pobierz - Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
Transkrypt
pobierz - Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
Prof. Tadeusz Trziszka Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu Kompendium Ekspertyzy 1. Wstęp Samorząd województwa dolnośląskiego w oparciu o liczne projekty poszukuje optymalnych form rozwoju innowacji, jako ważnego elementu strategii rozwoju regionu. Obecnie planowane są zarówno projekty kontynuujące (np. związane z rozwojem Dolnośląskiego Systemu Innowacji), jak również zupełnie nowe inicjatywy (np. w obszarze design). Jednocześnie samorząd ubiega się o środki w ramach współpracy transnarodowej (Program dla Europy Środkowej) na wsparcie rozwoju klastrów. W dokumentach tych wskazano, że w 2020 roku konkurencyjna w Europie Środkowej pozycja województwa dolnośląskiego jako polskiego lidera innowacji będzie wynikać z silnych powiązań kooperacyjnych w nowoczesnych i dynamicznie rozwijających się gałęziach gospodarki. Wokół istniejących podmiotów ciągle pojawiają się nowe firmy innowacyjne, powstałe na bazie pomysłów wyjątkowych talentów, którzy ukończyli studia wyższe na dolnośląskich uczelniach. Przy wyborze Dolnego Śląska jako miejsca do życia i pracy kierują się oni wysokim standardem życia, wyjątkowymi możliwościami rozwoju swoich ambicji oraz otoczeniem gospodarczym gotowym do wspierania nowych ryzykownych inicjatyw. Odpowiednia infrastruktura (uczelnie, parki przemysłowo-technologiczne) w ramach regionalnego systemu innowacji stwarza przychylne warunki dla tworzenia, dyfuzji oraz absorpcji innowacji. Rozbudowana infrastruktura w pełni wspiera system edukacji na rzecz innowacji i kreowanie nowych wartości w społeczeństwie (zaufanie, otwartość), co z kolej wpływa korzystnie na inicjowanie różnych form współpracy między środowiskiem gospodarczym, naukowym i samorządowym. Na Dolnym Śląsku funkcjonuje sprawny i spójny system instytucji otoczenia biznesu wspierających innowacyjny rozwój przedsiębiorstw, a tym samym regionu (m.in. BCC, Wrocławski Park Technologiczny, WCTT, Klaster NUTRIBIOMED). Realizują one wysoko jakościowe usługi proinnowacyjne skierowane do mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Są skutecznym brokerem między przedsiębiorstwami a ich partnerami naukowymi i biznesowymi, zarówno w bilateralnych relacjach transferu technologii jak i w kreowaniu i wspieraniu wielopłaszczyznowych powiązań 1 kooperacyjnych. Powszechna dostępność do usług elektronicznych w układzie mobilnym i stacjonarnym dzięki odpowiedniej infrastrukturze znacznie ułatwia podejmowanie szybkich decyzji o powołaniu kolejnych konsorcjów i inicjowaniu nowych projektów naukowych, technologicznych i biznesowych. Region dysponuje spójnym i elastycznym systemem szkolnictwa wyższego i kształcenia ustawicznego, zagwarantowanym przez odpowiednią kadrę dla kreowania i wdrażania innowacji. Szkolnictwo wyższe stanowi magnes dla osób młodych o rzadkich talentach. Społeczeństwo wiedzy na Dolnym Śląsku cechuje się wykształconą kadrą na wszystkich szczeblach, elastyczną i szybko uzupełniającą wiedzę, otwartą na zmianę zawodu. Wsparte jest przez wysoko efektywny system kształcenia, silnie powiązany z praktyką. Odpowiedni kapitał społeczny jest podstawą nowych relacji w życiu prywatnym i zawodowym. Istnieje rozbudowana kultura kreatywności i partycypacji w życiu społecznym, co przekłada się na zdolności twórcze i gotowość do wprowadzania zmian dla wspólnego dobra. W przedsiębiorstwach upowszechnione są proinnowacyjne systemy motywowania pracowników, nagradzające kreatywność, inicjatywę i zdolność wprowadzania zmian. 2. Ocena sytuacji prezentowanej w materiale dot. „IDENTYFIKACJI POTENCJAŁU I ZASOBÓW W OBSZARZE NAUKA I TECHNOLOGIE NA RZECZ POPRAWY JAKOŚCI ŻYCIA ORAZ WYTYCZENIE PRZYSZŁYCH KIERUNKÓW ROZWOJU BADAŃ” Priorytet A: Zróżnicowanie i wzbogacenie oferty żywnościowej regionu Szczególnie istotnym wydaje się propagowanie edukacji żywieniowej, która powinna się znaleźć w programie narodowym. Jednak województwo dolnośląskie może być pionierem w tym zakresie. Program taki powinien być wdrażany już w szkole podstawowej i dalej rozwijany w szkołach średnich we współpracy z kompetentnymi uczelniami wyższymi. Należałoby znaleźć miejsce w programach massmediów, w tym głównie w podkreślić, że środowisko akademickie, w tym RTV. Należy Uniwersytet Przyrodniczy i Akademia Medyczna oraz Uniwersytet Ekonomiczny są gotowe na wdrażanie takich programów. W środowisku naukowym należy rozwijać badania w zakresie GMO. Jest to ogólnoświatowy trend i nie wolno unikać tych badań. W przeciwnym razie 2 zostaniemy wyeliminowani z jakiejkolwiek konkurencji w obszarze nauki i agrobiznesu. W tym zakresie środowisko wrocławskie jest relatywnie dobrze przygotowane. Priorytet B: Dolny Śląsk promotorem żywności tradycyjnej, regionalnej i lokalnej Środowisko Dolnego Śląska coraz bardziej zaznacza dążenie do poszukiwania tożsamości kulturowej i dziedzictwa kulinarnego. W ten ruch mocno angażuje się Uniwersytet Przyrodniczy we współpracy z Urzędem Marszałkowskim. Warto i trzeba zdynamizować te działania, zwłaszcza w obszarze żywności ekologicznej oraz w obszarze odtwarzania wielokulturowej tradycji kulinarnej Dolnego Śląska. Należy dokładać starań w rejestracji produktów żywnościowych tradycyjnych i lokalnych. Urząd Marszałkowski winien te działania objąć szczególną troską, korzystając z zasobów wiedzy Uniwersytetu Przyrodniczego i Uniwersytetu Wrocławskiego. Priorytet C: Zrównoważony rozwój agrobiznesu Dolnego Śląska Pakiet działań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa żywnościowego Bezpieczeństwo żywności jest zabezpieczone prawem żywnościowym Unii Europejskiej i jest obowiązkiem każdego państwa wspólnoty przestrzegać tych zasad. W związku z tym postulat stworzenie oficjalnego biura ds. „Bezpieczeństwa żywności” przy Urzędzie Marszałkowskim, współpracującego z EFSA jest ze wszech miar konieczne. W tym obszarze mieści się także system łańcucha chłodniczego i pełen monitoring produkcji i dystrybucji żywności ujęty w systemie traceability (Rozporządzenie Parlamentu UE i Rady 178/2002 i Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia z 2006 roku). Zatem jest to swego rodzaju obowiązek. Przedsięwzięcia w zakresie agroturystyki i gospodarstw ekologicznych Gospodarka ekologiczna i agroturystyka poza walorami prozdrowotnymi i rekreacyjnymi stanowią płaszczyznę dla dobrego biznesu, na czym powinno 3 zależeć zarówno przedsiębiorcom, jak i władzom samorządowym. Wymaga to jednak dużego zaangażowania i współpracy z kompetentnymi jednostkami, w tym z uczelniami wyższymi (UP, UE, UWr, AM, AWF). Rozwój tej dziedziny gospodarczej wymaga rozległej wiedzy, m.in. w zakresie prawa żywnościowego i środowiskowego oraz konieczność edukacji kulinarnej i turystycznej. Jedną z propozycji może być utworzenie Dolnośląskiego Klastra Ekologicznego. Wspieranie regionalnej przedsiębiorczości Przedsiębiorczość wyzwala innowacyjność, a w ślad za tym idzie konkurencyjność. Aby te elementy wystąpiły musi być sprzyjający klimat władz regionalnych gwarantowane poprzez kredyty wsparcie na inicjatyw rozwój przedsiębiorczości, grup producenckich, w tym małej przedsiębiorczości w zakresie produkcji i przetwórstwa rolno-spożywczego, również w ujęciu sieci powiązań, m.in. w Klastry. Wspieranie produkcji wysokiej jakości mięsa Problem rozwoju produkcji mięsa bydlęcego oraz baraniego na terenach podgórskich województwa dolnośląskiego jest przedmiotem rozważań co najmniej od 15 lat. Niezbędne jest przygotowanie i wdrożenie specjalnego programu dla Dolnego Śląska, wspartego funduszami unijnymi i instytucji finansowych. Podobny program jest realizowany w ramach projektu POIG przez jednostki Warszawsko-Olsztyńkie. Rozwój tak specyficznej branży żywnościowej powiązany z siecią systemów gastronomicznych może być wielką szansą dla agrobiznesu naszego województwa. Dystrybucja surowców żywnościowych i środków spożywczych System dystrybucji żywności jest obwarowany prawem żywnościowym i wymaga konkretnego nadzoru i odpowiedzialności. Centralna instytucja rynku hurtowego zlokalizowana we Wrocławiu (DCHRS SA) jest jednostką o cechach zbliżonych do rynków globalnych, natomiast należałoby rozwijać mniejsze centra lokalne, które mogłyby kooperować z centralą wrocławską; może to być system zbliżony do klastrowego. 4 Pozostałe działania wspierające zrównoważony rozwój agrobiznesu Dolnego Śląska Stworzenie systemu pionowej edukacji dla agrobiznesu od uczelni wyższych po technika rolnicze i szkoły zawodowe mogłoby być dobrym modelem ogólnokrajowym. Wiedza wyzwala przedsiębiorczość i innowacyjność, co w perspektywie czasu na pewno przyniesie owoce. W tym zakresie konieczne będą środki finansowe pozyskane w programach unijnych oraz od instytucji finansowych i przedsiębiorstw na rzecz ożywienia i permanentnego rozwoju agrobiznesu Dolnego Śląska poprzez edukacje, również z użyciem metod elearningu, generalnie jako transfer wiedzy. Priorytet D: Zwiększenie bezpieczeństwa konsumentów żywności Badania w obszarze GMO nie mogą wyrokować o bezpieczeństwie konsumentów, bowiem w systemie globalnej dystrybucji środków spożywczych i pasz nie ma gwarancji o żywności bez GMO, a właściwie to na globalnym rynku żywnościowym nie ma żywności bez znamion modyfikacji genetycznych. Zatem Dolny Śląsk nie może prowadzić krucjaty przeciwko GMO, lecz powinien poprzez jednostki naukowe rozwijać w tym kierunku działalność badawczą. Ważnym jest stworzenie systemu diagnostyki jakości żywności. Takie inicjatywy są podejmowane przez Wrocławski Park Technologiczny. 3. Programy działań Działania na rzecz zróżnicowania i wzbogacenia oferty żywnościowej regionu Na rynku żywnościowym woj. dolnośląskiego podaż przekracza popyt, co jest typowe dla tego typu gospodarki, jednak ważnym jest, aby dany region produkował nie tylko na potrzeby własne, ale także na eksport. W tym zakresie brak jest równowagi w woj. dolnośląskim. Wprawdzie półki sklepowe są przepełnione, ale towary żywnościowe w istotnej większości pochodzą z importu z innych regionów Polski lub zagranicy. Dolny Śląsk ma doskonałe warunki klimatyczne dla produkcji owoców i warzyw (ważnych z punktu żywieniowego) oraz posiada doskonałe zaplecze naukowo - badawcze w Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu oraz wdrożeniowe w Wrocławskim Parku Technologicznym. W minionym okresie zlikwidowano przetwórnie owocowowarzywne, co spowodowało przeniesienie wysoko-opłacalnego przetwórstwa do 5 innych województw. Ten błąd winien zostać jak najszybciej usunięty, ale może to nastąpić nie tylko z inicjatywy Urzędu Marszałkowskiego i wybranych Gmin, ale także z udziałem instytucji finansowych oraz biznesu Dolnośląskiego, np. skupionego wokół BCC. Rozwój sieci produkcji i przetwórstwa owocowo-warzywnego na Dolnym Śląsku winno stać się jednym z priorytetów gospodarczych, w tym rozbudowa łańcucha chłodniczego i sieci profesjonalnych magazynów, w tym mroźni. Oddzielny problem stanowi żywność funkcjonalna, a zwłaszcza suplementy diety. Ten obszar rynku żywnościowego w ostatnich latach rozwija się bardzo dynamicznie na całym świecie. Jest to jeden z największych obszarów biznesowych, nie tylko w sferze produkcji żywności, ale także na pograniczu produktów farmaceutycznych (suplement diety). Woj. dolnośląskie ma już zgromadzony ogromny kapitał w tym zakresie, zwłaszcza dzięki zaawansowanym badaniom realizowanym na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu, w tym m. in. w ramach wielu projektów MNiSzW oraz Projektu POIG, działanie 1.3.1 o akronimie OVOCURA. Ważne badania na rzecz suplementów realizuje Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu oraz Uniwersytet Wrocławski. Ponadto Klaster NUTRIBIOMED jest konsorcjum działającym na rzecz rozwoju technologii suplementów diety, nutraceutyków i preparatów biomedycznych, co ma swoje odzwierciedlenie we Wrocławskim Parku Technologicznym, gdzie jest zlokalizowana jedna z najnowocześniejszych linii technologicznych do produkcji m. in. suplementów diety. Dzięki takiemu kapitałowi zarówno intelektualnemu, technologicznemu jak i materialnemu Dolny Śląsk ma ogromną szansę stać się centrum produkcji nowej generacji suplementów diety w skali światowej. Stworzony został grunt na wykreowanie i rozwijanie nowej formy przedsiębiorczości związanej jakością życia. Nie wolno nam tej szansy stracić, bo jeżeli teraz ta idea nie uzyska wsparcia, to może wypłynąć za granicę województwa a nawet państwa i tam się rozwinąć, a my będziemy znowu importerem własnej technologii. Działania na rzecz promowania na Dolnym Śląsku żywności tradycyjnej, regionalnej i lokalnej Dolny Śląsk ma doskonałe warunki dla rozwoju rolnictwa ekologicznego i agroturystyki zarówno pod względem klimatyczno-krajobrazowym, jak i pod względem zasobów intelektualnych w uczelniach wrocławskich, jeleniogórskich, legnickich i wałbrzyskich. Warunki te sprzyjają stworzeniu działań i rozwojowi 6 Dolnośląskiego Dziedzictwa Kulinarnego. Zwłaszcza wielokulturowość tego regionu sprzyja utworzeniu niepowtarzalnej „kuchni dolnośląskiej”, co mogło by być jednym z walorów tego regionu, właśnie w obszarze agroturystyki. Jednym z ważniejszych warunków jest wsparcie UMWD poprzez szukanie i zachęcanie potencjalnych inwestorów w tą aktywność, m. in. jednostki finansowe, a także przygotowanie odpowiednich projektów na rzecz jakości życia w ramach środków UE. Mocny impuls poparcia w tym kierunku może stworzyć wysoce rentowną branżę łącząca aktywny wypoczynek z niepowtarzalnymi specjałami kulinarnymi. Nieodzownym elementem w tej działalności muszą być szkolenia, które mogą być realizowane w systemie pionowym (wcześniej wspomnianym), gdzie wiedza jest transferowana z uczelni wyższych do techników, a dalej do szkół zawodowych i rozprzestrzeniana do rodzinnych jednostek usługowych. Jednym z możliwych szybkich działań edukacyjnych jest stworzenie interdyscyplinarnych studiów podyplomowych z zakresu agroturystyki oraz żywności regionalnej i tradycyjnej. Działania na rzecz zrównoważonego rozwoju agrobiznesu Dolnego Śląska Pakiet działań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa żywnościowego Zrównoważony rozwój agrobiznesu stanowi kompleks działań ujmujący rolnictwo, produkcję i przetwórstwo żywności, środowisko, sferę socjalną oraz powiązania między nimi i systemy zarządcze. Postuluje się o stworzenie jednostki działającej w ramach UMWD monitorującej rynki surowców i produktów żywnościowych w ramach województwa, co mogłoby sprzyjać racjonalnej gospodarce surowcowej. Szczególnie może to być ważne w konkurencji z wielkimi sieciami handlowymi, gdzie indywidualni producenci regionalni maja małe szanse. W tym przypadku tworzenie grup producenckich będzie sprzyjać wzrostowi ich potencjałowi negocjacyjnemu. Jednym z ważniejszych elementów jest rozwój infrastruktury w całym województwie z udziałem zainteresowanych gmin, uwzględniającej łańcuch chłodniczy z nowoczesnymi przechowalniami. W nurt ten winni się włączyć inwestorzy sieci handlowych, centrów logistycznych itp. oraz gminy poprzez udostępnianie działek. Taka aktywność będzie również sprzyjać tworzeniu nowych miejsc pracy. 7 Przedsięwzięcia w zakresie agroturystyki i gospodarstw ekologicznych Przedsięwzięcia związane z rozwojem działalności ekologicznej i agroturystycznej województwa są ścisle powiązane z polityką realizowaną przez samorzady. Rozwój agroturystyki jest powiązany z infrastrukturą drogową oraz architekturą, zwłaszcza zabytkową. Woj. dolnośląskie ma szczególne predyspozycje w tym zakresie jednakże nie wykorzystano tych możliwości. Ponadto jak już wyżej wspomniano agroturystyka to też lokalna lub tradycyjna działalność kulinarna. Wydaje się koniecznym ożywienie działań w zakresie gospodarki ekologicznej i agroturystycznej w naszym województwie, również w aspekcie biznesowym. Być może Klaster na rzecz ekologii i agroturystyki byłby elementem ożywienia. Może zainteresować grupy biznesowe, np. BCC. Wspieranie regionalnej przedsiębiorczości W światowym systemie MŚP, zwłaszcza w USA i Europie zachodniej – małe firmy stanowią doskonałe uzupełnienie produktowe wielkich koncernów i występuje tu swego rodzaju symbioza. Małe firmy muszą wchodzić w działalność niszową oraz innowacyjną, nie mogą natomiast konkurować wprost z dużymi korporacjami. Oczywiście system prawny powinien sprzyjać przedsiębiorczości i rozwojowi małych firm, co niestety nie można powiedzieć o polskim systemie prawnym. Niemniej jednak nawet w tych trudnych warunkach polskiego prawa tworzone są małe firmy niszowe, które doskonale radzą sobie w konkurencji międzynarodowej. Tego typu przykłady można znaleźć we Wrocławskim Parku Technologicznym. Ważną rolę w tym miejscu muszą odegrać uczelnie wyższe, które muszą poświęcić znacznie więcej uwagi szkoleniu w zakresie przedsiębiorczości i innowacji oraz umiejętności transferowania wiedzy. Niestety ten obszar jest bardzo słabo rozwinięty. Wrocławskie środowisko akademickie ma ogromne możliwości, nieporównywalne z innymi środowiskami w Polsce, dzięki istniejącym inkubatorom przedsiębiorczości akademickiej, Wrocławskiemu Parkowi Technologicznemu no i wreszcie Klastrowi NUTRIBIOMED. Ten potencjał oczekuje na jego pełne wykorzystanie. W to muszą się zaangażować władze uczelni, Urząd Marszałkowski i sami zainteresowani, którzy nie posiadają pełnej informacji o tych możliwościach. Oczywiście należałoby tym zainteresować instytucje finansowe i BCC oraz prowadzić stosowną działalność promocyjną. 8 Wspieranie produkcji wysokiej jakości mięsa Utworzenie i rozwój hodowli była mięsnego i produkcji mięsa bydlęcego w rejonach podgórskich, a także mięsa baraniego może stać się dużą szansą dla agrobiznesu woj. dolnośląskiego. Województwo spełnia doskonale wszystkie wymagania, w tym tereny i potencjał naukowy. Jedynym problemem to jest stworzenie odpowiedniego programu z biznes planem i znalezienie stosownych środków finansowych, np. z projektów również związanych z gospodarką ekologiczną i agroturystyką. Wymagane jest przede wszystkim duże zaangażowanie ludzi z odpowiednich instytucji, w tym naukowych, biznesowych i administracyjnych. W przyszłości mógłby to być dobry biznes. Dystrybucja surowców żywnościowych i środków spożywczych Dystrybucja surowców rolnych i środków spożywczych stanowi kluczowy element zaopatrzenia konsumentów oraz zapewnienie bezpieczeństwa zdrowotnego żywności, co jest ściśle powiązane z europejskim prawem żywnościowym (Rozporządzenie 178/2002). W świetle aktualnej sytuacji dolnośląski rynek hurtowy nie spełnia roli kreatywnej, ale jedynie pasywnie pośredniczy w wymianie handlowej. To w istotny sposób ogranicza możliwości agrobiznesu naszego województwa. Zatem należy dążyć do stosownych i niezbędnych zmian. Ważnym elementem jest wykreowanie marki regionu lub specyficznej grupy produktów. Należałoby wesprzeć starania prowadzone przez Wrocławski Park Technologiczny w zakresie promowania marki NUTRIBIOMED jako gwarantowanej jakości prozdrowotnej produktów żywnościowych, łącznie ze suplementami diety. Działania na rzecz zwiększenia bezpieczeństwa konsumentów żywności Działania na rzecz bezpieczeństwa żywności są ściśle podporządkowane obowiązującemu prawu żywnościowemu, zwłaszcza Rozporządzenia Parlamentu UE i Rady, w tym Rozporządzenia nr 178/2002 oraz tzw. pakiet higieniczny nr 852/2004, 853/2004, 854/2004 i 882/2004, ponadto w polskim prawie ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia z 2006 roku. Nadzór nad bezpieczeństwem żywności w UE sprawuje Urząd Bezpieczeństwa Żywności (EFSA). Cały system musi być podporządkowany strukturom rządowym. Niemniej jednak w poszczególnych regionach mogą działać akredytowane laboratoria, świadczące usługi na rzecz jednostek gospodarczych i naukowych. Z uwagi na potencjalne 9 potrzeby rozwoju klasteringu w obszarze agrobiznesu Dolnego Śląska, będzie istniała potrzeba tworzenia laboratoriów badawczych na rzecz bezpieczeństwa zdrowotnego żywności. Istnieją inicjatywy, aby jedno z takich laboratoriów powstało w Wrocławskim Parku Technologicznym na rzecz Klastra NUTRIBIOMED. Warto byłoby wspierać te inicjatywy przez UMWD, gdyż laboratoria takie przysparzają wartość dodaną dla danego regionu. KOMENTARZ DO PRZEPROWADZONEJ EKSPERTYZY Przed władzami samorządowymi Dolnego Śląska, w tym zarówno Urzędu Marszałkowskiego oraz urzędów gminnych stoją ważne wyzwania na przyszłość w świetle przewijania się różnych kryzysów oraz wzrastającej konkurencji na wszystkich rynkach globalnych i wewnętrznych. Jako najważniejszy element należy wskazać na konieczność dużego zaangażowania się ludzi kreatywnych, o bogatych pomysłach, zdolnych i chętnych do tworzenia innowacji. Musi być całkowicie wykluczone bezpośrednie działanie polityków i działaczy partyjnych, natomiast z drugiej strony musi być pełne wsparcie wszystkich środowisk politycznych na rzecz rozwoju regionu. Kolejnym ważnym elementem jest zaangażowanie się środowisk naukowych i biznesowych do współpracy z administracją samorządową na wszystkich poziomach. Czynnikiem wiążącym muszą być środki finansowe, pozyskiwane z wszystkich możliwych źródeł, zarówno unijnych, jak i prywatnych. Rolą polityków tego regionu musi być mądre i praktyczne wspieranie inicjatyw proinnowacyjnych, bez zbijania partykularnego kapitału politycznego. Zatem musi być wytyczona przez fachowców (a nie polityków) misja i cele na rzecz doskonalenia jakości życia na Dolnym Śląsku. W warunkach polskiej mentalności jest to niesłychanie trudne zadanie. Zakładając, że Dolnośląscy decydenci i politycy wzniosą się na wyżyny poświęcenia swojej energii na rzecz regionu, istnieje duże prawdopodobieństwo osiągnięcia sukcesu. W pierwszej kolejności muszą powstać mieszane (administracja+nauka+biznes) kompetentne zespoły z udziałem najlepszych i najzdolniejszych ekspertów, które w oparciu o dziesiątki wykonanych już planów strategicznych i ekspertyz oraz o własne doświadczenia utworzą program budowy i rozwoju dolnośląskiego agrobiznesu na rzecz jakości życia, wyznaczając tzw. "kamienie milowe”. W tym programie muszą się znaleźć postulowane przez zespół prof. J. Hanuzy obszary: m.in.: 10 1. Szkolenie kadr w administracji 2. Pozyskiwanie środków finansowych na projekty 3. Opracowanie innowacyjnych programów transferu wiedzy na linii uczelnie wyższe, parki technologiczne, MŚP, klastry 4. Opracowanie polityki rozwoju przedsiębiorczości i konkurencyjności w oparciu o politykę klasteringu z jednoczesnym wsparciem Klastra NUTRIBIOMED jako wzorca innowacyjnych przedsięwzięć. Istnieje możliwość w oparciu o aktualne doświadczenia stworzyć nowy model klastrów w obszarze agrobiznesu, 5. Wypromowanie regionalnych portali przedsiębiorczości i innowacji, współpracując z jednostkami, które osiągnęły sukces, 6. Wprowadzenie na stałe do massmediów i portali Internetowych permanentnej edukacji żywieniowej, w tym drogą e-learningu oraz rozwijanie edukacji pionowej, 7. Stworzenie platformy studiów podyplomowych na rzecz rozwoju agrobiznesu i doskonalenia jakości życia, 8. Stworzenie warunków formalno-finansowych na prowadzenie biznesu w zakresie nowej generacji żywności wraz z suplementami diety. Uwzględniając już istniejący potencjał jesteśmy w stanie stworzyć zagłębie takiej działalności, 9. Stworzyć sprzyjające warunki dla rozwoju gospodarki ekologicznej i agroturystyki, 10. Podjąć działania na rzecz rozwijania działalności rolniczej i przetwórczej w obszarach produkcji roślinnej i zwierzęcej, szczególne opłacalnej dla tego regionu, m.in. produkcja owoców i warzyw łącznie z przetwórstwem oraz produkcja mięsa bydlęcego w regionach podgórskich. PODSUMOWANIE Potencjał gospodarczy i naukowy Dolnego Śląska oraz prorozwojowe instytucje utworzone w ostatnich 15 latach, w tym głównie Wrocławski Park Technologiczny, Wrocławskie Centrum Transferu Technologii, Klaster NUTRIBIOMED, Centrum Nauki EIT+ , a nade wszystko nowoczesne uczelnie stanowią bezcenną wartość i kapitał województwa dolnośląskiego. Jest to ewenement w skali nie tylko kraju, ale w skali europejskiej, gdzie jest taka koncentracja instytucji pro gospodarczych. Ważnym jest, aby racjonalnie zarządzać tym ogromnym kapitałem. Wydaje się, że 11 powinno dojść do wspólnego porozumienia z udziałem rektorów oraz kierowników ww. jednostek, prezydenta miasta i marszałka województwa oraz być może z udziałem innych polityków i utworzeniu systemu wsparcia ww. instytucjom w celu budowania nowych projektów z udziałem banków oraz Business Center Club i tworzeniu sieci powiązań kooperacyjnych na rzecz rozwoju województwa dolnośląskiego, w tym agrobiznesu. Efektem finalnym będą Siecie powiązań kooperacyjnych, w tym Klastry z wiodąca rolą istniejącego i mocno rozbudowanego Klastra NUTRIBIOMED. Wrocławski Park Technologiczny, Centrum badań EIT+, BCC i Uczelnie muszą rozwijać przedsiębiorczość z udziałem firm typu spin off i spin out. Region musi stać się europejskim centrum produkcji suplementów diety i żywności funkcjonalnej nowej generacji. Tu powstaną wzorce rewitalizacji zdrowia z udziałem środowisk akademickich, zwłaszcza Akademii Medycznej, agrobiznesu i nowo utworzonych przedsiębiorstw z nowoczesnymi i innowacyjnymi technologiami produkcji i dystrybucji biosuplementów diety preparatów biomedycznych i biokosmetyków. Spełnienie tych wymogów postawi na wyżyny nasz region w zakresie „Programu Jakości Życia”. 12