 zwiększenie znaczenia wymiaru terytorialnego,
 ukierunkowanie na rezultaty
 decentralizacja zarządzania
Po pierwsze - koordynacja
Koordynacja udzielanego wsparcia z funduszy europejskich ma na celu uniknięcie powielania
finansowania tych samych interwencji z różnych źródeł oraz uproszczenie mechanizmów. Realizowana
jest ona głównie poprzez zawarcie w Umowie Partnerstwa wspólnych zasad dotyczących zarówno
polityki spójności, jak i rolnej i rybackiej.
Warto także zaznaczyć, że w dokumentach programowych mowa także o innych poziomach
koordynacji - np. z innymi instrumentami finansowymi Unii Europejskiej, takimi jak program Horyzont
2020 (wsparcie badań, rozwoju technologicznego i innowacyjności), Kreatywna Europa (wsparcie
w obszarze kultury i sektora audiowizualnego) czy instrument Łącząc Europę (wsparcie projektów
transportowych, energetycznych i z zakresu technologii informacyjnych).
Ponadto Umowa Partnerstwa określa koordynację między instrumentami krajowymi i regionalnymi.
Temu celowi służą m.in. kontrakty terytorialne – dokumenty będące wynikiem dwustronnych negocjacji
pomiędzy rządem a samorządami województw.
Po drugie - koncentracja
Koncentracja tematyczna oznacza skupienie możliwości finansowania na określonych obszarach
priorytetowych. Przedstawione przez Komisję Europejską wytyczne wskazują 11 celów tematycznych
(dotyczących głównie: badań i innowacji; technologii informacyjno – komunikacyjnych;
konkurencyjności firm; gospodarki niskoemisyjnej; zapobiegania ryzykom; ochrony środowiska;
zrównoważonego transportu; zatrudnienia; włączenia społecznego; edukacji; sprawności administracji).
Ponadto, dla określonych obszarów tematycznych wskazane zostały pułapy finansowe, tzw. ringfencingi, które wprowadziły wymóg przeznaczania określonych środków finansowych na poszczególne
przedsięwzięcia (min. 50% środków z EFRR w 15 regionach i min. 60% na Mazowszu będzie musiało
być przeznaczonych na innowacje, badania i rozwój, a co najmniej 20% środków z EFS – na działania
związane z włączeniem społecznym i ograniczeniem ubóstwa).
Po trzecie – ważne regiony
Wzmocnienie wymiaru terytorialnego w polityce spójności na lata 2014 – 2020 przejawia się
w zwróceniu szczególnej uwagi na politykę miejską (Komisja Europejska wprowadziła obowiązek
przeznaczenia 5% środków EFRR na rozwój miast) oraz w skoncentrowaniu wsparcia na pięciu
obszarach strategicznej interwencji państwa (tzw. OSI). W Polsce zaliczono do nich: Polskę wschodnią
(woj. lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie, warmińsko – mazurskie); miasta wojewódzkie;
miast i dzielnice wymagające rewitalizacji; obszary o najniższym dostępie do dóbr i usług społecznych
(głównie obszary wiejskie) oraz obszary przygraniczne. Ponadto uruchomione zostaną specjalne
instrumenty wspierające rozwój terytorialny.
Po czwarte - rezultaty
3
Ukierunkowanie na rezultaty oznacza, że cele rozwojowe, jakie realizowane będą w programach
operacyjnych przy pomocy funduszy europejskich, będą musiały być wyrażone za pomocą wskaźników.
Polska zobowiązana jest do określenia zestawu wskaźników (tzw. kamieni milowych) oraz ich wartości
pośrednich na rok 2018 i docelowych na rok 2022. Komisja Europejska w przeglądzie w roku 2019
dokona oceny stopnia realizacji przez Polskę tych wskaźników. Niewywiązywanie się z tych celów
skutkować może zawieszeniem płatności lub nawet odebraniem części funduszy. Ponadto opracowano
system zachęt do jak najbardziej efektywnego wydawania środków z Funduszy Europejskich, aby
ułatwić osiągnięcie wskaźników rezultatu. Jest to m.in. rezerwa wykonania wynosząca 5% alokacji
z Funduszy Europejskich dla danego państwa członkowskiego. Rezerwa ta, po roku 2019, zostanie
podzielona między te programy i osie priorytetowe, które najbardziej efektywnie wydają środki.
Po piąte - samorządy
W latach 2014 – 2020 więcej środków będzie zarządzanych na poziomie regionalnym. Dzięki temu
samorządy województw, w oparciu o kontrakty terytorialne oraz wykorzystując regionalne programy
operacyjne i inne instrumenty wsparcia, będą bardziej zaangażowane we wdrażanie funduszy
europejskich. Zapewni to większą decentralizację systemu zarządzania i tym samym lepsze
dopasowanie do lokalnych potrzeb. Ponadto większe kompetencje uzyskają samorządy miast, które
będą mogły realizować instrumenty zintegrowane i samodzielnie wdrażać środki.
W procesie programowania i wdrażania funduszy europejskich na lata 2014 – 2020 obowiązywać będą
także inne, dotychczas stosowane zasady, m.in.: dodatkowości (fundusze europejskie mają
uzupełniać, a nie zastępować środki krajowe), partnerstwa (zaangażowanie partnerów społecznych
i gospodarczych w programowanie i wdrażanie), realizacji polityk horyzontalnych UE (np. zasady
równości płci, zrównoważonego rozwoju). Warto tu podkreślić zasady:
1. Partnerstwa
W przygotowanie strategii wykorzystania funduszy europejskich dla realizacji celów rozwojowych kraju,
zaprezentowanej w Umowie Partnerstwa zostali zaangażowani przedstawiciele resortów, kluczowych
z punktu widzenia programowania interwencji Europejskich Funduszy Strukturalnych i Inwestycyjnych,
samorządów regionalnych i lokalnych, partnerzy społeczni i gospodarczy, organizacje pozarządowe,
a także eksperci. Ww. interesariusze uczestniczyli od najwcześniejszych etapów programowania,
w zakresie właściwym dla typu i kompetencji danego podmiotu, w pracach nad Umową Partnerstwa.
Instrumentami umożliwiającymi włączenie partnerów w te procesy mogą być np.:
 grupy robocze pracujące nad przygotowaniem i realizacją programów w danym obszarze
tematycznym,
 konferencje, warsztaty, spotkania konsultacyjne,
 konsultacje programów prowadzone online,
 udział przedstawicieli partnerów w pracach komitetów monitorujących,
 udział przedstawicieli partnerów w grupach roboczych do spraw ewaluacji,
 włączanie partnerów w akcje informacyjno – promocyjne i edukacyjne związane z Funduszami
Europejskimi
2. Promowania równouprawnienia
Przez „promowanie równości” należy rozumieć działania przyczyniające się do zwiększenia trwałego
udziału kobiet w zatrudnieniu i do rozwoju ich kariery, ograniczenia segregacji na rynku pracy,
zwalczania stereotypów związanych z płcią w dziedzinie kształcenia i szkolenia oraz propagowania
godzenia pracy i życia osobistego kobiet i mężczyzn. Wyraża się to w konkretnym zakresie wsparcia:
promowanie zatrudnienia i mobilności pracowników przez zapewnienie równości mężczyzn i kobiet
oraz godzenie życia zawodowego i prywatnego oraz promowanie włączenia społecznego i zwalczanie
4
ubóstwa przez zwalczanie dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub
światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.
3. Zrównoważonego rozwoju
Uwzględnienie zasady zrównoważonego rozwoju w programowaniu i wdrażaniu obejmuje
finansowanie przedsięwzięć minimalizujących oddziaływanie działalności człowieka na środowisko.
Realizacja zasady zrównoważonego rozwoju sprowadzać się powinna przede wszystkim do:
 pogodzenia poprawy wyniku ekonomicznego z jednoczesnym ograniczeniem wykorzystania
zasobów
 postrzegania odpadów jako źródła zasobów
 dążenia do zamykania obiegów surowcowych, a w tym maksymalizacji oszczędności wody
i energii; ograniczania zanieczyszczeń emitowanych do środowiska, w tym zwłaszcza powietrza
oraz wody już na etapie projektowania rozwiązań technologicznych;
 wspierania zwiększenia efektywności energetycznej i pozyskiwanie energii z niskoemisyjnych
źródeł
 niskoemisyjnego i zrównoważonego transportu;
 energooszczędnego budownictwa.
IV.
NAJWAŻNIEJSZE OBSZARY
Znaczna część projektu Umowy Partnerstwa poświęcona jest obszarom tematycznym, wokół których
skoncentrowane będzie wsparcie w przyszłych programach. Zgodnie ze stanowiskiem Komisji
Europejskiej będzie to 11 celów tematycznych:
 wspieranie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji (np. dofinansowanie
innowacyjnych rozwiązań w przedsiębiorstwach, infrastruktury badawczej jednostek
naukowych);
 zwiększenie stopnia wykorzystania technologii informacyjno – komunikacyjnych (np. wsparcie
informatyzacji przedsiębiorstw, rozwoju e-usług);
 podnoszenie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw (np. nowe inwestycje
w firmach);
 wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach (np. inwestycje
w zakresie odnawialnych źródeł energii);
 promowanie dostosowania do zmian klimatu, zarządzanie ryzykiem (np. wspieranie
infrastruktury przeciwpowodziowej);
 ochronę środowiska naturalnego i wspieranie efektywności wykorzystywania zasobów (np.
dofinansowanie inwestycji w gospodarkę wodno – ściekową czy gospodarkę odpadami);
 promowanie zrównoważonego transportu (np. dofinansowanie budowy dróg, rozwoju
transportu ekologicznego);
 wspieranie zatrudnienia i mobilności pracowników (np. środki na zakładanie firm, na szkolenia
dla pracowników);
 wspieranie włączenia społecznego i walkę z ubóstwem (np. wsparcie osób zagrożonych
wykluczeniem – przez integrację oraz tworzenie infrastruktury społecznej);
 inwestowanie w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie (np. środki na tworzenie
przedszkoli, zajęcia pozalekcyjne, kursy dla osób dorosłych);
5
 wzmacnianie potencjału instytucjonalnego i skuteczności administracji publicznej (np.
informatyzacja administracji, szkolenia dla urzędników).
Polska pogrupowała te cele na trzy obszary, będące jednocześnie trzema celami szczegółowymi
do realizacji w Polsce w latach 2014 - 2020.
Pierwszym z nich jest konkurencyjna gospodarka. W tej płaszczyźnie pomoc ma być nakierowana
m.in. na poprawę jakości badań oraz wzmocnienie współpracy sektora nauki i gospodarki, zwiększenie
konkurencyjności przedsiębiorstw, lepsze wykorzystanie kadr gospodarki, bardziej efektywne
wykorzystanie zasobów na rynku pracy, ale także na takie przedsięwzięcia, jak zwiększenie
transportowej dostępności kraju, poprawa bezpieczeństwa energetycznego kraju, zmniejszenie
emisyjności gospodarki, poprawa zdolności adaptacji do zmian klimatu, zwiększenie efektywności
wykorzystania zasobów naturalnych i kulturowych, czy też zwiększenie wykorzystania technologii
informacyjno-komunikacyjnych w gospodarce i społeczeństwie.
Drugim obszarem wymienionym w projekcie Umowy Partnerstwa jest spójność społeczna
i terytorialna. Założeniem jest zmniejszenie poziomu ubóstwa, zwiększenie dostępu do usług
publicznych oraz poprawa wewnątrzregionalnej dostępności transportowej.
Ostatni obszar, to sprawne i efektywne państwo. Wśród celów do osiągnięcia w tej części,
w projekcie Umowy Partnerstwa wymieniono poprawę warunków administracyjnoprawnych dla
rozwoju przedsiębiorczości, zwiększenie wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych
oraz działania w zakresie dobrego rządzenia.
Priorytety te będą realizowane w programach operacyjnych.
V.
PROGRAMOWANIE
W latach 2014 – 2020 w Polsce Fundusze Europejskie realizowane będą na dwóch poziomach –
centralnym i regionalnym. Na szczeblu centralnym przewidziano programy Europejskiej
Współpracy Terytorialnej oraz 8 programów krajowych finansowanych z Europejskiego Funduszu
Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS), Funduszu Spójności (FS),
a także Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) oraz
Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego (EFMR). Na poziomie regionalnym z kolei planuje się
realizację 16 dwufunduszowych regionalnych programów operacyjnych, finansowanych z EFRR
i EFS – 1 dla Mazowsza i 15 dla pozostałych województw.
Po roku 2013 województwo mazowieckie będzie pierwszym polskim regionem, który w unijnej
klasyfikacji opuści kategorię regionów najsłabiej rozwiniętych (czyli regionów, w których PKB nie
przekracza 75% średniej unijnej). Oznacza to, że będą w nim obowiązywać inne zasady wsparcia.
Pierwsza różnica dotyczy maksymalnego poziomu współfinansowania projektów ze środków Unii
Europejskiej. W regionach słabiej rozwiniętych wynosi on 85%, natomiast dla Mazowsza zostanie
zmniejszony do 80%.
Kolejną różnicą jest swoboda w dysponowaniu środkami z Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego. Ring fencing, czyli wspomniane przy okazji
zasady koncentracji tematycznej pułapy finansowe dla konkretnych obszarów, są wyższe w przypadku
województwa mazowieckiego niż w pozostałych regionach.
6
W programach realizowanych na poziomie krajowym wyodrębnione zostały osobne budżety
poszczególnych osi priorytetowych finansowane z alokacji na Mazowsze i osobne finansowane
z alokacji na regiony słabiej rozwinięte.
Ponadto w latach 2014 – 2020 będzie funkcjonował Regionalny Program Operacyjny Województwa
Mazowieckiego. Jego celem będzie zwiększanie konkurencyjności Mazowsza, poprawa jakości życia
mieszkańców oraz niwelowanie wewnętrznych dysproporcji i barier rozwojowych. Przewiduje się, że
będzie to program dwufunduszowy – finansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
i Europejskiego Funduszu Społecznego. Co do zasady, program dla województwa mazowieckiego
powinien realizować te same cele i priorytety, co inne programy regionalne, a więc oferować wsparcie
w zakresie rozwoju przedsiębiorczości, edukacji, zatrudnienia, włączenia społecznego, technologii
informacyjno – komunikacyjnych, infrastruktury ochrony środowiska, energetyki, transportu. Z uwagi
jednak na mniejszą alokację oraz większe skoncentrowanie środków (ring fencing) liczba priorytetów
może zostać ograniczona, aby wsparcie było bardziej efektywne.
Wsparcie na terenie województwa mazowieckiego będzie skoncentrowane wokół strategicznych
obszarów terytorialnych:
 Warszawa i jej obszar funkcjonalny,
 Miasta średniej wielkości lub ich dzielnice wymagające rewitalizacji,
 Obszary wiejskie o najniższym poziomie dostępu mieszkańców do dóbr i usług społecznych.
Założenia polityki spójności na lata 2014 – 2020 wskazują na konieczność skoncentrowania środków
z Funduszy Europejskich na ściśle określonych dziedzinach. W tym celu ustanowiono tzw. ring fencing
– pułapy finansowe dla konkretnych obszarów tematycznych.
Minimum 60% środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) na Mazowszu
(w regionie najlepiej rozwiniętym gospodarczo w Polsce) oraz minimum 50% tych środków
w pozostałych województwach będzie skoncentrowanych w obszarach innowacji, badań naukowych,
technologii informacyjno – komunikacyjnych, konkurencyjności przedsiębiorstw oraz w zakresie
gospodarki niskoemisyjnej. Ten ostatni sektor ma być szczególne wspierany – należy na niego
przeznaczyć min. 15% środków.
W ramach Europejskiego Funduszu Społecznego minimum 20% środków musi zostać przeznaczonych
na działania związane z włączeniem społecznym i ograniczaniem ubóstwa. W przypadku EFS,
koncentracja tematyczna przejawia się również w obowiązku przeznaczenia min. 60% środków na
maksymalnie 4 priorytety inwestycyjne w ramach każdego programu w części współfinansowanej
z tego funduszu (obowiązek ten dotyczy 15 regionów).
Należy także pamiętać o wzmocnieniu polityki miejskiej. Komisja Europejska zaproponowała, aby na
rozwój miast każde państwo członkowskie obowiązkowo przeznaczało 5% środków Europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego.
VI.
CO DALEJ?
Wiele szczegółowych zasad, które będą obowiązywać beneficjentów i instytucje w latach 2014 – 2020,
nie zostało jeszcze ustalonych. Trwają negocjacje między państwami członkowskimi i konsultacje
eksperckie, których celem jest przygotowanie jak najbardziej sprawnego systemu.
Temat przyszłej perspektywy finansowej jest obecnie zagadnieniem bardzo dynamicznym. Negocjacje
i konsultacje toczą się zarówno na poziomie krajowym, jak i europejskim. Podejmowane są kolejne
decyzje, przygotowywane są następne dokumenty.
7
VII.
PODZIAŁ ŚRODKÓW
W wyniku przeliczenia cen stałych na bieżące, wynegocjowana w lutym podczas szczytu Rady
Europejskiej kwota 72,9 mld euro z polityki spójności dla Polski wzrosła o ok. 13 proc. i wynosi 82,3
mld euro. Dodatkowo, otrzymamy ponad 252 mln euro na wsparcie bezrobotnej młodzieży.
Ogólną sumę przyznanych Polsce funduszy przeliczono w oparciu o wskaźnik, uwzględniający
prognozowany poziom inflacji, określony przez Komisję Europejską dla Polski na poziomie 2 proc. w
skali roku. Podstawową kwotę – ok. 82,3 mld euro – wyliczoną z uwzględnieniem maksymalnego
pułapu, jaki może osiągnąć alokacja dla państwa członkowskiego (cappingu), wyznaczonego dla Polski
na poziomie 2,35 proc. PKB, powiększają środki Inicjatywy na rzecz zatrudnienia osób młodych. Jest to
ponad 204 mln euro ze specjalnej linii budżetowej dla regionów, w których poziom bezrobocia
młodzieży w wieku 15-24 lat przekracza 25 proc.
Oznacza to, że Polska z budżetu polityki spójności na lata 2014-2020 otrzyma ponad 82,5 mld euro.
W ramach programów operacyjnych do dyspozycji będziemy mieć ponad 76,8 mld euro, które
zostaną przeznaczone na różnego rodzaju przedsięwzięcia, przede wszystkim zwiększające
innowacyjność i konkurencyjność gospodarki, poprawę spójności społecznej i terytorialnej oraz
podnoszenie sprawności i efektywności państwa.
W programach Europejskiej Współpracy Terytorialnej do wykorzystania będzie ok. 700 mln euro.
Dodatkowo otrzymamy środki z instrumentów oraz programów zarządzanych przez Komisję
Europejską – ok. 4,1 mld euro z instrumentu Łącząc Europę, mającego na celu wsparcie projektów
infrastrukturalnych w obszarze transportu, energetyki i technologii informacyjnych, a także ok. 474,5
mln euro z Europejskiego Funduszy Pomocy Najbardziej Potrzebującym (FEAD) na programy, które
zapewnią żywność dla osób najbardziej potrzebujących, odzież i inne podstawowe artykuły osobom
bezdomnym oraz dzieciom w trudnej sytuacji materialnej. Korzystać będziemy także z części
zarządzanej przez Komisję Europejską, ogólnej puli przeznaczonej na pomoc techniczną (ok. 287 mln
euro) oraz dodatkowych funduszy na działania innowacyjne w dziedzinie zrównoważonego rozwoju
obszarów miejskich (ok. 71 mln euro).
W latach 2014 – 2020 realizowane będą następujące programy:
 Inteligentny Rozwój (POIR),
 Polska Cyfrowa (POPC),
 Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ),
 Polska Wschodnia (POPW)
 Wiedza Edukacja Rozwój (POWER)
 Programy regionalne (RPO)
 Pomoc Techniczna (POPT)
 Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej (EWT)
8
9
27, 41 mld EUR
8,61 mld EUR
4,69 mld EUR
2,17 mld EUR
2 mld EUR
0,71 mld EUR
Źródło: www.funduszeeuropejskie.gov.pl/2014_2020
Największym programem w latach 2014 – 2020, podobnie jak obecnie, będzie Program
Infrastruktura i Środowisko. Zwiększy się za to udział środków, które rozdysponowywane będą
na poziomie regionalnym – po pierwsze dlatego, że pozytywnie oceniono dotychczas postępującą
decentralizację zarządzania Funduszami Europejskimi, a po drugie z uwagi na to, że w nowych
programach regionalnych pojawiają się zarówno środki Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego, jak i Europejskiego Funduszu Społecznego.
Sytuacja taka będzie miała wymierny wpływ na wielkość środków zarządzanych bezpośrednio przez
regiony. Nastąpi wzrost udziału funduszy strukturalnych (EFRR i EFS łącznie) zarządzanych regionalnie
z 37,3% do ok. 60% (czyli o ponad 22 punkty procentowe).
Udział EFRR przeznaczony na regionalne programy operacyjne w całości alokacji EFRR wyniesie ponad
55% (wzrost z 49,7%), natomiast w przypadku EFS udział ten wyniesie ok. 72% całości alokacji na ten
fundusz. Na zakładane udziały składa się zarówno alokacja podlegająca podziałowi wg algorytmu
podziału środków na województwa, jak i kwoty określone w ramach negocjacji środków na ZIT i OSI.
Podział interwencji pomiędzy poziom krajowy a poziom regionalny został dokonany przy założeniu
zwiększenia przejrzystości zarządzania środkami unijnymi oraz wyeliminowania znacznej części błędów
systemu na lata 2007-2013. Najważniejsze zasady podziału interwencji między poziom krajowy
i regionalny, to:
 odejście od stosowania kryterium kwotowego (które
w perspektywie 2007-2013);
nastręczało wiele problemów
 zastosowanie nie więcej niż dwóch kryteriów podziału jednocześnie. Najważniejsze kryteria
podziału to: zasięg geograficzny wsparcia; beneficjent (typ beneficjenta/masowość
beneficjenta/zdolność instytucjonalna); skala oddziaływania interwencji (znaczenie) oraz
oczywiście kryteria charakterystyczne dla konkretnego typu interwencji.
Środki wdrażane na poziomie regionalnym zostały już podzielone.
1 864,8
1 728,3
1 601,2
1 213,6
1 903,5
2 089,8
2 450,2
906,9
2 256,1
2 252,5
944,9 3 476,9
1 364,5
2 878,2
Źródło: www.funduszeeuropejskie.gov.pl/2014_2020
2 230,9
2 114,2
10
VIII. NA CO BĘDĄ ŚRODKI?
Więcej….
Środki w latach 2014 – 2020 będą przeznaczane nie tylko na badania naukowe, transport, ochronę
środowiska i cyfryzację kraju, ale także na aktywizację zawodową i rozwój przedsiębiorczości.
Minimum 50% środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w regionach słabiej
rozwiniętych oraz minimum 60% tych środków na Mazowszu powinno zostać skoncentrowanych
w obszarze innowacji, badań naukowych, rozwoju technologicznego, technologii informacyjno –
komunikacyjnych oraz w zakresie gospodarki niskoemisyjnej. Ten ostatni sektor ma być wspierany
wyjątkowo – należy na niego zarezerwować min. 10% środków w 15 województwach i min. 20%
środków EFRR w województwie mazowieckim.
Ponadto bardzo istotnymi zagadnieniami, na które też przeznaczona będzie znaczna część środków,
będą obszary włączenia społecznego oraz edukacji, zwłaszcza w kontekście kształcenia ustawicznego.
Minimum 20% środków Europejskiego Funduszu Społecznego powinno zostać skoncentrowanych na
tych tematach. Warto także zaznaczyć, że zwłaszcza w przypadku działań sprzyjających inkluzji
społecznej, np. związanych z przeciwdziałaniem ubóstwu, zapewnianiem dostępu do infrastruktury
społecznej, projekty będą mogły czerpać dofinansowanie także z EFRR, o ile będą zawierać komponent
inwestycyjny.
Mniej….
Ograniczenia wynikające z narzuconej koncentracji środków dla określonych celów tematycznych
sięgają 1/3 wszystkich środków na lata 2014 – 2020. W związku z tym konieczne jest ograniczenie
poziomu wydatków w pozostałych obszarach. Takie ograniczenia dotkną przede wszystkim projekty
turystyczne, ale mniej możliwości będzie także w przypadku projektów kulturalnych oraz inwestycji
w drogi lokalne.
Propozycje rozporządzeń unijnych w zakresie Funduszy Europejskich na lata 2014 – 2020 wśród celów
tematycznych nie wymieniają bezpośrednio turystyki. W związku z tym projekty turystyczne powinny
być traktowane jako element lokalnych strategii rozwoju, projektów związanych z kulturą
i dziedzictwem kulturowym czy przedsiębiorczością.
W przypadku kultury, na poziomie krajowym zakłada się przede wszystkim wsparcie dziedzictwa
kulturowego o znaczeniu światowym i europejskim. Mniejsze przedsięwzięcia będą mogły być
realizowane tylko jako elementy bardziej kompleksowych przedsięwzięć bądź będą musiały być
dodatkowo uzasadniane wpływem na użyteczność publiczna i społeczną.
Lokalna infrastruktura drogowa będzie mogła być wspierana ze środków w ramach regionalnych
programów operacyjnych w poszczególnych województwach. Możliwości finansowania będą jednak
bardzo ograniczone – na tego typu inwestycje przeznaczonych zostanie niewiele środków. Ponadto
warunkiem sfinansowania budowy drogi lokalnej będzie odpowiednie uzasadnienie inwestycji – to jest
umożliwienie połączenia komunikacyjnego z większymi ośrodkami.
11
IX.
INSTYTUCJE
Podobnie jak w latach 2007 – 2013, także w kolejnej perspektywie finansowej za przygotowanie
programów, a następnie za ich wdrażanie, odpowiadać będą instytucje zarządzające. Będą to
odpowiednie ministerstwa (w przypadku programów krajowych), bądź samorządy województw
(w przypadku programów regionalnych). Instytucje te będą mogły przekazywać realizację części zadań
instytucjom pośredniczącym. Koordynację całego systemu Funduszy Europejskich zapewni
Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju.
System instytucjonalny służący realizacji umowy partnerstwa ma:
 zagwarantować sprawną realizacje programów operacyjnych (krajowych i regionalnych),
 odpowiadać wymogom określonym przez prawo unijne i krajowe,
 uwzględniać doświadczenia płynące z realizacji programów w perspektywie 2007-2013.
W systemie wdrażania umowy partnerstwa funkcjonują instytucje poziomu zarządzania i kontroli,
certyfikacji oraz audytu/kontroli:
 Instytucje zarządzające,
 Instytucje pośredniczące,
 Instytucje wdrażające,
 Instytucja audytowa,
 Instytucja odpowiedzialna za otrzymywanie płatności z KE.
Instytucje zarządzające
Za przygotowanie programów operacyjnych oraz sprawne i efektywne funkcjonowanie systemów
zarządzania i kontroli programów odpowiedzialne są instytucje zarządzające. Rolę instytucji
zarządzającej programem operacyjnym dla programów krajowych pełni minister właściwy do spraw
rozwoju regionalnego, w przypadku regionalnych programów operacyjnych rolę instytucji
zarządzających pełnią zarządy województw.
Instytucja zarządzająca w ramach krajowego lub regionalnego programu operacyjnego odpowiada za
całokształt zagadnień związanych z zarządzaniem programem, zgodnie z zasadami należytego
zarządzania finansowego. W celu zapewnienia prawidłowej realizacji zadań związanych z wdrażaniem
programu instytucja zarządzająca przygotowuje i wydaje między innymi dokumenty - szczegółowy
opis priorytetów programu operacyjnego i opis systemu zarządzania i kontroli. Regulują one
szczegółowo zasady wdrażania programu, a także określają kompetencje instytucji zaangażowanych
w realizację programu oraz wzajemne relacje między nimi. Instytucja zarządzająca może też wydawać
wytyczne programowe regulujące kwestie szczegółowe dla danego krajowego albo regionalnego
programu operacyjnego oraz inne dokumenty. Treść dokumentów przygotowywanych przez instytucję
zarządzającą nie może stać w sprzeczności z zapisami dokumentów o charakterze horyzontalnym,
takich jak wytyczne horyzontalne.
Poza funkcjami związanymi z zarządzaniem i kontrolą instytucjom zarządzającym powierzone zostały
zadania związane z certyfikacją wydatków do Komisji Europejskiej. Warunkiem niezbędnym dla
pełnienia przez instytucję zarządzającą zadań związanych z certyfikacją w ramach danego programu
operacyjnego jest zapewnienie rozdzielenia realizacji zadań zarządczo - kontrolnych od certyfikacji.
Instytucje pośredniczące
instytucja zarządzająca może powierzyć realizację części zadań związanych z zarządzaniem, kontrolą
i monitorowaniem programu, na poziomie osi priorytetowej, jednej albo większej liczbie instytucji
12
pośredniczących. Rolę instytucji pośredniczącej w ramach krajowego lub regionalnego programu
operacyjnego pełni podmiot publiczny albo podmiot prywatny.
Delegacja uprawnień odbywa się na drodze porozumienia, zawieranego pomiędzy instytucją
zarządzającą a daną instytucją pośredniczącą. Porozumienie to określa szczegółowo zakres zadań
instytucji pośredniczącej oraz prawa i obowiązki obu stron porozumienia. Delegacja uprawnień nie
może dotyczyć zagadnień związanych z certyfikacją wydatków. Dokonując delegacji, instytucja
zarządzająca zachowuje całkowitą odpowiedzialność za całość realizacji programu.
Instytucje wdrażające
W celu zapewnienia sprawnego wdrażania programu operacyjnego, instytucja pośrednicząca może
delegować część zadań związanych z realizacją programu (na poziomie działania albo poddziałania)
jednej albo większej liczbie instytucji wdrażających. Rolę instytucji wdrażającej w ramach krajowego lub
regionalnego programu operacyjnego może pełnić podmiot publiczny albo prywatny. Powierzenie
części kompetencji odbywa się, w drodze porozumienia (w przypadku, gdy rolę IW pełni podmiot
publiczny) albo umowy (w przypadku, gdy rolę IW pełni podmiot prywatny), za zgodą instytucji
zarządzającej i przy zachowaniu przez tę ostatnią całkowitej odpowiedzialności za całość realizacji
programu. Zakres delegacji obejmuje w szczególności działania wykonywane w związku z realizacją
projektów, np. wybór projektów do dofinansowania (na podstawie kryteriów finansowania operacji
zatwierdzonych przez Komitet Monitorujący), kontrolą realizacji projektów, weryfikacją wniosków
o płatność beneficjentów.
Instytucja audytowa
Podobnie jak w perspektywie 2007-2013 rola instytucji audytowej dla wszystkich krajowych
i regionalnych programów operacyjnych Polityki Spójności jest powierzona Generalnemu Inspektorowi
Kontroli Skarbowej, który sprawuje swoją funkcję przy pomocy jednej z komórek organizacyjnych
(departamentów) w Ministerstwie Finansów oraz 16 urzędów kontroli skarbowej.
Instytucja odpowiedzialna za otrzymywanie płatności z KE
Instytucją odpowiedzialną za otrzymywanie płatności z KE jest minister właściwy do spraw finansów
publicznych. Środki przekazywane przez Komisję Europejską jako zaliczki oraz płatności okresowe
i płatność końcowa zostaną włączone do budżetu państwa jako jego dochody. Z kolei z budżetu
państwa będą przekazywane środki na finansowanie projektów.
Desygnacja
System krajowej desygnacji stanowi gwarancję poprawnego działania systemu realizacji programów
operacyjnych, zarówno w wymiarze instytucjonalnym, jak i proceduralnym. Desygnacji podlegają
instytucje zarządzające, pełniące jednocześnie funkcje instytucji certyfikujących. W przypadku, gdy
część zadań instytucji zarządzającej związanych z realizacją programu operacyjnego zostaje
powierzona innej instytucji, obowiązkowi uzyskania desygnacji podlegają wszystkie instytucje, którym
zostały powierzone zadania, tj. instytucje pośredniczące i wdrażające.
13
X.
SPECYFIKA MAZOWSZA
Po roku 2013 województwo mazowieckie będzie pierwszym polskim regionem, który w unijnej
klasyfikacji opuści kategorię regionów najsłabiej rozwiniętych (czyli regionów, w których PKB nie
przekracza 75% średniej unijnej). Oznacza to, że będą w nim obowiązywać inne zasady wsparcia.
Źródło: http://ec.europa.eu/regional_policy
XI.
INSTRUMENTY TERYTORIALNE
Strategia Europa 2020 oraz inne dokumenty programowe związane z przyszłą polityką spójności
bardzo podkreślają terytorialny wymiar Funduszy Europejskich.
W związku z tym w nowej perspektywie finansowej nastąpi wzrost udziału środków funduszy
strukturalnych zarządzanych na poziomie regionalnym. Wskazuje się także na konieczność zwrócenia
uwagi na obszary, które wymagają wyjątkowego wsparcia. Będą to tzw. „obszary strategicznej
interwencji państwa” (OSI).
Kluczowym obszarem w Polsce pozostała Polska Wschodnia. W związku z tym ciągle większe wsparcie
przewidziano dla pięciu województw: lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego, świętokrzyskiego
i warmińsko – mazurskiego. Dla tych regionów stworzony zostanie osobny program operacyjny
(Program Polska Wschodnia). Pozostałe obszary strategicznej interwencji to nie miejsca wymienione
z nazwy, ale typy lokalizacji, które wymagają dodatkowego wsparcia. Zaliczono do nich miasta
wojewódzkie i ich obszary funkcjonalne; miasta i dzielnice wymagające rewitalizacji; obszary
(w szczególności wiejskie) o najniższym poziomie dostępu mieszkańców do dóbr i usług rozwojowych;
obszary przygraniczne.
14
Chcąc mocniej zaakcentować potrzebę koncentracji wysiłków na tych obszarach Komisja Europejska
zaproponowała nowe instrumenty wspierające rozwój terytorialny.
1. ZIT
Pierwszym z nich są Zintegrowane Inwestycje Terytorialne (z ang. Integrated Territorial
Investment – ITI). Służyć mają one przede wszystkim zwiększeniu zaangażowania miast i ich obszarów
funkcjonalnych. Będą działać na podstawie delegacji zadań w zakresie zarządzania/wdrażania części
regionalnych programach operacyjnych na miasta. Proponuje się, żeby wsparcie w ramach ITI
skoncentrowane było na interwencjach w zakresie transportu, rewitalizacji, ochrony środowiska,
energetyki oraz wzmocnieniu rozwoju funkcji symbolicznych miast.
Zintegrowane Inwestycje Terytorialne służą przede wszystkim zwiększeniu zaangażowania miast i ich
obszarów funkcjonalnych w zarządzanie środkami europejskimi. Będzie to możliwe dzięki temu, że
miasta otrzymają część kompetencji w zakresie zarządzania i wdrażania środków unijnych. ZIT będą
realizowane na terenach obszarów funkcjonalnych miast wojewódzkich oraz dodatkowo w miastach
o charakterze regionalnym i subregionalnym.
W ramach ZIT realizowane będą powiązane ze sobą małe projekty o różnych założeniach, wpisujące się
w zasadę zintegrowanego podejścia. Przedsięwzięcia w ramach ZIT obejmą więc co najmniej 2 osie
priorytetowe. Mogą pochodzić one z jednego lub z kilku programów.
Podstawowe elementy ZIT obejmują:
 wyznaczone terytorium oraz zintegrowaną strategię jego rozwoju
 pakiet działań realizowanych na danym terytorium
 ustalenia dotyczące zarządzania ZIT
ZIT może dotyczyć dowolnego obszaru geograficznego o określonych cechach terytorialnych, od
konkretnych dzielnic miast o różnych problemach ubóstwa, aż do obszarów miejskich,
metropolitalnych, miejsko-wiejskich, subregionalnych lub międzyregionalnych. ZIT może także
realizować zintegrowane działania w oddzielnych jednostkach geograficznych o podobnych cechach
w danym regionie (np. sieć małych lub średnich miast). ZIT nie musi obowiązkowo obejmować całego
terytorium danej jednostki administracyjnej.
Działania wdrażane za pośrednictwem ZIT przyczynią się do realizacji celów tematycznych
odpowiednich osi priorytetowych powiązanych programów, a także do realizacji celów rozwojowych
strategii terytorialnej. Mogą one być finansowane przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
(EFRR), Europejski Fundusz Społeczny (EFS) oraz Fundusz Spójności, jednakże łączenie wszystkich
funduszy w ramach jednej ZIT nie jest obowiązkowe. Zachęca się jednak do tego, by ZIT stanowiły
połączenie funduszy EFRR i EFS, ponieważ zintegrowane podejście wymaga powiązania inwestycji
miękkich z inwestycjami w fizyczną infrastrukturę. Jest to szczególnie istotne w przypadku
zrównoważonego rozwoju miast.
Wsparcie w ramach ZIT powinno być skoncentrowane na następujących kierunkach interwencji:
 Zrównoważony, sprawny transport, łączący miasto i jego obszar funkcjonalny
 Kompleksowa rewitalizacja
 Ochrona środowiska
 Energetyka
 Wzmocnienie rozwoju funkcji symbolicznych budujących międzynarodowy charakter
i ponadregionalną rangę miasta
Aby otrzymać środki na realizację ZIT, konieczne jest spełnienie kilku warunków przez zainteresowaną
jednostkę samorządu terytorialnego. W pierwszej kolejności należy zawiązać partnerstwo (np.
15
stowarzyszenie, związek komunalny) do celów realizacji ZIT. Następnie należy przygotować program
działań, który musi zawierać szczegóły zamierzeń obejmujące te obszary tematyczne i zagadnienia,
które będą objęte ZIT. Ponadto, aby realizować ZIT, jednostka samorządowa musi dysponować
odpowiednim potencjałem instytucjonalnym, który umożliwi jej przejęcie obowiązków w zakresie
zarządzania i wdrażania części środków realizowanych na poziomie regionalnym.
2. RLKS
Innym proponowanym instrumentem są projekty Rozwoju Lokalnego Kierowanego przez
Społeczność (z ang. Community-led Local Development - CILD). Ich celem jest zwiększenie udziału
społeczności lokalnych w programowaniu i zarządzaniu rozwojem danego obszaru. Przedsięwzięcia
takie będą obowiązkowe w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich, natomiast dobrowolnie będą
mogły być podejmowane w programach polityki spójności.
RLKS to specyficzne narzędzie stosowane na szczeblu subregionalnym. Może on mobilizować oraz
angażować lokalne społeczności i organizacje do działania na rzecz osiągnięcia celów inteligentnego
i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu oraz wspierania spójności
terytorialnej.
Głównym zamierzeniem RLKS jest zwiększenie udziału społeczności lokalnych w programowaniu
i zarządzaniu rozwojem danego obszaru. Stosowanie tego instrumentu w latach 2014 – 2020 jest
obowiązkowe w przypadku polityki rolnej (a więc w programie dotyczącym rozwoju obszarów
wiejskich), a dobrowolne dla polityki spójności i polityki rybackiej.
Wsparciem mogą być objęte obszary, których liczba mieszkańców wynosi od 10 tys. do 150 tys.
Podmiotem wychodzącym z inicjatywą i realizującym przedsięwzięcia są Lokalne Grupy Działania –
lokalne partnerstwa trójsektorowe (samorząd, społeczność, biznes). Lokalne Grupy Działania powinny
składać się z osób reprezentujących lokalne interesy publiczne i prywatne w zakresie społecznogospodarczym, takich jak przedsiębiorcy i ich stowarzyszenia, władze lokalne, stowarzyszenia
sąsiedzkie lub wiejskie, grupy obywatelskie (takie jak na przykład mniejszości, osoby starsze,
kobiety/mężczyźni, młodzież, przedsiębiorcy itp.), organizacje społeczne i ochotnicze.
Lokalne Grupy Działania określają Strategie Rozwoju Lokalnego – plany zintegrowane
i wielosektorowe, dotyczące różnych obszarów, stworzone przy uwzględnieniu lokalnych potrzeb
i potencjału oraz zawierające innowacyjne elementy w kontekście lokalnym.
Zakres wspierania partnerstw lokalnych powinien także wynikać z celów strategicznych określonych na
poziomie sektora (jeśli RLKS realizowany jest w ramach programu krajowego) bądź w strategii rozwoju
województwa (w przypadku realizacji RLKS w programach regionalnych).
XII.
INSTRUMENTY FINANSOWE
Zgodnie z zaleceniami Komisji Europejskiej więcej środków z funduszy europejskich będzie
realizowanych w postaci instrumentów inżynierii finansowej, np. w formie pożyczek, poręczeń,
funduszy kapitału podwyższonego ryzyka. Takie instrumenty będą bardziej rozwinięte niż w latach
2007 – 2013. Nie znamy jednak jeszcze szczegółowego podziału, które przedsięwzięcia będą
finansowane dotacyjnie, a które pożyczkowo – trwają analizy, na podstawie których taki podział
zostanie dokonany.
Wszystkie państwa członkowskie, na etapie przygotowania programów operacyjnych, powinny określić
planowaną wielkość zaangażowania instrumentów finansowych. Stanowią one szczególną kategorię
wydatków, a powodzenie ich zaplanowania i realizacji zależy od prawidłowej oceny luk i potrzeb
16
rynkowych. W związku z tym powinny być planowane na podstawie oceny ex-ante, w której
zidentyfikowano luki rynkowe, odpowiednie potrzeby inwestycyjne, możliwość udziału sektora
prywatnego i wynikającą z tego wartość dodaną odpowiedniego instrumentu finansowego. W związku
z tym określenie obszarów i wysokości wsparcia w postaci instrumentów finansowych w polskich
programach operacyjnych na lata 2014 – 2020 nastąpi na podstawie analizy ex-ante, która będzie
przeprowadzona w ciągu 2013 roku, a z której rekomendacje zostaną wykorzystane przy tworzeniu
ostatecznych wersji programów.
XIII. UPROSZCZENIA DLA BENEFICJENTÓW
Zgodnie z zaleceniami wskazanymi przez Komisję Europejską, Polska zamierza wprowadzić bądź
utrzymać uproszczenia w systemie realizacji Funduszy Europejskich, które ułatwią beneficjentom
korzystanie z nich. Mają one dotyczyć zarówno regulacji prawnych czy instytucjonalnych, jak i sposobu
występowania o dofinansowanie i realizacji współfinansowanych projektów.
Bardzo istotne jest harmonizacja przepisów – nowe regulacje wyznaczają wspólne przepisy polityki
spójności, rozwoju obszarów wiejskich oraz polityki morskiej i rybołówstwa w zakresie planowania,
kwalifikowalności i trwałości. Dzięki temu zostanie również ograniczona liczba strategicznych
dokumentów – dla wszystkich tych polityk wymagany będzie tylko jeden strategiczny dokument unijny
i jeden krajowy (Umowa Partnerstwa). Zapewni to większą przejrzystość przepisów.
Wprowadzenie do programów mechanizmów zintegrowanych (Zintegrowane Inwestycje Terytorialne
oraz Rozwój Lokalny Kierowany przez Społeczność) pozwoli przekazać część kompetencji
w zarządzaniu środkami bezpośrednio beneficjentom – miastom lub społecznościom lokalnym, co
ułatwi staranie się o wsparcie i lepiej dostosuje projekty do lokalnych potrzeb.
Rozwój systemów informatycznych zapewniający automatyzację procesu aplikowania i rozliczania
ułatwi relacje beneficjent – instytucja. Zakłada się pełną informatyzację procesów związanych
z realizacją programów operacyjnych, dzięki czemu komunikacja między beneficjentami a właściwymi
instytucjami będzie mogła odbywać się wyłącznie droga elektroniczną. Dzięki temu beneficjenci mogą
zgłaszać się do programów i przechowywać wszystkie informacje elektronicznie, a także mieć dostęp
do danych z rejestrów publicznych. Pozwala to zmniejszyć uciążliwości związane z przechowywaniem
danych, błędnie wypełnionymi wnioskami i ponownym przesyłaniem dokumentów.
Wprowadzenie w wybranych obszarach uproszczonych metod rozliczania ułatwi realizację projektów.
Dopuszczone zostaną formy rozliczania ryczałtowego w postaci stosowania stawek jednostkowych
oraz rozliczania projektów ryczałtem (jeśli wkład publiczny nie przekracza 100 000 EUR). Szczegółowe
zasady rozliczania projektów zostaną określone w odniesieniu do konkretnych programów.
Planuje się także szersze wykorzystanie zasad typowych dla projektów w trybie partnerstwa publiczno
– prywatnego oraz przyspieszenie procedury akceptacji dużych projektów (o wartości wydatków
kwalifikowalnych powyżej 50 mln EUR).
XIV. INFORMACJE
Wiele szczegółowych zasad, które będą obowiązywać beneficjentów i instytucje w latach 2014 – 2020,
nie zostało jeszcze ustalonych. Trwają negocjacje między państwami członkowskimi i konsultacje
eksperckie, których celem jest przygotowanie jak najbardziej sprawnego systemu pozyskiwania
środków i realizacji współfinansowanych projektów.
Bieżące zmiany dotyczące przyszłej perspektywy finansowej można śledzić na stronach internetowych:
Funduszy
Europejskich
(www.funduszeeuropejskie.gov.pl/2014_2020)
oraz
Ministerstwa
Infrastruktury i Rozwoju (www.mir.gov.pl w zakładce „Fundusze Europejskie”).
17
Zapraszamy także do kontaktu z punktami informacyjnymi funduszy europejskich, które angażują
się w proces konsultacji społecznych oraz upowszechnianie wiedzy o funduszach europejskich na lata
2014 – 2020. Dane kontaktowej do punktów można znaleźć na stronie internetowej
www.funduszeeuropejskie.gov.pl/punkty.
18
Tytuł
Program Operacyjny Inteligentny Rozwój
Dział
Fundusze Europejskie na lata 2014 - 2020
Autor
CPI/Agnieszka Pogorzelska
Data utworzenia/
aktualizacji
23.01.2014 r.
Źródła
Projekt POIR (8.01.2014)
www.poig.gov.pl/2014_2020
INFORMACJE OGÓLNE
Założenia do Programu Inteligentny Rozwój zostały opracowane jeszcze w maju 2013 r. i poddane
wówczas konsultacjom społecznym. Po zebraniu uwag i sugestii dopracowany został projekt programu
na lata 2014 – 2020, który był konsultowany w kraju, a następnie będzie przekazany do negocjacji z
Komisją Europejską.
Znaczna część Programu Inteligentny Rozwój oparta jest na funkcjonującym w latach 2007 – 2013
Programie Innowacyjna Gospodarka (POIG). Podobnie jak POIG, nowy program koncentruje się wokół
zagadnień: współpracy badawczo – rozwojowej, infrastruktury B+R, wsparcia instytucji otoczenia
biznesu, innowacyjnych rozwiązań w firmach, współpracy kooperacyjnej oraz promocji gospodarki.
Część Programu Innowacyjna Gospodarka związana z rozwojem cyfrowym została natomiast
wyłączona z Programu Inteligentny Rozwój, a uwzględniona w osobnym programie – Polska Cyfrowa.
Założenia Programu Inteligentny Rozwój oraz rodzaje przedsięwzięć, które mogą być wspierane,
wynikają przede wszystkim z zasad określonych przez Komisję Europejską.
Zgodnie ze stanowiskiem Komisji Europejskiej, w latach 2014 – 2020 wszystkie środki z funduszy
europejskich powinny służyć realizacji 11 celów tematycznych:
1.
wspieranie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji (np. dofinansowanie
naukowych);
2.
zwiększenie stopnia wykorzystania technologii informacyjno – komunikacyjnych (np. wsparcie
3.
podnoszenie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw (np. nowe inwestycje w
firmach);
4.
wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach (np. inwestycje w
zakresie odnawialnych źródeł energii);
5.
promowanie dostosowania do zmian klimatu, zarządzanie ryzykiem (np. wspieranie
6.
ochronę środowiska naturalnego i wspieranie efektywności wykorzystywania zasobów (np.
7.
promowanie zrównoważonego transportu (np. dofinansowanie budowy dróg, rozwoju
8.
wspieranie zatrudnienia i mobilności pracowników (np. środki na zakładanie firm, na szkolenia
dla pracowników);
19
9.
wspieranie włączenia społecznego i walkę z ubóstwem (np. wsparcie osób zagrożonych
10. inwestowanie w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie (np. środki na tworzenie
11. wzmacnianie potencjału instytucjonalnego i skuteczności administracji publicznej (np.
Spośród wszystkich wymienionych celów, Program Inteligentny Rozwój będzie realizował tylko dwa: cel
1 dotyczący badań naukowych, technologii i innowacji oraz cel 3 związany z konkurencyjnością
przedsiębiorstw.
PRIORYTETY PROGRAMU
Program Inteligentny Rozwój będzie realizowany w czterech merytorycznych osiach priorytetowych:
1.
Wsparcie prowadzenia prac B+R przez przedsiębiorstwa oraz konsorcja naukowo-przemysłowe
2.
Wsparcie innowacji w przedsiębiorstwach
3.
Wsparcie otoczenia i potencjału innowacyjnych przedsiębiorstw
4.
Zwiększenie potencjału naukowo-badawczego
Uzupełnieniem struktury Programu Inteligentny Rozwój będzie piąta oś – dotycząca pomocy
technicznej, a więc finansująca działania niezbędne do prawidłowego przygotowania, obsługi, realizacji
i rozliczenia programu. Środki otrzymają instytucje zaangażowane z proces wdrażania POIR, a także
podmioty zamierzające promować program i jego efekty.
OPIS OSI PRIORYTETOWYCH
Oś 1.
Współpraca badawczo – rozwojowa będzie rozwijana dzięki przedsięwzięciom dofinansowanym z
pierwszej osi priorytetowej Programu Inteligentny Rozwój. Wsparcie skierowane będzie do
przedsiębiorstw rozpoczynających lub rozwijających działalność B+R, które planują realizację projektów
badawczo-rozwojowych samodzielnie bądź we współpracy z zewnętrznymi podmiotami, w tym z
innymi przedsiębiorstwami oraz jednostkami naukowymi. Celem osi jest finansowanie projektów B+R
począwszy od fazy badań, poprzez etap prac rozwojowych i badań przemysłowych.
Przede wszystkim na dofinansowanie mogą liczyć projekty dotyczące badań naukowych oraz prac
rozwojowych i demonstracyjnych. Przedsiębiorca może przeprowadzić prace badawcze samodzielnie i
przy wykorzystaniu własnych zasobów lub może współpracować w tym zakresie z podmiotem
zewnętrznym (jednostką naukową, innym przedsiębiorcą, siecią naukową, konsorcjum naukowoprzemysłowym itp.). Zawsze jednak to przedsiębiorstwo będzie mogło być tym podmiotem, który
będzie występował o dofinansowanie.
Warto zaznaczyć, że finansowane będą zarówno badania przemysłowe (czyli badania planowane lub
badania krytyczne mające na celu zdobycie nowej wiedzy oraz umiejętności, opracowywanie nowych
produktów, procesów i usług lub wprowadzenie znaczących ulepszeń do istniejących) jak i prace
rozwojowe (czyli nabywanie, łączenie i wykorzystywanie już dostępnej wiedzy i umiejętności z
dziedziny nauki, technologii i biznesu na potrzeby planowania produkcji oraz projektowania nowych,
zmienionych lub ulepszonych produktów, procesów czy usług).
Ponadto wspierane będą także projekty aplikacyjne oraz programy sektorowe (służące realizacji dużych
przedsięwzięć badawczych, istotnych dla rozwoju konkretnych branż/sektorów gospodarki). Przy takich
przedsięwzięciach o dofinansowanie będą mogły występować konsorcja przedsiębiorstw oraz
konsorcja przedsiębiorstw i jednostek naukowych.
20
Niezależnie od typu realizowanego projektu, beneficjenci pierwszej osi Programu Inteligentny Rozwój
będą mogli część dofinansowania przeznaczyć na rozwój kadr, na internacjonalizację wyników badań,
na infrastrukturę badawczą, czy na ochronę własności intelektualnej i wzornictwo przemysłowe.
Oś 2.
Wsparcie rozwoju instytucji otoczenia biznesu i tym samym zwiększenie ich oferty dla przedsiębiorców
to założenie drugiej osi priorytetowej Programu Inteligentny Rozwój. Jej celem jest zwiększenie
nakładów polskich przedsiębiorstw na działalność innowacyjną oraz rozwój rynku kapitału
podwyższonego ryzyka. Główną ideą jest więc wsparcie przedsiębiorstw w procesie komercjalizacji
wyników prac badawczo – rozwojowych, a służyć mają temu zróżnicowane instrumenty finansowe.
Jednym z planowanych do realizacji typów projektów jest rozwój przedsiębiorstw o wysokim
potencjale innowacyjnym – dotyczących rozwoju technologii (opracowanej przez przedsiębiorcę lub
nabytej), która nie została jeszcze skomercjalizowana i wykorzystana w praktyce. Finansowanie
obejmować będzie w szczególności koszty przeprowadzenia kolejnych etapów prac badawczorozwojowych, wdrożenie technologii oraz uruchomienie na jej podstawie produkcji towarów lub
świadczenie usług.
Instrumentem rozwijanym w ramach drugiej osi POIR będzie także znany z obecnego okresu
programowania kredyt technologiczny. Wsparcie z funduszu kredytu technologicznego będzie
przyznawane przedsiębiorcom należącym do kategorii MŚP. Środki będą mogły być przeznaczone na
realizację inwestycji technologicznych – zakup i wdrożenie nowej technologii lub wdrożenie własnej
nowej technologii stosowanej na świecie nie dłużej niż 5 lat. Dzięki temu przedsiębiorstwo powinno
rozpocząć wytwarzanie nowych lub znacząco ulepszonych towarów, procesów czy usług. Ze środków
kredytu technologicznego możliwe będzie sfinansowanie m.in. zakupu środków trwałych; najmu,
dzierżawy bądź leasingu środków trwałych oraz gruntów i budynków (przy spełnieniu określonych
warunków); budowy i rozbudowy budynków, maszyn, urządzeń; zakupu wartości niematerialnych i
prawnych (np. licencji, patentów); kosztów przygotowania studiów, ekspertyz, koncepcji i projektów
technicznych niezbędnych do wdrożenia nowej technologii w ramach inwestycji technologicznej.
W drugiej osi Programu Inteligentny Rozwój wspierany będzie także rozwój różnych instrumentów
finansowanych, które później będą mogły zostać skierowane do przedsiębiorstw. Szczególny nacisk
położony zostanie na fundusze kapitału podwyższonego ryzyka oraz inwestycje aniołów biznesu.
Dzięki wsparciu finansowemu z POIR podmioty oferujące takie fundusze będą mogły aktywniej
inwestować w powstające bądź istniejące firmy. Przedsiębiorcy będą mogli więc korzystać z funduszy
kapitału zalążkowego (dla początkujących firm, fundusz pomoże założyć firmę, opracować biznesplan i
strategię działania, udostępni lokal na siedzibę i dofinansuje rozwój nowego produktu lub usługi). Dla
działających firm dostępne będą z kolei funduszy private equity/venture capital. Podobnie jak w
przypadku kapitału zalążkowego, celem takiego inwestowania będzie zysk wynikający ze wzrostu
wartości przedsiębiorstwa, a więc polegać ono będzie na zasileniu kapitałowym spółki poprzez
objęcie akcji lub udziałów.
Coraz bardziej popularna i efektywna staje się także instytucja tak zwanego anioła biznesu. Anioły
biznesu to prywatni inwestorzy, którzy dysponując odpowiednim doświadczeniem oraz kapitałem,
wspierają wybrane małe i średnie przedsiębiorstwa, głównie w początkowej fazie ich działalności (startup). Przekazują im zarówno swoją wiedzę, doświadczenie, jak i środki finansowe. W zamian mogą
otrzymywać część zysków przedsiębiorstwa. Niektórzy inwestorzy działają też na zasadach non-profit.
Fundusze europejskie w ramach drugiej osi priorytetowej POIR przewidują m.in. rozwój platform i sieci
współpracy kojarzących inwestorów prywatnych z przedsiębiorcami poszukującymi finansowania.
21
Oś 3.
W trzeciej osi priorytetowej Programu Innowacyjna Gospodarka przewiduje się realizację projektów w
zakresie wsparcia m.in. innowacji w firmach, infrastruktury badawczo – rozwojowej przedsiębiorstw, czy
dostępu do usług B+R świadczonych przez jednostki naukowe i IOB.
Celem programu jest rozwijanie działalności B+R w przedsiębiorstwach, a żeby ten cel zrealizować
niezbędne jest wsparcie w tworzeniu warunków odpowiednich do takiej aktywności. Program
Inteligentny Rozwój przewiduje więc dofinansowanie tworzenia i rozwoju infrastruktury B+R
przedsiębiorstw, poprzez inwestycje w aparaturę, sprzęt, technologie i inną niezbędną infrastrukturę,
która służy tworzeniu innowacyjnych produktów i usług. Oferowane wsparcie przyczyni się do
powstawania działów badawczo-rozwojowych i laboratoriów w przedsiębiorstwach lub tworzenia przez
firmy centrów badawczo-rozwojowych. Inwestycje infrastrukturalne będą mogły być uzupełnione o
działania związane z zatrudnieniem wykwalifikowanych kadr lub rozwojem umiejętności pracowników
obsługujących nową aparaturę naukowo-badawczą. Mimo skoncentrowania wsparcia na mikro, małych
i średnich firmach, dofinansowanie na infrastrukturę B+R będą mogły otrzymać także duże firmy.
Ciekawym przedsięwzięciem planowanym do realizacji są tzw. „otwarte innowacje”. Taka forma bazuje
na tworzeniu partnerstw dla jak najlepszego wykorzystywania wewnętrznych i zewnętrznych zasobów,
technologii oraz wiedzy. W praktyce oznacza to możliwość wykorzystywania przez mniejsze firmy
potencjału infrastrukturalnego czy organizacyjnego większych i bardziej doświadczonych firm, aby
ułatwić rozpoczęcie i prowadzenie prac badawczych czy rozwojowych.
Współpraca nauki z biznesem także jest jedną z form przedsięwzięć planowanych do dofinansowania w
Programie Inteligentny Rozwój. Służyć mają temu „bony na innowacje”. Bony umożliwią rozwijanie
kontaktów przedsiębiorców prowadzących działalność produkcyjną lub usługową z jednostkami
naukowymi i badawczo-rozwojowymi.
Przydatnym instrumentem będzie także wsparcie przedsiębiorstw i jednostek naukowych w udziale w
programach międzynarodowych, takich jak Horyzont 2020 czy COSME, które mogą stanowić ważne
źródło finansowania projektów innowacyjnych. Dzięki środkom z Programu Inteligentny Rozwój firmy
będą mogły sfinansować opracowanie dokumentacji, analizy i prace przygotowawcze do aplikacji do
tych programów.
Oś 4.
Dofinansowanie projektów realizowanych przez jednostki czy konsorcja naukowe i naukowo –
badawcze przewiduje czwarta oś priorytetowa Programu Inteligentny Rozwój. Podmioty te mogą
oczywiście współpracować także z przedsiębiorstwami – takie przedsięwzięcia będą dodatkowo
promowane. Projekty realizowane przez jednostki naukowe powinny mieć na celu zwiększenie
zasobów wiedzy w obszarach uznanych za priorytetowe dla rozwoju polskiej nauki oraz
przyszłościowych z punktu widzenia gospodarki.
Uczelnie i instytutu naukowe będą mogły liczyć zarówno na dofinansowanie prowadzenia badań
naukowych i przemysłowych, jak i na wsparcie rozwoju nowoczesnej infrastruktury badawczej sfery
nauki. W celu podniesienia jakości nauki niezbędne jest bowiem inwestowanie w nowoczesną
aparaturę, bez której często nie jest możliwe zastosowanie nowych metod badawczych oraz pełne
wykorzystanie potencjału kadr naukowych.
Dofinansowane będą głównie przedsięwzięcia realizowane w obszarach określonych przez inteligentne
specjalizacje krajowe i regionalne. Projekty powinny prowadzić do koncentracji potencjału najlepszych
badaczy i zespołów badawczych, a także młodych naukowców, wokół najbardziej rozwojowych
krajowych ośrodków naukowo – dydaktycznych i przedsiębiorstwa prowadzących działalność B+R.
Wsparcie będzie kierowane przede wszystkim do wybranych projektów dużej, strategicznej
infrastruktury badawczej, o charakterze ogólnokrajowym i międzynarodowym, znajdujących się na
22
Polskiej Mapie Drogowej Infrastruktury Badawczej. Mniejsze projekty również będą mogły liczyć na
wsparcie – albo z Programu Inteligentny Rozwój, albo z Regionalnych Programów Operacyjnych, które
będą realizowane w każdym województwie i będą odpowiadały na potrzeby regionalne i lokalne.
INSTYTUCJE
Za realizację Programu Inteligentny Rozwój będzie odpowiadała instytucja zarządzająca. Jej funkcję
będzie pełnił Departament Konkurencyjności i Innowacyjności w Ministerstwie Infrastruktury i Rozwoju.
Poszczególne części programu będą wdrażane przez powołane instytucje pośredniczące. To one będą
ogłaszać konkursy, przyjmować wnioski o dofinansowanie, oceniać je, a następnie wspierać
beneficjentów w realizacji projektów i ich rozliczeniu. W przypadku dużej ilości zadań, część pracy będą
mogły przekazać instytucjom wdrażającym. Rolę instytucji pośredniczących w POIR pełnić będą trzy
podmioty – wszystkie doświadczone już we wdrażaniu Programu Innowacyjna Gospodarka na lata
2007 – 2013.
oś POIR
I.
II.
III.
IV.
instytucja
Wsparcie prowadzenia prac B+R przez
przedsiębiorstwa
oraz
konsorcja
naukowo-przemysłowe
Wsparcie
innowacji
w
przedsiębiorstwach
Wsparcie
otoczenia
i
potencjału
innowacyjnych przedsiębiorstw
Zwiększenie
potencjału
naukowobadawczego
Narodowe Centrum Badań i Rozwoju
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości
Bank Gospodarstwa Krajowego
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości
Narodowe Centrum Badań i Rozwoju
ŹRÓDŁA WIEDZY
Zmiany i inne aktualności dotyczące Programu Inteligentny Rozwój można śledzić na stronie
internetowej http://www.poig.gov.pl/2014_2020.
Informacje o POIR oraz inne aktualności związane funduszami europejskimi na lata 2014 – 2020
umieszczane są na stronie internetowej www.funduszeeuropejskie.gov.pl/2014_2020. Część
poświęcona przyszłej perspektywie znajduje się także na portalu Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju
(www.mir.gov.pl, zakładka: Fundusze Europejskie -> Fundusze Europejskie 2014-2020).
23
Tytuł
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko
Dział
Autor
Data utworzenia/
aktualizacji
27.01.2014 r.
Źródła
Projekt POIiŚ (8.01.2014)
www.pois.gov.pl/2014_2020
INFORMACJE OGÓLNE
Program Infrastruktura i Środowisko pozostanie największym w rozumieniu ilości środków oraz stopnia
rozbudowania programem na lata 2014 – 2020. Na jego realizację przeznaczono ponad 24 mld euro,
co stanowi prawie jedną trzecią funduszy przyznanych Polsce na najbliższą pespektywę finansową. Z
czego wynikają tak duże nakłady na POIiŚ? Główną przyczyną jest bardzo duży stopień rozbudowania
programu. W siedmiu priorytetach będzie on wspierał energetykę, ochronę środowiska, transport,
infrastrukturę kultury, ochrony zdrowia i inne bardziej szczegółowe zagadnienia. Jak widać, wachlarz
obszarów wspieranych w ramach POIiŚ jest po pierwsze bardzo szeroki, a o drugie – obejmuje
inwestycje, które są niezwykle kapitałochłonne. Ponadto realizowane przedsięwzięcia mają w założeniu
być projektami strategicznymi, służącymi rozwojowi społecznemu i gospodarczemu całego kraju. To
wszystko tłumaczy przyznanie programowi tak znacznej ilości środków.
Głównym celem POIiŚ na lata 2014-2020 będzie wsparcie gospodarki efektywnie korzystającej z
zasobów i przyjaznej środowisku oraz sprzyjającej spójności terytorialnej i społecznej. Zaproponowany
cel główny wynika z jednego z priorytetów strategii Europa 2020, którym jest zrównoważony rozwój.
Rozumie się go jako budowanie silnej, stabilnej i konkurencyjnej gospodarki, sprawnie i efektywnie
korzystającej z dostępnych zasobów, tj. jednocześnie uwzględniającej wymiar środowiskowy i
gospodarczy prowadzonych inwestycji. Dlatego w porównaniu do obecnie realizowanego na poziomie
krajowym programu, w ramach POIiŚ na lata 2014-2020 zostanie położony większy nacisk na wsparcie
gospodarki skutecznie korzystającej z dostępnych zasobów, przez co sprzyjającej środowisku
i jednocześnie bardziej konkurencyjnej ekonomicznie.
Dzięki zachowanej w ten sposób spójności i równowadze pomiędzy działaniami inwestycyjnymi
w infrastrukturę oraz wsparciu skierowanemu do wybranych obszarów gospodarki, program będzie
skutecznie realizował założenia unijnej strategii.
Najważniejszymi beneficjentami Programu Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020 będą
podmioty publiczne (w tym jednostki samorządu terytorialnego) oraz podmioty prywatne (przede
wszystkim duże przedsiębiorstwa). Przeznaczenie znacznej części środków dla administracji rządowej i
samorządowej wynika z obszarów wspieranych w ramach POIiŚ. Znaczna ich część dotyczy
infrastruktury użyteczności publicznej i działań będących w kompetencjach jednostek samorządowych
bądź innych podmiotów publicznych. Duże przedsiębiorstwa pojawiają się natomiast w POIiŚ jako
podmioty dysponujące odpowiednim potencjałem i kapitałem umożliwiającym sprawną realizację
projektów, które będą pozytywnie oddziaływać nie tylko na daną firmę, ale także na jej otoczenie, a w
dłuższej perspektywie na poprawę kondycji gospodarki i środowiska.
Poza podmiotami publicznymi i dużymi przedsiębiorstwami, o wsparcie z Programu Infrastruktura i
Środowisko będą mogły występować także m.in. firmy z sektora MŚP, instytucje kultury, podmioty
lecznicze.
24
PRIORYTETY PROGRAMU
Projekt programu przewiduje realizację następujących osi priorytetowych:
1.
Zmniejszenie emisyjności gospodarki
2.
Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu
3.
Rozwój infrastruktury transportowej przyjaznej dla środowiska i ważnej w skali europejskiej
4.
Zwiększenie dostępności do transportowej sieci europejskiej
5.
Rozwój infrastruktury bezpieczeństwa energetycznego
6.
Ochrona i rozwój dziedzictwa kulturowego
7.
Wzmocnienie strategicznej infrastruktury ochrony zdrowia
Uzupełnieniem struktury Programu Infrastruktura i Środowisko będzie oś dotycząca pomocy
technicznej, a więc finansująca działania niezbędne do prawidłowego przygotowania, obsługi, realizacji
i rozliczenia programu. Środki otrzymają instytucje zaangażowane z proces wdrażania POIiŚ, a także
podmioty zamierzające promować program i jego efekty.
Wiele zagadnień realizowanych w programie na lata 2007 – 2013 zostało powtórzonych w nowym
projekcie. Warto zwrócić uwagę, że w POIiŚ na lata 2014 – 2020 nie zostały uwzględnione inwestycje w
infrastrukturę szkolnictwa wyższego, które były dofinansowywane w poprzednim programie.
Oś 1.
Obszar energetyki będzie wspierany w ramach Priorytetu I i V w Programie Infrastruktura i Środowisko.
Pierwszy z nich skupia się na odnawialnych źródłach energii oraz na efektywnym pozyskiwaniu i
wykorzystywaniu energii. Druga z osi koncentruje się na zapewnieniu krajowi bezpieczeństwa
energetycznego.
Priorytet I - Promocja odnawialnych źródeł energii i efektywności energetycznej – będzie finansowany
z Funduszu Spójności. Wśród dofinansowanych przedsięwzięć pojawią się m.in. te związane z
produkcją, dystrybucją oraz wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii (OZE).
Przewiduje się wsparcie w szczególności na budowę oraz rozbudowę farm wiatrowych; instalacji na
biomasę; instalacji na biogaz; sieci przesyłowych i dystrybucyjnych umożliwiających przyłączenia
jednostek wytwarzania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych do Krajowego Systemu
Elektroenergetycznego. Ponadto, choć w ograniczonym zakresie, możliwe będzie wsparcie jednostek
wytwarzania energii elektrycznej wykorzystującej wodę i słońce oraz jednostek wytwarzania ciepła przy
wykorzystaniu energii geotermalnej.
W POIiŚ pojawi się także wsparcie przedsiębiorców, którzy chcą poprawić swoją efektywność
energetyczną. Możliwa będzie m.in. modernizacja i rozbudowa linii produkcyjnych na bardziej
efektywne energetycznie; modernizacja efektywności energetycznej budynków w przedsiębiorstwach;
zastosowanie technologii efektywnych energetycznie w przedsiębiorstwie; budowa, rozbudowa i
modernizacja instalacji OZE; zmiana systemu wytwarzania lub wykorzystania paliw i energii;
zastosowanie energooszczędnych technologii produkcji i użytkowania energii, w tym
termomodernizacji budynków; wprowadzanie systemów zarządzania energią i przeprowadzania
audytów energetycznych.
Ważnym zagadnieniem będzie także poprawa efektywności energetycznej w sektorze publicznym i
mieszkaniowym – termomodernizacja zarówno budynków użyteczności publicznej, jak i obiektów
mieszkalnych. Wsparcie przewidziane jest m.in. dla jednostek samorządu terytorialnego oraz
25
działających w ich imieniu jednostek organizacyjnych, administracji rządowej oraz podległych jej
organom, spółdzielniom oraz wspólnotom mieszkaniowym.
W Priorytecie I pojawią się także przedsięwzięcia związane z rozwojem i wdrażaniem inteligentnych
systemów dystrybucji, np. budowa sieci dystrybucyjnych średniego i niskiego napięcia.
Oś 2.
Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu – to temat drugiego priorytetu w Programie
Infrastruktura i Środowisko. Oś skupia się bardzo szeroki zakres zagadnień. Będą one finansowane z
Funduszu Spójności.
Trudno jest wskazać precyzyjnie wszystkie przedsięwzięcia, które będą mogły być wspierane w tej
dużej osi priorytetowej. Kwestie te zostaną skonkretyzowane przy podziale priorytetu na poszczególne
działania. Na razie można wskazać, że przewiduje się wsparcie m.in. następujących obszarów:
opracowanie lub aktualizacja dokumentów strategicznych wymaganych prawem unijnym lub
krajowym;
zabezpieczenie przed skutkami zmian klimatu obszarów szczególnie wrażliwych;
zagospodarowanie wód opadowych (w tym: systemy zbierania i retencjonowania wody
opadowej w miejscu jej powstania, budowa/modernizacja sieci kanalizacji deszczowej), w
szczególności na obszarach miejskich;
ochrona brzegów morskich;
poprawa bezpieczeństwa powodziowego i przeciwdziałanie suszy;
rozwój systemów wczesnego ostrzegania i prognozowania zagrożeń oraz wsparcie systemu
ratownictwa chemiczno-ekologicznego i służb ratowniczych na wypadek wystąpienia zjawisk
katastrofalnych lub poważnych awarii;
wsparcie systemu monitorowania środowiska;
działania informacyjno-edukacyjne na temat zmian klimatu i adaptacji do nich dla szerokiego
grona odbiorców;
infrastruktura niezbędna do zapewnienia kompleksowej gospodarki odpadami w regionie, w
tym w zakresie systemów selektywnego zbierania odpadów;
instalacje do termicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz frakcji
palnej wydzielonej z odpadów komunalnych z odzyskiem energii;
absorpcja technologii, w tym innowacyjnych, w zakresie zmniejszania materiałochłonności
procesów produkcji;
racjonalizacja gospodarki
przedsiębiorców;
odpadami,
w
tym
odpadami
niebezpiecznymi,
przez
kompleksowa gospodarka wodno-ściekowej w aglomeracjach co najmniej 10 000 RLM, w tym
wyposażenie ich w: systemy odbioru ścieków komunalnych, oczyszczalnie ścieków; systemy i
obiekty zaopatrzenia w wodę;
racjonalizacja gospodarowania wodą w procesach produkcji oraz poprawa procesu
oczyszczania ścieków;
ochrona in-situ i ex-situ zagrożonych gatunków i siedlisk przyrodniczych;
26
utrzymanie lub zwiększanie drożności korytarzy ekologicznych lądowych i wodnych mających
znaczenie dla ochrony różnorodności biologicznej i adaptacji do zmian klimatu, w tym rozwój
zielonej infrastruktury;
opracowanie i wdrażanie dokumentów planistycznych zgodnie z kierunkami określonymi w
Priorytetowych Ramach Działań dla sieci Natura 2000;
ograniczanie emisji z zakładów przemysłowych;
wsparcie dla zanieczyszczonych/zdegradowanych terenów;
rozwój miejskich terenów zielonych.
O wsparcie będą mogli występować zarówno przedsiębiorcy, jak i podmioty publiczne, a także
organizacje pozarządowe i jednostki naukowe. Za realizację priorytetu odpowiadać będzie
Ministerstwo Środowiska.
Oś 3.
Wsparcie sektora transportu przewidziano w POIiŚ na lata 2014 – 2020 w dwóch osiach priorytetowych:
1.
Priorytet III Rozwój infrastruktury transportowej przyjaznej dla środowiska i ważnej w skali
europejskiej (finansowany z Funduszu Spójności),
2.
Priorytet IV Zwiększenie dostępności do transportowej sieci europejskiej (finansowany z
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego).
W Priorytecie III przewidziane są środki na działania w obszarze transportu miejskiego związane ze
zmniejszeniem zatłoczenia motoryzacyjnego w miastach, poprawą płynności ruchu i ograniczeniem
negatywnego wpływu transportu na środowisko naturalne w miastach i na ich obszarach
funkcjonalnych. Inwestycje będą miały charakter zarówno infrastrukturalny (w tym budowa,
przebudowa, rozbudowa sieci szynowych, sieci energetycznych, zapleczy technicznych do obsługi i
konserwacji taboru, centrów przesiadkowych oraz elementów wyposażenia dróg i ulic w infrastrukturę
służącą obsłudze transportu publicznego i pasażerów), jak i taborowy, a także kompleksowy,
obejmujący obydwa typy projektów. Realizowane będą także projekty wzbogacone o pozostałe
komplementarne względem podstawowej infrastruktury liniowej elementy (inwestycje), w tym ITS,
usprawniające funkcjonowanie całego systemu transportowego.
Realizowane będą ponadto inne inwestycje transportowe. Wzmocnienie roli transportu kolejowego w
zintegrowanym systemie transportowym kraju wymagać będzie skoncentrowania interwencji przede
wszystkim na uzupełnianiu luk na głównych szlakach (magistralach) kolejowych w TEN-T, dzięki czemu
największe miasta zostaną połączone siecią nowoczesnych linii kolejowych. Kontynuowane będą
projekty w zakresie modernizacji infrastruktury dworców i przystanków kolejowych oraz infrastruktury
obsługi podróżnych.
W obszarze infrastruktury transportu drogowego realizowane w Programie będą projekty, których
efektem będzie stworzenie spójnej sieci dróg o dużej przepustowości pozwalającej na skomunikowanie
za pomocą dróg szybkiego ruchu wszystkich miast wojewódzkich, w tym zakończenie budowy
głównych dróg wylotowych z Warszawy. W ciągach inwestycji obejmujących budowę, przebudowę lub
rozbudowę dróg ekspresowych, realizowane będą również obwodnice miast. Dla usprawnienia metod
zarządzania ruchem drogowym, w szczególności na drogach o dużym natężeniu ruchu,
wykorzystywane będą systemy ITS, które przyczynią się nie tylko do usprawnienia warunków ruchu, ale
dzięki przekazywanym informacjom o stanie ruchu, także do zwiększenia jego bezpieczeństwa.
Oś 4.
Działania w ramach IV osi stanowią integralną część inwestycji przewidzianych w ramach osi III. Planuje
się realizację projektów drogowych związanych z połączeniem ośrodków miejskich z siecią TEN-T
27
(drogi ekspresowe i drogi krajowe poza TEN-T), odciążeniem miast od nadmiernego ruchu drogowego
(obwodnice, drogi wylotowe z miast). Projekty będą realizowane przede wszystkim na drogach
zarządzanych przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad. Będą one uzupełniane o
inwestycje z zakresu montażu infrastruktury monitoringu i zarządzania ruchem (ITS) oraz systemów
poprawiających bezpieczeństwo ruchu drogowego.
Oś 5.
Obszar energetyki będzie wspierany w ramach Priorytetu I i V w Programie Infrastruktura i Środowisko.
Pierwszy z nich skupia się na odnawialnych źródłach energii oraz na efektywnym pozyskiwaniu i
wykorzystywaniu energii. Druga z osi koncentruje się na zapewnieniu krajowi bezpieczeństwa
energetycznego.
Zagadnienia związane z dystrybucją energii będą szerzej rozwijane w Priorytecie V - Rozwój
infrastruktury bezpieczeństwa energetycznego. W tej osi, finansowanej z Europejskiego Funduszu
Rozwoju Regionalnego, przewiduje się wsparcie projektów zakładających rozwój inteligentnych
systemów dystrybucji, magazynowania i przesyłu gazu ziemnego i energii elektrycznej, np.
polegających na budowie sieci przesyłowych i dystrybucyjnych gazu ziemnego lub energii elektrycznej.
Głównym beneficjentem będą przedsiębiorstwa energetyczne, prowadzące działalność przesyłu,
dystrybucji, magazynowania, regazyfikacji gazu ziemnego oraz przedsiębiorstwa energetyczne
zajmujące się przesyłem i dystrybucją energii elektrycznej.
W obu osiach priorytetowych instytucją odpowiedzialną za przygotowanie konkursów i wdrażanie
środków będzie Ministerstwo Gospodarki.
Oś 6.
Ochrona i rozwój dziedzictwa kulturowego to cel, który realizowany będzie w VI osi priorytetowej
Programu Infrastruktura i Środowisko. Wsparciem objęte będą kompleksowe zadania związane z
ochroną i udostępnieniem, w tym turystycznym, zabytków o znaczeniu ogólnopolskim i światowym, w
tym znajdujących się na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO i liście obiektów uznanych przez
Prezydenta RP za Pomniki Historii. Przewiduje się również realizację projektów dotyczących rozwoju
zasobów kultury jako miejsc prezentacji dziedzictwa kulturowego, w tym poprzez poprawę standardów
funkcjonowania instytucji kultury pełniących rolę kulturotwórczą i rolę ośrodków życia kulturalnego w
wielu miastach Polski. Wspierane będą również nowoczesne rozwiązania w zakresie dostępu do
kultury. Ponadto promowane będą projekty, których jednym z elementów są zmiany techniczne
istniejącej infrastruktury, poprawiające dostępność dla osób niepełnosprawnych.
W sposób priorytetowy traktowane będą projekty o ponadregionalnym oddziaływaniu, wpływające na
zwiększenie dostępu do wysokiej jakości oferty kulturalnej (w tym dotyczące obiektów
poprzemysłowych, którym nadane zostaną nowe funkcje kulturalne) oraz projekty komplementarne z
innymi działaniami podejmowanymi w zakresie rozwoju kultury na danym obszarze.
Za koordynację udzielanej pomocy odpowiadać będzie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa
Narodowego.
Oś 7.
Sfera ochrony zdrowia jest ostatnim dużym obszarem wspieranym w Programie Infrastruktura i
Środowisko. Pomoc na te cele przewidziano w Priorytecie VII - Wzmocnienie strategicznej
infrastruktury ochrony zdrowia.
Przewiduje się w szczególności następujące typy projektów:
1.
infrastruktura ratownictwa medycznego
28
wsparcie istniejących oraz utworzenie nowych szpitalnych oddziałów ratunkowych, ze
szczególnym uwzględnieniem stanowisk wstępnej intensywnej terapii;
modernizacja istniejących oraz utworzenie nowych centrów urazowych;
wsparcie istniejących oraz utworzenie nowych przyszpitalnych całodobowych lotnisk
lub lądowisk dla śmigłowców;
wsparcie istniejących oraz utworzenie nowych baz lotniczego pogotowia ratunkowego
2.
infrastruktura ponadregionalnych podmiotów leczniczych
wsparcie oddziałów oraz innych jednostek organizacyjnych szpitali ponadregionalnych
udzielających świadczeń zdrowotnych stacjonarnych i całodobowych na rzecz osób
dorosłych, dedykowanych chorobom układu krążenia, nowotworowym, układu kostno
– stawowo – mięśniowego, układu oddechowego, psychicznym;
wsparcie oddziałów oraz innych jednostek organizacyjnych szpitali ponadregionalnych
udzielających świadczeń zdrowotnych stacjonarnych i całodobowych w zakresie
ginekologii, położnictwa, neonatologii, pediatrii oraz innych oddziałów zajmujących się
leczeniem dzieci;
wsparcie pracowni diagnostycznych oraz innych jednostek zajmujących
diagnostyką współpracujących z jednostkami wymienionymi powyżej.
się
Głównymi beneficjentami realizowanych w ramach osi priorytetowej projektów będą podmioty
lecznicze udzielające świadczeń zdrowotnych w zakresie ratownictwa medycznego oraz podmioty
lecznicze (a także przedsiębiorcy powstali z ich przekształcenia) utworzone przez ministra lub centralny
organ administracji rządowej, publiczną uczelnię medyczną lub publiczną uczelnię prowadzącą
działalność dydaktyczną i badawczą w dziedzinie nauk medycznych.
Rolę Instytucji Pośredniczącej będzie pełnić Ministerstwo Zdrowia.
INSTYTUCJE
Jak każdy program operacyjny, także Program Infrastruktura i Środowisko będzie zarządzany i
wdrażany przez instytucje publiczne. Za realizację programu będzie odpowiadała instytucja
zarządzająca. Jej funkcję będzie pełnił Departament Programów Infrastrukturalnych w Ministerstwie
Infrastruktury i Rozwoju. Poszczególne części programu będą wdrażane przez powołane instytucje
pośredniczące. Nie wszystkie zostały jeszcze precyzyjnie określone. To one będą ogłaszać konkursy,
przyjmować wnioski o dofinansowanie, oceniać je, a następnie wspierać beneficjentów w realizacji
projektów i ich rozliczeniu. Ewentualne instytucje wdrażające poznamy prawdopodobnie dopiero
wtedy, kiedy zostanie przygotowany podział programu na poszczególne działania, a więc kiedy
opracuje się szczegółowy opis priorytetów Programu Infrastruktura i Środowisko
ŹRÓDŁA WIEDZY
Zmiany i inne aktualności dotyczące Programu Infrastruktura i Środowisko można śledzić na stronie
internetowej http://www.pois.gov.pl/2014_2020
Informacje o POIiŚ oraz inne aktualności związane funduszami europejskimi na lata 2014 – 2020
29
Tytuł
Program Operacyjny Polska Cyfrowa
Dział
Autor
Data utworzenia/
aktualizacji
27.01.2014 r.
Źródła
Projekt POPC (8.01.2014)
www.funduszeeuropejskie.gov.pl/polska_cyfrowa
INFORMACJE OGÓLNE
Program Polska Cyfrowa jest nowym programem krajowym w stosunku do poprzedniej perspektywy
finansowej 2007-2013. W obszarze jego zainteresowania mieszczą się zagadnienia związane z szeroko
pojętą cyfryzacją. W ramach Programu wspierane będą inwestycje przewidujące poszerzanie dostępu
do sieci szerokopasmowych, rozwój produktów i usług opartych na technologiach informacyjnokomunikacyjnych, zwiększenie zastosowania technologii komunikacyjno-informacyjnych w usługach,
np. e-administracja, e-integracja, e-kultura, e-zdrowie. Tego typu inicjatywy w latach 2007 – 2013 były
realizowane w wybranych częściach Programu Innowacyjna Gospodarka, Programu Polska Wschodnia
oraz Regionalnych Programów Operacyjnych. Od 2014 roku większość przedsięwzięć w zakresie
cyfryzacji będzie koordynowana w ramach omawianego nowego Programu Polska Cyfrowa. Skupienie
tych interwencji umożliwi większą spójność podejmowanych działań i ułatwi aplikowanie o środki.
Celem głównym POPC jest wzmocnienie cyfrowych fundamentów dla społeczno-gospodarczego
rozwoju kraju. Zgodnie z Umową Partnerstwa, jako fundamenty te przyjęto: szeroki dostęp do
szybkiego internetu, efektywne i przyjazne użytkownikom e-usługi publiczne oraz stale rosnący poziom
kompetencji cyfrowych społeczeństwa.
PRIORYTETY PROGRAMU
Sformułowano trzy podstawowe priorytety Programu Polska Cyfrowa na lata 2014 – 2020:
1.
Powszechny dostęp do szybkiego internetu
2.
e-Administracja i otwarty rząd
3.
Cyfrowa aktywizacja społeczeństwa
Uzupełnieniem struktury Programu Polska Cyfrowa będzie czwarta oś – dotycząca pomocy technicznej,
a więc finansująca działania niezbędne do prawidłowego przygotowania, obsługi, realizacji i rozliczenia
programu. Środki otrzymają instytucje zaangażowane z proces wdrażania POPC, a także podmioty
zamierzające promować program i jego efekty.
Oś 1.
Powszechny dostęp do szybkiego internetu to podstawowy cel I osi priorytetowej POPC. Interwencja
będzie polegać na wsparciu projektów w zakresie budowy, rozbudowy lub przebudowy sieci
dostępowej oraz (jako uzupełnienie istniejącej infrastruktury telekomunikacyjnej, w tym powstałej w
ramach perspektywy finansowej 2007-2013) budowę, rozbudowę i przebudowę sieci szkieletowej
i dystrybucyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do internetu o parametrach co najmniej
30
30 Mb/s. Dzięki temu przewiduje się ograniczenie terytorialnych różnic w możliwości dostępu do
szerokopasmowego internetu o wysokich przepustowościach.
Istotne jest nakierowanie wsparcia tylko na projekty dotyczące szybkiego internetu. Projekt POPC
precyzuje bowiem, że dopuszczenie obniżenia efektywnej prędkości przesyłu danych w warunkach
rzeczywistej transmisji będzie możliwe wyłącznie w uzasadnionych przypadkach – np. na obszarach
szczególnie zagrożonych trwałym wykluczeniem cyfrowym ze względu na bardzo niskie nasycenie
usługami szerokopasmowego dostępu do internetu lub ich brak, gdzie budowa sieci zgodnie
z wymaganiami nie jest uzasadniona ekonomicznie. Takie sytuacje mogą dotyczyć jednak tylko 6 – 8%
projektów.
Podstawową grupą beneficjentów, którzy będą mogli realizować projekty w zakresie internetu
szerokopasmowego będą przedsiębiorcy telekomunikacyjni. Dodatkowo przewiduje się możliwość
występowania o wsparcie przez jednostki samorządu terytorialnego. Będzie to możliwe wtedy, kiedy
mechanizmy rynkowe zawiodą i przedsiębiorcy telekomunikacyjni nie będą zainteresowani realizacją
inwestycji na danym obszarze.
Oś 2.
PUBLICZNE E-USŁUGI (OŚ II)
Druga oś priorytetowa POPC – E-administracja i otwarty rząd skupia się na kilku strategicznych celach.
Jednym z nich jest podniesienie dostępności i jakości e-usług publicznych.
Interwencja obejmie wsparcie podmiotów publicznych w tworzeniu i rozwoju nowoczesnych usług
świadczonych drogą elektroniczną, ze szczególnym uwzględnieniem usług o wysokim poziomie edojrzałości oraz integracji usług na wspólnej platformie elektronicznych usług administracji publicznej.
Wspierane będą projekty zwiększające interoperacyjność systemów informatycznych i rejestrów
publicznych, optymalizujące wykorzystanie infrastruktury, zapewniające odpowiedni poziom
bezpieczeństwa systemów teleinformatycznych oraz przechowywania i ochrony danych, a dodatkowo –
uwzględniające profesjonalne przygotowanie informacji sektora publicznego do ponownego
wykorzystania (np. poprzez udostępnienie interfejsu dla programistów, tzw. API). W ramach projektów
realizowane będą również szkolenia stanowiskowe podnoszące kompetencje urzędników
obsługujących usługi świadczone drogą elektroniczną.
Priorytetowo będą traktowane kluczowe obszary opisane w Programie Zintegrowanej Informatyzacji
Państwa przygotowanym przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. Należą do nich:
sprawy administracyjne, w szczególności obywatelskie
rynek pracy
ochrona zdrowia
wymiar sprawiedliwości i sądownictwo
bezpieczeństwo i powiadamianie ratunkowe
prowadzenie działalności gospodarczej
zamówienia publiczne
podatki i cła
ubezpieczenia i świadczenia społeczne
prezentacja i udostępnianie danych przestrzennych i statystycznych.
Wielkość wsparcia na proponowane projekty będzie powiązana z ich rezultatami w celu zapewnienia
satysfakcjonującej relacji efekty – nakłady. Ważne, że środki z funduszy europejskich powinny być
31
przeznaczane konkretnie na usługi informatyczne i dostosowanie systemów, a nie na działania
związane z budową infrastruktury czy zakupem sprzętu informatycznego. Inwestowanie w tzw. twardą
infrastrukturę musi być uzasadnione celami projektu i analizą wykazującą niedostępność
wystarczających zasobów w ramach administracji publicznej, a poza tym możliwe będzie tylko
w przypadku projektów ponadsektorowych – łączących różne obszary bądź realizowanych równolegle
w kilku instytucjach.
Usługi i treści, które powstaną w wyniku realizacji projektów, powinny charakteryzować się wysoką
dostępnością, ciągłością działania, powszechnością i jakością obsługi oczekiwaną przez użytkowników,
która po wdrożeniu będzie monitorowana. Korzystanie z e-usług publicznych powinno być możliwe
niezależnie od miejsca przebywania użytkownika i rodzaju sprzętu czy oprogramowania stosowanego
przez odbiorcę.
Oczekiwanym efektem projektów zrealizowanych w ramach II osi POPC dla obywateli i przedsiębiorców
będzie większa wygoda i skrócenie czasu realizacji poszczególnych typów spraw oraz zmniejszenie
związanych z tym obciążeń administracyjnych.
Z uwagi na charakter omawianego celu, do beneficjentów, którzy będą mogli otrzymać
dofinansowanie, zalicza się: jednostki administracji rządowej oraz jednostki im podległe, sądy
i jednostki prokuratury oraz konsorcja tych uprawnionych podmiotów z przedsiębiorstwami,
organizacjami pozarządowymi, jednostkami badawczo-rozwojowymi lub podmiotami leczniczymi
o charakterze ponadregionalnym.
CYFROWE URZĘDY (OŚ II)
Innym ważnym zagadnieniem podejmowanym z II osi priorytetowej POPC jest usprawnienie
funkcjonowania administracji rządowej poprzez upowszechnienie standardów i dobrych praktyk
w zakresach kluczowych z tego punktu widzenia. Przedsięwzięcia powinny być związane z takimi
obszarami, jak: polityka bezpieczeństwa teleinformatycznego, przetwarzanie danych osobowych,
upowszechnienie systemów elektronicznego zarządzania dokumentacją oraz systemów klasy ERP,
standaryzacja kluczowych interfejsów między modułami wykorzystywanego oprogramowania,
zapewnienie interoperacyjności istniejących systemów oraz ich integracji na wspólnej platformie
elektronicznych usług administracji publicznej, zapewnienie otwartego, bezwnioskowego dostępu do
informacji sektora publicznego, kwalifikacje kadr IT.
Wspierane projekty będą realizować katalog rekomendacji cyfrowego urzędu opracowany przez
Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. Na podstawie tego katalogu urzędy administracji przeprowadzą
analizę wykazującą m.in. stopień zaawansowania stosowanych systemów teleinformatycznych oraz
poziom współpracy między nimi. W ramach systemu wdrażania stworzone zostaną warunki dla
wymiany między beneficjentami dobrych praktyk (informacji o rozwiązaniach sprawdzonych w innych
urzędach). Dofinansowane będzie również podnoszenie kompetencji pracowników IT w celu
usprawnienia procesów informatyzacji państwa.
O wsparcie w obszarze cyfrowych urzędów będą mogły starać się jednostki administracji rządowej. Jeśli
taki urząd będzie posiadał jednostki terenowe, wówczas będzie mógł wystąpić także o dofinansowanie
dla tych podległych mu jednostek.
DOSTĘP DO INFORMACJI PUBLICZNYCH (OŚ II)
Zwiększenie dostępności i wykorzystania informacji sektora publicznego to kolejny obszar podkreślany
w II osi priorytetowej Programu Polska Cyfrowa. W ramach tego celu finansowane będą projekty
zwiększające podaż informacji sektora publicznego poprzez:
opisywanie
informacji
sektora
publicznego
metadanymi
zaproponowanych przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji,
według
standardów
32
dostosowanie informacji do formatów umożliwiających odczyt maszynowy,
digitalizację, w szczególności zasobów kultury,
poprawę jakości danych,
udostępnienie informacji on-line za pomocą profesjonalnych narzędzi, w szczególności
interfejsów programistycznych (API) oraz repozytoriów z danymi surowymi,
budowę lub rozbudowę infrastruktury na potrzeby przechowywania udostępnianych
informacji.
Wiele instytucji posiada informacje w wersji elektronicznej, lecz do tej pory nie były one gromadzone
z myślą o dalszym udostępnianiu, przez co nie są opisane metadanymi lub gromadzone są w postaci
uniemożliwiającej łatwy odczyt maszynowy. Standaryzacja opisywania danych pozwoli na
efektywniejsze udostępnianie i wyszukiwanie informacji oraz ułatwi ich przetwarzanie w innowacyjnych
aplikacjach i usługach.
Szczególne wsparcie będzie kierowane na dane publiczne (m.in.: dane demograficzne, wyniki wyborów,
dane o produkcji i zużyciu energii, budżetowe i podatkowe, dotyczące działalności gospodarczej, dane
o ochronie i zanieczyszczeniu środowiska) oraz na zasoby kultury. W związku z tym kontynuowane
będą projekty digitalizacyjne. Warunkiem uzyskania wsparcia na digitalizację będzie jednakże
udostępnianie jej efektów do ponownego wykorzystywania w celach komercyjnych i niekomercyjnych.
Z wymienionych obszarów wynikają grupy beneficjentów, do których wsparcie będzie kierowane.
Należeć będą do nich: jednostki administracji rządowej oraz jednostki im podległe, państwowe
i współprowadzone z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego instytucje kultury, archiwa
państwowe, spółki prawa handlowego działające w sferze audiowizualnej, a także konsorcja
uprawnionych beneficjentów z przedsiębiorstwami, organizacjami pozarządowymi lub jednostkami
badawczo- rozwojowymi.
PUBLICZNE-NIEPUBLICZNE APLIKACJE (OŚ II)
W II osi Programu Polska Cyfrowa przewidziano także wsparcie na tworzenie usług i aplikacji
wykorzystujących e-usługi publiczne i informacje sektora publicznego. Będzie ono polegać na
dostarczeniu podmiotom spoza administracji publicznej finansowej zachęty do tworzenia usług, treści
i aplikacji wykorzystujących e-usługi publiczne i informacje sektora publicznego. Usługi takie będą
mogły być oferowane przez różne podmioty, w różnych modelach organizacyjnych i biznesowych.
Premiowane powinny być projekty realizujące cele publiczne, rozszerzające funkcjonalności
standardowo dostępne w ramach publicznych systemów teleinformatycznych, oraz zwiększające
dostępność treści i usług. Wspierane projekty mogą w szczególności rozwijać e-usługi publiczne
poprzez: rozszerzenie funkcji e-usług oferowanych przez administrację; integrację e-usług publicznych
pochodzących z różnych instytucji i jednostek sektora publicznego; łączenie e-usług publicznych z eusługami komercyjnymi.
Aby starać się o dofinansowanie, beneficjent musi mieć zapewniony odpowiedni poziom e-usługi
publicznej lub dostępności informacji sektora publicznego przez cały wymagany okres trwałości
projektu. Zapewnienie to może być przedstawione w postaci umów pomiędzy beneficjentem
a instytucjami publicznymi udostępniającymi informacje i e-usługi lub poprzez wskazanie generalnego
stanowiska instytucji publicznej, zawierającego deklarację co do dostępności oferowanej informacji lub
poziomu świadczonej e-usługi.
Zakłada się, że działanie bezpośrednio zwiększy poziom ponownego wykorzystania informacji sektora
publicznego. Pozwoli wytworzyć usługi cyfrowe, których powstanie byłoby utrudnione ze względu na
brak dostępu wnioskodawców do środków finansowych oraz wiedzy o dostępności. W efekcie
powstaną nowe, atrakcyjne dla użytkowników aplikacje cyfrowe.
33
Opisane wyżej projekty będą mogły być realizowane przez jednostki naukowe, organizacje
pozarządowe oraz przedsiębiorców.
Warto w tym miejscu zaznaczyć, że działanie to nie będzie pozwalało na stworzenie dowolnej e-usługi
komercyjnej. Założeniem jest bowiem dofinansowanie tylko takich przedsięwzięć, które będą korzystać
z informacji sektora publicznego. Wsparcie na powstanie innych e-usług, o charakterze typowo
komercyjnym, ma być realizowane w programach regionalnych na terenie poszczególnych
województw.
Oś 3.
E-INTERGACJA, E-AKTYWIZACJA (OŚ III)
Trzecia oś priorytetowa Programu Polska Cyfrowa stawia na cyfrową aktywizację społeczeństwa.
Realizacji tego celu służyć mają trzy proponowane działania.
Pierwsze z nich to wykorzystanie lokalnych centrów aktywności do działań cyfrowej integracji
i aktywizacji. Działanie dotyczy wsparcia w zakresie aktywizowania i zintegrowania lokalnych
społeczności z wykorzystaniem technologii informacyjno - komunikacyjnych. Służyć temu będą lokalne
centra aktywności, które oferując dostęp do szybkiego internetu, odpowiedni sprzęt, a przede
wszystkim szeroką ofertę usług szkoleniowo-doradczych, przyciągać będą obecnych oraz przyszłych
użytkowników internetu i nowoczesnych technologii.
Centra działające w oparciu o istniejące punkty oferujące publiczny dostęp do internetu, będą
koncentrować swoją ofertę na grupie zagrożonej wykluczeniem cyfrowym – osobach starszych (50+),
niepełnosprawnych, rencistach oraz emerytach, zamieszkałych zwłaszcza na terenach wiejskich
(wsparcie obejmie także rolników i domowników) i małych miast. Planuje się ofertę nauki zastosowania
technologii informacyjno - komunikacyjnych, tj.: naukę korzystania z powszechnych e-usług
prywatnych i publicznych (np. e-bankowość, e-deklaracje, e-handel, e-konsultacje społeczne, kontakty
międzyludzkie, pomoc w uzyskaniu profilu zaufanego, e-zdrowie itp.), a ponadto udostępnianie
cyfrowych zasobów kultury, pomoc szkoleniową i doradczą dostosowaną do zgłaszanych potrzeb.
O wsparcie na działalność centrów aktywności będą mogły występować jednostki samorządu
terytorialnego, organizacje pozarządowe i partnerstwa międzysektorowe.
Kolejne działanie to wsparcie inicjatyw społecznych na rzecz aktywizacji cyfrowej oraz e-integracji. Jego
celem jest dofinansowanie nowatorskich inicjatyw na rzecz e-integracji i budowania kapitału
społecznego z wykorzystaniem technologii cyfrowych, skierowanych do różnych grup społecznych
z uwzględnieniem ich specyficznych potrzeb.
Wsparcie otrzymają podmioty realizujące inicjatywy o charakterze prospołecznym i ponadregionalnym,
skierowane na:
podnoszenie kompetencji cyfrowych z nastawieniem na praktyczne ich wykorzystanie, w tym
głównie grup wymagających szczególnego rodzaju wsparcia (m.in. osoby niepełnosprawne)
oraz niemobilne;
animowanie innowacyjnych działań budujących kapitał
partycypacyjne) z wykorzystaniem technologii cyfrowych.
społeczny
(w
tym
postawy
stworzenie innowacyjnych narzędzi podnoszenia umiejętności cyfrowych wśród osób
o średnim poziomie kompetencji.
Działania takie mogą przyjmować formę stacjonarnej działalności szkoleniowo-doradczej, różnych form
samokształcenia na odległość (typu e-learning) lub formę mieszaną. Ich realizacja przyczyni się do
zwiększenia aktywności cyfrowej grup wymagających szczególnego rodzaju wsparcia o najniższych
34
kompetencjach, głównie przez eliminowanie dotyczących ich barier kompetencyjnych i mentalnych
oraz do rozwoju kapitału społecznego i twórczego w oparciu o technologie cyfrowe.
Projekty będą realizowane przez organizacje pozarządowe, konsorcja NGO’s z jednostkami samorządu
terytorialnego, instytucje prowadzące działalność w zakresie uniwersytetów trzeciego wieku.
Ostatnie z działań związanych z e-integracją to kampanie edukacyjno-informacyjne na rzecz
zwiększania znaczenia e-umiejętności oraz upowszechniania korzyści z wykorzystywania technologii
cyfrowych. Celem kampanii jest eliminowanie barier mentalnych przez podniesienie świadomości
publicznej na temat korzyści płynących ze stosowania technologii cyfrowych. Prowadzone działania
będą dotyczyły szeroko rozumianych technologii informacyjno-komunikacyjnych. Będą prowadzone w
oparciu o przygotowaną strategię komunikacji, która określi obszary tematyczne, grupy docelowe i
narzędzia przekazu.
Działanie to będzie realizowane w procedurze pozakonkursowej – oznacza to, że na etapie dalszych
prac nad programem wskazana zostanie konkretna instytucja (bądź kilka), która będzie odpowiadać za
jego wdrożenie.
PIONIERZY CYFROWI (OŚ III)
Następnym celem Programu Polska Cyfrowa jest pobudzanie potencjału uzdolnionych programistów
dla zwiększenia zastosowania rozwiązań cyfrowych w gospodarce i administracji. Ma temu służyć
działanie „e-pionier” - konkurs i program dla zdolnych programistów.
Celem działania jest wykorzystanie potencjału uzdolnionych studentów kierunków z zakresu
technologii informacyjno-komunikacyjnych. Ma ono również na celu podniesienie świadomości
społecznej, że zaawansowane kompetencje cyfrowe mogą służyć do rozwiązywania istotnych
problemów społecznych. Działanie ukierunkowane będzie na inspirowanie pomysłów, animowanie
partnerstw, doprowadzenie do dyfuzji efektów prac konkursowych oraz przyczynienie się do budowy
kultury cyfrowej w społeczeństwie.
W ramach działania przewiduje się konkursy dla uzdolnionych studentów (działających indywidualnie
lub w ramach interdyscyplinarnych zespołów studentów). W konkursie przedstawiane będą projekty
innowacyjnych produktów/usług do wykorzystania w działalności społecznej, biznesowej lub
administracji publicznej. Poszczególne edycje konkursów będą obejmowały wybrane obszary istotnych
kwestii społecznych (np. bezpieczeństwo, ochrona danych osobowych, dostępność dla
niepełnosprawnych, starzenie się społeczeństwa, zmiany klimatu, zmniejszanie zużycia energii,
poprawa efektywności transportu, wykorzystanie dóbr kultury) bądź adresowane do wybranej grupy
(np. dzieci, osoby starsze, niepełnosprawni), tak by uwzględnić aktualne zapotrzebowanie rynkowe na
produkty/usługi w konkretnej dziedzinie lub grupie docelowej.
Laureaci otrzymają m.in.: wsparcie finansowe, wsparcie doradcze (np. z zakresu wzmacniania
kompetencji koniecznych do samodzielnej realizacji innowacyjnych projektów informatycznych),
coaching oraz możliwość udziału w warsztatach, seminariach, stażach, czy też wizytach studyjnych.
Nie określono jeszcze beneficjentów tego działania. Zostanie to ustalone na dalszym etapie prac nad
Programem Polska Cyfrowa
INSTYTUCJE
Jak każdy program operacyjny, także Program Polska Cyfrowa będzie zarządzany i wdrażany przez
instytucje publiczne. Za realizację programu będzie odpowiadała instytucja zarządzająca. Jej funkcję
będzie pełnił Departament Rozwoju Cyfrowego w Ministerstwie Infrastruktury i Rozwoju. Poszczególne
części programu będą wdrażane przez powołane instytucje pośredniczące. Obecnie tylko Ministerstwo
Administracji i Cyfryzacji wskazane zostało dopełnienia tych zadań. W przypadku dużej ilości zadań,
część pracy będzie mogło jednak przekazać instytucjom wdrażającym. To one będą ogłaszać konkursy,
35
przyjmować wnioski o dofinansowanie, oceniać je, a następnie wspierać beneficjentów w realizacji
projektów i ich rozliczeniu. Ewentualne instytucje wdrażające poznamy prawdopodobnie dopiero
wtedy, kiedy zostanie przygotowany podział programu na poszczególne działania, a więc kiedy
opracuje się szczegółowy opis priorytetów Programu Polska Cyfrowa.
ŹRÓDŁA WIEDZY
Zmiany i inne aktualności dotyczące Programu Polska Cyfrowa można śledzić na stronie internetowej
http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/polska_cyfrowa
Informacje o POPC oraz inne aktualności związane funduszami europejskimi na lata 2014 – 2020
36
Tytuł
Program Operacyjny Polska Wschodnia
Dział
Autor
Data utworzenia/
aktualizacji
27.01.2014 r.
Źródła
Projekt POPW (8.01.2014)
www.polskawschodnia.gov.pl/2014_2020
INFORMACJE OGÓLNE
Program Polska Wschodnia będzie realizowany na terenie 5 województw: warmińsko – mazurskiego,
podlaskiego, lubelskiego, podkarpackiego oraz świętokrzyskiego. Te same regiony otrzymały wsparcie
także w dotychczas realizowanym programie dla Polski Wschodniej na lata 2007 – 2013. Dodatkowe
środki zostały dedykowane właśnie tym województwom z uwagi na ich wskaźniki gospodarcze i
społeczne niższe od pozostałych regionów.
Założeniem Programu Polska Wschodnia jest wyrównanie różnic i wsparcie całości obszaru. W
projekcie programu wskazano jednak także szczególnie priorytetowe tereny, na które należy zwrócić
szczególną uwagę przy wyborze i realizacji projektów do dofinansowania.
Główny obszar koncentracji terytorialnej interwencji POPW stanowią miasta wojewódzkie i ich obszary
funkcjonalne. Wynika to z tego, że główne miasta makroregionu koncentrują dużą część jego
potencjału gospodarczego, innowacyjnego i naukowego. W stolicach województw działają
najważniejsze ośrodki badawcze (przede wszystkim szkoły wyższe). Koncentrują one także główne
instytucje otoczenia biznesu, w tym parki naukowo-technologicznie, centra transferu technologii. Poza
tym, PO PW kładzie nacisk na rozwój dostępności komunikacyjnej ośrodków wojewódzkich.
Usprawnienie dostępności komunikacyjnej w skali lokalnej polegać będzie na rozwoju sieci
transportowej oraz systemów transportu publicznego w ośrodkach wojewódzkich i ich obszarach
funkcjonalnych.
Realizacja programu będzie oddziaływać także na obszary wiejskie. Szacuje się, że na te obszary może
zostać przeznaczone ok. 160 mln EUR. Po pierwsze, wraz z poprawą dostępności komunikacyjnej
ośrodków wojewódzkich w pewnym zakresie wzrośnie także dostępność obszarów wiejskich
otaczających te ośrodki. Po drugie, planowane w ramach programu wsparcie działalności badawczorozwojowej, innowacyjnej oraz internacjonalizacji przedsiębiorstw (wzrost eksportu) będzie dotyczyć
także sektora rolno-spożywczego, który w Strategii Rozwoju Polski Wschodniej wskazywany jest jako
jedna z makroregionalnych specjalizacji. Wsparcie w tym zakresie trafi do podmiotów działających w
miastach, jak i obszarach wiejskich. Poza tym, należy oczekiwać wystąpienia efektu rozprzestrzeniania
rozwoju z ośrodków wojewódzkich. Rozwój miast wojewódzkich, zwłaszcza w wymiarze gospodarczym,
oraz wzrost zamożności ich mieszkańców, przełoży się na wzrost popytu, także na towary i usługi
pochodzące z obszarów wiejskich makroregionu. Ponadto rozwój rynków pracy w miastach
wojewódzkich wraz z poprawą ich dostępności komunikacyjnej będzie sprzyjać dojazdom do pracy z
obszarów wiejskich do ośrodków wojewódzkich.
Głównym celem Programu jest wzrost konkurencyjności i innowacyjności makroregionu Polski
Wschodniej. Cel ten będzie realizowany poprzez koncentrację działań programu na:
wsparciu w obszarze innowacyjności i B+R,
wsparciu konkurencyjności przedsiębiorstw w szczególności w obszarze internacjonalizacji,
37
wsparciu w zakresie poprawy efektywności układów transportowych miast wojewódzkich i ich
obszarów funkcjonalnych,
wsparciu w zakresie zwiększenia spójności wewnętrznej makroregionu.
Przedsięwzięcia w ramach POPW zostały tak dobrane, aby jak najbardziej spójnie wzmacniać potencjał
Polski Wschodniej. Wybór ten został dokonany w oparciu o wcześniejsze analizy i założenia
strategiczne. Podstawowym dokumentem wyznaczającym cele Programu Polska Wschodnia jest
przyjęta 11 lipca 2013 r. Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020.
Dokument wyznacza główne kierunki rozwoju makroregionu i stanowi podstawę do programowania
działań rozwojowych. Wizja rozwojowa dla Polski Wschodniej koncentruje się na trzech szansach:
•
podnoszeniu poziomu innowacyjności gospodarki (m.in. poprzez wzmacnianie potencjału
sektora nauki i badań oraz sektora przedsiębiorstw),
•
aktywizacji zasobów pracy i poprawie jakości kapitału ludzkiego (poprzez podnoszenie
umiejętności i kompetencji kadr, sprzyjanie włączeniu społecznemu),
•
zbudowaniu intensywnych powiązań społeczno-gospodarczych z lepiej rozwiniętym
otoczeniem (efektywna infrastruktura komunikacyjna, transportowa i elektroenergetyczna).
Najważniejszymi beneficjentami Programu Polska Wschodnia na lata 2014-2020 będą przedsiębiorcy,
inicjatywy klastrowe, ośrodki innowacji, jednostki samorządu terytorialnego, przewoźnicy kolejowi.
Przeznaczenie znacznej części środków dla administracji samorządowej wynika z obszarów
wspieranych w ramach POPW. Znaczna ich część dotyczy infrastruktury użyteczności publicznej i
działań będących w kompetencjach jednostek samorządowych bądź innych podmiotów publicznych.
Przedsiębiorstwa pojawiają się natomiast w POPW jako podmioty dysponujące odpowiednim
potencjałem do wzmacniania konkurencyjności i innowacyjności regionu. Ponadto zidentyfikowano je
jako podmioty potrzebujące wyjątkowego wsparcia w procesie internacjonalizacji i przyciągania
inwestycji. Ważnym beneficjentem będą też różne instytucje otoczenia biznesu związane z
innowacyjnością, w tym klastry, ośrodki innowacji czy jednostki naukowe. Dzięki wsparciu z Programu
Polska Wschodnia będą mogły wzmacniać swoje pozycje, a jednocześnie poprawiać jakość usług
kierowanych do przedsiębiorców.
PRIORYTETY PROGRAMU
Z celów, strategii i obszarów wsparcia wynika podział Programu Polska Wschodnia na osie
priorytetowe. Program będzie realizowany w czterech osiach merytorycznych:
1.
Innowacyjna Polska Wschodnia
2.
Przedsiębiorcza Polska Wschodnia
3.
Nowoczesna infrastruktura transportowa
4.
Ponadregionalna infrastruktura kolejowa
Uzupełnieniem struktury Programu Polska Wschodnia będzie oś dotycząca pomocy technicznej, a więc
finansująca działania niezbędne do prawidłowego przygotowania, obsługi, realizacji i rozliczenia
programu. Środki otrzymają instytucje zaangażowane z proces wdrażania POPW a także podmioty
Oś 1.
Pierwsza oś Programu Polska Wschodnia koncentruje się na innowacyjności. W jej ramach przewiduje
się dwa podstawowe kierunki wsparcia:
38
1.
Wsparcie na rzecz przedsiębiorstw w zakresie działalności B+R+I (badania+rozwój+innowacje)
2.
Zwiększenie potencjału instytucji otoczenia biznesu
W ramach wsparcia przedsiębiorstw dofinansowane zostaną projekty służące wzmacnianiu zdolności
innowacyjnej firm i transferu technologii, głównie w ramach inteligentnych specjalizacji. Wspierane
będą projekty wdrażania innowacji, które wymagać będą przeprowadzenia prac B+R (wykonanych
przez własne zaplecze rozwojowe lub nabyte od innych jednostek z makroregionu bądź pozostałych
części kraju, jak również i zagranicy). Prace takie służyć mają opracowaniu nowych lub istotnie
ulepszonych produktów (innowacje produktowe) i procesów (innowacje procesowe). W ramach
realizowanych projektów dopuszczalny będzie zakup oraz montaż maszyn, jak i urządzeń technicznych,
narzędzi, przyrządów oraz wyposażenia, o ile służyć to będzie wdrażaniu innowacji, będących
przedmiotem przeprowadzanych prac B+R.
Projekty mające na celu wdrażanie innowacji w przedsiębiorstwach obejmować będą mogły swoim
zakresem także stworzenie lub rozwój istniejącego zaplecza badawczo-rozwojowego, służącego
działalności innowacyjnej oraz związanej z wdrażaną innowacją.
Projekty polegające na wdrażaniu innowacji będą mogły być realizowane zarówno przez pojedyncze
przedsiębiorstwa, jak i ich konsorcja oraz ponadregionalne inicjatywy.
W ramach wyżej wymienionych działań preferowane będą projekty uwzględniające rozwój technologii
zero- i niskoemisyjnych oraz racjonalne wykorzystanie zasobów (eko-innowacyjność i ekoefektywność).
Wspieranie efektywnej i innowacyjnej przedsiębiorczości wymaga istnienia profesjonalnego zaplecza
instytucjonalnego w postaci ośrodków innowacji i przedsiębiorczości. Ośrodki innowacji pełnią funkcje
pośrednictwa w dostępie regionalnych firm do zewnętrznych zasobów wiedzy, doradztwa, finansów,
nawiązywania współpracy z różnymi partnerami firm. Inną ważną ich rolą jest pomoc dla firm
obejmująca diagnozowanie potrzeb, transfer i adaptację obcych rozwiązań do warunków firm. Dlatego
też pierwsza oś POPW, poza wsparciem przedsiębiorstw, zostanie skierowana także do istniejących na
terenie Polski Wschodniej ośrodków innowacji, w szczególności wspartych w ramach perspektywy
finansowej 2007-2013 z Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej. Takie podejście zapewnia
większą koncentrację środków i spójność z inwestycjami publicznymi, których już dokonano.
Zakres działań obejmować będzie poszerzenie wachlarza i profesjonalizacją usług ośrodków innowacji
(np. w zakresie praktycznego wprowadzania innowacji takich, jak audyt innowacyjności w powiązaniu
ze specjalistycznym doradztwem lub usługi asystentów lub brokerów innowacji dla przedsiębiorstw,
zaawansowanych usług proinnowacyjnych, tj. wsparcia transferu technologii, tworzenia firm
technologicznych, stymulowania współpracy przedsiębiorstw z jednostkami B+R, wsparcia
prowadzenia B+R w firmach). Rozwój usług następować będzie poprzez stymulowanie rynku tych
usług.
Działania skierowane będą również na projekty obejmujące swoim zakresem zakup niezbędnego
wyposażenia i rozbudowę infrastruktury ośrodków innowacji pod warunkiem, że wiązać się to będzie z
rozwojem usług dedykowanych przedsiębiorstwom (np. usług pomiarowych, usług diagnostycznych,
usług certyfikacyjnych).
Wsparciem objęte będą również projekty B+R realizowane przez przedsiębiorców, wynikające z ich
indywidualnego zapotrzebowania, których animatorem będą ośrodki innowacji. Preferowane będą te
projekty, które angażować będą ośrodki innowacji, jednostki naukowe (np. uczelnie, instytuty
badawcze) zarówno z makroregionu i pozostałych części kraju, jak i zagranicy.
Dodatkowo w ramach wsparcia przewiduje się działanie mające na celu integrację i wzrost
efektywności ośrodków innowacji Polski Wschodniej. Wsparciem zostanie objęte utworzenie i
39
wdrożenie ponadregionalnej sieci współpracy ośrodków innowacji, konsolidującej i integrującej
istniejącą infrastrukturę badawczo-rozwojową i innowacyjną oraz oferowane usługi na potrzeby
działalności innowacyjnych przedsiębiorstw. Sieć stanowić ma efektywne narzędzie, mające na celu
przygotowanie ośrodków innowacji do udzielenia przedsiębiorstwom zindywidualizowanego wsparcia
uwzględniającego możliwości wprowadzania innowacji w zależności od specyfiki danej branży, w tym w
ramach inteligentnych specjalizacji. Sieć służyć powinna oferowaniu takich usług jak np.: pomoc w
organizowaniu działań inicjujących kontakty oraz udostępnianie miejsc na spotkania inicjujące
kontakty, kojarzenie partnerów, generowanie pomysłów, organizowanie konferencji, seminariów,
realizacja projektów w partnerstwie, realizacja projektów pilotażowych, projektów B+R i dotyczących
innowacji, partnerstwo typu business-to-business, rozwijanie umiejętności.
Oś 2.
Z rozwojem innowacyjności silnie wiąże się przedsiębiorczość. Ta stanowi główne zagadnienie w
drugiej osi priorytetowej Programu Polska Wschodnia.
Planowane działania to:
1.
Platformy startowe dla nowych pomysłów
Celem platform startowych będzie stworzenie warunków sprzyjających rozwojowi nowych,
innowacyjnych pomysłów biznesowych w Polsce Wschodniej. Za animację, tj. przygotowanie, a
następnie zarządzanie platformami startowymi odpowiedzialne będą ośrodki innowacji typu parki
naukowo-technologiczne, parki naukowe, parki technologiczne, inkubatory technologiczne oraz
inkubatory przedsiębiorczości. Realizacja tego instrumentu wsparcia wymagać będzie także sieciowej
współpracy partnerów instytucjonalnych od władz lokalnych i regionalnych poczynając, przez instytucje
wsparcia, sektor finansowy, na środowisku biznesu kończąc. Oferta platformy startowej dla nowych
pomysłów skierowana będzie w szczególności do absolwentów szkół wyższych oraz studentów
ostatnich lat studiów, chcących rozwinąć swój pomysł oraz uruchomić i rozwijać własne firmy w Polsce
Wschodniej. W ramach platform startowych zapewnione zostanie indywidualne wsparcie doradcze,
opieka w formie mentoringu, obejmująca etap prac nad rozwojem nowego pomysłu biznesowego.
Udzielane będzie również wsparcie w zakresie m. in. specjalistycznych konsultacji i usług, pozyskania
niezbędnych umiejętności i wiedzy, uczestnictwa w konferencjach oraz spotkaniach networkingowych,
związanych z rozwojem pomysłu biznesowego. Pomysły rozwinięte w platformach startowych będą
mogły uzyskać wsparcie inwestycyjne związane z utworzeniem nowego przedsiębiorstwa (typu
startup).
2.
Wsparcie internacjonalizacji MŚP
Środki zostaną skierowane na rzecz wzrostu internacjonalizacji firm z makroregionu Polski Wschodniej.
Obejmować ono będzie kompleksowe, indywidualne, profilowane pod odbiorcę działania doradcze na
rzecz zwiększenia zagranicznej wymiany handlowej sektora MŚP z Polski Wschodniej, związane m. in. z
doradztwem w zakresie opracowania strategii wejścia na rynek zagraniczny, analizą rynku docelowego,
przedstawieniem możliwych i optymalnych kanałów dystrybucji, wyselekcjonowaniem oraz
nawiązaniem kontaktów z partnerami zagranicznymi, jak również organizacją spotkań bezpośrednich.
Wsparcie w szczególności adresowane będzie do firm inicjujących działalność eksportową. W celu
maksymalizacji efektów działaniami doradczymi objęte zostaną jednak również MŚP w procesie dalszej
ekspansji na rynkach zagranicznych. Dodatkowo w ramach internacjonalizacji wspierane będą
działania, które skupiać się będą wokół udziału przedsiębiorców w krajowych i międzynarodowych
targach gospodarczych i branżowych.
3.
Wsparcie internacjonalizacji klastrów w zakresie B+R+I
W ramach tego działania wsparciem objęte zostaną działania związane z tworzeniem sieci
międzynarodowych powiązań kooperacyjnych, wymianą specjalistów, udziałem w międzynarodowych
40
zespołach badawczych, opracowaniem międzynarodowych projektów, prowadzących do
przygotowania i złożenia wspólnych wniosków do programów międzynarodowych, organizacją lub
udziałem członków inicjatywy klastrowej w międzynarodowych seminariach, konferencjach, giełdach
technologii lub warsztatach, związanych tematycznie z profilem działalności klastra. Przedsięwzięcia te
mają na celu wymianę doświadczeń, intensyfikację transferu technologii oraz przepływ wiedzy i
informacji pomiędzy ośrodkami przemysłowymi i naukowymi zlokalizowanymi w różnych krajach i
regionach. Ułatwią także komercjalizację wiedzy.
4.
Wsparcie klastrów z Polski Wschodniej
Poza procesem internacjonalizacji przewidziano środki także na wzmocnienie innych potencjalów
ponadregionalnych powiązań kooperacyjnych przedsiębiorstw z 5 województw Polski Wschodniej.
Wspierane będą projekty, których celem będzie podniesienie poziomu konkurencyjności członków
struktur klastrowych, obejmujące swoim zakresem m.in.: przedsięwzięcia inwestycyjne, wzmacniające
konkurencyjność
klastra, jak i poszczególnych jego członków, wspólne działania marketingowe oraz organizację i
rozwijanie efektywnego kosztowo łańcucha dostaw. Projekty powinny również uwzględniać efektywne
wykorzystanie zasobów (np. energii, materiałów, surowców) oraz wprowadzanie do podejmowanych
przedsięwzięć elementów ekozarządzania i ekomarketingu. Przewiduje się również działania na rzecz
podniesienia konkurencyjności MŚP z makroregionu Polski Wschodniej poprzez tworzenie i rozwój
sieciowych produktów turystycznych (w tym m.in. w oparciu o potencjał kulturowy) o znaczeniu co
najmniej ponadregionalnym. Działania wspierane w tym obszarze mają na celu aktywizację
społeczności lokalnych oraz tworzenie nowych miejsc pracy, w szczególności stanowiących atrakcyjną
alternatywę dla pracy w rolnictwie, poprzez stymulowanie powiązań kooperacyjnych pomiędzy
przedsiębiorcami na rzecz tworzenia oraz rozwoju atrakcyjnych, bazujących na istniejącym potencjale
komercyjnych produktów turystycznych.
Oś 3.
Dostępność terytorialna i właściwe skomunikowanie to kolejne wyzwanie stojące przed regionami
Polski Wschodniej. Nacisk na poprawę drogowych powiązań komunikacyjnych został położony w
trzeciej osi priorytetowej POPW.
Jednym z priorytetowych obszarów jest transport miejski. Na dofinansowanie będą mogły więc liczyć
projekty związane z:
budową i przebudową sieci szynowych, trolejbusowych i autobusowych wraz z zakupem
niskoemisyjnego taboru,
budową i przebudową niezbędnej infrastruktury na potrzeby komunikacji miejskiej, w tym
intermodalnych dworców przesiadkowych,
wdrożeniem nowych, rozbudową lub modernizacja istniejących systemów telematycznych na
potrzeby komunikacji miejskiej.
O wsparcie będą mogły występować miasta wojewódzkie Polski Wschodniej, a także związki i
stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego zlokalizowanych na obszarze funkcjonalnym stolic
województw.
Drugim ważnym obszarem są lokalne i regionalne połączenia drogowe. Wsparcie zostanie
przeznaczone na poprawę układów transportowych m.in. przez przebudowę istniejącej sieci drogowoulicznej, służącej efektywnemu skomunikowaniu dzielnic i eliminacji wąskich gardeł, budowę obwodnic
wewnętrznych, budowę i przebudowę odcinków dróg służących połączeniu układu drogowego w
mieście z siecią dróg poza jego obszarem.
41
Oś 4.
Doinwestowania wymaga także infrastruktura kolejowa Polski Wschodniej, która stanowi także istotny
kanał komunikacyjny łączący makroregion z pozostałą częścią kraju. Planowane wsparcie będzie
ukierunkowana na wzmocnienie wewnętrznych i uzupełnienie zewnętrznych połączeń w transporcie
kolejowym Polski Wschodniej. Realizowane będą inwestycje w infrastrukturę liniową (przebudowa
drogi kolejowej oraz sieci trakcyjnej wraz z infrastrukturą towarzyszącą), infrastrukturę punktową
(obiekty obsługi podróżnych, m.in. przystanki, wiaty, kładki dla pieszych oraz inne obiekty inżynieryjne).
Ponadto przewiduje się usprawnienie systemów automatyki kolejowej.
Planowane inwestycje będą prowadzone na istniejących liniach kolejowych w celu zwiększenia
poziomu ich przepustowości w ramach Magistrali Wschodniej stanowiącej szczególną koncepcję
połączenia miast wojewódzkich Polski Wschodniej. Tryb i zakres prowadzonych prac będzie
uzależniony od specyfiki danego odcinka, jego stanu i parametrów technicznych oraz roli i znaczenia w
ponadregionalnym systemie połączeń kolejowych. Przewiduje się m.in. elektryfikację wybranych
odcinków linii oraz inne inwestycje mające na celu poprawę jakości usług kolejowych, a także
zwiększenie prędkości oraz dopuszczalnego maksymalnego nacisku na oś.
Realizacja przedsięwzięć w ramach POPW została zaprojektowana tak, aby stanowiła dodatkowy
element wsparcia, wzmacniający efekty działań inwestycyjnych w infrastrukturę kolejową
zrealizowanych bądź planowanych do realizacji w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 20142020.
Beneficjentem projektów realizowanych w ramach czwartej osi priorytetowej będzie zarządca
infrastruktury kolejowej - PKP PLK S.A.
INSTYTUCJE
Za realizację Programu Polska Wschodnia odpowiada Instytucja Zarządzająca. Jej rolę pełni
Departament Programów Ponadregionalnych w Ministerstwie Infrastruktury i Rozwoju. Przewiduje się
powierzenie części zadań Instytucjom Pośredniczącym, które będą wdrażać poszczególne części
programu – organizować konkursy i dokonywać wyboru projektów do dofinansowania. W ramach
POPW rolę Instytucji Pośredniczących pełnić będą: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości,
Centrum Unijnych Projektów Transportowych oraz Polska Organizacja Turystyczna. Nie wyklucza się
również powołania w razie potrzeby Instytucji Wdrażających. Delegowanie zadań będzie miało miejsce
jedynie wtedy, gdy będzie prowadzić do poprawy skuteczności i efektywności wdrażania programu.
ŹRÓDŁA WIEDZY
Zmiany i inne aktualności dotyczące Programu Polska Wschodnia można śledzić na stronie
internetowej http://www.polskawschodnia.gov.pl/2014_2020
Informacje o POPW oraz inne aktualności związane funduszami europejskimi na lata 2014 – 2020
42
Tytuł
Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój
Dział
Autor
Data utworzenia/
aktualizacji
27.01.2014 r.
Źródła
Projekt POWER (8.01.2014)
www.efs.gov.pl/2014_2020
INFORMACJE OGÓLNE
Zgodnie z założeniami Umowy Partnerstwa, EFS w latach 2014-2020 będzie wdrażany w ramach
krajowego programu operacyjnego oraz 16 regionalnych programów operacyjnych. Na podstawie
dotychczasowych doświadczeń z realizacji EFS w Polsce przyjęto założenie, że na poziomie
regionalnym Europejski Fundusz Społeczny będzie finansował bezpośrednie wsparcie osób w celu
poprawy ich sytuacji na rynku, natomiast PO WER, jako program krajowy, będzie koncentrował się na
poprawie ram funkcjonowania poszczególnych polityk sektorowych. PO WER zastąpi więc
funkcjonujący w latach 2007 – 13 Program Kapitał Ludzki tylko w części. Realizowany będzie bowiem
wyłącznie na poziomie krajowym i będzie zapewniał głównie wsparcie rozwiązań systemowych
w zakresie rynku pracy i integracji społecznej oraz edukacji. W programie przewidziane jest ponadto
dofinansowanie dla uczelni wyższych oraz dla projektów innowacyjnych i współpracy ponadnarodowej.
Inne działania, które w latach 2007 – 2013 były realizowane w regionalnym komponencie Programu
Kapitał Ludzki, będą od roku 2014 wdrażane w ramach programów regionalnych. Program Operacyjny
Wiedza Edukacja Rozwój będzie natomiast realizowany równolegle do 16 programów w regionach
w celu stworzenia bardziej efektywnych ram polityk, których oddziaływanie będzie miało miejsce na
poziomie regionalnym w postaci bezpośredniego wsparcia indywidualnego.
W ramach Programu Wiedza Edukacja Rozwój wspierane będą obszary zatrudnienia i mobilności
pracowników, włączenia społecznego i walki z ubóstwem, inwestowania w edukację, umiejętności
i uczenie się przez całe życie oraz wzmacniania sprawności i efektywności państwa.
Głównymi celami zaplanowanymi do realizacji w ramach programu są więc:
wdrożenie reform systemów i struktur w wybranych obszarach polityk publicznych, kluczowych
z punktu widzenia strategii Europa 2020 i krajowych programów reform,
wspieranie jakości, skuteczności i otwartości szkolnictwa wyższego jako instrumentu budowy
gospodarki opartej o wiedzę,
poszukiwanie nowych, niestosowanych dotąd na szerszą skalę innowacyjnych metod
rozwiązywania problemów społecznych takich jak: bezrobocie, wykluczenie społeczne czy brak
kwalifikacji i wykształcenia (wypracowywanie tych metod będzie odbywać się w drodze
tworzenia i testowania nowych rozwiązań, a także poprzez przenoszenie rozwiązań
stosowanych w innych krajach w ramach współpracy ponadnarodowej),
realizacja programów w zakresie mobilności ponadnarodowej czyli np. staży i praktyk
zagranicznych w ramach programów Erasmus czy Leonardo da Vinci,
realizacja działań ukierunkowanych na bezrobotne osoby młode w wieku od 15 do 24 roku
życia i poprawę ich sytuacji na rynku pracy w ramach Inicjatywy na rzecz zatrudnienia osób
młodych i Gwarancji dla młodzieży.
43
PRIORYTETY PROGRAMU
Wspierane w Programie Wiedza Edukacja Rozwój obszary, będą realizowane w ramach czterech osi
priorytetowych, na które został podzielony PO WER:
1.
Osoby młode na rynku pracy
2.
Efektywne polityki publiczne dla rynku pracy, gospodarki i edukacji
3.
Szkolnictwo wyższe dla gospodarki i rozwoju
4.
Innowacje społeczne i współpraca ponadnarodowa
Uzupełnieniem struktury Programu Wiedza Edukacja Rozwój będzie oś dotycząca pomocy technicznej,
a więc finansująca działania niezbędne do prawidłowego przygotowania, obsługi, realizacji i rozliczenia
programu. Środki otrzymają instytucje zaangażowane z proces wdrażania POWER a także podmioty
Oś 1.
Konieczność podjęcia zintensyfikowanych działań skoncentrowanych na osobach młodych jest już od
wielu lat sygnalizowana przez Komisję Europejską, która sama podjęła szereg działań mających na celu
wsparcie osób młodych. Propozycją Komisji były m.in. przedstawione w 2012 r. „Gwarancje dla
Młodzieży” zawarte w ramach Pakietu na rzecz Zatrudnienia Młodzieży. Jest to skierowany do państw
członkowskich UE postulat zagwarantowania wszystkim młodym osobom w wieku od 15 do 24 lat,
którzy nie mają zatrudnienia ani nie uczestniczą w kształceniu lub szkoleniu (tzw. młodzież NEET),
dobrej jakości oferty zatrudnienia, dalszego kształcenia, przyuczenia do zawodu lub stażu.
W ramach PO WER przewidziano osobny priorytet poświęcony działaniom mającym na celu efektywną
aktywizację zawodową osób młodych. W katalogu działań, które będą przyczyniać się do osiągnięcia
tego efektu, znajdą się między innymi staże, szkolenia, stypendia, studia podyplomowe, przyuczenie do
zawodu czy przekwalifikowanie. Możliwe będzie także uzyskanie wsparcia na rozpoczęcie własnej
działalności gospodarczej. Środki na otwieranie firmy dostępne będą w postaci pożyczek dla osób
młodych, bezrobotnych, poniżej 29 roku życia.
Oś 2.
Rozwiązania systemowe w zakresie polityki rynku pracy, integracji społecznej, gospodarczej czy
edukacyjnej będą realizowane w ramach pierwszej osi priorytetowej POWER. Jest to najbardziej
rozbudowana cześć programu, a kategorie możliwych do dofinansowania przedsięwzięć są bardzo
zróżnicowane. Należą do nich:
promowanie równouprawnienia,
adaptacja przedsiębiorstw i pracowników,
aktywne i zdrowe starzenie się,
instytucje rynku pracy,
aktywna integracja,
usługi socjalne i zdrowotne,
gospodarka społeczna,
edukacja,
44
uczenie się przez całe życie i kształcenie zawodowe.
Równość
W ramach tworzenia warunków dla wyrównywania szans płci na rynku pracy, planuje się stworzenie
modelu monitorującego różnice w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn wykonujących pracę o tej
samej wartości oraz opracowywanie i wdrażanie zmian w zakresie równości szans płci na poziomie
aktów prawnych. Ponadto realizowane będą programy wspierające przy wyborze ścieżki kariery
zawodowej czy programy promujące równy udział kobiet i mężczyzn na stanowiskach decyzyjnych.
Promowane będą także rozwiązań na rzecz godzenia życia zawodowego i prywatnego.
O środki na realizację takich przedsięwzięć będą mogły występować właściwe ministerstwa oraz
Pełnomocnik Rządu ds. Równego Traktowania
Adaptacja
Przedsięwzięcia w zakresie adaptacyjności powinny mieć na celu podnoszenie jakości zarządzania
rozwojem przedsiębiorstw, poprawę efektywności systemu wczesnego ostrzegania i szybkiego
reagowania przedsiębiorstw na zmiany gospodarcze oraz upowszechnianie mechanizmów i narzędzi
dialogu społecznego. W związku z tym przewiduje się dofinansowanie m.in.: działań budujących
świadomość właścicieli i kadry zarządzającej MMŚP na temat korzyści z zarządzania rozwojem (w tym
zarządzania strategicznego i zarządzania zasobami ludzkimi); rozwiązań systemowych wspierających
rozwój przedsiębiorstw w branżach i sektorach istotnych z punktu widzenia rozwoju gospodarczego
kraju; badań pozwalających prognozować zmiany dynamiki kluczowych trendów mikroi makroekonomicznych, zachodzących na poziomie określonych branż gospodarczych, sektorów
i obszarów geograficznych; narzędzi zapobiegania sytuacjom kryzysowym przedsiębiorstw, które
odczuwają negatywne skutki zmiany gospodarczej; mechanizmów i narzędzi dialogu społecznego
w zakresie organizacji pracy, podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracowników, zarządzania zmianą
gospodarczą.
Wsparcie będzie prowadzone przez ministra gospodarki, Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości
oraz partnerów społecznych i gospodarczych.
Ludzie starsi
Priorytet dotyczący aktywnego i zdrowego starzenia się będzie realizowany poprzez projekty
pilotażowe i testujące w zakresie programów profilaktycznych zawierające m.in. komponent badawczy,
edukacyjny oraz wspierający współpracę pomiędzy różnymi podmiotami leczniczymi; ogólnokrajowe
programy w zakresie edukacji zdrowotnej i promocji zdrowego stylu życia; prowadzenie badań i analiz
nad starzeniem się i sytuacją osób starszych oraz ich upowszechnianie.
Przedsięwzięcia te będą mogły być realizowane przez dość szerokie grono podmiotów: właściwe
ministerstwa (w szczególności ministra zdrowia), Narodowy Fundusz Zdrowia, podmioty posiadające
potencjał do opracowywania programów profilaktycznych (np. uczelnie medyczne, szpitale kliniczne,
instytuty badawcze).
Rynek pracy
Minister właściwy do spraw pracy będzie odpowiadał za realizację kolejnego obszaru wspieranego
w pierwszej osi priorytetowej PO WER – instytucji runku pracy. Głównym celem jaki został postawiony
na tym polu jest podniesienie efektywności działań instytucji rynku pracy w odniesieniu do
zmieniającej się sytuacji w tym obszarze. Zaproponowane rozwiązania systemowe mają na celu
zwiększenie efektywności usług świadczonych na rzecz klientów instytucji rynku pracy. Priorytet
zakłada modernizację struktur organizacyjnych, podnoszenie kwalifikacji kadr instytucji rynku pracy,
zastosowanie nowoczesnych technologii komunikacyjnych i informacyjnych. Obejmie także
45
modernizację systemu zarządzania informacjami wykorzystywanymi w usługach rynku pracy. Przyczyni
się to do wzmocnienia efektywności działania instytucji rynku pracy oraz do ich profesjonalizacji.
Integracja społeczna
Również na poziomie ministerialnym realizowane będą przedsięwzięcia związane z szeroko rozumianą
integracją społeczną. Poprawa jakości działań na rzecz ubóstwa i wykluczenia wymaga integracji
polityk publicznych, w szczególności polityk w obszarze pomocy i integracji społecznej, wsparcia
rodziny, rehabilitacji społeczno – zawodowej osób niepełnosprawnych, zatrudnienia, zdrowia, edukacji,
ekonomii społecznej, mieszkalnictwa, kurateli sądowej, systemu penitencjarnego. W związku z tym
wspierane będą zmiany systemowe mające sprzyjać integracji tych polityk na poziomie krajowym,
regionalnym i lokalnym, w celu skutecznego przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu. To
z kolei pociąga za sobą potrzebę realizacji działań systemowych na rzecz lepszej koordynacji na
poziomie krajowym polityk sektorowych i regionalnych na rzecz włączenia społecznego i zwalczania
ubóstwa. Jednocześnie projekty mają zapewniać także indywidualizację usług, czyli dostosowanie usług
do potrzeb poszczególnych osób i grup dotkniętych lub zagrożonych różnorodnymi formami
wykluczenia.
Promowanie włączenia społecznego i zwalczanie ubóstwa realizowane będzie także poprzez działania
w obszarze wyrównywania dostępu do usług społecznych. Kluczowe jest wypracowanie nowych
rozwiązań systemowych i standardów w zakresie usług zdrowotnych, w tym opiekuńczych dla osób
niesamodzielnych, także osób starszych, uwzględniających aspekty opieki medycznej. Nowe
rozwiązania powinny być dodatkowo ukierunkowane na wspieranie deinstytucjonalizacji usług.
Podejmowane działania będą skoncentrowane na poszerzaniu i lepszym dopasowaniu oferty usług
kierowanych do osób wykluczonych. Ponadto, w celu wzmacniania integracji społecznej i terytorialnej,
będą wspierane działania powiązane z rewitalizacją, w tym m.in. zapobieganie bezdomności poprzez
wspieranie dostępu do mieszkalnictwa chronionego.
Ekonomia społeczna
Dla zwiększenia skuteczności polityki publicznej w zakresie zwiększania zatrudnienia oraz zwalczania
wykluczenia społecznego i ubóstwa kluczowe znaczenie ma rozwój sektora ekonomii społecznej, w tym
przedsiębiorczości społecznej. Niezbędne jest więc tworzenie sprzyjających warunków dla rozwoju
tego sektora na wszystkich poziomach: krajowym, regionalnym i lokalnym. Planuje się tworzenie
i wdrożenie rozwiązań systemowych mających na celu stworzenie przyjaznego środowiska dla rozwoju
ekonomii społecznej, w tym do realizacji przez sektor ekonomii społecznej usług użyteczności
publicznej. Wprowadzane będą także zwrotne instrumenty finansowe na rzecz rozwoju ekonomii
społecznej i przedsiębiorczości społecznej (np. systemy pożyczkowe i poręczeniowe), a także
instrumenty innowacyjne (np. social venture capital).
Przedsięwzięcia te będą realizowane przez ministra pracy, Bank Gospodarstwa Krajowego oraz
działające podmioty ekonomii społecznej.
Edukacja
System edukacji w Polsce stoi przed wyzwaniami, jakie niesie ze sobą rozwój gospodarki opartej na
wiedzy oraz zapewnienie spójności społecznej i równych szans. Stąd w tym obszarze również
przewidziano wsparcie z Programu Wiedza Edukacja Rozwój. Priorytet zakłada z jednej strony wsparcie
systemu oświaty w zakresie podwyższenia jakości pracy szkół, w tym zwiększenia ich funkcji
społecznych, z drugiej koncentrując się na działaniach ukierunkowanych na rozwój metod
wspierających procesy uczenia się. Zakłada się także modernizację mechanizmów i procesów
zarządzania oświatą, co ma przyczynić się do zwiększenie ich efektywności.
Potencjalnymi beneficjentami, którzy będą mogli otrzymać wsparcie na realizację takich przedsięwzięć
są m.in. Ministerstwo Edukacji Narodowej, Ośrodek Rozwoju Edukacji, Instytut Badań Edukacyjnych,
46
Centralna i Okręgowe Komisje Egzaminacyjne, Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą czy
Centrum Informatyczne Edukacji.
Obszar edukacji pojawia się w Programie Wiedza Edukacja Rozwój także w kontekście kształcenia
ustawicznego. Celami realizowanych przedsięwzięć mają być:
stworzenie warunków dla współpracy przedsiębiorców ze szkołami i placówkami edukacyjnymi
różnego typu i szczebla w procesie kształcenia i egzaminowania,
rozwój uczenia się przez całe życie poprzez budowę krajowego systemu kwalifikacji,
poprawa dostępności, jakości i adekwatności usług edukacyjnych (rozwojowych) świadczonych
na rzecz przedsiębiorstw i ich pracowników ,
zapewnienie wykwalifikowanych
demograficzne kraju.
kadr
medycznych
odpowiadających
na
potrzeby
Administracja
Ostatnim obszarem interwencji w ramach pierwszej osi priorytetowej PO WER będzie wzmocnienie
potencjału administracji publicznej do posługiwania się nowoczesnymi narzędziami w tworzeniu,
wdrażaniu i zarządzaniu politykami publicznymi. Jednocześnie wsparcie zostanie skoncentrowane
w szczególności na tych narzędziach i politykach, które w największym stopniu wpływają na
efektywność gospodarowania, konkurencyjność i rozwój przedsiębiorstw. Planuje się w szczególności
wsparcie przedsięwzięć zakładających:
podnoszenie kwalifikacji pracowników administracji publicznej
przygotowanie regulacji, wzmacniające oparcie polityk na dowodach,
odpowiedzialnych
za
opracowanie i rozwijanie rozwiązań umożliwiających dokonanie pogłębionej analizy wpływu
proponowanych regulacji na sektor małych i średnich przedsiębiorstw,
wprowadzenie powszechnego systemu monitorowania świadczenia usług publicznych oraz
doskonalenia jakości świadczonych usług administracyjnych,
podnoszenie kwalifikacji pracowników administracji publicznej uczestniczących w wydawaniu
decyzji administracyjnych,
wprowadzenie do urzędów administracji publicznej, jak również szeroko pojętej administracji
świadczącej, systemów zarządzania satysfakcją klienta.
Oś 3.
Zapewnienie kształcenia na poziomie wyższym odpowiadającego potrzebom gospodarki, rynku pracy
i społeczeństwa; podniesienie jakości studiów doktoranckich; zwiększenie otwartości i mobilności
międzynarodowej szkolnictwa wyższego; poprawa jakości dydaktyki i rozwój systemów zarządzania
w uczelniach oraz rozwój kształcenia przeddyplomowego na kierunkach medycznych to cele drugiej
osi priorytetowej Programu Wiedza Edukacja Rozwój. Uczelnie będą mogły realizować przedsięwzięcia
rozwijające ich potencjał naukowo – dydaktyczny, a także wzmacniać inne zdolności i możliwości.
Wsparcie w obszarze szkolnictwa wyższego będzie skoncentrowane na podniesieniu jakości
kształcenia, a tym samym zwiększeniu szans absolwentów na jak najszybsze rozpoczęcie aktywnego
funkcjonowania na rynku pracy. Kluczową rolę w najbliższych latach odgrywać będzie współpraca
uczelni z otoczeniem zewnętrznym, zarówno społecznym jak i gospodarczym. Włączenie się
pracodawców w proces kształcenia, zaowocuje pojawieniem się na rynku pracy absolwentów
posiadających nie tylko wiedzę teoretyczną, ale także praktyczne umiejętności i kompetencje miękkie.
Szczególnie istotną rolę współpraca ta powinna odegrać w przypadku programów kształcenia o profilu
praktycznym.
47
Ważnym obszarem koncentracji wsparcia będzie kontynuacja działań na rzecz zwiększenia liczby
dobrze wykształconych absolwentów kierunków i obszarów kształcenia, które są kluczowe dla rozwoju
gospodarki.
Do realizacji celu Priorytetu przyczyniać się będą również programy rozwojowe uczelni, ukierunkowane
na przygotowanie szkół wyższych na zachodzące zmiany i kluczowe wyzwania. Zasadne w związku
z tym będzie wspieranie rozwiązań systemowych ukierunkowanych na rozszerzenie oraz modyfikację
dotychczasowej działalności uczelni, a także poprawę jakości funkcjonowania i organizacji kształcenia
na uczelni. Konieczne w tym zakresie będzie również zwiększenie efektywnego zarządzania
szkolnictwem wyższym, poprzez rozwój kompetencji zarządczych kadr kierowniczych
i administracyjnych w uczelniach, w szczególności w zakresie zarządzania finansami uczelni.
Oś 4.
W ostatnim, czwartym priorytecie Programu Wiedza Edukacja Rozwój, przewidziano wsparcie na
realizację projektów innowacyjnych i obejmujących współpracę ponadnarodową. Projekt innowacyjny
to projekt, którego celem jest poszukiwanie nowych, lepszych, efektywniejszych sposobów
rozwiązywania problemów mieszczących się w obszarach wsparcia EFS. Z kolei projekty współpracy
ponadnarodowej powinny przyczyniać się do osiągnięcia celów danego priorytetu, wykorzystując
doświadczenia partnerów z innych krajów. Projekty te mogą zatem korzystać z już gotowych
i stosowanych w innych miejscach rozwiązań oraz przewidywać ich adaptowanie bądź wypracowywać
nowe rozwiązania przy udziale partnerów z innych krajów.
Celem interwencji będzie wykorzystanie innowacji społecznych do przetestowania i wypracowania
nowych skuteczniejszych rozwiązań problemów w obszarze zatrudnienia, integracji społecznej,
kształcenia przez całe życie oraz modernizacji funkcjonowania administracji publicznej, w przypadku
których dotychczasowe działania nie są wystarczające lub wymagają nowego podejścia. Jednocześnie
będą się koncentrowały na najtrudniejszych i kluczowych problemach, wspierając osiągnięcie celów
wynikających z dokumentów strategicznych.
Programy mobilności ponadnarodowej będą służyć nabyciu nowych umiejętności i kompetencji oraz
ich doskonaleniu, a także zdobyciu doświadczenia zawodowego przez osoby na rożnym etapie
kształcenia i kariery zawodowej. Przyczynią się również do poprawy jakości funkcjonowania, w tym
udoskonalenia metod pracy i zarządzania, podmiotów prywatnych i publicznych.
INSTYTUCJE
Za realizację Programu Wiedza Edukacja Rozwój będzie odpowiadała instytucja zarządzająca. Jej
funkcję będzie pełnił Departament Europejskiego Funduszu Społecznego w Ministerstwie
Infrastruktury i Rozwoju. Poszczególne części programu będą wdrażane przez powołane instytucje
pośredniczące. To one będą ogłaszać konkursy, przyjmować wnioski o dofinansowanie, oceniać je, a
następnie wspierać beneficjentów w realizacji projektów i ich rozliczeniu. W przypadku dużej ilości
zadań, część pracy będą mogły przekazać instytucjom wdrażającym. Rolę instytucji pośredniczących w
POWER pełnić będą:
 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (MPiPS)
 Ministerstwo Zdrowia (MZ)
 Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji (MAiC)
 Kancelaria Prezesa Rady Ministrów (KPRM)
 Ministerstwo Sprawiedliwości (MS)
 Ministerstwo Edukacji Narodowej (MEN)
 Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBIR)
48
 Centrum Projektów Europejskich (CPE)
 16 Wojewódzkich Urzędów Pracy (WUP)
ŹRÓDŁA WIEDZY
Zmiany i inne aktualności dotyczące Programu Wiedza Edukacja Rozwój można śledzić na stronie
internetowej http://www.efs.gov.pl/2014_2020
Informacje o POWER oraz inne aktualności związane funduszami europejskimi na lata 2014 – 2020
49
SIŁA W REGIONACH!
Znaczna część funduszy europejskich na lata 2014 – 2020 została skierowana na poziom
regionalny i będzie wdrażana przez Urzędy Marszałkowskie. Instrumentem realizacji tych
środków będą regionalne programy operacyjne przygotowane dla każdego województwa. Skąd
tak duża preferencja dla regionów? Jakie przedsięwzięcia będą realizowane w nowych
programach? Ile środków otrzymają województwa?
WIĘCEJ DLA REGIONÓW
W latach 2014 – 2020 więcej środków będzie zarządzanych na poziomie regionalnym. Dzięki temu
samorządy województw, w oparciu o kontrakty terytorialne oraz wykorzystując regionalne programy
operacyjne i inne instrumenty wsparcia, będą bardziej zaangażowane we wdrażanie funduszy
europejskich. Zapewni to większą decentralizację systemu zarządzania i tym samym lepsze
dopasowanie do lokalnych potrzeb. Ponadto większe kompetencje uzyskają samorządy miast, które
będą mogły realizować instrumenty zintegrowane i samodzielnie wdrażać środki.
Pozytywnie oceniono dotychczas postępującą decentralizację zarządzania funduszami europejskimi –
samorządy sprawdziły się w poprzednich perspektywach, sprawnie wdrażały fundusze, więc tym razem
otrzymały jeszcze większy kredyt zaufania i tym samym większą odpowiedzialność.
W nowych programach regionalnych pojawiają się zarówno środki Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego (EFRR), jak i Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS). Sytuacja taka będzie miała
wymierny wpływ na wielkość środków zarządzanych bezpośrednio przez regiony. Nastąpi wzrost
udziału funduszy strukturalnych (EFRR i EFS łącznie) zarządzanych regionalnie z 37,3% do ok. 60% (czyli
o ponad 22 punkty procentowe). Udział EFRR przeznaczony na regionalne programy operacyjne w
całości alokacji EFRR wyniesie ponad 55% (wzrost z 49,7%), natomiast w przypadku EFS będzie to ok.
72% całości alokacji na ten fundusz.
Podział środków pomiędzy poziom krajowy a regionalny został dokonany przy założeniu zwiększenia
przejrzystości zarządzania środkami unijnymi oraz wyeliminowania znacznej części błędów systemu na
lata 2007-2013. Najważniejsze zasady podziału to:
 odejście od stosowania kryterium kwotowego (które
w perspektywie 2007-2013);
nastręczało wiele problemów
 zastosowanie nie więcej niż dwóch kryteriów podziału jednocześnie - najważniejsze kryteria
podziału to: zasięg geograficzny wsparcia; beneficjent (typ beneficjenta/masowość
beneficjenta/zdolność instytucjonalna); skala oddziaływania interwencji (znaczenie) oraz
oczywiście kryteria charakterystyczne dla konkretnego typu interwencji.
SPECYFIKA RPO
W latach 2014 – 2020 w Polsce Fundusze Europejskie realizowane będą na dwóch poziomach –
centralnym i regionalnym. Na szczeblu centralnym przewidziano programy Europejskiej Współpracy
Terytorialnej oraz 8 programów krajowych finansowanych z Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS), Funduszu Spójności (FS), a także
Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) oraz Europejskiego
Funduszu Morskiego i Rybackiego (EFMR). Na poziomie regionalnym z kolei planuje się realizację 16
regionalnych programów operacyjnych (RPO).
Programy regionalne w latach 2014 – 2020 będą dwufunduszowe – finansowane będą zarówno
z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, jak i Europejskiego Funduszu Społecznego.
50
W związku z tym kompleksowo będą odpowiadać na potrzeby danego województwa. Zarządy
poszczególnych województw opracowały już projekty własnych programów regionalnych. Zostały już
także podzielone środki.
Procedura przygotowania i zatwierdzania programów w województwach jest taka sama, jak w
przypadku programów krajowych. Po przeprowadzeniu konsultacji, analizie ich wyników i opracowaniu
ostatecznej wersji projektu, dokumenty przekazywane są Komisji Europejskiej, gdzie będą czekać na
uwagi i zatwierdzenie. W wielu województwach etap konsultacji społecznych został już zakończony,
jednak niektóre regiony dopiero niedawno przedstawiły pierwsze projekty programów. Już teraz,
patrząc na stan zaawansowania prac w poszczególnych województwach, można stwierdzić, że nie
wszystkie RPO wystartują jednocześnie. Przykładowo RPO dla Śląska ma już gotowy nie tylko projekt
programu, ale także szczegółowego opisu priorytetów. Z kolei na Warmii i Mazurach dopiero
niedawno rozpoczęły się konsultacje społeczne pierwszej wersji projektu RPO.
JAKIE FUNDUSZE?
Środki wdrażane na poziomie regionalnym zostały już podzielone. W stosunku do innych województw,
najwięcej funduszy otrzymały województwa śląskie, małopolskie i wielkopolskie. Z kolei najmniejsze
alokacje przewidziano dla województw: lubuskiego, opolskiego, podlaskiego.
NA CO FUNDUSZE?
Każdy program regionalny ma własną strukturę uwzględniającą specyfikę województwa, jego potrzeby.
W związku z tym układ poszczególnych RPO będzie się różnił – inne numery będą miały poszczególne
osie, różna będzie liczba priorytetów, a przede wszystkim odmienne będą szczegółowe zasady
ubiegania się o wsparcie, takie jak: minimalne i maksymalne kwoty dofinansowania, poziomy wsparcia,
typy wydatków możliwych do sfinansowania, kryteria wyboru projektów.
Wszystkie programy regionalne muszą jednak skupiać się wokół obszarów – priorytetów wskazanych
przez Komisję Europejską. Znaczna część projektu Umowy Partnerstwa (ogólnego dokumentu
nadającego ramy realizacji funduszy europejskich na lata 2014 – 2020 w Polsce) poświęcona jest
obszarom tematycznym, wokół których skoncentrowane będzie wsparcie w przyszłych programach.
Zgodnie ze stanowiskiem Komisji Europejskiej będzie to 11 celów tematycznych:
 wspieranie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji (np. dofinansowanie
naukowych);
 zwiększenie stopnia wykorzystania technologii informacyjno – komunikacyjnych (np. wsparcie
 podnoszenie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw (np. nowe inwestycje
w firmach);
 wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach (np. inwestycje
w zakresie odnawialnych źródeł energii);
 promowanie dostosowania do zmian klimatu, zarządzanie ryzykiem (np. wspieranie
 ochronę środowiska naturalnego i wspieranie efektywności wykorzystywania zasobów (np.
51
 promowanie zrównoważonego transportu (np. dofinansowanie budowy dróg, rozwoju
 wspieranie zatrudnienia i mobilności pracowników (np. środki na zakładanie firm, na szkolenia
dla pracowników);
 wspieranie włączenia społecznego i walkę z ubóstwem (np. wsparcie osób zagrożonych
 inwestowanie w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie (np. środki na tworzenie
 wzmacnianie potencjału instytucjonalnego i skuteczności administracji publicznej (np.
W programach regionalnych przewidziane będzie wsparcie z dziesięciu wymienionych celów
tematycznych. Nie obejmą one tylko jedenastego obszaru – wsparcia administracji. Takie projekty będą
bowiem realizowane tylko na poziomie krajowym.
Cele tematyczne określone przez Komisję Europejską będą w ramach RPO realizowane w postaci osi
priorytetowych – części programu regionalnego. Jak wspomniano wyżej, każdy program będzie miał
własną, dostosowaną do potrzeb regionu, strukturę. Dla przykładu jednak warto pokazać układ osi
priorytetowych w jednym z programów – będzie to przykład z województwa podlaskiego:
 Oś priorytetowa I: Wzmocnienie potencjału i konkurencyjności gospodarki regionu (np. środki
na rozwój działalności gospodarczej)
 Oś priorytetowa II: Przedsiębiorczość i aktywność zawodowa (np. wsparcie dla osób
bezrobotnych)
 Oś priorytetowa III: Kompetencje i kwalifikacje (np. szkolenia podnoszące wiedzę)
 Oś priorytetowa IV: Poprawa dostępności transportowej (np. budowa dróg regionalnych)
 Oś priorytetowa V: Gospodarka niskoemisyjna (np. wsparcie na odnawialne źródła energii)
 Oś priorytetowa VI: Ochrona środowiska i racjonalne gospodarowanie jego zasobami (np.
monitoring zagrożeń środowiska)
 Oś priorytetowa VII: Poprawa spójności społecznej (np. przeciwdziałanie wykluczeniu
społecznemu i rewitalizacja)
 Oś priorytetowa VIII: Infrastruktura dla usług użyteczności publicznej (np. wsparcie szkół i
szpitali)
ŹRÓDŁA WIEDZY
Pozyskiwanie informacji o programach regionalnych jest utrudnione, z uwagi na ich rozproszenie.
Szczegółowe wskazania i aktualności publikowane są bowiem najczęściej tylko na regionalnych
portalach internetowych. Najważniejsze z nich pojawiają się także na portalu funduszy europejskich
(www.funduszeeuropejskie.gov.pl/2014_2020).
W celu ułatwienia pozyskania informacji na temat zachęcamy do korzystania z regionalnych stron
internetowych. Zawierają one obecnie projekty poszczególnych programów regionalnych oraz inne
strategiczne wytyczne dotyczące regionu. W miarę postępu prac, informacje te zostaną uzupełnione o
szczegółowe dokumenty i warunki otrzymania wsparcia z danego programu.
RPO dolnośląskie:
http://rpo.dolnyslask.pl
52
RPO kujawsko-pomorskie:
http://www.mojregion.eu/programowanie-2014-2020
RPO lubelskie:
http://www.npf.rpo.lubelskie.pl
RPO lubuskie:
http://rpo2020.lubuskie.pl
RPO łódzkie:
http://www.rpo.lodzkie.pl
RPO małopolskie:
http://www.fundusze.malopolska.pl/2014_2020
RPO mazowieckie:
http://rpo.mazovia.pl/konsultacje
RPO opolskie:
http://rpo.opolskie.pl
RPO podkarpackie:
http://www.rpo.podkarpackie.pl/perspektywa
RPO podlaskie:
http://www.rpowp.wrotapodlasia.pl
RPO pomorskie:
http://strategia2020.pomorskie.eu
RPO śląskie:
http://rpo.slaskie.pl
RPO świętokrzyskie:
http://rpo-swietokrzyskie.pl
RPO warmińsko – mazurskie:
http://rpo.warmia.mazury.pl
RPO wielkopolskie:
http://www.wrpo.wielkopolskie.pl
RPO zachodniopomorskie:
http://www.perspektywa2020.wzp.pl
Źródło: opracowanie własne
Zapraszamy także do kontaktu z Punktami Informacyjnymi działającymi w poszczególnych
województwach – konsultanci posiadają aktualne informacje na temat poszczególnych RPO. Dane
teleadresowe
do
wszystkich
punktów
można
znaleźć
na
stronie
internetowej
www.funduszeeuropejskie.gov.pl/punkty.
53

FUNDUSZE EUROPEJSKIE 2014 - 2020

Transkrypt

Podobne dokumenty

Manifest EFAP 13 października 2008 r. "Architektura nie może

Spis treœci EUROPEJSKIE - Prawo Europejskie w Praktyce

Punkt Informacyjny Fundusze Europejskie - 22.03.2016

seminaria

certyfikat

Spis treœci EUROPEJSKIE - Prawo Europejskie w Praktyce

Generuj PDF - Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka

Nowoczesność w zasięgu ręki

Włącz się do gry