Wpływ mediów na dzieci

AAA
Wpływ mediów na dzieci
Opracowała: Dorota Zinkiewicz - psycholog w szkole podstawowej i poradni psychologiczno-pedagogicznej
Telewizja jest medium łatwo dostępnym dla dzieci. Telewizor znajduje się w większości domów. Nadmierne
oglądanie telewizji bez kontroli dorosłych jest jednak zjawiskiem niebezpiecznym i niekorzystnie wpływa na
rozwój fizyczny i psychiczny dzieci. Młodzi ludzie, siedząc przed ekranem, tłumią naturalną potrzebę
aktywności; niezaspokojenie jej skutkuje niepokojem ruchowym, próbami zaspokojenia jej w
nieodpowiednim miejscu i czasie. Sprawność fizyczna uczniów pozostawia wówczas wiele do życzenia.
Długotrwałe oglądanie telewizji może powodować trudności z koncentracją uwagi i sprawnością myślenia,
zmęczenie, rozdrażnienie, nieadekwatne reakcje na bodźce ze względu na wzmożoną drażliwość, zaburzenia
snu aż do bezsenności włącznie. Ponadto wzmaga się pobudliwość dzieci i wzrasta poziom agresji,
szczególnie gdy w oglądanych programach dominują treści pełne napięć, sceny grozy, przemocy i
okrucieństwa. Duże napięcie dramatyczne w nadmiernych dawkach nie służy zachowaniu równowagi
psychicznej u młodych odbiorców.
Wychowawca powinien być świadomy, że poza wyżej opisanymi symptomami, poświęcanie przez jego
uczniów zbyt wiele czasu na oglądanie telewizji może niekorzystnie wpływać na ich zachowanie i poziom
wyników w nauce. Spada wówczas ich kondycja fizyczna, utrwalają się wady postawy, pojawiają się
dolegliwości somatyczne (bóle oczu, głowy i in.). Uczniowie nie potrafią zorganizować sobie zajęć,
zaniedbują obowiązki, nie rozwijają swoich zainteresowań.
Oddziaływania wychowawcy, w celu ograniczenia obecności telewizji w życiu jego uczniów oraz w celu
zwiększenia świadomego korzystania z niej, powinny być długofalowe. Warto uświadamiać uczniom
różnorodność mediów i zawartej w nich oferty. Poza telewizją i Internetem istnieje jeszcze radio, prasa,
książki, nagrania dźwiękowe, filmowe, multimedialne…Umiejętność analizowania oferty mediów,
uświadamianie własnych preferencji, uzasadnianie wyborów i dokonywanie ich świadomie, krytyczna ocena
treści zawartych w przekazach medialnych – to tylko kilka zagadnień wartych omówienia z uczniami. Należy
zaprezentować dydaktyczne i informacyjne funkcje mediów, podkreślić ich wpływ na zachowanie i język
odbiorców. Ważnym zagadnieniem jest kształtowanie krytycyzmu wobec przekazów reklamowych, których
nośnikiem są media. Inną ważną kwestią jest inspirowanie uczniów do własnej twórczości „medialnej”
(gazetka szkolna, audycje radiowe, przedstawienia teatralne, wystawy prac plastycznych i fotografii i in.).
Niezbędne jest rozbudzanie i rozwijanie potrzeb czytelniczych wśród uczniów i propagowanie aktywnego
sposobu spędzania wolnego czasu. Wychowankowi wyposażonemu w wymienione wyżej umiejętności nie
będzie zagrażało zmarnowanie wakacji przed telewizorem.
Medium, z którego najczęściej korzystają uczniowie, jest telewizja, jednakże Internet znajduje się w obszarze
ich zainteresowania równie często. Sieć daje możliwość porozumiewania się, nauki i zabawy. Myśląc o
przyszłości dzieci, nie można odciąć ich od Internetu. Zawiera on wiele rzeczy wspaniałych, twórczych,
edukujących i bezpiecznych, ale w sieci istnieją też zagrożenia. Parry Aftab w książce „Internet a dzieci.
Uzależnienia i inne niebezpieczeństwa” wymienia sześć rodzajów niebezpieczeństw czyhających na dzieci w
cyberprzestrzeni:
• nieodpowiednie informacje – pornografia, nienawiść, nietolerancja, przemoc, oszustwa, wiadomości
nieprawdziwe i przesadzone;
• dostęp do informacji, usług i zakupu przedmiotów niebezpiecznych dla nich; istnieją strony
instruujące, jak zbudować bombę, oferujące broń, alkohol, trucizny, tytoń i narkotyki oraz
proponujące hazard;
• uwiedzenie lub niepokojenie przez osoby wulgarne, rzucające groźby, przesyłające wirusy i
włamujące się do komputera;
Wpływ mediów na dzieci
1
• udzielanie ważnych osobistych informacji, poprzez wypełnianie formularzy czy udział w konkursach,
przez co dzieci mogą stać się celem handlowców stosujących nieuczciwe techniki marketingowe;
• oszustwo i wykorzystanie poprzez kupowanie w Sieci i ryzyko ujawnienia innym ważnych informacji
finansowych (numery kart płatniczych, numery PIN, hasła);
• uwiedzenie przez cybernapastników, którzy dążą do spotkania w rzeczywistości.
Wychowawca powinien uczulać rodziców swoich uczniów, by zadbali, żeby ich dzieci nie zostały całkowicie
pochłonięte przez komputery i Internet. Młody człowiek nie powinien korzystać z komputera, dopóki rodzice
nie mają pewności, że rozumie ustalone przez nich reguły i będzie ich przestrzegać. Należy sprawdzać, czy
dzieci nie spędzają zbyt wiele czasu w Internecie. Nie można jednoznacznie określić tego limitu, lecz
kierować się zdrowym rozsądkiem zależnie od wieku dziecka, przyczyny serwowania, dnia tygodnia itd.
Istnieją programy blokujące dostęp do komputera, gdy nikogo dorosłego nie ma w domu. Poza tym istnieją
programy blokujące dostęp do niewłaściwych stron. Zadaniem rodziców jest uświadamianie dzieciom, że
najlepszymi przyjaciółmi są ludzie, a nie komputery. Trzeba pomóc dziecku w zachowaniu równowagi
między zainteresowaniem komputerem a zaangażowaniem w inne formy aktywności. Najczęstszym błędem
jest pozwalanie, by dziecko miało komputer w swoim pokoju. Urządzenie to powinno znajdować się w
pomieszczeniu, z którego korzystają wszyscy domownicy i gdzie dyskretnie można spojrzeć na ekran,
kontrolując, co ogląda młodsze pokolenie. Rodzic powinien wiedzieć, jakie strony odwiedza syn czy córka
oraz na jakich czatach bywa, powinien starać się poznać wirtualnych przyjaciół dziecka. Trzeba obserwować,
czy dziecko dostosowuje się do ustalonych reguł, które najlepiej spisać i powiesić w pobliżu komputera. W
razie ich nieprzestrzegania niezbędne jest zastosowanie wcześniej ustalonych konsekwencji.
Poza przestrzeganiem ustalonych z rodzicami reguł, dzieci, korzystające z Internetu, muszą znać poniższe
zasady (warto, by wychowawca przedyskutował je przed wakacjami ze swoimi uczniami – dla przypomnienia
czy utrwalenia). Zasady takie są publikowane na stronach propagujących bezpieczeństwo w sieci:
• Nigdy nie zdradzaj swojego hasła, zmieniaj je co jakiś czas. Jeżeli ktoś je pozna, może otwierać twoją
skrzynkę pocztową i zdobyć dane osobowe twoich znajomych.
• Nie udzielaj informacji, które umożliwią komuś zidentyfikowanie cię w realnym świecie. Nie
ujawniaj imienia i nazwiska, adresu, do jakiej chodzisz szkoły itd.
• Zainstaluj program antywirusowy i często go aktualizuj.
• Nie spotykaj się z ludźmi poznanymi przez Internet. Jeżeli koniecznie chcesz poznać tę osobę,
zadzwoń do niej i niech wasi rodzice porozmawiają. Umów się w uczęszczanym miejscu, zostaw
informację, dokąd idziesz i o której, najlepiej idź na spotkanie z kimś dorosłym lub grupą przyjaciół.
• Nie otwieraj załączników do e-maila od nieznanego nadawcy, ponieważ mogą zawierać wirusy
komputerowe. Sprawdzaj załączniki programem antywirusowym. Usuwaj e-maile od nieznajomych,
nie odpowiadając – mogą pochodzić od hakera. Usuwaj reklamy i „łańcuszki”, nie przesyłaj ich dalej.
• Nie odpowiadaj, gdy masz wrażenie, że jesteś nękany, powiadom osobę dorosłą. Przestrzegaj zasad
czatu. Gdy ktoś odnosi się do ciebie niewłaściwie, zachowaj tekst i wyślij do dostawcy Internetu.
• Nie wierz bezkrytycznie we wszystko, co znajduje się w Internecie. Nigdy nie wiadomo, czy ktoś, z
kim rozmawiasz, mówi ci prawdę.
• Jeżeli otrzymasz pogróżki od hakera, wyłącz komputer i zrób przerwę, zanim znów połączysz się z
Internetem.
• O wszystkich niepokojących sprawach związanych z Internetem rozmawiaj z rodzicami lub
nauczycielami; rozwaga i rada dorosłego często pozwala uniknąć późniejszych kłopotów.
Warto, by rodzice uczniów otrzymali od wychowawcy swoich dzieci podstawowe informacje o problemie
uzależnienia od Internetu. Jest ono klasyfikowane jako IAD (Internet Addiction Disorder). Jest to rodzaj
nałogu, który polega na notorycznym spędzaniu czasu przed komputerem, czemu towarzyszy wewnętrzny
przymus. Dziecko dotknięte IAD może być tak zaabsorbowane rzeczywistością wirtualną, że grozi mu utrata
kontaktu z rówieśnikami i rodzicami oraz inne poważne problemy dezorganizujące funkcjonowanie.
Wpływ mediów na dzieci
2
Pociągająca i atrakcyjna jest dla niego możliwość korzystania z właściwie nieograniczonych zasobów
wiadomości i prowadzenia różnorodnej aktywności – przy zachowaniu anonimowości. Niewywiązywanie się
z obowiązków, zaburzenia snu, drażliwość, zmęczenie, trudności z koncentracją uwagi i sprawnością
myślenia, zaniedbania w wyglądzie i higienie, bóle oczu, głowy, kręgosłupa, ramion i szyi to tylko część
symptomów. Ponadto uzależniona osoba nie potrafi kontrolować czasu spędzanego w sieci, unika innych
aktywności, by wydłużyć czas korzystania z komputera, ucieka w sieć przed przygnębieniem, lękiem,
smutkiem i innymi przykrymi uczuciami, stosując to jako odskocznię od codziennych rzeczywistych
problemów, podczas gdy one się pogłębiają. Otoczenie widzi narastające kłopoty, podczas gdy uzależniony
im zaprzecza. Pojawiają się natrętne myśli i przymus korzystania z sieci; gdy nie ma takiej możliwości
pojawić się może niepokój, irytacja, przygnębienie o dużym nasileniu; jako efekt frustracji wystąpić też może
agresja. Postępuje izolacja od otoczenia, nasilają się problemy rodzinne, w relacjach z rówieśnikami i w
przypadku uczniów - szkolne. Osoby uzależnione próbują ukrywać przed otoczeniem rozmiary swojego
problemu. Gdy stan taki się nasila, gdy coraz bardziej upośledza się zdolność kontroli nad zachowaniem
związanym z nałogiem, zamiera wszelka inna aktywność, postępuje odrealnienie, pojawia się zespół
abstynencyjny, czyli złe samopoczucie w okresach braku kontaktu z Internetem aż do zaburzeń somatycznych
włącznie, konieczna jest interwencja specjalisty.
Według badań szczególnie podatna na uzależnienie od Internetu jest młodzież w okresie adolescencji,
zwłaszcza dotyczy to grupy osób zamkniętych w sobie, trudno nawiązujących kontakty z otoczeniem, o
niskim poczuciu własnej wartości i atrakcyjności dla rówieśników, z niską odpornością na stres. Internet
umożliwia kompensowanie rzeczywistych czy wyobrażonych braków (duża możliwość wykreowania siebie w
przestrzeni), co jest niezwykle pociągające dla niepewnych siebie nastolatków.
Wakacje to okres, gdy należy zwracać szczególną uwagę, w jaki sposób dzieci spędzają wolny czas, także w
domu, przed komputerem. Może on być przydatnym narzędziem nauki i pracy, lecz we wszystkim zalecany
jest umiar. Niezbędne są dyskusje na temat zainteresowań dziecka, sposobów spędzania wolnego czasu,
korzyści i zagrożeń płynących z Internetu. Środkiem zapobiegawczym jest kontrola, ustalenie kontraktu
zawierającego zestaw reguł korzystania z sieci i konsekwentne ich przestrzeganie.
Wpływ mediów na dzieci
3