program niemiecki szkola podstawowa.qxd

program niemiecki szkola podstawowa.qxd

NIEMIECKIE TOWARZYSTWO OŒWIATOWE
Irena Szudy
Program nauczania
jêzyka niemieckiego
I etap edukacyjny
(klasy I-III szko³y podstawowej)
Dla szkó³ z dodatkow¹ nauk¹ jêzyka mniejszoœci narodowej
Wydawnictwo REA
Program nauczania jêzyka niemieckiego: dla szkó³ z dodatkow¹
nauk¹ jêzyka mniejszoœci narodowej przeznaczony dla I etapu
edukacyjnego klasy I-III szko³y podstawowej, dopuszczony do
u¿ytku szkolnego.
Numer dopuszczenia DKW-4014-116/00
© Copyright by Wydawnictwo REA s. j. Warszawa 2000
ISBN 83-7141-36-8
Spis treœci
1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
2. Cele ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
3. Cele nauczania jêzyka niemieckiego jako ojczystego . . . . . . . . . . . . 6
4. Opis po¿¹danych umiejêtnoœci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
5. Treœci nauczania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
a) treœci jêzykowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
• Fonetyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
• Gramatyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
b) treœci pozajêzykowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
• S³ownictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
6. Metody nauczania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
7. Kontrola i ocena osi¹gniêæ ucznia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
3
1. Wprowadzenie
Podstawy prawne nauczania jêzyka niemieckiego w szkole z dodatkow¹
nauk¹ jêzyka niemieckiego jako ojczystego stanowi¹:
• Rozporz¹dzenie MEN z dnia 24 marca 1992r. w sprawie organizacji
kszta³cenia umo¿liwiaj¹cego podtrzymywanie poczucia to¿samoœci narodowej, etnicznej i narodowej uczniów nale¿¹cych do mniejszoœci narodowych
• Rozporz¹dzenie MEN z dnia 15 lutego 1999r. w sprawie ramowych planów nauczania w szko³ach publicznych
• Rozporz¹dzenie MEN z dnia 15 lutego 1999r. w sprawie podstawy programowej kszta³cenia ogólnego
Niniejszy program dotyczy nauczania jêzyka niemieckiego jako ojczystego i obejmuje I etap edukacyjny bez podzia³u na poszczególne klasy (I, II,
III), w wymiarze 9 godz. tygodniowo na ca³y etap edukacyjny (3+3+3).
Daje to nauczycielowi pewn¹ mo¿liwoœæ manewrowania treœciami programowymi, a tym samym wiêksz¹ swobodê w realizacji materia³u i doborze
materia³ów dydaktycznych.
Program uwzglêdnia równie¿ przewidywany na koniec I etapu edukacyjnego zakres kompetencji komunikacyjnej uczniów, który obejmuje: treœci
jêzykowe (leksykê i gramatykê) oraz treœci pozajêzykowe (elementy
realioznawstwa, krajoznawstwa i kulturoznawstwa).
Nauczycielom jêzyka niemieckiego ma on u³atwiæ:
• zapoznanie siê z zakresem wiedzy i umiejêtnoœci, jaki powinni opanowaæ
uczniowie na zakoñczenie I etapu edukacyjnego
• opracowanie rozk³adów nauczania
• poznanie metod i technik nauczania jêzyka niemieckiego u³atwiaj¹cych
realizacjê za³o¿eñ programowych
• przeprowadzenie i ocenê prac kontrolnych
• ocenê stopnia opanowania treœci programowych na zakoñczenie I etapu
edukacyjnego
4
2. Cele ogólne
Zgodnie z za³o¿eniami „Podstawy programowej kszta³cenia ogólnego”
(Rozporz¹dzenie MEN z dnia 15 lutego 1999 r.) zadaniem zreformowanej
szko³y jest przygotowanie m³odych ludzi do kszta³towania i organizowania
w³asnego ¿ycia w zgodzie z realiami aktualnych przemian spo³ecznych,
politycznych i kulturowych dokonuj¹cych siê w kraju, w Europie i na
œwiecie.
Szko³a powinna:
• stwarzaæ mo¿liwoœæ wspólnego dzia³ania i rozwi¹zywania problemów
w duchu wzajemnego zrozumienia i akceptacji odmiennoœci narodowo-kulturowej
• akcentowaæ treœci niweluj¹ce tworzenie uprzedzeñ i stereotypów narodowoœciowych i etnicznych
• propagowaæ szacunek dla innej kultury, odmiennych tradycji, obyczajów
• wskazywaæ, ¿e ludzie ró¿nych narodowoœci mog¹ wspó³¿yæ, tworz¹c
wspólny dorobek materialny i duchowy
• kszta³towaæ u uczniów postawê dialogu, umiejêtnoœæ s³uchania innych
i rozumienia ich pogl¹dów
Wszystkie te zasady powinny znaleŸæ swoje odzwierciedlenie tak¿e w nauczaniu jêzyka niemieckiego jako ojczystego.
Program ten zak³ada realizacjê ogólnowychowawczych celów nauczania
zgodnych z za³o¿eniami Podstawy programowej kszta³cenia ogólnego –
Rozporz¹dzenia MEN z dnia 15 lutego 1999, a oprócz rozwijania kompetencji komunikacyjnej k³adzie równie¿ nacisk na:
• poznanie najbli¿szego otoczenia ucznia: wsi, miasta, regionu, jego historii, kultury i tradycji
• kszta³towanie szacunku i wychowanie w duchu tolerancji wobec przedstawicieli grup narodowoœciowych, etnicznych i kulturowych innych ni¿
w³asna
• odnajdywanie swojego miejsca w spo³eczeñstwie wielokulturowym
• rozwój osobowoœci ucznia
• rozwój krytycznego, logicznego i twórczego myœlenia
• kszta³towanie postawy prezentowania w³asnego punktu widzenia, przytaczania argumentów na jego obronê a tak¿e otwartoœci na pogl¹dy i uwagi
krytyczne innych
• pos³ugiwanie siê ró¿norodnymi Ÿród³ami informacji
5
3. Cele nauczania jêzyka niemieckiego jako ojczystego
Nauczanie jêzyka niemieckiego w szkole z dodatkow¹ nauk¹ jêzyka niemieckiego jako ojczystego powinno na I etapie edukacyjnym koncentrowaæ siê pocz¹tkowo g³ównie na wyrównaniu ró¿nic jêzykowych
u uczniów. Mog¹ one wynikaæ st¹d, ¿e niektóre dzieci przychodz¹ do szko³y ju¿ z pewnym przygotowaniem jêzykowym wyniesionym z domu rodzinnego, przedszkola, kursów jêzykowych czy te¿ czasowego pobytu za
granic¹.
Inne natomiast, nie maj¹c w/w mo¿liwoœci kontaktu z jêzykiem nie znaj¹
go wcale lub prawie wcale. Nauczyciel musi dok³adnie wiedzieæ, jakich
uczniów ma w swojej klasie, znaæ ich predyspozycje jêzykowe, zdolnoœci
i zainteresowania.
W ten sposób bêdzie mu ³atwiej ró¿nicowaæ zadania, ich stopieñ trudnoœci,
czas przeznaczony na ich rozwi¹zywanie.
Dalsza nauka powinna stwarzaæ uczniowi mo¿liwoœæ powolnego, ale systematycznego poszerzania swych kompetencji jêzykowych tak, aby pod
koniec I etapu edukacji dysponowa³ on wiedz¹ na temat jêzyka niezbêdn¹
mu w klasach starszych, aby bez problemów móg³ kontynuowaæ naukê na
II i III etapie edukacyjnym.
G³ównym celem nauczania powinno byæ zwrócenie uwagi na kszta³towanie prawid³owego wspó³¿ycia w spo³eczeñstwach wielokulturowych oraz
na bogactwo dorobku materialno-duchowego takich spo³eczeñstw.
Akceptuj¹c koncepcjê dydaktyczn¹ zorientowan¹ na ucznia, nauczyciele
powinni uwzglêdniæ:
• potrzeby uczniów, np. w³¹czania w³asnych doœwiadczeñ, ustalania zagadnieñ tematycznych, itp.
• samodzielnoœæ uczniów, np. w czêœciowym planowaniu procesu nauczania
• odniesienie treœci programowych do realiów otaczaj¹cego œwiata
• naturaln¹ ciekawoœæ dziecka, jego otwartoœæ, brak uprzedzeñ na poznanie
nowego
• kreatywnoœæ i fantazjê w pos³ugiwaniu siê jêzykiem w sytuacjach naturalnych i wyimaginowanych
Pierwszorzêdnym zadaniem nauczyciela winno byæ utrzymanie wysokiej
pocz¹tkowo motywacji dziecka do pracy przez ca³y okres nauczania pocz¹tkowego, bowiem nauczanie w klasach I – III szko³y podstawowej winno byæ postrzegane jako etap przygotowuj¹cy do nauki na wy¿szych
szczeblach kszta³cenia.
6
Nie mniej wa¿nym celem nauczania jêzyka niemieckiego jako ojczystego
jest opanowanie go przez ucznia na takim poziomie, aby móg³ on staæ siê
instrumentem poznania, kluczem do wiedzy i umiejêtnoœci zdobywanych
w procesie dydaktycznym szko³y. Oznacza to, ¿e kompetencje jêzykowe
ucznia powinny umo¿liwiæ mu na dalszych etapach kszta³cenia:
• poprawne pos³ugiwanie siê jêzykiem w ró¿nych sytuacjach prywatnych
i publicznych, tj. rozumienia ze s³uchu, prowadzenia rozmowy, czytania
i pisania
• rozumienie intencji komunikacyjnych rozmówcy i w³aœciw¹ na nie reakcjê
• poznanie i umiejêtnoœæ odbioru utworów literackich i innych tekstów
w jêzyku niemieckim
• korzystanie z dorobku kulturalnego narodu niemieckiego
• naukê w klasach dwujêzycznych lub klasach z wyk³adowym jêzykiem
niemieckim.
4. Opis po¿¹danych umiejêtnoœci
W wyniku realizacji programu nauczania jêzyka niemieckiego jako ojczystego uczeñ powinien po I etapie edukacji opanowaæ cztery sprawnoœci
w zakresie:
• s³uchania ze zrozumieniem:
– rozumieæ treœciowo i jêzykowo proste informacje dotycz¹ce przerabianej
tematyki wypowiadane przez nauczyciela lub inne osoby bez nalecia³oœci dialektycznych
– odpowiednio do us³yszanych informacji reagowaæ: werbalnie lub niewerbalnie, np. przez wykonanie poleceñ
– rozumieæ krótkie fragmenty odegrane z taœmy magnetofonowej
– rozumieæ wyra¿enia i zwroty stosowane na lekcji i odpowiednio na nie
reagowaæ
– wydobywaæ z tekstów okreœlone informacje
• mówienia:
– formu³owaæ wypowiedzi poprawne pod wzglêdem fonetycznym i intonacyjnym
7
– budowaæ proste zdania poprawne pod wzglêdem gramatycznym i leksykalnym
– opisywaæ krótkie proste czynnoœci, przedmioty, ilustracje zgodne z przerabian¹ tematyk¹
• czytania ze zrozumieniem:
– poprawnie pod wzglêdem fonetycznym, intonacyjnym i leksykalnym
przeczytaæ pojedyncze wyrazy, zdania, krótkie teksty
– wydobywaæ z przeczytanych tekstów okreœlone informacje
– przeczytane i zrozumiane informacje zastosowaæ w innych sprawnoœciach
• pisania:
– poprawnie pod wzglêdem ortograficznym prowadziæ zapisy w zeszycie
przedmiotowym, zeszytach æwiczeñ, kartach pracy
– odpowiadaæ pisemnie na proste pytania
– sporz¹dzaæ poprawne pod wzglêdem gramatycznym i ortograficznym
krótkie wypowiedzi pisemne (np. opisy kole¿anki, klasy, ulubionego
zwierzêcia)
• kszta³cenia literackiego i kulturalnego:
– recytowaæ krótkie wiersze, rymowanki, wyliczanki
– znaæ autorów i tytu³y 2-3 bajek dla dzieci
– znaæ najwa¿niejsze zwyczaje zwi¹zane z Bo¿ym Narodzeniem, Wielkanoc¹, urodzinami i innymi uroczystoœciami rodzinnymi panuj¹ce
w Niemczech
• w zakresie regionalizmu:
– znaæ piosenki zwi¹zane z tematyk¹ œl¹sk¹, np. „Oberschlesien ist mein
liebes Heimatland”
– umieæ opisaæ cz³onków rodziny, ich zainteresowania, po³o¿enie swojej
miejscowoœci, regionu
– znaæ œl¹skie baœnie, podania, legendy i przys³owia, umieæ wymieniæ
przynajmniej ich tytu³y i autorów
8
5. Treœci nauczania
Kszta³cenie jêzykowe w klasach I – III szko³y podstawowej jest œciœle
zwi¹zane z rozwijaniem przede wszystkim kompetencji komunikatywnej
ucznia. Dominuj¹c¹ form¹ aktywnoœci powinna byæ zabawa.
Zak³ada siê, ¿e w I semestrze klasy I uczeñ poznaje treœci programowe jêzyka niemieckiego w formie ustnej (nie pisze, nie czyta).
Dopiero w II pó³roczu pisze pojedyncze s³owa, zwroty i proste zdania.
Treœci nauczania realizowane na lekcjach jêzyka niemieckiego przez germanistê powinny byæ œciœle skorelowane z treœciami realizowanego programu nauczania zintegrowanego dla klas I - III. Poniewa¿ alfabet jêzyka
niemieckiego tylko nieznacznie ró¿ni siê od alfabetu polskiego, proponuje
siê zaniechaæ wprowadzania pojedynczych liter na ca³ej jednostce lekcyjnej, ale w korelacji z zajêciami nauczania zintegrowanego przeznaczaæ na
to kilkanaœcie minut poszczególnych jednostek lekcyjnych.
PóŸniej nale¿y w podobny sposób wprowadzaæ dwuznaki (np. au, ei, ie,
st), przeg³osy (ä, ü, ö) oraz te litery, które w jêzyku polskim u¿ywane s¹
rzadko (x, q).
Aby zgraæ dobór i przygotowanie spójnych bloków tematycznych realizowanych w ramach zajêæ jêzyka niemieckiego i nauczania zintegrowanego
konieczna jest œcis³a wspó³praca nauczycieli jêzyka polskiego i niemieckiego.
Treœci kszta³cenia powinny odnosiæ siê do osobistego doœwiadczenia
uczniów i ich funkcjonowania w najbli¿szym otoczeniu, zgodnie z mo¿liwoœciami psychologicznymi dziecka w wieku 7-9 lat.
Treœci nauczania mo¿na podzieliæ na:
a) treœci jêzykowe, czyli zagadnienia fonetyczne, gramatyczne i leksykalne
b) treœci pozajêzykowe, czyli bloki tematyczne realizowane w ramach jednostek lekcyjnych
a) treœci jêzykowe
Fonetyka
Na I etapie nauczania nale¿y zwróciæ uwagê przede wszystkim na os³uchanie siê z jêzykiem i jego fonetyk¹, na poprawnoœæ artykulacji, intonacji
i akcentowania. Æwiczenia fonetyczne nie powinny byæ przedmiotem odrêbnych rozwa¿añ, ale wynikaæ z sytuacji komunikacyjnych wystêpuj¹cych w danym momencie zajêæ.
9
Gramatyka
Nauczyciel powinien zwracaæ szczególn¹ uwagê na to, aby uczeñ na tym
etapie edukacyjnym nie wg³êbia³ siê w struktury gramatyczne jêzyka. Nauczanie gramatyki powinno odbywaæ siê w sposób nieuœwiadomiony, niejako automatycznie, poprzez powtarzanie i sukcesywne zapamiêtanie form
najczêœciej pojawiaj¹cych siê w trakcie zajêæ. Na koniec I etapu edukacyjnego uczeñ powinien opanowaæ nastêpuj¹ce zagadnienia gramatyczne:
Zagadnienia
CZASOWNIKI
Przyk³ady
• regularne we wszystkich osobach
liczby pojedynczej i mnogiej
Ich male ein Bild.
Er singt ein Lied.
Wir kaufen ein Buch.
Sie schreiben schnell.
• wybrane czasowniki
nieregularne
Sie fährt in die Berge.
Er nimmt das Heft.
• rozdzielnie z³o¿one
aufmachen, zumachen,
reinkommen
• modalne u¿yte w prostych
sytuacjach komunikacyjnych
Ich will essen.
Er muß in die Schule gehen.
• Posi³kowe
Ich bin müde.
Wir sind krank.
Er hat Hunger.
• Czas teraŸniejszy Präsens
Du lernst in der Schule.
Wir gehen nach Hause.
• Czas przesz³y Präteritum – u¿yte
w prostych sytuacjach
komunikacyjnych
Peter war krank.
Er hatte eine Schokolade.
Wir waren an der Ostsee.
• Imperativ
Macht die Bücher auf!
Setzt euch!
Komm an die Tafel!
10
RZECZOWNIKI
• wybrane rzeczowniki wszystkich
rodzajów liczby pojedynczej
i mnogiej
Hier liegt ein Heft.
Ich male drei Katzen.
Wir kaufen sieben Äpfel.
• I, III i IV przypadek wybranych
rzeczowników wszystkich
rodzajów z rzeczownikiem
okreœlonym i nieokreœlonym
Das ist ein Haus.
Tina kauft einen Apfel.
Ich gebe dem Hund das Essen.
ZAIMEK
• osobowy
Du gehst nach Hause.
Wir lernen viel.
• nieosobowy
Es regnet.
Es blizt.
• dzier¿awczy
Mein Bruder ist krank.
Das ist dein Buch.
• wskazuj¹cy
Dieser Bleistift ist lang.
Diese Tasche ist schwer.
Das Pferd schläft.
• pytaj¹cy
Wie ist die Katze?
Wo liegt das Buch?
PRZYMIOTNIKI
• stopniowanie
Peter ist klein.
Tina ist kleiner.
Eis esse ich am liebsten.
Wir kaufen viel Obst.
PRZYS£ÓWEK
• okreœlaj¹cy miejsce
Hier liegt ein Heft.
Dort steht ein Junge.
11
• stopniowanie
Tina wohnt lieber in der Stadt.
LICZEBNIKI
• g³ówne w zakresie 1-100
Sieben mal acht ist sechsundfünfzig.
Die Mutter kauft 3 Hemde.
• porz¹dkowe w zakresie 1-31
Montag, der 20. Mai.
Die zweite Bank ist leer.
• u³amkowe
ein Drittel, zwei Zehntel
PRZYIMKI
• wybrane przyimki ³¹cz¹ce siê
z III przypadkiem
Auf der Tasche liegt ein Schal.
Das Buch ist in der Tasche.
• wybrane przyimki ³¹cz¹ce siê
z IV przypadkiem
Wir fahren in die Berge / an die
See
• wyj¹tki
nach Hause, zu Hause
PARTYKU£Y
• wzmacniaj¹ce
Die Lehrerin ist sehr nett.
• stopniuj¹ce
Die Bluse ist zu teuer, zu groß.
SK£ADNIA
• proste zdania oznajmuj¹ce i ich
przeczenia
Ich habe einen Hund.
Wir haben keinen Hund.
Peter ist nicht krank.
• zdania pytaj¹ce – szyk
przestawny
Hast du viel Zeit?
Malt Peter eine Giraffe?
12
• zdania pytaj¹ce z zaimkami
pytaj¹cymi (tzw. W-Fragen)
Wo ist unser Vater?
Was machst du heute?
Wie ist die Katze?
• przyk³ady zdañ oznajmuj¹cych
z czasownikiem modalnym
Ich will eine Bluse kaufen.
Wir müssen viel lernen.
S£OWOTWÓRSTWO
• rzeczowniki z³o¿one
der Obstgarten, die Sommerferien
• rzeczowniki derywowane
z przyrostkami: -in, -heit, -ung
der Lehrer – die Lehrerin
die Gesundheit, die Wiederholung
• zdrobnienia rzeczowników
za pomoc¹ przyrostków
-chen i -lein
das Blümchen, das Büchlein, das
Entchen, das Pferdchen
• przymiotniki i przys³ówki
z przedrostkiem un-
unartig, ungesund, unglaublich
b) treœci pozajêzykowe
S³ownictwo
Zakres s³ów, które uczeñ opanuje w I etapie edukacyjnym powinien byæ
ograniczony do funkcjonowania w rutynowych sytuacjach, znanych
uczniowi z ¿ycia codziennego z jego najbli¿szego otoczenia.
Powinien on:
• znaæ podstawowe zwroty powitania i po¿egnania, zwroty grzecznoœciowe
• umieæ krótko przedstawiæ siebie i innych
• udzieliæ krótkiej informacji na temat swojej rodziny, zawodu rodziców,
hobby, mieszkania, klasy
• umieæ wymieniæ podstawowe przybory szkolne
• znaæ nazwy dni tygodni, miesiêcy, pór dnia, pór roku, niektórych œwi¹t
• umieæ nazwaæ czêœci cia³a, okreœliæ swoje samopoczucie, znaæ nazwy
podstawowych chorób, uzyskaæ informacjê o zdrowiu kolegi / kole¿anki
13
• nazywaæ podstawowe czynnoœci zwi¹zane z pobytem w szkole, w domu,
na podwórku, na wakacjach
• znaæ nazwy podstawowych produktów spo¿ywczych i napojów, nazwy
posi³ków
• umieæ zasygnalizowaæ, ¿e jest g³odny, chce mu siê piæ
• znaæ nazwy wybranych elementów przyrody, zwierz¹t leœnych, domowych i egzotycznych, owoców, warzyw, drzew, krzewów
• umieæ krótko opisaæ ulubione zwierz¹tko
• znaæ nazwy podstawowych œrodków lokomocji
• okreœlaæ sposób i miejsce spêdzania czasu wolnego, wakacji
• uzyskiwaæ informacje na temat pogody, okreœlaæ opady atmosferyczne
• okreœlaæ po³o¿enie kraju, w którym mieszka, regionu, miejscowoœci
• znaæ nazwy kierunków geograficznych
• umieæ okreœliæ czas zegarowy
• znaæ nazwy wybranych zwyczajów zwi¹zanych np. z topieniem Marzanny, Wielkanoc¹, Bo¿ym Narodzeniem itp.
• sk³adaæ krótkie ¿yczenia imieninowe, urodzinowe, wielkanocne itp.
Poniewa¿ opanowanie materia³u uzale¿nione jest od wielu czynników
trudno okreœliæ, która czêœæ ma byæ opanowana produktywnie, a która receptywnie. Nauczyciel powinien jednak pamiêtaæ, ¿e du¿¹ rolê na trwa³oœæ
i szybkoœæ procesu zapamiêtywania ma emocjonalne zaanga¿owanie
ucznia, sposób przekazywania wiedzy i w³aœciwy, dostosowany do umiejêtnoœci dziecka dobór tekstów.
Z braku podrêczników do nauczania jêzyka niemieckiego jako ojczystego
proponuje siê korzystanie z nastêpuj¹cych wydawnictw:
• „Spielstraße Deutsch”
Materialen und Spiel für den Unterricht Deutsch als Fremdsprache im
Primarbereich
Goethe Institut
• „Das große Buch der Kinderspiele”
Emmanuela Düsseldorfer (Hrog)
• „Das Deutsch – Spiel”
Materialie für kreative Spracharbeit mit Kindern
14
Gabriele Hemke
Christine Richter
• „10 kleine Zappelmänner”
Deutsch als Fremdsprache für Vor- und Grundschulkinder
Klett Verlag
• „Überall und neben dir”
Gedichte für Kinder
Hans – Joachim Gelberg
• „Grüß dich, Peter! ”
Ein Deutschkurs für Kinder
Anna Przybecka, Waldemar Trambacz
• Czasopisma
„Ping-Pong”
„Kinder”
„Fertig... los”
„Yuma”
6. Metody nauczania
Aby uzyskaæ jak najwiêksze zainteresowanie uczniów nauczanym przedmiotem nauczyciel powinien staraæ siê zgraæ treœci nauczania jêzyka niemieckiego z treœciami nauczania zintegrowanego.
Kszta³cenie powinno odbywaæ siê na konkretnych przyk³adach z otoczenia
dziecka, uwzglêdniaæ potrzeby uczniów, ich doœwiadczenie, gotowoœæ naœladowania nauczyciela.
Cele i formy nauczania powinny byæ po³¹czone w tzw. bloki tematyczne.
W czasie zajêæ nale¿y u¿ywaæ ró¿norodnych œrodków dydaktycznych, czêsto zmieniaæ formy pracy, stosowaæ metody aktywizuj¹ce uczniów. Pozwoli to unikaæ monotonii i zwi¹zanego z tym znu¿enia ucznia nauczanym
przedmiotem. Poziom przekazywanej wiedzy powinien byæ dostosowany
do mo¿liwoœci percepcyjnych dziecka w wieku 7 – 10 lat.
Godnym polecenia jest stwarzanie maksymalnej iloœci naturalnych sytuacji
komunikatywnych, gdzie uczeñ niejako automatycznie bêdzie mia³ okazjê
wykorzystaæ znane mu s³ownictwo.
15
Proponowane w tym rozdziale przyk³adowe techniki pracy rozwijaj¹ce poszczególne sprawnoœci jêzykowe nie wyczerpuj¹ wszystkich mo¿liwoœci.
Maj¹ one byæ tylko wskazówk¹ i pomoc¹ dla nauczyciela, który mo¿e zastosowaæ równie¿ w³asne techniki æwiczeniowe.
Æwiczenie sprawnoœci s³uchania ze zrozumieniem:
• s³uchanie nagrañ magnetofonowych i tekstów czytanych przez nauczyciela lub innych uczniów
• ogl¹danie krótkich scenek dialogowych na kasetach wideo
• nadanie tytu³u wys³uchanej scence
• przyporz¹dkowanie wypowiedzi osobom dialogu
Æwiczenia te powinny mieæ na celu rozwijanie ogólnej percepcji i selektywnego wyszukiwania w nim potrzebnych informacji (tzw. rozumienie
szczegó³owe).
Æwiczenie sprawnoœci mówienia:
• powtarzanie g³osek, wyrazów, czêœci zdañ lub zdañ „za nauczycielem”
lub „za kaset¹”
• æwiczenie intonacji
• æwiczenia ³añcuszkowe: pytanie – odpowiedŸ, pytanie – odpowiedŸ
utrwalaj¹ce dan¹ strukturê jêzykow¹
• uzupe³nianie niedokoñczonych wypowiedzi
• odgrywanie krótkich scenek rodzajowych np. Beim Arzt, Im Laden, Auf
der Party
• odpowiadanie na pytania
• opowiadanie w kilku krótkich zdaniach o sobie, swojej rodzinie, ulubionym koledze, wakacjach itp.
Æwiczenia sprawnoœci mówienia bêd¹ w zale¿noœci od stopnia zaawansowania jêzykowego uczniów przebiega³y w sposób imitacyjny, reproduktywny lub produktywny.
Nauczyciel powinien wspomagaæ je poprzez zabawowe formy pracy (tzw.
uczenie przez zabawê) jak np. rozwi¹zywanie krzy¿ówek czy rebusów,
œpiew piosenek, recytacjê wyliczanek, wierszy itp.
Æwiczenia sprawnoœci czytania:
• czytanie g³oœne tekstów:
16
a) jednolitych, np. krótkich opisów
b) z podzia³em na role
c) ze zmian¹ intonacji i natê¿enia g³osu
d) tonem agresywnym, bojaŸliwym, przyjacielskim
e) czytanie napisów na przedmiotach codziennego u¿ytku (np. produktach
spo¿ywczych)
f) czytanie napisów na tablicach informacyjnych, drogowskazach itp.
• czytanie ciche
Wa¿ne jest, aby uczeñ rozumia³ przeczytany tekst. W tym celu musi on byæ
ukierunkowany przez nauczyciela tak, aby wiedzieæ, na co zwracaæ szczególn¹ uwagê.
Pomoc¹ dla ucznia mog¹ byæ równie¿ tzw. æwiczenia dekoduj¹ce, czyli odgadywanie znaczeñ wyrazów poprzez:
• odwo³ywanie siê do znanych internacjonalizmów np. der Computer –
komputer, die Klasse – klasa
• odwo³ywanie siê do graficznego lub fonicznego podobieñstwa wyrazu
w jêzyku polskim i niemieckim np. putzen – pucowaæ
Æwiczenia sprawnoœci pisania:
• uk³adanie wyrazów z „rozsypanych” literek
• uk³adanie zdañ z „rozsypanych” wyrazów
• przyporz¹dkowanie opisu ilustracjom
• naniesienie informacji na plan lub szkic np. nazw ulic, instytucji
Wa¿ne jest, aby na tym etapie edukacji æwiczenia sprawnoœci pisania polega³y przede wszystkim na pisaniu odtwórczym jak np. przepisywanie literek, wyrazów i prostych zdañ z tablicy do zeszytu. Pisanie twórcze
powinno ograniczyæ siê do formu³owania krótkich ¿yczeñ œwi¹tecznych,
urodzinowych, nadawania tytu³ów krótkich opisom oraz dopisywania brakuj¹cych czêœci dialogu.
Poprawnoœæ ortograficzn¹ mo¿na æwiczyæ poprzez:
• zwracania uwagi na pisowniê wyrazów trudnych
• obserwacjê w³asnych b³êdów
• zapisywanie trudnych wyrazów na planszach
• zaspokojenie potrzeb edukacyjnych mniejszoœci narodowych.
17
7. Kontrola i ocena osi¹gniêæ ucznia
Ocenianie to rozpoznanie przez nauczyciela poziomu i postêpów w opanowaniu przez ucznia wiadomoœci i umiejêtnoœci przewidzianych treœciami
nauczania, a tak¿e jego zaanga¿owania w osi¹gniêcie okreœlonych przez
nauczyciela celów.
Zgodnie z Zarz¹dzeniem MEN z dnia 19 kwietnia 1999 r. w sprawie zasad
oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i s³uchaczy oraz przeprowadzaniem egzaminów i sprawdzianów w szko³ach publicznych uczeñ
klas I – III nie otrzymuje oceny cyfrowej.
Nauczyciel powinien w ci¹gu ca³ego procesu edukacyjnego gromadziæ
informacje o uczniu pozwalaj¹ce okreœliæ:
• stopieñ opanowania treœci programowych
• zaanga¿owanie ucznia i wk³ad jego pracy
• umiejêtnoœæ rozwi¹zywania problemów
Na podstawie tych informacji nale¿y na koniec semestru lub roku szkolnego dokonaæ oceny opisowej postêpów ucznia w procesie edukacji.
Wa¿ne jest, aby ocena ta motywowa³a ucznia pozytywnie, podkreœla³a jego
umiejêtnoœci i wiedzê, a nie braki i niedoci¹gniêcia.
Tylko taka ocena mo¿e byæ w³aœciw¹ diagnoz¹ stanu wyjœciowego do nastêpnego etapu kszta³cenia jêzykowego.
Kontrola osi¹gniêæ uczniowskich powinna byæ systematyczna i zgodna
z regulaminem szko³y, wczeœniej zapowiedziana, aby uczeñ mia³ mo¿liwoœæ przygotowania siê do niej.
Informacje na temat stopnia opanowania poszczególnych sprawnoœci jêzykowych nauczyciel mo¿e uzyskaæ poprzez testy i zadania, które nie mog¹
zawieraæ ani nowych nieznanych uczniowi struktur gramatycznych jak
i leksykalnych.
Kontrola osi¹gniêæ uczniowskich w zakresie sprawnoœci s³uchania ze
zrozumieniem mo¿e mieæ formê:
• zdañ prawda-fa³sz
• udzielania odpowiedzi w jêzyku polskim na pytania do tekstu sformu³owane w jêzyku polskim
• udzielanie odpowiedzi w jêzyku niemieckim na pytania do tekstu sformu³owane w jêzyku niemieckim
• przyporz¹dkowania obrazków do fragmentów tekstów
18
• u³o¿enie prawid³owej kolejnoœci wyrazów, zdañ
Kontrola osi¹gniêæ uczniowskich w zakresie sprawnoœci mówienia mo¿e
mieæ formê:
• powtórzenia „za nauczycielem” g³osek, wyrazów, zdañ
• udzielenia odpowiedzi na pytania
• krótkiego opisu na zadany temat np. mein Lieblingstier
• odgrywania przygotowanych wczeœniej dialogów
• ustnego opisu obrazków
Przy ocenie tej sprawnoœci nale¿y wzi¹æ pod uwagê przede wszystkim:
• skutecznoœæ komunikacyjn¹ wypowiedzi, tj. jej poprawnoœæ fonetyczn¹,
gramatyczn¹ i leksykaln¹
• formê wypowiedzi i stopieñ jej trudnoœci
• p³ynnoœæ wypowiedzi
Kontrola osi¹gniêæ w zakresie sprawnoœci czytania bêdzie realizowana
poprzez g³oœne czytanie tekstów w klasie.
Kontrola zrozumienia przeczytanego tekstu mo¿e mieæ formê:
• zdañ typu prawda-fa³sz
• udzielania odpowiedzi na pytania nauczyciela dotycz¹ce przeczytanego
tekstu
• uzupe³niania zdañ wyrazami z tekstu
• u³o¿enie prawid³owej kolejnoœci zdañ
Kontrola osi¹gniêæ w zakresie sprawnoœci pisania bêdzie polega³a
w I etapie edukacyjnym przede wszystkim na poprawnym odwzorowaniu
z tablicy lub ksi¹¿ki wyrazów i krótkich zdañ a ponadto mo¿e mieæ formê:
• uzupe³niania brakuj¹cych liter w wyrazie i wyrazów w zdaniach
• podpisywania ilustracji
• pisania kartek z ¿yczeniami
• krótkich opisów na zadany temat np. der Herbst, mein Zimmer
W procesie oceniania nale¿y wzi¹æ pod uwagê nastêpuj¹ce obszary:
• mo¿liwoœci dziecka
• zaanga¿owanie ucznia i wk³ad pracy
• stopieñ opanowania materia³u
19
• umiejêtnoœci rozwi¹zywania problemów
• osobiste sukcesy dziecka
Na ich podstawie na koniec semestru lub roku szkolnego nale¿y dokonaæ
oceny opisowej postêpów ucznia.
Opracowa³a mgr Irena Szudy
20