Czy dziecko może być uczulone na mleko matki ?

poradnikmedyczny.pl
Czy dziecko może być uczulone na mleko
matki ?
Od końca lat siedemdziesiątych po okresie fascynacji różnorodnymi mieszankami
mlecznymi produkowanymi przemysłowo rozpoczął się w krajach uprzemysłowionych okres
promocji karmienia naturalnego. Przekonywano, że ten sposób karmienia w sposób
optymalny pokrywa wszystkie potrzeby żywieniowe noworodka i niemowlęcia.
Od końca lat siedemdziesiątych po okresie fascynacji różnorodnymi mieszankami mlecznymi
produkowanymi przemysłowo rozpoczął się w krajach uprzemysłowionych okres promocji
karmienia naturalnego. Przekonywano, że ten sposób karmienia w sposób optymalny pokrywa
wszystkie potrzeby żywieniowe noworodka i niemowlęcia. Dowodzono, że w znaczącym stopniu
zmniejsza również ryzyko wystąpienia wielu chorób zarówno okresu dziecięcego, jak i chorób
cywilizacyjnych dotykających osoby dorosłe: choroby wieńcowej, nadciśnienia tętniczego,
cukrzycy, udaru mózgu. W literaturze naukowej liczne były prace dokumentujące dobroczynny
wpływ przedłużonego karmienia naturalnego na zapobieganie chorobom alergicznym.
Dalsze obserwacje sprawiły jednak, że dziś z całą pewnością możemy powiedzieć, że karmienie
naturalne w pełni nie zabezpiecza żywionego w ten sposób dziecka przed ujawnieniem się
objawów klinicznych choroby alergicznej.
Dane epidemiologiczne szacują, że problem alergii pokarmowej dotyczy 0.5-2% niemowląt
karmionych naturalnie. Powstawanie objawów klinicznych choroby wiąże się z możliwością
przenikania alergenów pokarmowych z przewodu pokarmowego matki drogą naczyń chłonnych i
krwionośnych do gruczołu piersiowego, a stąd drogą mleka do jelita karmionego naturalnie
niemowlęcia. Jelito małego dziecka jest niedojrzałe morfologicznie i czynnościowo, co ułatwia
wzmożone przenikanie alergenów pokarmowych przez nabłonek jelitowy i powstawanie objawów
klinicznych alergii pokarmowej. Dowodem na przechodzenie alergenów pokarmowych z diety
kobiety karmiącej do jej mleka jest obecność w nim najsilniejszego spośród uczulających białek
mleka krowiego (?-laktoglobuliny).
Często rodzice zadają lekarzom pytanie, dlaczego właśnie nasze karmione naturalnie
dziecko jest alergikiem?
Okazuje się, że czynników sprzyjających ujawnianiu się objawów klinicznych alergii pokarmowej
jest wiele. Zdecydowanie częściej chorują dzieci z rodzin ,,obciążonych alergią", a więc takich, w
których inni członkowie (matka, ojciec, rodzeństwo, dziadkowie) również chorują na schorzenie o
podłożu alergicznym. Duże znaczenie jako ,,wyzwalacz" objawów klinicznych alergii pokarmowej
ma działanie niekorzystnych czynników środowiskowych np. narażenie na działanie popularnych
alergenów wziewnych (kurz domowy, grzyby pleśniowe, zwierzęta futerkowe), ekspozycja na dym
tytoniowy, zanieczyszczenie środowiska, a także współistniejące zakażenia wirusowe i bakteryjne,
zwłaszcza jeśli są leczone antybiotykami. Nie bez znaczenia jest także stosowanie sporadycznych
przerw w karmieniu naturalnym z użyciem mieszanek mlecznych modyfikowanych, a także
stosowanie preparatów farmakologicznych zawierających w składzie alergeny pokarmowe np.
maści z kazeiną.
Zestaw alergenów pokarmowych uczulających poprzez mleko matki zbliżony jest do listy
alergenów bezpośrednio odpowiedzialnych za występowanie objawów chorobowych.
Do pokarmów najczęściej uczulających tą drogą należą: mleko krowie i przetwory mleczne,
białko jaja kurzego, mięso cielęce, wołowe i ryb morskich, mąka pszenna, cytrusy,
czekolada, orzechy oraz soja.
© 2000-2017 Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone.
str. 1/3
poradnikmedyczny.pl
Przebieg kliniczny alergii pokarmowej wywołanej przez czynniki uczulające obecne w mleku matki
jest bardzo różnorodny. Choroba ujawnia się najczęściej pomiędzy drugim tygodniem, a 3
miesiącem życia. Możliwe jest również wcześniejsze wystąpienie objawów choroby alergicznej w
pierwszych godzinach lub dniach po urodzeniu, co dowodzi możliwości przechodzenia alergenów
pokarmowych z diety matki przez łożysko jeszcze w czasie ciąży.
Alergia pokarmowa często manifestuje się typową wysypką skórną o charakterze drobnych grudek
na podłożu rumieniowym zlokalizowanych głównie na policzkach, płatkach uszu i tułowiu. U
najmłodszych dzieci zmiany skórne mają tendencję do sączenia oraz uporczywie swędzą, co
powoduje, że dziecko często jest niespokojne i ,,źle" śpi.
Podobnie często jak postać skórna u dzieci uczulonych na alergeny pokarmowe pochodzące z
mleka matki występuje postać ze strony pokarmowego.
Typowymi objawami klinicznymi tej postaci choroby są: niechęć do jedzenia, uporczywe
ulewania i wymioty, kolki brzuszne, zaparcia oraz biegunki z obecnością śluzu, rzadziej
świeżej krwi.
Nierzadko występuje również postać ze strony układu oddechowego. Pierwszym objawem alergii
występującym u najmłodszych dzieci jest często sapka czyli zatkanie nosa bez obecności
wydzieliny. W tej postaci alergii pokarmowej często występują nawracające obturacyjne zapalenia
oskrzeli z dusznością i ,,graniem w piersiach" oraz zapalenia płuc, którym nie towarzyszy
podwyższenie temperatury ciała, a także nawracające wysiękowe zapalenia ucha środkowego,
nieżyty nosa i częste przedłużające się przeziębienia. Nierzadko u jednego dziecka
współwystępują różne postacie alergii pokarmowej.
Jak rozpoznać?
Diagnostyka alergii pokarmowej u dziecka karmionego naturalnie obejmuje przede wszystkim
badania krwi: badanie odsetka granulocytów kwasochłonnych w rozmazie krwi obwodowej,
badanie stężenia immunoglobuliny IgE oraz badanie poziomu swoistych IgE skierowanych
przeciwko różnym alergenom pokarmowym np. białku mleka krowiego, białku jaja kurzego, różnym
gatunkom mięsa. Punktowe testy skórne z wykorzystaniem różnych alergenów pokarmowych
mogą być wykonywane już u 3-6-miesięcznych niemowląt, ale ze względu na małą reaktywność
skóry najmłodszych dzieci są w tej grupie wiekowej mało wiarygodne. Wypadają pozytywnie
jedynie u kilkunastu procent dzieci, pomimo typowego dla alergii pokarmowej obrazu klinicznego.
Należy więc podkreślić, że ujemne wyniki przeprowadzonych badań diagnostycznych nie
upoważniają do wykluczenia choroby alergicznej.
Ostateczne potwierdzenie alergii pokarmowej możliwe jest dzięki zastosowaniu testu eliminacji i
prowokacji. Polega on na obserwacji dziecka w czasie eliminacji z diety matki składnika
pokarmowego podejrzanego o wywoływanie objawów klinicznych (spodziewane ustąpienie
objawów chorobowych) oraz po ponownym wprowadzeniu przedtem eliminowanego pokarmu do
diety (spodziewane powtórne pojawienie się objawów klinicznych). Dietę eliminacyjną w czasie
próby eliminacji i prowokacji stosuje się do czasu ustąpienia lub znacznego złagodzenia objawów
chorobowych, zazwyczaj przez okres 2 tygodni.
Czy w przypadku potwierdzonego uczulenia dziecka na alergeny pokarmowe zawarte w
mleku matki należy zrezygnować z karmienia naturalnego?
W świetle współczesnej wiedzy odpowiedź na to pytanie często zadawane przez rodziców jest
jednoznacznie negatywna. W takim przypadku konieczne jest jednak usunięcie z diety matki
karmiącej produktów o potwierdzonych dla danego dziecka właściwościach uczulających lub
wszystkich głównych alergenów pokarmowych. Jednocześnie zaleca się późne wprowadzenie do
diety dziecka wszystkich pokarmów stałych (nie wcześniej niż w 6 miesiącu życia), a zwłaszcza
silnych alergenów pokarmowych np. białka jaja kurzego, kakao, owoców cytrusowych, mięsa ryb
morskich, cielęciny czy pomidorów (nie wcześniej niż w 13 miesiącu życia). Zalecenie to często
dotyczy również przetworów tych pokarmów np. gotowanych ryb czy soków wieloowocowych
zawierających sok z pomarańczy, ponieważ wiele alergenów pokarmowych nie traci swoich
© 2000-2017 Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone.
str. 2/3
poradnikmedyczny.pl
właściwości alergizujących pomimo stosowania różnych procesów technologicznych np.
denaturacji termicznej podczas ich przygotowywania. W przypadku potwierdzonej alergii
pokarmowej u dziecka karmionego naturalnie należy również starać się ograniczyć jego narażenie
na alergeny wziewne oraz dym tytoniowy, a także unikać kontaktu z chorobami infekcyjnymi, a w
razie ich wystąpienia troszczyć się o ich właściwe leczenie.
Zalecenie matce karmiącej diety hipoalergicznej, a więc diety pozbawionej pokarmu szkodliwego
lub składników pokarmowych często wywołujących objawy alergiczne wymaga wprowadzenia w to
miejsce produktów zastępczych o podobnych wartościach odżywczych. W przeciwnym razie
możliwe jest powstanie stanów chorobowych związanych z niedoborem soli mineralnych, witamin
lub innych składników codziennej diety.
W przypadku najczęściej zalecanej diety bezmlecznej w miejsce eliminowanych mleka i produktów
mlecznych należy do diety matki karmiącej wprowadzić mieszanki mlekozastępcze hipoalergiczne,
a więc takie, w których czynniki uczulające zostały poddane takiej obróbce technologicznej
(hydrolizie termicznej i enzymatycznej), że straciły swoje właściwości alergizujące (Nutramigen,
Bebilon Pepti, Bebilon Pepti 2). Zalecana objętość mieszanek mlekozastępczych ustalana jest
indywidualnie w zależności od liczby eliminowanych produktów i wynosi średnio 2-3 szklanki
dziennie.
Nieskuteczne leczenie alergii pokarmowej u dziecka karmionego naturalnie poprzez zastosowanie
diety eliminacyjnej matki jest wskazaniem do włączenia leków przeciwalergicznych u niemowlęcia
i/lub matki. Przypadki braku poprawy po zastosowanym leczeniu dietetyczno-farmakologicznym
występują rzadko i przy ciężkich objawach klinicznych zmuszają do całkowitej rezygnacji z
karmienia naturalnego.
Czy stosować dietę hypoalergiczną w okresie ciąży?
Wiele matek pyta się, czy w czasie trwania ciąży należy stosować dietę hypoalergiczną celem
zapobieżenia wystąpienia alergii pokarmowej po urodzeniu dziecka.
W świetle danych naukowych nie ma przekonywujących danych, aby takie postępowanie było
skuteczne. Dieta eliminacyjna u kobiety ciężarnej może być stosowana tylko w wyjątkowych
sytuacjach klinicznych, w ostatnim trymestrze ciąży pod warunkiem specjalistycznego
monitorowania matki i płodu. W takich przypadkach w miejsce mleka i produktów mlecznych
powinny zostać wprowadzone mieszanki mlekozastępcze o obniżonych właściwościach
uczulających.
© 2000-2017 Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone.
str. 3/3