Wytyczne i rady dla piszących prace dyplomowe i zaliczeniowe
Transkrypt
Wytyczne i rady dla piszących prace dyplomowe i zaliczeniowe
Wytyczne i rady dla piszących pracę dyplomową i prace zaliczeniowe z teologii. 1. Wybór tematu Jednym z podstawowych wyzwań, jakie staje przed słuchaczem/słuchaczką ostatniego roku licencjackich studiów teologicznych, jest tworzenie pracy dyplomowej. W niniejszym opracowaniu można pominąć same formalne, wynikłe ze zobowiązań wobec Uczelni, powody powstawania owej pracy i przyjrzeć się technicznym aspektom owego przedsięwzięcia. W obrębie zagadnień technicznych na plan pierwszy, ze względów chronologicznych, wydobywa się kwestia wyboru tematu pracy licencjackiej. Związana jest ona z odpowiedzią na jedno z najpoważniejszych pytań, z jakimi przy podobnej okazji należy się zmierzyć: jaki temat pracy wybrać? Można uznać, że wybór jest wypadkową trzech czynników: a) tematyką seminarium dyplomowego, b) osobą promotora i c) zainteresowaniami własnymi dyplomanta/dyplomantki. Ze względu na specyfikę rozkładu zajęć w EWST, w ramach których nie funkcjonuje odrębne seminarium dyplomowe, uwzględnienie przyczyny a) nie wydaje się być w danym momencie istotne. Bardzo poważnie natomiast należy uwzględnić przyczynami b) i c). Względy wygody własnej najczęściej podpowiadają, że najłatwiej jest podporządkować wybór promotora własnym zainteresowaniom czy pasjom. Ze względu na dobro powstającej pracy, jak i jej cel finalny, czyli napisanie i obronienie, droga ta wydaje się być w znacznej mierze zwodnicza. Zbytnio bowiem polega się w tym przypadku na umiłowaniu jakiegoś zagadnienia i pragnieniu jak najwierniejszego przedstawienia go, w mniejszej zaś mierze na dobru pracy. Przede wszystkim należy się zastanowić nad wyborem promotora. Kim jednak jest promotor? Jest osobą, która w sposób kompetentny doradza podczas pisania pracy, niejako przeprowadza dyplomanta przez całość owego procesu. Jest więc osobą, która pomaga w tworzeniu pracy, zarówno w wyborze tematu, doborze literatury, jak też i dodawaniu i, co może nawet ważniejsze, odejmowaniu treści w ten sposób, by jak najmocniej wydobyć merytoryczne walory. Promotor powinien być, jak najbardziej to możliwe, specjalistą w danej dziedzinie. Jego rola jest niemal czysto techniczna i ma sprzyjać wytworzeniu dobrego dzieła w postaci pracy licencjackiej. Oprócz tego jednak promotor powinien być osobą, z którą student jest w stanie dobrze się porozumieć. Ze względu na konieczność współpracy warto więc przemyśleć wybór promotora nie tylko pod względem merytorycznym, ale również charakterologicznym. Ważne jest dla studenta 1 zarówno to, w czym się jego promotor specjalizuje, jak i możliwości komunikacji z nim, czyli perspektywa współpracy programowo zakreślona na 10 godzin. Należy też liczyć się z tym, że danie pierwszeństwa wyborowi promotora może ostatecznie zaowocować przygotowywaniem pracy, która nie będzie w całości zgodna z pierwotnymi oczekiwaniami wobec niej. Przy wyborze tematu można też kierować się całkowicie prywatnymi preferencjami. Może więc on być podyktowany szczególnym zainteresowaniem daną dziedziną badawczą (np. teologią moralną), poza teologicznym wykształceniem dyplomanta/dyplomantki, doświadczaniem zawodowym, specyfiką pracy na rzecz własnego kościoła czy też innymi, pominiętymi tutaj przyczynami. Pewnym ułatwieniem w procesie pisania pracy licencjackiej może być wybór tematu, w którym udaje się połączyć kwestie natury teologicznej z doświadczeniem zawodowym, wykształceniem dyplomanta/dyplomantki lub planami na przyszłość. Połączenie takie posiada przynajmniej dwie znaczne zalety: pozwala osobie piszącej pracę poruszać się na znanym już sobie gruncie oraz posiadać częściowo skompletowaną literaturę przedmiotu konieczną do powstania pracy. Pozwala także przygotować sobie grunt pod dalsze kształcenie lub przygotowanie zawodowe. Na końcu warto mieć na uwadze również własny stosunek autora/autorki do tematu. Temat nie musi wprawdzie być przedmiotem absolutnej fascynacji osoby piszącej pracę licencjacką, ale też nie powinien być jej całkowicie obojętny. Powtórzmy, wybór tematu pracy licencjackiej jest pochodną kilku przesłanek. Żadna z nich nie powinna w sposób absolutny dominować nad innymi. Przy każdej jednak należy pamiętać o tym, że własna praca nad tekstem jest poświęcaniem mu czasu, wymaga troski i cierpliwości a najtrudniej wykazać się podobnymi przymiotami, gdy w najmniejszym nawet stopniu przedmiot pracy licencjackiej jest osobie piszącej obojętny, lub wręcz niechętny. Należy również mieć na uwadze stosunkowo prostą prawidłowość, temat pracy licencjackiej powinien być w miarę prosty i jak najbardziej konkretnie sformułowany. Pozwala to osobom piszącym uniknąć wielu rozterek autorskich w trakcie samego pisania, jak też uprzytamnia ściśle warsztatowy charakter pracy dyplomowej na poziomie studiów licencjackich. W przypadku prac zaliczeniowych wybór tematu wydaje się być kwestią nadzwyczajnie prostą. Najczęściej bowiem podlega on jednej z dwóch zasad. Wybór możliwy 2 jest w obrębie grupy tematów wcześniej podanych przez prowadzącego dane zajęcia, jest więc w rzeczywistości poważnie ograniczony. Druga zasada jest jeszcze prostsza w realizacji i polega na ścisłym wyznaczeniu przez prowadzącego tematu pracy zaliczeniowej. 2. Cele pracy Przede wszystkim należy mieć na uwadze to, że sam akt pisania służy nabyciu technicznych umiejętności związanych z tworzeniem pracy licencjackiej. Następnym celem pracy dyplomowej jest pozyskanie umiejętności postawienia problemu naukowego o charakterze teologicznym lub formułowania hipotez. Wśród celów pracy można wymienić również następujące: poprawne konstruowanie wypowiedzi poprzez umiejętny dobór argumentów i ich logiczne użycie, przedstawienie przemyśleń dyplomanta/dyplomantki przy uwzględnieniu najbardziej podstawowych zasad piśmiennictwa naukowego oraz nabycie umiejętności krytycznego omówienia stanu badań wraz, z jeśli to tylko możliwe, skonfrontowaniem go z tekstami źródłowymi. Podstawowy ciężar pisania pracy opiera się na przedstawieniu/sformułowaniu zagadnienia i próbie jego obrony, szczególnie przez dobór i zestawienie literatury. Celem pracy dyplomowej jest przede wszystkim sprawdzenie warsztatu badawczego i kompetencji komunikacyjnych autora/autorki. Weryfikacja dokonywana jest poprzez zaprezentowanie wybranego zagadnienia, nie musi ono jednak być sformułowane w postaci tezy. Przypomnijmy, dla porządku, czym są teza i hipoteza. Teza jest zdaniem zawsze prawdziwym, niezależnie od dokonanych w nim uwarunkowań. Jest więc zdaniem prawdziwym, które w toku pracy wymagało będzie jedynie udowodnienia. Przykład tezy: „Abraham, Izaak i Jakub nienawidzą miast i ich mieszkańców”. W przypadku tak sformułowanej tezy zadaniem autora/autorki jest wykazanie na podstawie odpowiednich fragmentów biblijnych oraz prac naukowców zajmujących się takimi dziedzinami, jak: teologia Starego Testamentu, archeologia (a szczególnie archeologia biblijna) czy antropologia kulturowa tego, jak owa nienawiść kształtowała się, jakie są argumenty przemawiające na jej rzecz, jak odnosi się ona do pewnych stałych zachowań społecznych, np. koczownicy a ludność osiadła. 3 Hipotezą natomiast określane jest przypuszczenie, które ma ułatwić (w miarę możności naukowe) wyjaśnienie danego zjawiska/problemu/procesu. Jest ona nie tyle jednoznacznym twierdzeniem, co raczej sugestią, propozycją wniosku badawczego. Przykład hipotezy: „Najlepszym sposobem działalności duszpasterskiej jest kaznodziejstwo”. W przypadku tak sformułowanej hipotezy należy zastanowić się zarówno nad samymi pojęciami „duszpasterstwo” i „kaznodziejstwo”, jakiego rodzaju związki między nimi zachodzą, jak też i prześledzić zależności między jakością kazań a choćby postępami ewangelizacyjnymi w obrębie danej społeczności, czy w działalności misyjnej. Od wyboru postaci tematu zależy w znacznej mierze późniejsza strategia autorska. Przyjmując w temacie tezę, przebieg pracy sprowadza się głównie do jej udowodnienia, czyli znalezienia i przedstawienia dowodów na to, że przyjęte w temacie pracy zdanie jest prawdziwe. W przypadku sformułowania w temacie pracy hipotezy głównym zajęciem autora/autorki jest wykazanie jej prawdziwości albo fałszywości. Można tego dokonać według trzech sposobów: a) weryfikacja pozytywna – na jej podstawie okazuje się, że założenie było prawidłowe, b) falsyfikacja – wykazuje nieprawdziwość postawionej hipotezy oraz c) weryfikacja modyfikująca – w niej stwierdza się, że hipoteza nie jest fałszywa, ale do uznania jej prawdziwości konieczne jest wprowadzenie zmian. Mogą one odnosić się zarówno do samego sformułowania hipotezy albo do przedstawionego w pracy opisu zależności. Przede wszystkim jednak należy zastrzec, że formułowanie tezy lub przedstawianie hipotezy na poziomie pracy licencjackiej nie jest konieczne. W tym przypadku można założyć, że tradycyjnie formułowane cele prac badawczych/naukowych mogą rzeczywiście przekraczać potrzeby warsztatowe pracy na poziomie licencjatu. Może warto więc przeformułować cele pracy? W ramach tego procesu warto zasugerować przewartościowanie przedstawionych na początku paragrafu zadań, jakie stoją przed dyplomantem. Zgodnie z powyższym postulatem nowa formuła powinna mieć następującą postać: podstawowym celem pracy licencjackiej jest nabycie umiejętności warsztatowych niezbędnych przy pisaniu prac naukowych. Doprecyzujmy więc cel pracy przez odwołanie się do możliwego sposobu jej oceniania. Jednym z podstawowych kryteriów weryfikacji pracy licencjackiej jest sprawdzenie warsztatu naukowego w kontekście pracy. Akcentowane są więc kwestie doboru i reprezentatywności wykorzystanej w pracy literatury przedmiotu, trafność użycia cytatu/odwołania źródłowego i opatrzenie go odpowiednim przypisem, jak i 4 sporządzenie bibliografii. Akcent pada tutaj bardzo mocno na umiejętności warsztatowe. One to właśnie powinny znajdować się pod baczną obserwacją zarówno promotora, jak i dyplomantki/dyplomanta. Na poziomie pracy licencjackiej najważniejsze jest, często wbrew założeniom lub pragnieniom autorskim, nie tyle co napisze się w pracy, ale przede wszystkim to, jak zostanie to napisane. Pod tym względem praca zaliczeniowa jest technicznym/warsztatowym wprowadzeniem do pracy licencjackiej, będąc równocześnie finalizacją danego przedmiotu i sprawdzianem wiedzy nabytej w tym kursie. 3. Konstrukcja pracy Praca licencjacka składa się z trzech podstawowych części, w jej ramach możemy wyodrębnić jeszcze dodatkowe podczęści, które jednak nie muszą być stałymi elementami pracy. Do części stałych należą: wstęp i zakończenie, część główna (poszczególne rozdziały pracy) i bibliografia (wykaz literatury wykorzystanej do pisania pracy). Do elementów uzupełniających tekst główny, w przypadku prac licencjackich, należą: wykaz skrótów, spisy (lub spis) obecnych w pracy ilustracji, wykresów, diagramów, zdjęć oraz aneksy. Jeśli dla powstawania pracy skorzystano z badań ankietowych należy wówczas tekst/teksty ankiety zamieścić w aneksie umieszczonym na końcu pracy, a w samym tekście głównym zaznaczyć obecność takiego aneksu. Praca licencjacka powinna mieć od 30 do 40 stron objętości. Praca ma być zapisana czcionką Times New Roman, wielkości 12 pkt (przypisy 10 pkt) a interlinia powinna wynosić 1, 5 pkt. Bardziej szczegółowe informacją znajdują się w paragrafie 5, punkcie 7, zatytułowanym Wymogi formalne. W dalszych punktach tego paragrafu przyjrzymy się też rozkładowi/planowaniu poszczególnych jej części. Podany zakres objętości pracy odnosi się do tekstu głównego i nie dotyczy załączników. Na załączniki natomiast składają się wszelkiego rodzaju materiały dodatkowe (np. ankiety), jak i nie będące tekstem materiały, które mogłyby stanowić integralną część pracy (np. zdjęcia). 3.1. Wstęp i zakończenie Pierwsze spośród stałych elementów pracy to otwarcie i zamknięcie głównej części pracy. We wstępie należy przedstawić zwięźle i przejrzyście cele pracy oraz zakreślić 5 tematykę badawczą. Ze względu na to, że wprowadza on w temat pracy przyjmuje się, że wstęp powinien być pisany na samym końcu. Posiada się już wówczas wiedzę co do zawartości pracy, dzięki temu też wstęp stanowi rzeczywiste wprowadzenie do lektury, a nie odgrywa roli tylko i wyłącznie zbioru autorskich deklaracji. We wstępie powinny znaleźć się następujące wiadomości: a) uzasadnienie wyboru tematu oraz cel pracy, b) przedstawienie zakresu i przedmiotu pracy, c) charakterystyka aktualnego stanu badań, d) przedstawienie źródeł, na podstawie których praca powstała, e) krótka charakterystyka poszczególnych rozdziałów oraz f) naszkicowanie metody, którą wykorzystano przy pisaniu pracy. Pracę zamyka zakończenie, w którym należy odnieść się do przedstawionego wcześniej celu pracy, czyli skonfrontować zamierzony cel z wynikami. Głównym zadaniem zakończenia jest odpowiedź na pytanie, w jakim stopniu udało się autorowi/autorce odpowiedzieć na sformułowane wcześniej problemy badawcze. Można w zakończeniu przedstawić problemy lub trudności, z jakimi zetknięto się w czasie powstawania pracy. Należy pamiętać o tym, że zakończenie, podobnie jak wstęp, nie powinno zawierać żadnych przypisów. Zastrzeżenie to spowodowane jest przekonaniem, że obie części pracy są najbardziej autorskie, w związku z tym też minimalizowana jest konieczność odwoływania się do innych autorów. 3.2. Część główna Praca dyplomowa składa się z rozdziałów uporządkowanych pod względem treści. Rozdziały powinny wynikać z siebie, czyli kolejny rozdział powinien być logicznym następstwem poprzedniego. Załóżmy, że dyplomant/dyplomantka przygląda się funkcjonowaniu danego pojęcia teologicznego, czy to na przestrzeni dziejów czy w szczególnym aspekcie jego występowania. W takim przypadku pierwszy rozdział poświęcony powinien zostać obecności omawianego pojęcia w Biblii, drugi jego późniejszym interpretacjom teologicznym (ale także choćby filozoficznym i innym, jeśli to konieczne), trzeci współczesnej recepcji teologicznej lub obecności w teologii poszczególnych denominacji kościelnych. Zauważmy przy tej sposobności, że praca licencjacka zazwyczaj skonstruowana jest z trzech rozdziałów. One mogą zaś dzielić się na podrozdziały. Podział rozdziału na mniejsze części najczęściej postulowany jest wymogiem lepszej organizacji pracy, ułatwieniem 6 zarówno odbioru materiału, jak i możliwością łatwiejszego do niego wglądu osobie piszącej. Łatwiej bowiem przedstawić dane zagadnienie w postaci poszczególnych, wyraźnie uporządkowanych wątków myślowych. Nie jest to jednak obligatoryjne. Można podzielić materiał w obrębie rozdziału bez wyodrębniania poszczególnych wątków jako podrozdziałów i zamiast tego wprowadzić inny, jednolity i konsekwentny system uporządkowania treści, np. poprzez zwielokrotnioną spację pomiędzy poszczególnymi całościami argumentacji/dowodzenia/opisu. W każdym z rozdziałów należy dbać o to, by miał on jednakową wobec pozostałych strukturę. Wszystkie podczęści rozdziałów należy tak skonstruować, by odpowiadały sobie liczebnością. Wprowadzenie takiego porządku pozwala osobom piszącym pracę licencjacką na zachowanie proporcji pomiędzy samymi rozdziałami, które powinny być zbliżone pod względem objętości. Należy również pamiętać, że każda z poszczególnych części pracy, zarówno zakończenie, jak i wstęp oraz każdy z rozdziałów z osobna zawsze zaczynają się od nowej strony. Niedopuszczalna jest sytuacja, w której koniec jednego rozdziału i początek następnego znajdują się na tej samej stronie. Wstęp, zakończenie oraz część główna są elementami konstrukcyjnymi całkowicie zadowalającymi w przypadku prac dyplomowych. Tutaj również obowiązują pewne proporcje w kompozycji pracy. Wstęp i zakończenie powinny mieć zbliżoną objętość. Dla pewnego wyważenia proporcji można zakładać, że suma tych dwóch części wynosi 1/4 objętości całej pracy. 3.3. Bibliografia Ostatnią z części stałych jest bibliografia. Wydaje się, że samo przywołanie literatury użytej w pracy licencjackiej jest stosunkowo prostą rzeczą. Jest w tym znaczna doza prawdy, mamy tu bowiem do czynienia z odtworzoną i skompletowaną listą pozycji, z których korzystano w trakcie pisania pracy licencjackiej. W przypadku prac licencjackich z teologii zazwyczaj można spodziewać się, że w literaturze wykorzystanej w pracy znajduje się Biblia. Zależnie od specyfiki pracy licencjackiej natężenie korzystania z tego tekstu źródłowego może się zmieniać. W pewnych sytuacjach można nawet założyć, że autor/autorka używa do pracy tekstu biblijnego pochodzącego z rozmaitych wydań i tłumaczeń. Może bowiem posługiwać się zarówno 7 wydaniami w językach biblijnych, jak i rozmaitymi wersjami tłumaczeń, w tym również na inne języki współczesne. Szczególnie w takich sytuacjach najwygodniej jest wprowadzić dodatkowe uporządkowanie, wewnątrz samej bibliografii, które nie będzie wynikać tylko i wyłącznie z kolejności alfabetycznej. Najbardziej poręcznie jest wówczas przyjąć, że w pracy wykorzystano poszczególne rodzaje tekstów: teksty źródłowe (tu mogą pojawić się podgrupy: oryginalne, tłumaczenia), teksty źródłowe pozabiblijne (czyli choćby współczesne badanym fragmentom Biblii teksty poetyckie czy przekazy kronikarskie) oraz teksty krytyczne (to jest prace omawiające poszczególne/badane zagadnienia). Podany podział bibliografii ma charakter jedynie orientacyjny i jest raczej sugestią niż ostateczną wskazówką. Można wyodrębnić w bibliografii choćby materiały pomocnicze, np. fragmenty filmów, jeśli tylko takie zostały do pracy użyte i dołączone. Warto pamiętać, że zamieszczana na końcu bibliografia jest wykazem literatury, i przede wszystkim literatury, która została rzeczywiście do powstawania pracy wykorzystana. Oznacza to, że każda przywołana w części głównej pozycja powinna znaleźć się w bibliografii, ale równocześnie nie może znajdować się tam żaden tekst, którym się w pracy nie posłużono. W przypadku prac zaliczeniowych osobne podawanie bibliografii również jest konieczne. Nie jest tutaj wystarczającym jedynie przywołanie listy wykorzystanych prac przywoływanych w przypisach. 3.4. Elementy uzupełniające Do nich zalicza się wszelkie części, które nie stanowią koniecznego elementu konstrukcji pracy licencjackiej, czyli nie należą do omawianych wyżej części stałych. W odniesieniu do prac powstających w EWST najbardziej prawdopodobne jest, że znajdą się tu aneksy z tekstami pomocniczymi do badań nad danym zborem lub zjawiskiem społecznym badanym z perspektywy teologicznej. Do elementów uzupełniających mogą wchodzić wszelkie treści, których nie chcemy umieszczać bezpośrednio w treści głównej. Powodem przeniesienia ich poza tekst główny, mogą być choćby względy estetyczne motywowane pragnieniem utrzymania jednolitego obrazu pracy i niechęcią do rozbijania go materiałem ilustracyjnym. Różnorodne przykłady treści, które mogą być uznane za elementy uzupełniające znajdują się w Załączniku nr 4. 8 4. Niebezpieczeństwo plagiatu Bardzo łatwo, wbrew możliwym pozorom, jest przekroczyć delikatną granicę między cytowaniem a plagiatowaniem. Nie stanowi większego problemu podanie autorstwa cytatu w momencie gdy dany tekst przytaczany jest dosłownie. Wystarczy wówczas postępować zgodnie ze wskazówkami przedstawionymi w części 5 a dotyczącymi już technicznych aspektów pisania pracy w zgodzie z wymogami EWST. Znacznie trudniej jest zauważyć granicę między cytowaniem a plagiatowaniem wówczas gdy przywołuje/referuje się czyjeś poglądy odnośnie danej kwestii. Bywa, że osoba pisząca pracę czyni to całkiem mimochodem. Zdecydowanie najrozsądniej jest w sytuacjach niepewności, co do własnego autorstwa danych poglądów/przedstawionych myśli zastrzec to w odpowiednio sformułowanym przypisie. Rozpoczynając więc streszczanie/referowanie czyichś poglądów, szczególnie gdy czynione jest to nie bezpośrednio za źródłem ale za tekstem krytycznym, powinno się zastrzec w przypisie (najczęściej towarzyszącym pierwszemu zdaniu owego streszczenia), że ten fragment pracy/dane streszczenie oparte jest na konkretnym, przywoływanym tekście danego autora. Uniknie się wówczas niemiłych posądzeń o bezprawne skorzystanie/przywłaszczenie sobie czyjegoś dorobku intelektualnego. 5. Wytyczne formalne dotyczące prac dyplomowych i zaliczeniowych dla studentów EWST 5.1. Strona tytułowa pracy Strona tytułowa pracy dyplomowej powinna zawierać: a) u góry, po środku – pełną nazwę uczelni, b) w lewym górnym rogu – nazwę wydziału i kierunku studiów, c) w prawym dolnym rogu – tytuł naukowy, imię i nazwisko promotora, d) na środku – imię i nazwisko autora pracy, temat pracy, e) na dole – miasto i rok akademicki. Wzór: Załącznik nr 1 9 Strona tytułowa pracy zaliczeniowej powinna zawierać: a) u góry, po środku – pełną nazwę uczelni, b) w lewym górnym rogu – nazwę wydziału i kierunku studiów, tryb studiów (niestacjonarny), nazwę przedmiotu, formę zajęć, tytuł lub stopień naukowy, imię i nazwisko prowadzącego, c) na środku – imię i nazwisko autora pracy, temat pracy, d) na dole – rok akademicki. Wzór: Załącznik nr 2 5.2. Spis treści Spis treści pojawia się wyłącznie w pracy dyplomowej lub obszernych (powyżej 15 stron) pracach zaliczeniowych. Znajduje się bezpośrednio po stronie tytułowej pracy, z nagłówkiem: „Spis treści”. W spisie treści powinny się znaleźć tytuły wszystkich części składowych (rozdziałów i podrozdziałów oraz innych części, jak na przykład wstęp, podsumowanie, aneks, bibliografia), odpowiednio ponumerowane, z przypisanym numerem pierwszej strony danej części. Wzór: Załącznik nr 3 5.3. Struktura pracy W każdej pracy powinny znaleźć się: a) wstęp, b) tekst główny, c) zakończenie. 10 Dodatkowe uwagi do opisu części składowych: W przypadku pracy zaliczeniowej, poszczególne części mogą być wydzielone jedynie akapitami, natomiast w przypadku pracy dyplomowej najczęściej są one tytułowane. Przyjęty sposób zapisu tytułów i numeracji rozdziałów, opisów ilustracji i tabel, przypisów, skrótów, nazwisk pojawiających się w tekście oraz dat obowiązuje konsekwentnie w całej pracy. Na końcu pracy znaleźć powinna się bibliografia, a w przypadku pracy dyplomowej, jeśli tylko to konieczne, również aneks. 5.4. Przypisy bibliograficzne Przypisy stosujemy zarówno do fragmentów tekstu będących cytatem, jak i do terminów, zdań lub akapitów odnoszących się do danej pozycji, kiedy nie przepisujemy słowo w słowo, ale parafrazujemy, streszczamy lub wyjaśniamy. Przypisy dolne od opisu bibliograficznego różnią się kolejnością zapisu imienia i nazwiska oraz kropką na końcu. Poza tym stosowane są dokładnie takie same zasady zapisu, odnośnie wszystkich rodzajów źródeł. Poniżej ukazany został podstawowy przykład pokazujący zasadę, więcej informacji w punkcie „Bibliografia”. Przypisy są numerowane w indeksie górnym, a numeracja ciągła w całej pracy. Opis na dole strony, w stopce: I. Nazwisko, Tytuł książki. miasto rok wydania, s. x. Przykład: R. Andrzejczuk, Prawa człowieka podstawą prawa narodów do samostanowienia. Lublin 2004, s. 10. I. Nazwisko, Tytuł książki. Miasto i rok wydania, s. x. 11 Przykład: R. Andrzejczuk, Prawa człowieka podstawą prawa narodów do samostanowienia. Lublin 2004, s. 10-20. Ponowne odwołanie się do danego dzieła (konsekwentnie wersja polska lub łacińska): a) bezpośrednio po poprzednim przywołaniu Tamże, s. x. lub Ibidem, s. x. b) gdy dany przypis oddzielony jest od poprzedniego przynajmniej jedną pozycją I. Nazwisko, dz. cyt., s. x. lub I. Nazwisko, op. cit., s. x. Przykład: R. Andrzejczuk, dz. cyt., s. 10. lub R. Andrzejczuk, op. cit., s. 10. c) gdy w pracy przywołana jest więcej niż jedna pozycja tego samego autora I. Nazwisko, Pierwsze słowa tytułu..., s. x. Przykład: R. Andrzejczuk, Prawa człowieka..., s. 10. 5.5. Opis tabel, ilustracji, schematów Tabele Nad tabelą powinien znaleźć się tytuł tabeli. Pod nią numer (numeracja ciągła w obrębie pracy) oraz opis zawartości wraz z podaniem źródła. 12 Rysunki, zdjęcia, schematy Można potraktować wszystkie informacje graficzne jako „ilustracje” i tak też je opisywać. Pod ilustracją znajduje się jej numer (numeracja ciągła w obrębie pracy) oraz opis zawartości wraz z podaniem źródła. Traktując je odrębnie, należy do każdego rodzaju informacji graficznej stosować odrębną numerację. Wzór: Załącznik nr 4 5.6 Bibliografia Wykaz pozycji, na podstawie których napisana została praca, powinien zaczynać się na nowej stronie. Bibliografia musi być uporządkowana alfabetycznie, według pierwszej litery nazwiska, pierwszego autora danej publikacji lub według tytułów, w przypadku pozycji pod redakcją lub materiałów bez jednoznacznego autora. Wszystkie pozycje pojawiające się w treści pracy, muszą znaleźć się w bibliografii. Opis bibliograficzny: a) Pozycja książkowa z jednym autorem Nazwisko I., Tytuł książki. miasto rok wydania Przykład: Andrzejczuk R., Prawa człowieka podstawą prawa narodów do samostanowienia. Lublin 2004 b) Pozycja książkowa z kilkoma autorami (maksymalnie trzy nazwiska) Nazwisko I., Nazwisko I., Tytuł książki. miasto rok wydania Przykład: 13 Jabłoński M., Jarosz-Żukowska S., Prawa człowieka i systemy ich ochrony. Zarys wykładu. Wrocław 2004 c) Pozycja książkowa pod redakcją Tytuł książki. Red. I. Nazwisko, miasto rok wydania Przykład: Edukacja nieszkolna (równoległa) w warunkach przemian w Polsce. Red. E. Trempała, Bydgoszcz 1994 d) Pozycja książkowa pod redakcją kilku autorów (maksymalnie trzy nazwiska) Tytuł książki. Red. I. Nazwisko, I. Nazwisko, miasto rok wydania Przykład: Organizacje pozarządowe w społeczeństwie obywatelskim. Red. M. Załuska, J. Boczoń, Warszawa 1996 e) Artykuł w książce pod redakcją Nazwisko I., Tytuł artykułu. W: Tytuł książki. Red. I. Nazwisko, miasto rok wydania Przykład: Alain-Noël H., Alternatywa jako złudzenie – dyskusja epistemologiczna. W: Alternatywy myślenia o/dla edukacji. Red. Z. Kwieciński, Warszawa 2000 f) Artykuł w czasopiśmie Nazwisko I., Tytuł artykułu „Nazwa czasopisma” miesiąc rok wydania, numer Przykład: Żyła M., ONZ, polityka i prawa człowieka „Znak” grudzień 2008, nr 643 g) Artykuł na stronie internetowej Nazwisko I., Tytuł artykułu. adres internetowy (dostęp: data). 14 Przykład: Graff A., Gej, wieloryb i prawa człowieka - czyli co śmieszy polską prawicę. http://www.krytykapolityczna.pl/Teksty-poza-KP/Gej-wieloryb-i-prawa-czlowieka-czyli-cosmieszy-polska-prawice/menu-id-129.html (dostęp: 15.01.2010) h) Strona internetowa Oficjalna strona Nazwa, adres internetowy (dostęp: data) Przykład: Oficjalna strona Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, http://www.hfhrpol.waw.pl/ (dostęp: 11.04.2010) i) Materiały źródłowe z Internetu bez podanych autorów Tytuł materiału źródłowego. adres internetowy (dostęp: data) Przykład: Mały Rocznik Statystyczny Polski 2010. http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_oz_maly_rocznik_statystyczny_2010.pdf (dostęp 08.09.2010) 5.7 Cytowanie Jeżeli dokładnie cytujemy słowa danego autora (przepisując słowo w słowo) to cytat musi być w cudzysłowie, natomiast za cytatem powinien znaleźć się przypis. Dłuższe cytaty powinny być uzasadnione (może to być na przykład definicja) i wyróżnione w tekście pracy. Należy wówczas umieścić taki cytat poprzez wyodrębnienie go w tekście i użyć dla jego zapisu czcionki Times New Roman, 11 pkt, z pojedynczym odstępem. Wskazania adresu bibliograficznego przywoływanych cytatów z Pisma św. należy umieszczać w tekście głównym, w nawiasie okrągłym, który umieszcza się bezpośrednio po zacytowanym fragmencie. 15 5.8 Wymogi formalne Ogólny wygląd pracy: a) czcionka 12 pkt Times New Roman, w przypisach 10 pkt, b) osadzanie czcionek niestandardowych (fonty greckie, hebrajskie), c) marginesy 2,5 cm z każdej strony, dodatkowo w przypadku pracy dyplomowej z lewej strony 1 cm na oprawę (razem 3, 5 cm), d) interlinia 1,5 pkt, e) tekst wyjustowany – wyrównany z obu stron, f) odstępy między tekstem a innymi obiektami (tabele, ilustracje itp.), g) nowy akapit wcięcie 1, 25 pkt, h) nowy rozdział lub inna część składowa rozpoczynana od nowej strony, i) numeracja stron ciągła w całej pracy, aneks oraz strona tytułowa nienumerowane, j) wydruk na papierze o gramaturze 80g/m2, k) w przypadku pracy dyplomowej – praca zbindowana, praca zaliczeniowa – w „koszulce” lub zszyta, l) praca dyplomowa powinna liczyć 30-40 stron tekstu głównego, do tekstu głównego nie wchodzą aneksy, np. informacje o ankietach, czyli wszystkie materiały dodatkowe (patrz: Załącznik nr 4); prace zaliczeniowe zgodnie z wymaganiami prowadzących. Załącznik nr 1. Dla lepszego zilustrowania tego, jak powinna wyglądać strona tytułowa pracy załącznik 16 znajduje się w całości na następnej, osobnej stronie. Wydział Teologiczny Kierunek: Teologia Ewangelikalna Wyższa Szkoła Teologiczna Imię i nazwisko Temat pracy Wrocław 20... Promotor pracy licencjackiej: Tytuł/stopień naukowy imię i nazwisko A Załącznik 2. Strona tytułowa pracy zaliczeniowej Ewangelikalna Wyższa Szkoła Teologiczna Wydział Teologiczny Kierunek: Teologia Studia niestacjonarne Przedmiot: Forma zajęć: Tytuł/stopień naukowy imię i nazwisko prowadzącego: Imię i nazwisko Temat pracy Rok akademicki: 20.../20... B Załącznik 3. Spis treści Spis treści WSTĘP 1. ALTERNATYWNE FORMY UCZENIA SIĘ W EDUKACJI O PRAWACH CZŁOWIEKA W ŚWIETLE LITERATURY PRZEDMIOTU 3 1.1.1. Ewolucja idei praw człowieka 4 1.2. Obecność praw człowieka w edukacji instytucjonalnej 7 1.3. Edukacja pozaformalna na świecie i w Polsce 14 1.4. Prawa człowieka w edukacji pozaformalnej 18 2. METODOLOGIA BADAŃ WŁASNYCH 22 2.1. Przedmiot i cel badań pedagogicznych 25 2.2. Problemy badawcze 30 2.3. Wybór i uzasadnienie metody badawczej 31 2.4. Teren badań 35 ZAKOŃCZENIE 37 BIBLIOGRAFIA 39 ANEKS 41 C Załącznik 4. Opis tabeli i ilustracji Tabela 1. Grupa badanych – charakterystyka według płci, wieku, etapu edukacji oraz miejsca zamieszkania. Źródło – opracowanie własne. Charakterystyka grupy badanych Miejsce Mężczyźni Kobiety Płeć D Imię Wiek Szkoła zamieszkania Aleksandra 17 Technikum Bytom Dorota 18 LO Potempa Elżbieta 18 LO Tarnowskie Góry Ewa 20 PWr Wrocław Sara 23 PWr Wrocław Andrzej 22 Pracuje Tarnowskie Góry Jan 22 PWr Wrocław Łukasz 21 Pracuje Piekary Śląskie Mateusz J. 17 Technikum Bytom Mateusz L. 20 Technikum Tarnowskie Góry Tabela 2. Zestawienie podstawowych cech neorealizmu i liberalizmu. Za: A.M. Kjær, Rządzenie. Warszawa 2009, s. 77. Aktorzy Neorealizm Liberalizm Państwa jako aktorzy Państwa nie są jedynymi dominujący Instrumenty Siła wojskowa istotnymi uczestnikami Również gospodarka oraz inne czynniki Źródła pokoju Równowaga sił Współpraca, współzależność, równowaga sił Polityka Zależna od systemu Zależna od czynników wewnątrz zagraniczna międzynarodowego i transnarodowych oraz systemowych E Ilustracja 1. (lub Schemat 1.) Żydowski podział ksiąg Starego Testamentu. Podział za: http://piotrandryszczak.pl/kanon.html (dostęp: 08.08.2011). Ilustracja 2. (lub Zdjęcie 1.) East Side Gallery -– Berlin. Zdjęcie autorskie. F Ilustracja 3. (lub Zdjęcie 2.) Jonathan Edwards. Zdjęcie za: http://www.jonathan-edwards.org/ (dostęp: 07.07.2011). G