docfestiwal filmowy watch docs - Helsińska Fundacja Praw Człowieka
download 
Reklamacja Transkrypt
festiwal filmowy watch docs - Helsińska Fundacja Praw Człowieka
Raport z działalności 2011 r. Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 Spis treści Działania w Polsce – Strategia I 1. 2. 3. 4. Festiwal WATCH DOCS. Prawa człowieka w Filmie Projekty aktywizujące młodych ludzi Edukacja poprzez ukazywanie naruszeń praw człowieka poza Polską – Tybet Szkolenia dla liderów organizacji pozarządowych Działania w Polsce - Strategia II 1. Działania prawne 2. Działania monitoringowe 3. Kliniki Prawne oraz praktyki i staże 4. Programy i projekty dotyczące przeciwdziałaniu dyskryminacji oraz działania na rzecz społecznej akceptacji wielokulturowości 5. Programy interwencyjne skierowane do członków grup słabszych 6. Inne 3 3 5 8 8 9 9 12 14 17 17 19 22 Działania „w” i „na rzecz” krajów WNP – Strategia I 23 Działania „w” i „na rzecz” krajów WNP - Strategia II 26 Strategia III 29 1. 2. 3. Europa Praw Człowieka Bruksela – festiwal „Obserwatorium Działalności CIA na terytorium RP” Strategia IV 1. 2. 2 Poprawa komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej Szkolenia pracowników HFPC 29 31 31 32 32 32 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 Działania w Polsce – Strategia I Krzewienie praw człowieka poprzez edukację publiczną i tworzenie w Polsce sprawnych, dobrze zakorzenionych lokalnie, ruchów społecznych działających na rzecz wartości określonych w misji Fundacji. 1. Festiwal WATCH DOCS. Prawa człowieka w Filmie 1.1. Festiwal Objazdowy Zrealizowaliśmy kolejną odsłonę Objazdowego Festiwalu Filmowego WATCH DOCS Prawa człowieka w filmie, bazującą na repertuarze 10. MFF WATCH DOCS. W 2011 roku festiwal odwiedził trzydzieści miast. Festiwal był realizowany przy współudziale kilkudziesięciu partnerów instytucjonalnych – szkół wyższych, lokalnych jednostek administracji publicznej, instytucji kultury i organizacji pozarządowych. Przez cały 2011 rok we współpracy z warszawskim klubem Powiększenie realizowaliśmy także cykl comiesięcznych pokazów najciekawszych filmów z ostatniej edycji WATCH DOCS dla publiczności warszawskiej, pod hasłem „WATCH DOCS na spacerze”. 1.2. Internetowy serwis VOD WATCH DOCS Dzięki współpracy z firmą Agora S.A. od maja 2011 r. na kanale WATCH DOCS na platformie VOD kinoplex.pl można było oglądać kilka tytułów z repertuaru różnych edycji festiwalu, które można na terenie Polski oglądać za darmo on-line. 1.3. XI edycja Międzynarodowego Festiwalu DOCS Prawa Człowieka w Filmie Filmowego WATCH W dniach 8-18 grudnia 2011 odbył się 11. MFF WATCH DOCS. Prawa Człowieka w Filmie. W ciągu 10 dni zaprezentowano 85 filmów, równolegle w sześciu salach projekcyjnych w Warszawie. Zdecydowaną większość filmów festiwalu pokazano po raz pierwszy w Polsce. Obok Centrum Sztuki Współczesnej w Zamku Ujazdowskim, Kina „Muranów” i Auli dawnej Biblioteki Uniwersyteckiej, po raz pierwszy festiwalowe pokazy miały miejsce w kinie „Kultura”. Dzięki temu 11. edycja WATCH DOCS mogła cieszyć się rekordową frekwencją publiczności – festiwal odwiedziło około 16 600 widzów (a więc o 1,6 tys. więcej niż w ubiegłym roku). Po raz pierwszy wszystkie filmy festiwalowe z sekcji „Nowe filmy polskie” (9 tytułów) oraz jeden z filmów konkursowych („The Castle” w reżyserii Massimo d'Anolfiego i 3 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 Martiny Parenti) wyświetlane były z napisami dla niesłyszących, a także audiodeskrypcją, czyli w wersji dla osób niewidomych lub słabowidzących. z W 2011 roku zorganizowano rekordową liczbę imprez towarzyszących projekcjom – łącznie 66 w tym: spotkania z twórcami filmów, spotkania z ekspertami, debaty panelowe, warsztaty poświęcone możliwościom praktycznych działań na rzecz praw człowieka, dwie wystawy fotografii oraz master class wybitnego brytyjskiego dokumentalisty Marca Isaacsa. Festiwal odwiedziło 48 zagranicznych gości z całego świata – m. in. z USA, Kanady, Chin, Kostaryki, Izraela, Francji, Holandii, Niemiec, Szwecji, Estonii, Ukrainy i Czech. Byli wśród nich twórcy festiwalowych filmów, międzynarodowi eksperci w dziedzinie praw człowieka lub filmu oraz przedstawiciele zagranicznych festiwali filmów o prawach człowieka. Jury przyznało tegoroczną nagrodę WATCH DOCS szwajcarskiemu reżyserowi Fernandowi Melgarowi za film „Special Flight” (rzeczywistość szwajcarskiego ośrodka deportacyjnego dla nielegalnych imigrantów). Wyróżnienia specjalne otrzymały filmy: „The Collaborator and His Family”, (reż. Adi Barash i Ruthie Shatz) ukazujący meandry konfliktu palestyńsko – izraelskiego poprzez historię jednej rodziny, oraz estoński dokument „Pit No. 8” (reż. Marianna Kaat), przedstawiający sytuację w Zagłębiu Donieckim na Ukrainie. Nagrodę publiczności otrzymał dokument „Belorussian Dream” w reżyserii Ekatariny Kibalchich. Zarząd Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka uhonorował w tym roku Nagrodą im. Marka Nowickiego niezależnego chińskiego filmowca Zhao Lianga, od kilkunastu lat dokumentującego skrywaną przez władze rzeczywistość Państwa Środka. Twórca osobiście odebrał nagrodę podczas uroczystego otwarcia festiwalu 9. grudnia. W ramach pierwszej w Polsce retrospektywy jego filmów pokazano pięć tytułów – w tym najnowszy „Together”, ukazujący ostracyzm, jakiemu poddawani są w Chinach chorzy na AIDS. 1.4. Międzynarodowa konferencja „Prawa Człowieka – współczesny stan dyskusji”. Dzięki dotacji Komisji Europejskiej 11. edycji festiwalu WATCH DOCS w Warszawie towarzyszyła międzynarodowa konferencja „Prawa człowieka – współczesny stan dyskusji”. Jej celem była refleksja nad samą ideą praw człowieka i jej ewolucją. Wybitni uczeni i obrońcy praw człowieka z Europy i Ameryki wzięli udział w ośmiu sesjach, poświęconych: współczesnemu stanowi dyskusji wokół uniwersalizmu praw człowieka, granicom konsensusu wokół prawa do życia, konwergencji pomiędzy prawem humanitarnym a prawami człowieka, ewolucji rozumienia praw człowieka od 1948 roku do dziś, wyzwaniom dla praw człowieka w przyszłości, prawom człowieka w związku z równością, prawom człowieka w przeciwdziałaniu wykluczeniu oraz 4 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 propagowaniu i uczeniu praw człowieka, w szczególności przy użyciu filmu dokumentalnego. Udział w konferencji wzięło kilkudziesięciu teoretyków i działaczy, m. in.: profesor Bert Lockwood, prof. Michael Freeman, prof. Renata Uitz, prof. Zehra Kabasakal Arat, prof. Wiktor Osiatyński, prof. Andrzej Rzepliński, prof. Roman Wieruszewski, prof. Klaus Bachman, prof. Paweł Łuków, Alexandra Nuño z Center for Justice and International Law z Kostaryki, Jean-Pierre Gauci z European Network Against Racism i Taco Ruighaver z Amnesty International i Movies That Matter. Częścią konferencji było także spotkanie autorskie z profesorem Wiktorem Osiatyńskim wokół książki „Prawa człowieka i ich graniece”. 1.5. Wykład pamięci Marka Nowickiego W ramach konferencji i festiwalu odbył się też doroczny Wykład pamięci Marka Nowickiego (pierwszego wieloletniego Prezesa naszej Fundacji). Wygłosił go jeden z najwybitniejszych prawników francuskich, profesor Robert Badinter. Wykład poświęcony był perspektywie powszechnego zniesienia kary śmierci. 2. Projekty aktywizujące młodych ludzi 2.1. Szkolne Kluby Filmowe W 2011 r. kontynuowana była działalność warszawskich szkolnych klubów filmowych WATCH DOCS w kilku szkołach średnich. Dla liderów szkolnych klubów zorganizowany został „klub liderów szkolnych klubów WATCH DOCS”, spotykający się w siedzibie HFPC. W ramach zajęć klubu odbyły się między innymi praktyczne warsztaty podstawowych umiejętności filmowych poprowadzone przez operatora, montażystę i reżysera Włodzimierza Kossaka, zajęcia poświęcone językowi propagandy audiowizualnej, które poprowadził Dyrektor Programowy WATCH DOCS, Konrad Wirkowski, a także zajęcia wprowadzające do historii i filozofii praw człowieka, zrealizowane przez Macieja Nowickiego, Dyrektora WATCH DOCS. W maju przez liderów szkolnych klubów we współpracy z zespołem WATCH DOCS przygotowana została pierwsza edycja festiwalu WATCH DOCS w szkole, pod hasłem „zrób swój festiwal”. Festiwal odbył się w dniach 15 – 17 czerwca 2011 w XXVII Liceum Ogólnokształcącym im. Tadeusza Czackiego w Warszawie. W czerwcu 2011 r. Klub Filmowy WATCH DOCS przy warszawskim XXVII Liceum Ogólnokształcącym im. T. Czackiego zorganizował we współpracy z HFPC pierwszą odsłonę szkolnego festiwalu filmowego WATCH DOCS, przeznaczonego dla uczniów szkoły. 5 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 2.2. Wideoteki Akademickie Wideoteki akademickie kontynuowały działanie na 25 uczelniach. Każda z nich dysponuje zbiorem 41 filmów. W 2012 roku ich zasoby zwiększą się o 12 filmów z retrospektywy „Zwyczajny rasizm” grudniowego Festiwalu 2011. Liczba Wideotek powiększy się w 2012 roku o pięć nowych. Więcej informacji na: http://watchdocs.pl/edukacja/wideoteki-uniwersyteckie/), 2.3. Projekty wspólne ze Stowarzyszeniem Młodych Dziennikarzy „Polis” 2.3.1. Klub Czwartkowy w HFPC Od stycznia do maja odbyły się spotkania dotyczące pojednania polskoniemieckiego, aktualnej sytuacji na Białorusi oraz debata „Po co wracać do Ruandy?”, a także spotkanie dotyczące książki Agnieszki Wójcińskiej „Reporterzy bez fikcji”, zawierającej rozmowy z najlepszymi polskimi reporterami. Od października do grudnia uczestnicy Klubu mieli okazję spotkania z inspirującymi ludźmi dziennikarstwa, świata mediów, praw człowieka, m.in. z Haliną Bortnowską, Waldemarem Pasiem, redaktorem naczelnym „Metra”, Maciejem Czajkowskim, wieloletnim reporterem i producentem programów BBC. W każdym spotkaniu brało udział kilkudziesięciu słuchaczy. Więcej: klubczwartkowy.blox.pl 2.3.2. Działania Grupy „Horyzont - przeciw karze śmierci” (przy „Polis” i HFPC) Członkowie Grupy działają na rzecz abolicji kary śmierci na świecie i zmiany dominującego w Polsce poglądu, że kara śmierci jest sprawiedliwością. W 2011 r. zakończyła się pierwsza i rozpoczęła druga edycja warsztatów o karze śmierci, sprawiedliwości naprawczej i pracy z więźniami, odbyły się pokazy filmowe i dyskusje o karze śmierci, a także odbyły się obchody Europejskiego Dnia przeciw Karze Śmierci (10 X) - dzięki współpracy z partnerami obchody odbyły się w kilkunastu miejscach Polski. Ponadto zrealizowano warsztaty o karze śmierci dla młodzieży szkolnej i studentów (m.in. Tarnowskie Góry - około 200 osób, Gdynia - około 350 osób), Więcej: www.facebook.com/horyzontabolicja 6 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 2.3.3. Szkoła animatora (I semestr, październik-grudzień) oraz warsztaty dziennikarskie dla licealistów W 2011 r. prowadzony był cykl szkoleń z zakresu animacji, sposobów pracy z grupą i prowadzenia warsztatów dziennikarskich metodą czynną przeznaczony dla dziewięciorga członków Stowarzyszenia Polis. Szkolenie pod okiem doświadczonych animatorów Polis przygotowuje uczestników do samodzielnego prowadzenia warsztatów w kolejnych latach akademickich i szkolnych. Spotkania w Sali konferencyjnej HFPC odbywają się w jeden weekend w miesiącu. W ciągu semestralnego kursu uczestnicy (kilkudziesięciu uczniów warszawskich liceów) poznali gatunki dziennikarskie takie jak news, wywiad, recenzja i reportaż oraz zapoznali się ze specyfiką i zasadami pracy dziennikarza prasowego i radiowego. Zajęcia były prowadzone metodami aktywnymi, uczestnicy mieli także okazję spotkania z gośćmi (dziennikarzami). Na zakończenie cyklu warsztatów dla licealistów powstała kolejna edycja pisma „Domysły” 11.Międzynarodowego Festiwalu Filmowego Watch Docs. Prawa Człowieka w Filmie z ich udziałem. W redagowaniu „Domysłów” wzięło udział ok. 40 reporterów i redaktorów. Więcej: domysly.blox.pl 2.4. Konkurs na pracę magisterską o prawach człowieka Rozstrzygnięta została druga edycja naszego konkursu na pracę magisterską na temat praw człowieka. Jury pod kierownictwem prof. Ewy Łętowskiej zdecydowało się przyznać 4 nagrody. Laureatem pierwszej nagrody został mgr Maciej Syska (Wydział Prawa UW) za pracę Oświadczenia pro futuro na tle prawno porównawczym, laureatką drugiej nagrody została mgr Anna Wuwer (Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych, UJ) za pracę Naruszenia praw więźniów w Rosji (2004-2009), laureatami przyznanych dwóch 3. nagród zostali mgr Karolina Borkowska (Wydział Pedagogiki UW) za pracę Prawo dziecka do wypowiedzi w sprawach rozpoznawanych przez sąd rodzinny oraz mgr Adam Wojciechowski (Wydział Studiów Międzynarodowych i Politycznych, UJ) za pracę Prywatne firmy wojskowe a międzynarodowa ochrona praw człowieka – stan obecny i perspektywy. Uroczystość wręczenia nagród odbyła się w dniu 26 maja 2011 roku w Sali Lustrzanej Instytutu Nauk Prawnych PAN w Warszawie. Na temat każdej z nagrodzonych prac odbył się panel dyskusyjny w trakcie którego głos zabierało 2 zewnętrznych ekspertów oraz autor pracy. 7 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 Laureaci odbyli staże w wybranych przez siebie instytucjach i organizacjach. 3. Edukacja poprzez ukazywanie naruszeń praw człowieka poza Polską – Tybet W 2011 r. utrzymywano stały kontakt z mediami, w ramach którego dostarczono materiały do licznych artykułów w dziennikach, tygodnikach i miesięcznikach. Materiały HFPC były regularnie wykorzystywane przez liczne polskojęzyczne strony internetowe. Eksperci HFPC systematycznie dostarczali raporty parlamentarzystom oraz MSZ. Konsultowali wszystkie inicjatywy Zespołu Polsko-Tybetańskiego w Sejmie i pomagali w ich realizacji. Dzięki akredytacjom HFPC Tybetańczycy mogli aktywnie uczestniczyć w pracach agend ONZ. HFPC wielokrotnie apelowała do władz o podjęcie konstruktywnych, dalekowzrocznych działań w sprawie sytuacji w dziedzinie praw człowieka w Tybecie i Chinach właściwych. 4. Szkolenia dla liderów organizacji pozarządowych W 2011 r. kontynuowano współpracę ze Stowarzyszeniem Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich przy realizacji internetowo-stacjonarnego kursu na temat działań strażniczych „Na straży". 8 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 Działania w Polsce - Strategia II Prowadzenie i wspieranie działań skierowanych na dostosowanie przepisów prawa oraz praktyki stosowania prawa do standardów praw człowieka w Polsce. 1. Działania prawne Dane statystyczne Liczba osób przyjętych dyżurów prawników w ramach Pocztą wpłynęło w tym nowych spraw 815 6 521 listów 2 637 Liczba spraw sądowych obserwowanych przez HFPC, w tym: 84 w Sądach Rejonowych 52 w Sądach Okręgowych 19 w Sądach Apelacyjnych 12 w Sądzie Najwyższym 1 1. 1. Program Interwencji Prawnej Program zajmuje się sprawami, w których doszło do naruszenia praw i wolności jednostki, w szczególności gwarantowanych w Konstytucji RP i Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Celem Programu jest dążenie do poprawiania standardów przestrzegania praw człowieka, szczególnie w tych obszarach życia społecznego, w których realizują się prawa osobiste. 9 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 W 2011 r. prawnicy Programu podejmowali interwencje w następujących obszarach: przekroczenia prawa podczas interwencji funkcjonariuszy Policji oraz innych służb mundurowych. prawa do wolności osobistej; w tym legalności stosowania tymczasowego aresztowania przestrzegania praw osób pozbawionych wolności przestrzeganie prawa do rzetelnego procesu. Prawnicy programu podejmowali również interwencje w sprawach konkretnych osób zwracających się dodo HFPC oraz przygotowywali opinie w sprawach projektów prawnych. 1.2. Program: Standardy rzetelnego procesu w postępowaniach dyscyplinarnych W ramach prac programu udzielono kilkudziesięciu specjalistycznych porad prawnych (telefonicznie i w biurze Fundacji) kierowanych do uczestników postępowań dyscyplinarnych, toczących się w ramach zawodów zaufania publicznego oraz zawodów regulowanych. Na przygotowanej w ramach prac programu stronie internetowej http://programy.hfhr.pl/postepowaniadyscyplinarne/, opublikowano reguły i procedury postępowań dyscyplinarnych, jakie toczą się w ramach zawodów zaufania publicznego oraz zawodów regulowanych. 1.3. Program Spraw Precedensowych W 2011 roku prace Programu Spraw Precedensowych (PSP) skupiały się na sprawach związanych z m.in., odszkodowaniem i zadośćuczynieniem za niesłuszne skierowanie na obserwację psychiatryczną, dyskryminacją ze względu na obywatelstwo w zakresie prawa do rekompensaty z tytułu utraconego majątku zabużańskiego, czy rzetelnego postępowania w przypadku kopiowania uzasadnień wyroków przez sędziów, prawem dostępu do informacji publicznej, przemocą domową, wolnością zgromadzeń, prawem do pomocy prawnej, prawem do strajku. W ramach PSP prowadzonych jest łącznie 57 spraw, które toczą się przed sądami krajowymi oraz 14 spraw rozpatrywanych przez ETPC. W 2011 roku zostało zakończonych prawomocnie dziewięć spraw. PSP nadzorowało 5 spraw rozstrzygniętych przez ETPC pod kątem ich wykonania przez władze polskie. Są to, m.in. sprawy - Bączkowski i inni przeciwko Polsce, Wasilewska i Kałucka przeciwko Polsce, Beller przeciwko Polsce. Podejmując działania związane z wykonywaniem wyroków ETPC zorganizowano spotkanie przedstawicieli HFPC z Prokuratorem Generalnym oraz prokuratorami Prokuratury 10 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 Generalnej poświęcone kwestiom wykonywania wyroków ETPC przez organy prokuratury polskiej. W efekcie Prokurator Generalny polecił bieżące monitorowanie wyroków ETPC przez odpowiednie struktury w prokuraturze pod kątem inicjowania odpowiednich działań prokuratury. W ramach PSP przygotowany został szereg pism i wystąpień adresowanych do organów władzy publicznej dotyczących kwestii związanych z prowadzonymi w ramach programu sprawami oraz spraw o międzynarodowym charakterze. Do najważniejszych z nich można zaliczyć: Wystąpienie z dwukrotną interwencją do Ministra Spraw Zagranicznych w sprawie wprowadzenia przez Polskę sankcji wobec osób winnych śmierci rosyjskiego adwokata - Siergieja Magnickiego, Pozytywną opinię na wniosek Senatu RP w sprawie projektu nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego wprowadzającej możliwość wznowienia postępowania cywilnego po wyroku ETPC. Wystąpienie z pismem do Komitetu Ministrów Rady Europy w sprawie wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dotyczących postępowań w sprawie tzw. nieruchomości dekretowych (20 stycznia 201 r.) Wystąpienie do Premiera RP oraz Marszałka Sejmu RP wskazujące na rezolucję 1787 (2011) Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy w sprawie wykonywania wyroków ETPC z dnia 26 stycznia 2011 r. Na mocy rezolucji Polska została zakwalifikowana do grupy dziewięciu państw-stron Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, które nie wywiązują się należycie z obowiązku prawidłowego i niezwłocznego wdrażania wyroków ETPC do porządku krajowego. PSP w swojej działalności jest wspierany finansowo i w zakresie prowadzenia spraw pro bono przez różne kancelarie prawne oraz indywidualnych prawników. Aktualnie PSP posiada 5. partnerów strategicznych i 5. partnerów wspierających w postaci kancelarii prawnych. Dodatkowo z PSP współpracuje ponad 110 indywidualnych prawników. W związku z tak modelową współpracą pro bono w trakcie Pro Bono Forum (17-18 listopada 2011 r. Berlin, Niemcy) PSP otrzymał Nagrodę Pro Bono przyznaną przez Public Interest Law Network za najbardziej efektywną współpracę w interesie publicznym w 2011 r. 11 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 2. Działania monitoringowe 2.1. Obserwatorium Wolności Mediów w Polsce W 2011 r. przyjęto łącznie do programu 15 nowych spraw. W ubiegłym roku przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka, został wydany wyrok w monitorowanej przez Obserwatorium sprawie Wizerkaniuk p. Polsce (lipiec 2011), uznający, iż Polska naruszyła prawo do swobody wypowiedzi (wyrok dotyczył nałożenia odpowiedzialności karnej na redaktora, który nie uzyskał autoryzacji wywiadu z posłem na Sejm RP). W postępowaniach przed sądami krajowymi, zapadł ważny wyrok przed Trybunałem Konstytucyjnym (grudzień 2011), który uznał przepisy dotyczące rejestracji czasopism drukowanych za sprzeczne z konstytucyjnymi gwarancjami wolności słowa (skargę przygotowali prawnicy HFPC, Fundacja zaangażowała także pełnomocnika pro bono dla skarżącego). Obserwatorium doprowadziło ponadto z sukcesem do końca sprawy: blogera skazanego w pierwszej instancji z art. 212 k.k., uniewinnionego przez sąd drugiej instancji; sprawę J. W. przeciwko Polskiemu Radiu Łódź (mobbing polegający na odsuwaniu dziennikarza od anteny) oraz sprawę A.S (oskarżenie dziennikarki o czyn nieuczciwej konkurencji). Zapadł również wyrok Sądu Najwyższego w sprawie red. J. S. o sprostowanie, utrzymujący wyrok skazujący, a także wyrok Sądu Najwyższego w sprawie gazetabytowska.pl (obowiązek rejestracji portali internetowych) – obie sprawy były prowadzone przez Obserwatorium, które udzielało wsparcia merytorycznego w postępowaniu. Zespół Obserwatorium przygotowywał ponadto stanowiska i pisma interwencyjne w reakcji na bieżące problemy dotyczące wolności słowa. 2.1.2 Kampania „Wykreśl 212 kk” W październiku ruszyła kampania „Wykreśl 212”, której Obserwatorium było głównym organizatorem (akcję współorganizowało Stowarzyszenie Gazet Lokalnych oraz Izba Wydawców Prasy). Założeniem kampanii jest doprowadzenia do zniesienia odpowiedzialności karnej za zniesławienie. Akcję wsparło na Facebooku ponad 3 tys. Osób. Do wyborów parlamentarnych w październiku 2011 r. 144 kandydatów opowiedziało się za zniesieniem odpowiedzialności karnej za zniesławienie. 12 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 2.2. Monitoring procesu legislacyjnego w obszarze wymiaru sprawiedliwości W ramach prac programu opublikowane zostały szczegółowe analizy dotyczące wybranych reform wymiaru sprawiedliwości. Analizy te dotyczyły funkcjonowania instytucji skargi na przewlekłość postępowania, elektronicznego postępowania upominawczego tzw. e-sądu, a także pozwów grupowych. Zorganizowano także seminarium na temat konieczności zmiany skargi na przewlekłość oraz seminarium dotyczące funkcjonowania Europejskiego Nakazu Aresztowania. Prawnicy programu uczestniczyli w procesie legislacyjnym dotyczącym projektów ustaw odnośnie m.in. Krajowej Rady Sądownictwa, Prawa o ustroju sądów powszechnych, kodeksu karnego wykonawczego, bezpieczeństwa imprez masowych oraz nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego dotyczącej wznowienia postępowania po wyroku ETPC. Podejmowano także interwencje w sprawie zmiany w Prawie o zgromadzeniach, przepisów ustawy o Policji, a także zmiany przepisów Prawa Telekomunikacyjnego. 2.3. Projekt „Lepszy Wymiar Sprawiedliwości” Helsińska Fundacja razem z Fundacją Forum Obywatelskiego Rozwoju – FOR oraz Polską Radą Biznesu prowadzi projekt Lepszy Wymiar Sprawiedliwości. W jego ramach opublikowano raport „Nieizolacyjne środki zapobiegawcze”. Raport jest analizą praktyki stosowania w postępowaniu karnym takich środków jak np. poręczenie, dozór policyjny, zakaz opuszczania kraju czy zawieszenie w czynnościach służbowych. Autorzy skonfrontowali orzekanie o tych środkach z praktyką stosowania tymczasowego aresztowania. 2.4. Monitoring Wyborów Sędziów Trybunału Konstytucyjnego W 2011 r. kontynuowano monitoring wyboru sędziów do Trybunału Konstytucyjnego realizowany wspólnie z Instytutem na rzecz Państwa i Prawa oraz Polską Sekcją Międzynarodowej Komisji Prawników. W ramach monitoringu przedstawiciele HFPC uczestniczyli w przesłuchaniach kandydatów przez komisje parlamentarne, a także zorganizowano odrębne spotkanie z kandydatami na sędziów TK z udziałem mediów. 13 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 3. Kliniki Prawne oraz praktyki i staże Kliniki Prawa działają w Helsińskiej Fundacji jako programy edukacyjnointerwencyjno-monitoringowe. Uczestniczą w nich studenci studiów prawniczych (w jednej również medycyny), którzy poznają mechanizm działania międzynarodowych i krajowych instrumentów ochrony prawnej oraz uczą się wykorzystywać swoją wiedzę w praktyce. Kliniki realizują swoje zadania poprzez monitoring spraw indywidualnych oraz podejmowanie interwencji w interesie publicznym oraz realizowanie programów edukacyjnych 3.1. Klinika Niewinność Dane statystyczne Nowe sprawy projektu zakwalifikowane do 50 74 Sprawy rozpoczęte Sprawy obserwowane w sądach Sprawy, w których prawnicy przedstawiciel społeczny składaliśmy opinię 34 jako albo 5 W obu semestrach roku akademickiego studenci odbywali systematyczne spotkania seminaryjne. Były one prowadzone przez prawników pracujących w Klinice lub przez samych studentów. W roku 2011 r. odbyło się 15 takich spotkań. Studenci odbywali również regularne konsultacje dotyczące spraw z koordynatorem programu, a także uczestniczyli w seminariach i konferencjach naukowych organizowanych przez Helsińską Fundacją Praw Człowieka. 14 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 3.2. Klinika medyczno-prawna i program „Opieka zdrowotna w polskich więzieniach – dążenie do zgodności ze standardami praw człowieka” Dane statystyczne Sprawy analizowane programu w ramach 155 Sprawy, w których podjęto interwencję 15 Sprawy, w których skierowano opinię prawną do sądu 4 Sprawy oczekujące na rozpoznanie 17 Indywidualne więźniom 210 konsultacje udzielone Wszystkie sprawy, prowadzone w ramach Kliniki są analizowane przez studentów medycyny pod nadzorem merytorycznym koordynatora ze strony Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz studentów prawa pod nadzorem koordynatora ze strony HFPC. W ramach Kliniki realizowany jest także cykl wspólnych seminariów naukowych. W czerwcu 2011 przeprowadzono wizytę studentów w Centralnym Zarządzie Służby Więziennej i Areszcie Śledczym Warszawa-Mokotów. W Centralnym Zarządzie Służby Więziennej studenci spotkali się z pełniącym obowiązki Naczelnego Lekarza Służby Więziennej oraz przedstawicielami Biura Służby Zdrowia CZSW. Przedstawiono im strukturę i zadania leżące przed Służbą Więzienną, oraz pokazano najnowsze statystyki dotyczące sytuacji w polskich zakładach karnych i aresztach śledczych. 3.3. Klinika – „Prawa człowieka a podatki” Zadaniem Kliniki, obok praktycznej edukacji studentów prawa, jest również podejmowanie precedensowych spraw z obszaru zobowiązań podatkowych tak osób fizycznych, jak i osób prawnych. 15 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 W 2011 roku w ramach działań kliniki przygotowano oficjalne wystąpienia do sądów administracyjnych oraz organów administracyjnych. Realizowano także spotkania ze studentami. – cotygodniowe zajęcia warsztatowe prowadzone były przez mec. Roberta Krasnodębskiego. 3.3. Klinika Prawa Własności Dane statystyczne Sprawy włączone do prac Kliniki 198 Liczba wystąpień indywidualnych 50 w sprawach Sprawy obserwowane w sądach 5 Projekt zajmuje się sprawami, w których doszło lub mogło dojść do naruszenia praw majątkowych jednostki gwarantowanych przez Europejską Konwencję Praw Człowieka oraz Konstytucję RP. W pracach kliniki w 2. semestrze roku akademickiego 2010/2011 uczestniczyło 6. studentów a w 1. semestrze 2011/2012 5 studentów. W ramach prac projektu przygotowano w szczególności wystąpienie do RPO w sprawie specustaw drogowej oraz apel do Prezesa Rady Ministrów o pilne wykonanie orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego dotyczących eksmisji. W 2011 r. powołano Radę Programowa Kliniki. W jej skład weszli wybitni prawnicy, specjaliści zajmujący się zawodowo szeroko rozumianą problematyką prawa własności i aspektami pokrewnymi oraz inżynier architekt. 3.5. Praktyki i staże w HFPC Praktyki studentów prawa W 2011 roku praktyki w programach prawnych odbyło 66 studentów wydziałów prawa z całej Polski; 38 w ramach praktyk semestralnych oraz 28 w ramach praktyk wakacyjnych. Praktyki semestralne praktykanci odbywają przez cały semestr roku akademickiego, w jednym, wybranym przez siebie dniu tygodnia. Praktyki wakacyjne, organizowane w lipcu, sierpniu i wrześniu, polegają natomiast na codziennej pracy praktykantów, w wybranym przez siebie miesiącu. 16 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 W czasie praktyk studenci uczestniczyli w seminariach organizowanych przez Helsińską Fundację Praw Człowieka,. i konferencjach Do obowiązków praktykantów należała analiza dokumentacji w celu identyfikacji zagadnienia prawnego oraz ewentualnego naruszenia praw człowieka, konsultacja sprawy z prawnikami Fundacji i przygotowanie projektów pism i opinii prawnych. "Grasz o staż" HFPC uczestniczyła w 16 edycji ogólnopolskiego konkursu Grasz o staż organizowanego przez PricewaterhouseCoopers oraz "Gazetę Wyborczą"). W ramach konkursu przyjęliśmy stażystów zarówno do naszego Programu Edukacji Międzynarodowej jak i do Programów Prawnych. Fundacja gościła również 5 stażystów z zagranicy (m.in. z USA , Niemiec oraz Białorusi) 4. Programy i projekty dotyczące przeciwdziałaniu dyskryminacji oraz działania na rzecz społecznej akceptacji wielokulturowości 4.1.Weź kurs na wielokulturowość. Edukacja na temat praw człowieka i obywatela kluczem do budowania społeczeństwa przyjmującego obywateli państw trzecich” otwartego W ramach projektu kontynuowana była współpraca z ekspertami zaproszonymi do rady konsultacyjnej projektu. Został uruchomiony portal „Wielokulturowość i niedyskryminacja” (www.hfhrpol.waw.pl/wielokulturowosc). Zakończono prace nad programem 10-miesięcznego kursu dla trenerów umiejętności międzykulturowych. Program zawiera komponenty praktyczne (warsztaty) oraz merytoryczne (wykłady, seminaria). Materiał został opracowany w formie skryptu. Ponadto przygotowano i opublikowano e-podręcznik trenera – innowacyjne narzędzie internetowe dla trenerów i trenerek zajmujących się wielokulturowością, prawami człowieka, niedyskryminacją i pracą z cudzoziemcem/cudzoziemką. Treść podręcznika została oparta na materiale przygotowanym przez HFPC na potrzeby edukacji międzynarodowej o prawach człowieka i uzupełniona o materiały przygotowane przez ekspertów oraz praktyków zajmujących się tematyką wielokulturowości, niedyskryminacji i praw człowieka. E-podręcznik jest dostępny pod adresem: http://www.hfhr.org.pl/wezkurs/e-podrecznik/ 17 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 4.2. Projekt Artykuł 32 W ramach prac Program Spraw Precedensowych uruchomiono Projekt Art. 32 – w ramach, którego szczególna uwaga poświęcana jest problemom prawnym związanym z dyskryminacją. Sprawy prowadzone w ramach tego projektu to m.in. sprawa Romów, których restauratorzy w Poznaniu nie chcieli wpuścić do lokalu ze względu na ich pochodzenie etniczne, sprawa dotycząca wstąpienia w stosunek najmu przez osobę homoseksualną po zmarłym partnerze oraz uniemożliwienia zawarcia związku małżeńskiego przez osobę z porażeniem mózgowym. 4.3. Projekt “Seminaria podnoszące świadomości organizacji społeczeństwa obywatelskiego w zakresie niedyskryminacji i równości” Projekt obejmuje 30 krajów europejskich i zakłada przygotowanie i przeprowadzenie w każdym z krajów dwóch seminariów poświęconych sposobom zwalczania dyskryminacji ze względu na rasę, wyznanie, pochodzenie etniczne/narodowe, wiek, niepełnosprawność, orientację seksualną. W dniach 24-25 listopada 2011 zorganizowano pierwsze seminarium z tego cyklu, pod tytułem „Bez paragrafów – pozaprawne instrumenty i metody wprowadzania polityk równościowych”. W ramach projektu opracowano także Podręcznik szkoleniowy na temat dyskryminacji. 4.4. Projekt: „Badanie ofiar i informacje na temat przestępstw na tle nienawiści w Polsce”. Promocja raportu “Rasizm z Polsce” w tym między inny spotkanie u Rzecznika Praw Obywatelskich poświęcone wynikom badań przedstawionych w raporcie oraz możliwością współpracy. Warto odnotować, że RPO wystosował pismo do Prokuratora Generalnego w sprawie nieprawidłowego ścigania przestępstw rasistowskich, w którym powoływał się wyniki badań Fundacji wśród ofiar przemocy na tle rasowym. W trakcie badań nad przemocą na tle rasowym pojawiły się informacje o dyskryminacji w dostępie do usług, i ten wątek jest teraz objęty przez badania realizowane w nowym projekcie - Bieg przez płotki. 4.5. Sieć społeczno-ekonomicznych ekspertów w dziedzinie antydyskryminacji W ramach tego projektu eksperci przygotowują raporty krajowe dla Komisji Europejskiej, na ich podstawie są pisane raporty ogólnoeuropejskie. W 2011 r. przygotowany został raport „Country report on Acitive Ageing”, dotyczący aktywności zawodowej i dyskryminacji w zatrudnieniu osób w wieku 50 plus, a także rozpoczęto prace nad drugim opracowaniem pt. “Economic case for anti-discrimination” 18 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 W ramach prac projektu zorganizowano w październiku 2011 trzeci z kolei doroczny Warsztat Krajowy (poprzednie w 2009 r. i 2010 r.). Tematyka spotkania obejmowała dwie różne kwestie: aktywnego starzenia się oraz ekonomicznych analiz dotyczących problematyki dyskryminacji i działań antydyskryminacyjnych. 5. Programy interwencyjne skierowane do członków grup słabszych 5.1. Program Pomocy Prawnej i Integracyjnej dla Uchodźców i Migrantów Program Pomocy Prawnej dla Uchodźców i Migrantów zajmuje się głównie udzielaniem pomocy oraz informacji prawnej i integracyjnej cudzoziemcom. Prawnicy Programu występują także przed organami administracyjnymi w sprawach uchodźczych i legalizacyjnych w charakterze pełnomocników. W ramach działania Programu HFPC niejednokrotnie przyłączała się jako organizacja społeczna do postępowań administracyjnych i sądowo-administracyjnych dotyczących wydalenia cudzoziemców przebywających od wielu lat w Polsce. Pomoc prawna i integracyjna udzielana jest podczas dyżurów odbywających się regularnie w siedzibie HFPC, a także telefonicznie oraz drogą mailową. Łącznie pomocą w raportowanym okresie objęto ponad 1000 cudzoziemców, którym udzielono w przybliżeniu 2500 porad prawnych z wykorzystaniem wszelkich możliwych środków komunikacji. Pomoc jest realizowana w ramach czterech projektów: „Prawnicy na rzecz uchodźców IV” (wspólnie z innymi organizacjami, organizacja wiodąca - ISP). „Migranci w Polsce. Informacja i pomoc prawna”. „Tworzenie międzynarodowej sieci poradnictwa i pomocy dla osób ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy w ramach tzw. procedury dublińskiej”, Międzynarodowy projekt w ramach którego prawnicy HFPC wizytowali ośrodki detencyjne dla cudzoziemców, udzielali pomocy prawnej osobom ubiegającym się o nadanie statusu uchodźcy, przetransferowanym do Polski na mocy Rozporządzenia Rady (WE) 343/2003 (tzw. Rozporządzenia Dublin II) oraz brali udział w spotkaniach organizacji pozarządowych krajowych i międzynarodowych. „Bieg przez płotki. Bariery na drodze do integracji”. 19 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 Ponadto Program Pomocy Prawnej dla Uchodźców i Migrantów zrealizował trzy projekty informacyjno-badawcze Prawne konsekwencje praktyk dotyczących przesłuchań, prawne konsekwencje, który rozpoczął się 1 stycznia 2011 r. Celem projektu było opracowanie raportów krajowych (Polska, Czechy, Słowacja, Węgry i Ukraina) dotyczących stosowanych w tych krajach praktyk dotyczących przesłuchiwania cudzoziemców oraz studium porównawczego na podstawie powyższych raportów. Badania porównawcze na temat najlepszych praktyk w zakresie powrotu małoletnich. Projekt miał charakter międzynarodowy i ze strony Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka polegał na zbadaniu prawa i praktyki działania polskich instytucji państwowych i organizacji pozarządowych w zakresie powrotów małoletnich cudzoziemców do krajów pochodzenia. Projekt był realizowany w partnerstwie z organizacjami European Council of Refugees and Exiles i Save the Children Detencja na granicach Europy. Projekt zakładał opracowanie informacji na temat prawa i polityki władz Polski w zakresie detencji migrantów i uchodźców oraz infrastruktury w której przetrzymuje się cudzoziemców by uaktualnić profil Polski na portalu Global Detention Project (http://www.globaldetentionproject.org/countries/europe/poland/introduction.ht ml) 5.2. Projekt: Prawa człowieka a polityka narkotykowa w Polsce HFPC we współpracy z Polską Siecią Narkotykową i Krajowym Biurem do spraw Narkomanii zaprezentowała wyniki monitoringu „Warunki i możliwości leczenia osób uzależnionych od środków psychoaktywnych w Polsce” na seminariach i konferencjach organizowanych przez Sieć i Biuro. Współpraca ma na celu wprowadzenie zmian do systemu leczenia osób uzależnionych w Polsce. W ramach działań prawnych w tym zakresie eksperci HFPC m.in. przedstawili przewodniczącemu Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka Sejmu RP pozytywną opinię na temat projektu ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz niektórych innych ustaw, zakładającego możliwość umorzenia postępowania z art. 62 ustawy w przypadku posiadania niewielkiej ilości narkotyków, przeznaczonych ponadto na własny użytek oraz zorganizowali debatę „Przyszłość polityki narkotykowej w Polsce. Aspekty prawnokarne” oraz wspólnie z Open Society Institute oraz Ambasadą Szwajcarii zorganizowali także dla pełnomocników ds. praw człowieka Komendy Głównej Policji, Komendy Stołecznej Policji oraz Komend Wojewódzkich Policji przeprowadzone przez Roger'a Flury z Biura Policji Federalnej w Szwajcarii. Szkolenie dotyczyło zmiany polityki narkotykowej w Szwajcarii. 20 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 5.3. Prawa Człowieka w Medycynie Konferencję pod tym samym tytułem eksperci HFPC zorganizowali wspólnie z Instytutem Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej, Naczelną Izbę Pielęgniarek i Położnych, Naczelną Izbę Lekarską. Uczestnikami konferencji byli przedstawiciele pacjenckich organizacji i stowarzyszeń - łącznie ok. 100 osób z całego kraju. W konferencji wzięli udział m. innymi Minister Zdrowia – Ewa Kopacz, prezes NFZ – Jacek Paszkiewicz, Rzecznik Praw Pacjenta – Barbara Kozłowska a także eksperci m.in. dr Tomasz Szafrański, prof. Jan Hartman, dr. Dorota Karkowska, prof. Paweł Łuków. 5.4. Program Prawa Dziecka W ubiegłym roku w ramach projektu rozpowszechniono wyniki monitoringu nt. realizacji prawa do edukacji dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Kontynuowano współpracę z UNICEF w zakresie zbierania materiałów nt. Działalności władzy ustawodawczej i wykonawczej w okresie od listopada 2009 do stycznia 2011 w obszarze: przeciwdziałania krzywdzeniu dzieci, dostęp do edukacji, pomoc dzieciom niepełnosprawnych. Ekspert HFPC w ramach prac projektu przygotował również uwagi do nowelizacji ustawy dot. systemu informacji oświatowej oraz nowelizacji ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich. 5.5. Projekt: Dostęp do Pomocy Prawnej Kontynuując działania dotyczące dostępu do pomocy prawnej ( w Polsce nadal nie ma ustawy to regulującej ten zakres) HFPC wspólnie z Open Society Justice Initiative, Komisją Praw Człowieka przy Naczelnej Radzie Adwokackiej oraz Zakładem Praw Człowieka Wydziału Prawa i Administracji UW zorganizowała konferencję na temat skutecznego prawa do obrony w sprawach karnych. HFPC realizowała również projekt z Tillburg University. Celem projektu była ocena efektywności postępowań przed sądami penitencjarnymi. Badaniami zostało objętych ankietowymi 500 osadzonych z 10 jednostek penitencjarnych na terenie Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w Warszawie (3 zakładów karnych i 7 aresztów śledczych). Po przeanalizowaniu otrzymanych ankiet (97,2% zwrotów) opracowaliśmy i opublikowaliśmy w październiku 2011 raport. Otrzymane rezultaty wskazują, iż skazani w większości negatywnie oceniają postępowanie przed sądami penitencjarnymi zwłaszcza małą możliwość prezentacji swojego zdania, jak i nie branie pod uwagę ich uwag przez skład orzekający. 21 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 6. Inne 6.1. Współpraca z Agencją Praw Podstawowych UE HFPC współpracuje z Agencją Praw Podstawowych UE w ramach sieci FRANET. W ramach tej współpracy eksperci HFPC przygotowują raporty, analizy i informacje na temat stanu przestrzegania praw człowieka w Polsce. Opracowania te pomagają APP w przygotowaniu raportów z wszystkich państw członkowskich UE. W październiku 2011 r. HFPC przedstawiła APP roczny raport z zakresu ochrony praw człowieka w Polsce. Raport koncentrował się na informacjach z zakresu: prawa uchodźczego i migracyjnego, ochrony danych osobowych, praw dzieci, prawa antydyskryminacyjnego, przeciwdziałania rasizmowi i ksenofobii, dostępu do wymiaru sprawiedliwości, organizacji wsparcia dla ofiar przestępstw oraz udziału obywateli w funkcjonowaniu instytucji UE. 22 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 Działania „w” i „na rzecz” krajów WNP – Strategia I Krzewienie praw człowieka poprzez edukację publiczną i tworzenie w krajach WNP sprawnych, dobrze lokalnie zakorzenionych ruchów społecznych działających na rzecz wartości określonych w misji Fundacji. 1. Międzynarodowa Letnia Szkoła Praw Człowieka. Prawa Człowieka i Medycyna Międzynarodowa Letnia Szkoła Praw Człowieka. Prawa Człowieka i Medycyny odbyła się w dniach 25 czerwca - 2 lipca w Miedzeszynie koło Warszawy. Program szkoły obejmował wewnętrzne i międzynarodowe mechanizmy ochrony praw człowieka oraz wybrane prawa szczególnie ważne z perspektywy opieki medycznej (prawa pacjenta) – prawo do życia, prawo do opieki medycznej, prawo do informacji, ochrona danych osobowych, odpowiedzialność prawną lekarzy, problemy bioetyki itd. Specjalny nacisk położono również na międzynarodowy system ochrony i współpracę organizacji pozarządowych z organizacjami międzynarodowymi oraz problemom wprowadzania zmian systemowych w krajach uczestników szkoły. W szkole wzięło udział 54 uczestników z 12 krajów: Armenia, Azerbejdżan, Białoruś Gruzja, Kazachstan, Kirgistan, Moldova, Polska, Rosja, Tadżykistan, Ukraina, Uzbekistan. 2. Projekt: Trening w zakresie działań na rzecz praw człowieka dla uchodźców z Uzbekistanu – liderów uzbeckiego społeczeństwa obywatelskiego W dniach 28 luty 2011 – 11 marca 2011 zostało przeprowadzone spotkanie robocze z przeszkolonymi w ramach projektu uzbeckimi aktywistami, realizującymi w ramach procesu edukacyjnego monitoringi przestrzegania praw człowieka w Uzbekistanie. Podczas spotkania roboczego opracowano koncepcję dwóch monitoringów: "Dokumentacja przypadków śmierci podczas wydarzeń w Andiżanie z 13/14maja 2005 r. oraz ścigania osób bliskich ludzi, którzy brali udział w wydarzeniach", Monitoring wykorzystania pracy przymusowej dzieci podczas sezonu zbierania bawełny w Uzbekistanie. Eksperci HFPC pomogli realizatorom monitoringów w opracowaniu zebranych danych oraz ułożeniu struktury oraz określeniu zawartości raportu końcowego. Aktualnie przeszkoleni w ramach projektu uczestnicy pracują pod superwizją ekspertów HFPC nad raportami końcowymi. 23 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 3. Wzmacnianie Społeczeństwa Obywatelskiego w Abchazji We współpracy z przedstawicielstwem Wysokiego Komisarza ds. Uchodźców w Tbilisi (Gruzja) realizowany był projekt dla organizacji pozarządowych w Abchazji. Celem projektu było przekazanie działaczom organizacji wiedzy z zakresu praw człowieka, szczególnie praw grup marginalizowanych oraz rozwój ich umiejętności działania na rzecz interesu publicznego. Projekt zakładał przeprowadzenie czterech seminariów dla 26 uczestników (przedstawicieli organizacji zajmujących się prawami człowieka i pomocą grupom marginalizowanym z całego terytorium Abchazji. Między seminariami uczestnicy realizowali zadania domowe (np. przegotowywali analizy prawa, narzędzia do monitoringu). Ponadto uczestnicy otrzymali materiały edukacyjne (dokumenty prawne, książkę „Monitoring praw człowieka”, teksty merytoryczne). 4. Wzmocnienie rozwoju demokracji w Północno-Zachodniej Rosji poprzez współpracę między organizacjami społeczeństwa obywatelskiego i władzami w celu przezwyciężenia wykluczenia społecznego W ramach projektu realizowanego przez DanChurchAid z Petersburga we współpracy z HFPC odbyło się w dniach 24 – 26 maja, seminarium poświęcone działaniom NGO na rzecz interesu publicznego. Szczególny nacisk został położony na prowadzenie działań prawnych, w tym litygacji strategicznej. Zaprezentowane zostały też doświadczenia HFPC w tym zakresie: funkcjonujące programy prawne, prowadzone sprawy. 5. Projekt: „Rozwijanie możliwości rozpowszechniania informacji o prawach człowieka w języku kazachskim wśród przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego” Projekt realizowany był we współpracy z kazachską organizacją „Karta Praw Człowieka” w okresie 21.10.2009-31.08.2011. Celem projektu było przeprowadzenie Training of Trainers dla grupy 16 trenerów z różnych regionów Kazachstanu oraz pomoc ekspercka i konsultacyjna w podejmowanych przez absolwentów szkolenia działań edukacyjnych dla różnorodnych grup odbiorców. 6. Dzialania zewnętrzne prowadzone przez HFPC W 2011 r. HFPC wspierała międzynarodowe interwencje. Obejmowały one między innymi: działania zmierzające do zapobieżenia wprowadzaniu opłat w ramach ETPC, list do polskich władz nakłaniający je do podjęcia działań zmierzających do wyjaśnienia okoliczności śmierci w rosyjskim areszcie Siergieja Magnickiego i ukarania winnych tej śmierci, wystąpienie do Prezydenta Białorusi w sprawie łaski dla skazanych na śmierć osądzonych rzekomych sprawców zamachu w mińskim metrze 24 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 Nasi eksperci wielokrotnie komentowali naruszenia praw człowieka w innych krajach. 6. 1. Reakcja na „stan wojenny na Białorusi” Wydarzenia w grudniu 2010 roku na Białorusi spowodowały powstanie Międzynarodowego Komitetu Kontroli Praw Człowieka na Białorusi. HFPC weszła natychmiast w jego skład a następnie a w jego ramach zrealizowała: cztery wizyty monitorujące na Białorusi, które obejmowały spotkania z m.in. organizacjami pozarządowymi, ekspertami, adwokatami, a także monitorowanie przeszukań oraz zatrzymań oraz procesów sądowych. Eksperci HFPC wspierali utrzymanie misji obserwacyjnej KMKPC w Mińsku i uczestniczyli w jej pracy oraz organizowali wsparcie działań KMKPC przez ekspertów międzynarodowych. Eksperci HFPC uczestniczyli również w działaniach mających na celu zminimalizowanie skutków przekazania władzom białoruskim dokumentów obciążających przewodniczącego organizacji Viasna – Alesia Białackiego. Eksperci HFPC uczestniczyli w konferencji „Stan wojenny na Białorusi? Jak do tego doszło i co dalej?” zorganizowanej pod patronatem Sejmu RP oraz w międzynarodowej konferencji zorganizowanej przez Ministra Spraw Zagranicznych RP na temat pomocy dla Białorusi. 7. Projekt „Wizyta Studyjna w Polsce 2011 dla studentów z Ukrainy, Moldowy i Rosji”. W trakcie wizyty uczestnicy spotkali się z przedstawicielami wszystkich centralnych władz RP (ustawodawczej – wizyta w sejmie, wykonawczej - spotkanie z przedstawicielami MZS, oraz sądownicze wizyta w Trybunale Konstytucyjnym. Ponadto spotkali się z przedstawicielami niezależnych mediów raz organizacji pozarządowych). 25 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 Działania „w” i „na rzecz” krajów WNP - Strategia II Prowadzenie i wspieranie działań skierowanych na dostosowanie przepisów prawa oraz praktyki stosowania prawa do standardów praw człowieka w krajach WNP. 1. Seminarium : Arbitraż międzynarodowy jako alternatywny instrument rozwiązywania sporów (10-16 kwietnia 2011) Ideą projektu było zapoznanie grupy adwokatów gruzińskich z instytucją arbitrażu, szczególnie arbitrażu międzynarodowego, jako alternatywnego sposobu rozwiązywania sporów (w tym sporów dotyczących praw i wolności człowieka) i podzielenie się polskimi doświadczeniami w tej dziedzinie. Seminarium składało się z części teoretycznej (obejmującej wykłady i zajęcia warsztatowe dotyczące prawa międzynarodowego, umów międzynarodowych i teorii arbitrażu) oraz wizyt studyjnych w kancelariach prawniczych, spotkań z przedstawicielami tych kancelarii, jak i z arbitrami różnych sądów arbitrażowych. 2. Szkolenie z zakresu prawa międzynarodowego publicznego i prywatnego dla pracowników administracji rządowej z Tadżykistanu Celem projektu było poszerzenie wiedzy na temat prawa międzynarodowego wśród pracowników organów administracji publicznej w Tadżykistanie. W 2011 roku zrealizowano trzy seminaria dotyczące: wolności od tortur oraz innych form nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, międzynarodowego arbitrażu oraz międzynarodowych rezolucji w zakresie rozwiązywania sporów. Zajęcia w ramach seminariów prowadzili wykładowcy Uniwersytetu Warszawskiego, pracownicy PAN, przedstawiciele kancelarii prawniczych mający praktyczne doświadczenia w arbitrażu międzynarodowym oraz trenerzy HFPC. 3. Projekt „Przeciw wykluczeniu społecznemu - kształcenie ustawiczne osób z niepełnosprawnością intelektualną – program dla Gruzji” W Tbilisi odbyło się pierwsze seminarium przygotowujące specjalistów gruzińskich do przygotowania do pracy osób z niepełnosprawnością intelektualną. Między innymi 30 uczestników seminarium zapoznano z ideą self-adwocacy jako przykładu realizacji praw osób z niepełnosprawnością intelektualną. W ramach projektu przeprowadzono również wizytę studyjną w Polsce, której celem było przekazanie wiedzy na temat polskich doświadczeń w ustawicznym kształceniu i 26 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 możliwości aktywizacji intelektualną. społeczno-zawodowej osób z niepełnosprawnością Częścią projektu były także dwutygodniowe staże w Polsce dla 4 uczestników projektu. Końcowym etapem wizyty projektu było zorganizowanie konferencji z udziałem uczestników seminariów i przedstawicieli władz administracyjnych odpowiedzialnych za proces kształcenia w Gruzji. W czasie konferencji podsumowano projekt i przedstawiono wstępne rekomendacje zmian przygotowane przez ekspertów – superwizorów. 4. Projekt "Prawo międzynarodowe dla adwokatów - Elektroniczny o prawach człowieka dla prawników" kurs Projekt skierowany do adwokatów oraz prawników z Azerbejdżanu, Białorusi, Gruzji i Rosji miał na celu podwyższenie poziomu ich wiedzy w zakresie praw człowieka i międzynarodowych systemów ochrony praw człowieka oraz kształtowanie umiejętności wykorzystywania międzynarodowych instrumentów ochrony praw człowieka w praktyce. W jego ramach w dniach 11-14.03.2011 odbyła się Międzynarodowa konferencja dotycząca projektu „Nauka na odległość – projekt dla adwokatów: „Prawa człowieka w działaniu” (Wilno, Litwa). Program sieci Domów Praw Człowieka «International Law in advocacy». 5. Projekt: Zastosowanie prawa międzynarodowego w działalności adwokatów białoruskich W ramach projektu przeprowadzono seminarium nt. „Zastosowanie prawa międzynarodowego w adwokackiej działalności”. 6. Projekt: Edukacja o prawach człowieka w szkole białoruskiej W projekcie realizowanym od 1.07 do 30.11.2011r. uczestniczyło ponad 20 nauczycieli z Białorusi (zakończyło go 21 osób). Projekt realizowany we współpracy z Centrum Praw Człowieka „Viasna” składał się z 2 seminariów oraz zadań domowych realizowanych samodzielnie przez uczestników. 7. Projekt „ Walczmy z HIV/AIDS a nie z ludźmi żyjącymi z HIV/AIDS” – program dla Białorusi. W ramach tego projektu zrealizowano dwa seminaria/wizyty studyjne, w których wzięło udział łącznie 37 specjalistów – lekarzy, pracowników socjalnych, prawników, 27 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 przedstawicieli pomocowych i samopomocowych organizacji pozarządowych z Białorusi. W trakcie wykładów, zajęć praktycznych oraz wizyt w placówkach opiekuńczych i leczniczych uczestnicy uzyskali wiedzę i umiejętności dot. praw człowieka i mechanizmów ich ochrony ze szczególnym uwzględnieniem praw ludzi żyjących z HIV/AIDS a także zapoznali się z polskimi doświadczeniami pomocy ludziom żyjącym z HIV/AIDS. Zajęcia i spotkania prowadzili wykładowcy i pracownicy placówek leczniczych i opiekuńczych specjalizujący się w tematyce praw ludzi żyjących z HIV/AIDS. W trakcie wykładów i wizyt w placówkach uczestnicy mieli również okazję wymiany doświadczeń z wieloma specjalistami pracującymi w odwiedzanych placówkach a także z ludźmi przebywającymi w tych placówkach (pacjentów, podopiecznych itd.). Jak podkreślali uczestnicy nowo nabyta wiedza i umiejętności pomogą im w podejmowaniu działań w celu zmian w funkcjonowaniu systemu pomocy ludziom żyjącym z HIV/AIDS w Białorusi a także działań w kierunku przeciwdziałania stygmatyzacji i marginalizacji tej grupy. 8. Projekt „Monitoring praw ludzi żyjących z HIV/AIDS”. Projekt realizowany był w Ukrainie i dotyczył problematyki przestrzegania praw człowieka w odniesieniu do jednej z najbardziej stygmatyzowanych grup jaką są osoby żyjące z HIV/AIDS. Głównym działaniem projektu było siedmiodniowe seminarium na temat monitoringu praw ludzi żyjących z HIV/AIDS, które odbyło się 24-30 października 2011 r. w Nikołajewie (Ukraina). 28 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 Strategia III Udział HFHR w kształtowaniu polityk europejskich w zakresie praw człowieka z punktu widzenia nowych państw członkowskich 1. Europa Praw Człowieka Rozpoczęty w 2011 r. nasz nowy projekt - „Europa Praw Człowieka” ma na celu zwiększenie roli HFPC oraz innych organizacji zajmujących się ochroną praw człowieka w nowych państwach EU oraz w krajach „wschodniego bliskiego sąsiedztwa” w kreowaniu europejskich standardów ochrony praw człowieka, jak również przybliżanie prac organizacji międzynarodowych w zakresie praw człowieka opinii publicznej w Polsce. W maju została opracowana dwujęzyczna strona internetowa projektu www.europapraw.org oraz założony blog prowadzony w ramach projektu (www.humanrights.blogactiv.eu). Zarówno strona, jak i blog stały się w omawianym okresie w pełni operacyjne i są regularnie aktualizowane. 1.1. Unia Europejska HFPC regularnie śledzi prace legislacyjne prowadzone przez UE, biorąc udział w konsultacjach, komentując je oraz informując o nich opinię publiczną w Polsce i UE za pomocą strony internetowej i bloga. W ramach projektu, HFPC brała udział w konsultacjach społecznych Komisji Europejskiej nt. harmonizacji zasad detencji. Na podstawie obszernego raportu jaki powstał na potrzeby konsultacji, został opracowany policy paper rozesłany do przedstawicieli instytucji UE oraz rozdany podczas konferencji poświęconej gwarancjom procesowym oskarżonych zorganizowanej w ramach polskiej prezydencji. HFPC zbudowała koalicję NGOsów z całej Europy, mającą na celu przekonanie instytucji UE o potrzebie rozszerzenia mandatu Agencji Praw Podstawowych na kwestie z zakresu współpracy w sprawach karnych i policyjnych. W ramach koalicji zostało opracowane stanowisko, któremu towarzyszyła promocja medialna. HFPC brała aktywny udział w wydarzeniach organizowanych w ramach polskiej prezydencji, biorąc udział w publicznej debacie lub ją inicjując (np. w zakresie wystąpienia przez Polskę z protokołu Polsko-Brytyjskiego). 29 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 1.2.Rada Europy HFPC śledzi i uczestniczy w konsultacjach nt. Reform Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. W tym celu dołączyła do koalicji zagranicznych NGO, na czele której stoi Amnesty International. Opracowywane są regularne stanowiska w odpowiedzi na kolejne propozycje reform, HFPC ma merytoryczny wkład w każde ze stanowisk. 1.3. Partnerstwo Wschodnie i Rosja HFPC zorganizowała dwa panele (poświęcone wykonalności orzeczeń ETPC oraz wolności zgromadzeń) na Forum Społeczeństwa Obywatelskiego Partnerstwa Wschodniego. HFPC wydała kilkanaście oświadczeń w sprawach dotyczących krajów Partnerstwa Wschodniego (np. w związku ze Szczytem Partnerstwa Wschodniego w Warszawie, Szczytem UE - Ukraina, śmiercią S. Magnitskiego itd.). HFPC opracowała policy paper nt. wykonalności orzeczeń ETPC na potrzeby Forum Społeczeństwa Obywatelskiego UE – Rosja w którego organizację w pierwszych 2 dniach grudnia byliśmy zaangażowani jako jedna z trzech polskich organizacji tworzących komitet organizacyjny Forum ( wspólnie z Fundacją im. Stefana Batorego raz Fundacją Edukacja dla Demokracji). HFPC weszła również w skład Platformy Solidarności powołanej do życia w Wilnie na początku grudnia 2011 r. 1.4. Kraje Sąsiedztwa Południowego 1.4.1. Spotkanie z przedstawicielami NGO z Egiptu Celem spotkania (26 lipca 2011 r) była wymiana doświadczeń pomiędzy przedstawicielami egipskich NGO oraz ekspertami Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka w zakresie strategii oraz typów działań majacych na celu zagwarantowanie rządów prawa, praw człowieka, rozwój demokracji oraz społeczeństwa obywatelskiego. 1.4.2. Libia. We wrześniu (9-15) 2011 Helsińska Fundacja Praw Człowieka zorganizowała sześciodniowy trening o prawach człowieka w Benghazi w Libii. Zajęcia prowadzone były przez trenerki HFPC Annę Husarską, Karolinę Kędziorę i Marię Ejchart. Uczestnikami treningu było 20 młodych aktywistów (10 kobiet i 10 mężczyzn) związanych z dwoma powstającymi, miejscowymi organizacjami pozarządowymi Celem szkolenia było przekazanie podstawowych informacji na temat praw człowieka i międzynarodowych mechanizmów ich ochrony. Wszystkie sesje miały charakter interaktywny i wymagały aktywnego uczestnictwa wszystkich kursantów. 30 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 2. Bruksela – festiwal Po raz kolejny nasz Międzynarodowy Festiwal WATCH DOCS był partnerem czeskiego festiwalu filmów o prawach człowieka „One World” przy organizacji festiwalu „One World Brussels”. Festiwal w Brukseli, adresowany do europarlamentarzystów, personelu instytucji unijnych i międzynarodowych NGOs, odbył się w tym roku w dniach 17 – 26 maja, pod patronatem Jerzego Buzka i Václava Havla. WATCH DOCS współorganizował m.in. jedną z debat, którą moderowała koordynatorka festiwalu, Marta Szuchnicka, kontynuował także współpracę ze Stałym Przedstawicielstwem RP w Brukseli. 3. „Obserwatorium Działalności CIA na terytorium RP” W 2011 r. kontynuowano działalność programu. Efektem wystąpień do władz państwowych o udostępnienie informacji publicznej było uzyskanie informacji na temat samolotów, które przelatywały przez Polską strefę powietrzną, a które najprawdopodobniej powiązane były z działalnością CIA. Nie otrzymaliśmy natomiast dotąd informacji do kiedy zostało przedłużone śledztwo prowadzone przez prokuraturę w sprawie domniemanego istnienia tajnego więzienia CIA na terytorium Polski. Wystosowano również apel do Prezesa Rady Ministrów o poparcie kolejnych wniosków prokuratury o udzielenie przez władze Stanów Zjednoczonych Ameryki pomocy prawnej w sprawie dotyczącej istnienia tajnych więzień CIA na terenie Polski. W związku z wizytą prezydenta USA w Polsce HFPC wystosowała list otwarty do rządu RP zwracając uwagę na możliwość poruszenia w trakcie wizyty kwestii domniemanego istnienia tajnych więzień CIA na terytorium Polski. 31 Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Raport z działalności 2011 Strategia IV Wzmocnienie Fundacji 1. Poprawa komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej W styczniu 2011 utworzono stanowisko koordynatora ds. mediów. Do głównych obowiązków koordynatora należą: utrzymywanie kontaktów z dziennikarzami, organizacja konferencji i briefingów prasowych, pomoc w organizowaniu konferencji naukowych oraz przygotowywanie komunikatów prasowych. W ramach swoich obowiązków koordynator zajmuje się również nagłaśnianiem w mediach informacji związanych z wydarzeniami organizowanym przez Helsińską Fundację Praw Człowieka oraz archiwizowaniem informacji na temat tych wydarzeń (artykułów prasowych, zdjęć, nagrań audio i video). Do obowiązków koordynatora należy również prowadzenie komunikacji HFPC w mediach społecznościowych. W 2011 r. ukazał się Zerowy numer nowej publikacji Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka – Kwartalnika o prawach człowieka. Kwartalnik połączył dwa ukazujące się do tej pory, comiesięczne biuletyny Fundacji: Biuletyn informacyjny Obserwatorium wolności mediów w Polsce oraz Biuletyn informacyjny Programu Spraw Precedensowych. Kwartalnik będzie zawierał artykuły z trzech zakresów tematycznych: sprawy precedensowe, prawo uchodźcze i migracyjne, działalność HFPC. Do tego, będą ukazywać się trzy artykuły w dziale „tematy numeru”. Artykuły są przygotowywane przez ekspertów Fundacji. Kwartalnik będzie rozsyłany do 500 adresatów oraz publikowany on-line w formacie pdf. Pierwszy numer kwartalnika ukaże się w pierwszym kwartale 2012 roku. 2. Szkolenia pracowników HFPC Od maja 2011 rozpoczęto realizację cyklu regularnych szkoleń mających na celu merytoryczne wzmocnienie prawników, podniesienie ich wiedzy i kwalifikacji. Szkolenia adresowane są do prawników HFPC, jak również do stażystów odbywających praktyki w dziale prawnym. W ramach cyklu w 2011 odbyło się 10 szkoleń 32
