warszawski teatr operowy i operetkowy w latach 1880 – 1915

ANNA WYPYCH-GAWROŃSKA
WARSZAWSKI TEATR OPEROWY
I OPERETKOWY
W LATACH 1880 – 1915
Częstochowa 2011
SPIS TREŚCI
Wykaz skrótów ...........................................................................................
Wstęp .........................................................................................................
9
11
CZEŚĆ I
OPERA I OPERETKA WARSZAWSKICH TEATRÓW RZĄDOWYCH
JAKO PRZEDSIĘBIORSTWA TEATRALNE ............................................... 21
Rozdział 1. Struktura i warunki funkcjonowania WTR ............................... 23
Teatr warszawski jako przedsiębiorstwo rządowe ......................................... 23
Prezesi ........................................................................................................ 32
Dyrekcja ...................................................................................................... 38
Finanse WTR ............................................................................................... 40
Budynki ...................................................................................................... 48
Organizacja pracy WTR ............................................................................... 54
Zespoły WTR – problemy zawodowe artystów Opery i Operetki .................. 57
Rozdział 2. Opera jako dział WTR. Dzieje dyrekcji .................................... 73
Polityka władz WTR wobec Opery ............................................................... 73
Opera włoska i inni artyści obcy w WTR ...................................................... 86
Zarządzanie Operą w WTR .......................................................................... 91
Dyrektorzy Opery ....................................................................................... 93
Rozdział 3. Organizacja pracy Opery ......................................................... 100
Sezony operowe ......................................................................................... 100
6
Spis treści
Dni i godziny przedstawień operowych ..................................................... 103
Finanse Opery ........................................................................................... 105
Bilety na przedstawienia operowe ............................................................. 114
Opera włoska oraz występy gościnne artystów obcych i polskich –
kwestie organizacyjne ................................................................................ 118
Rozdział 4. Operetka jako dział WTR ....................................................... 128
Polityka władz WTR wobec Operetki ......................................................... 128
Zarządzanie Operetką. Casus: Śliwiński .................................................... 131
Rozdział 5. Organizacja pracy Operetki .................................................... 136
Sezony operetkowe, dni i godziny przedstawień ........................................ 136
Finanse Operetki ....................................................................................... 138
Bilety na przedstawienia operetkowe ......................................................... 140
Występy gościnne w Operetce WTR – kwestie organizacyjne ...................... 141
CZĘŚĆ II
OPERA JAKO INSTYTUCJA ARTYSTYCZNA ........................................ 143
Rozdział 1. Repertuar Opery ..................................................................... 145
Kształtowanie repertuaru operowego ........................................................ 145
Ogólna charakterystyka repertuaru ........................................................... 157
Repertuar obcy .......................................................................................... 162
Repertuar polski ........................................................................................ 169
Rozdział 2. Soliści Opery .......................................................................... 179
Debiuty i angaże ....................................................................................... 179
Śpiewaczki i śpiewacy Opery WTR jako zespół .......................................... 192
Sztuka sceniczna śpiewaków Opery warszawskiej lat 1880–1915 ................. 200
Solistki i soliści .......................................................................................... 212
Występy gościnne solistów i zespołów – kwestie artystyczne ...................... 224
Rozdział 3. Orkiestra, chór i balet Opery .................................................. 237
Liczebność i skład orkiestry Teatru Wielkiego ............................................ 237
Spis treści
7
Dyrygenci ................................................................................................. 240
Orkiestra w przedstawieniach operowych .................................................. 250
Chóry w przedstawieniach operowych ...................................................... 254
Balet w operach ......................................................................................... 259
Rozdział 4. Inscenizacje operowe .............................................................. 262
Dekoratorzy, twórcy kostiumów, maszyniści .............................................. 262
„Wystawa” w przedstawieniach operowych ............................................... 264
Reżyserzy Opery ....................................................................................... 278
Cechy warszawskiej reżyserii operowej lat 1880–1915 ................................. 286
Rozdział 5. Publiczność i krytyka operowa ............................................... 293
Warunki techniczne widowni przedstawień operowych ............................. 293
Frekwencja na przedstawieniach operowych .............................................. 295
„Reklama” operowa .................................................................................. 309
Publiczność przedstawień operowych ........................................................ 312
Cechy publiczności operowej ..................................................................... 317
Krytyka o Operze WTR .............................................................................. 327
Rozdział 6. Próba opisu przedstawienia Opery WTR
Wznowienie Hrabiny Stanisława Moniuszki w 1898 roku ............................ 337
CZĘŚĆ III
OPERETKA JAKO INSTYTUCJA ARTYSTYCZNA ................................. 347
Rozdział 1. Repertuar Operetki ................................................................. 349
Kształtowanie repertuaru operetkowego .................................................... 349
Ogólna charakterystyka repertuaru ............................................................ 355
Repertuar obcy .......................................................................................... 360
Repertuar polski ........................................................................................ 365
Rozdział 2. Soliści Operetki ..................................................................... 369
Debiuty i angaże w zespole Operetki ......................................................... 369
Śpiewaczki i śpiewacy Operetki WTR jako zespół ....................................... 372
Sztuka sceniczna śpiewaków Operetki warszawskiej lat 1880–1915 ............. 377
Solistki i soliści ......................................................................................... 381
8
Spis treści
Rozdział 3. Orkiestra, chór i balet Operetki ............................................. 389
Orkiestra w przedstawieniach operetkowych ............................................ 389
Chóry Operetki ........................................................................................ 392
Taniec i balet w Operetce .......................................................................... 394
Rozdział 4. Inscenizacje operetkowe ........................................................ 396
„Wystawa” w przedstawieniach operetkowych ......................................... 396
Cechy warszawskiej reżyserii operetkowej lat 1880–1915 ........................... 400
Reżyserzy Operetki .................................................................................. 402
Rozdział 5. Publiczność i krytyka operetkowa ......................................... 407
Warunki techniczne widowni przedstawień operetkowych ........................ 407
Frekwencja na przedstawieniach operetkowych ........................................ 408
„Reklama” operetkowa ............................................................................. 413
Publiczność przedstawień operetkowych .................................................. 415
Cechy publiczności operetkowej ............................................................... 416
Krytyka o Operetce WTR .......................................................................... 419
Rozdział 6. Próba opisu przedstawienia Operetki WTR ........................... 422
Polska premiera Manewrów jesiennych Imre Kálmána w 1910 roku .............. 422
Zakończenie ............................................................................................. 427
Bibliografia ............................................................................................... 433
Ilustracje
Indeksy .................................................................................................... 441
Indeks nazwisk ......................................................................................... 443
Indeks utworów ........................................................................................ 459