Zdrowe i piękne stopy

Farmakoterapia
Zdrowe i piękne stopy
Podczas średniej długości życia stawiamy miliony kroków.
A robimy to na obciążonych ciężarem ciała stopach. Stopy człowieka składają się z 29 kości, 33 stawów, 19 mięśni
i 107 ścięgien – splecionych w perfekcyjny mechanizm
pokryty z zewnątrz skórą, działający przez długie lata.
Aby stopy nie odmawiały posłuszeństwa,
ważne jest, byśmy zadbali o ogólny stan
zdrowia, szczególnie o krążenie i ciśnienie krwi oraz utrzymanie odpowiedniej
wagi ciała. Tym bardziej że ludzie żyją
coraz dłużej – kobietom w Polsce wiek
wydłużył się średnio do 75 lat, mężczyznom prawie do 70. A co będzie, jeśli
przyjdzie nam żyć jeszcze dłużej? Chore,
zmęczone stopy mogą tego nie wytrzymać i „uziemić” ich właściciela.
Dbamy o ładny wygląd twarzy, szyi,
rąk – ale wciąż za mało o własne
stopy. Nie gimnastykujemy ich. Chodzimy w niezdrowym obuwiu, podążając za modą, która nakazuje
np. kobietom noszenie wysokich
szpilek z wąskimi czubkami.
Rzadko też stosujemy środki pielęgnacyjne dostępne w sklepach i aptekach.
W efekcie tego nogi puchną, stopy bardzo bolą. Kłopotom tym jednak można
zaradzić – wystarczy zadbać o dobrze
dopasowane obuwie, najlepiej z naturalnej, a nie sztucznej skóry, zaopatrzyć
się we wkładki ortopedyczne i przynajmniej raz w tygodniu dobrze wymoczyć
nogi w ciepłej wodzie z dodatkiem soli
kuchennej – a codziennie, po ich umyciu, masować stopy, wklepując w nie
krem. Dobrze jest chodzić boso, ale
nie po twardej nawierzchni. Zaleca się
chodzenie po trawie oraz częstą zmianę butów, a nie używanie przez cały
dzień jednej pary, choćby nawet najpiękniejszej. Stawanie i chodzenie na
krawędziach stóp, na palcach i piętach,
podnoszenie z podłogi przedmiotów
(np. ołówka, niedużej kuleczki) palcami kończyn dolnych – to gimnastyka,
8
o którą nasze zmęczone stopy dopominają się codziennie. Zmęczone stopy przysparzają wiele bólu i ogólnego
dyskomfortu. Za ból i deformacje stóp
nie zawsze możemy obarczyć dziedziczność defektu – chociaż tłumaczenie się
predyspozycjami do zachorowania jest
już dopuszczalne; przyczyną schorzenia,
jak twierdzą specjaliści, oprócz noszenia
ciasnego obuwia, szczególnie na wysokim obcasie, i ogólnego zaniedbania,
są także skłonności genetyczne.
Mało kto ma dzisiaj nogi wolne od takich
mankamentów jak odciski, płaskostopie,
halluksy, ostrogi piętowe, młoteczkowate palce, kości piętowe, modzele – nie
mówiąc o żylakach, stłuczeniach, obrzękach, bliznach czy grzybicy. Najbardziej
powszechne są: hyperkeratosis, odciski
i modzele.
Hyperkeratosis – to zjawisko nadmiernego, intensywnego i przyspieszonego
namnażania komórek skóry, rogowacenia i gromadzenia komórek naskórka.
Powierzchnia skóry jest wówczas zgrubiała, może być gładka lub popękana
i szorstka. Czynnikami sprzyjającymi
powstaniu hiperkeratozy mogą być: zaburzenia rogowacenia naskórka, drażnienie mechaniczne, np. obuwiem lub
jego brakiem, częste i głębokie usuwanie naskórka, deformacje stóp i palców,
które prowadzą do zmian w rozłożeniu
obciążenia, nadmierna potliwość, dziedziczna suchość oraz chemikalia.
Modzel – zespół nadmiernie zrogowaciałych komórek naskórka, silnie ograniczony, powstały jako ochrona przed
nadmiernym tarciem i/lub naciskiem.
Jest efektem mechanizmów obronnych
organizmu, które uaktywniają się w celu ustrzeżenia przed jeszcze większymi
uszkodzeniami. Lokalizacja modzeli: na
stawach palców 2, 3, 4, 5 oraz opuszkach
palców, pod główkami kości śródstopia
Modzele są dość duże, ograniczone,
z wyraźnie powiększoną strukturą linii
papilarnych, stosunkowo luźną masą
zrogowaciałą, mogą zawierać odciski.
Są w kształcie owalnym, okrągłym lub
podłużnym i nie są bolesne.
Odcisk – to zgrubienie skóry bardziej
ograniczone niż modzel, wnikający bardzo głęboko i posiadający jądro. Powstaje na skutek skoncentrowanego
i intensywnego ucisku. Proces powstawania odcisku:
• predyspozycja + ucisk,
• obrona przed nadmierną temperaturą – rogowacenie,
• dalszy ucisk i pojawienie się zmian
w głębszych warstwach naskórka,
• przerost brodawek – hipertrofia,
ewentualne rozgałęzienia kapilar
(włośniczek z wnikaniem w rdzeń),
zagęszczenie włókien kolagenowych,
• ewentualna następna reakcja obronna – stan zapalny, bliznowacenie tkanki łącznej otaczającej włókna nerwowe, ból.
Odciski i modzele na stopach nie tylko
wyglądają nieestetycznie, ale są bardzo
uciążliwe. Niekiedy mogą być bolesne
i utrudniać chodzenie. Jeśli odciski i nagniotki są niewielkie, można spróbować
usunąć je w domu – w aptece mamy do
wyboru różne preparaty w formie płynów,
żeli i plastrów. Gdy odcisk pojawi się na
skórze, należy otoczyć go miękkim materiałem, np. plastrem. Modzele można
samodzielnie zetrzeć przy użyciu specjalnej tarki, dostępnej w każdej drogerii.
Jednak przed zabiegiem należy stopy
odpowiednio przygotować i wymoczyć
w kąpieli wodnej z dodatkiem mydła lub
soli kosmetycznej czy też zwykłej. Pamiętać trzeba, aby nie używać nożyków,
ponieważ można się nimi łatwo zranić
i wywołać zakażenie. Pumeks również
Farmakoterapia
się nie nadaje, gdyż na długo używanym znajdują się
chorobotwórcze bakterie i grzyby. Usunięcie nagniotka powoduje tymczasową ulgę. Jeżeli źródło bólu nie
zostanie wyeliminowane, dolegliwości będą nawracać.
Jeśli odcisk jest bolesny lub mimo walki z nim domowymi
sposobami uporczywie pojawia się w tym samym miejscu, kolejny krok to wizyta u specjalisty. Nagniotki, które
są duże i głębokie, usuwa się w gabinecie pedikiuru lub
u chirurga za pomocą specjalnego, pustego w środku
wiertła. Zabieg nie jest czasochłonny, a najwięcej czasu
poświęca się na dokładne usunięcie korzenia.
Kurzajki to potoczna nazwa brodawek. Są one zmianami skórnymi, najczęściej niebolesnymi. Występują na
dłoniach oraz stopach, choć mogą pojawiać się tak
naprawdę w innych miejscach na skórze. Powodowane
są przez wirus brodawczaka ludzkiego – HPV. Możemy
zarazić się nim przez kontakt z zakażoną osobą, np.
przez użycie tego samego ręcznika czy w miejscach
publicznych (na basenie, w saunie itd.). Leczenie kurzajek powinno przebiegać pod opieką lekarza dermatologa. Istnieją wprawdzie różne domowe sposoby
na ich usunięcie, ale skuteczność gwarantują tylko
profesjonalne zabiegi lub specjalistyczne preparaty
do domowego użytku. W aptekach można kupić bez
recepty kilka popularnych preparatów przeciwko kurzajkom, a efekty zadowalające osiąga się oczywiście
przy prawidłowym i regularnym stosowaniu. Nowością
w leczeniu kurzajek jest ich wymrażanie, które stało się
skuteczną i najszybszą metodą pozwalającą na pozbycie się problemu w ciągu kilkunastu dni. Zamrażanie
kurzajek aż do korzenia można teraz przeprowadzać
w warunkach domowych, a jednorazowe aplikatory
zabezpieczają przed przenoszeniem wirusa.
Kolejnym problemem jest grzybica stóp i paznokci.
Grzybica rozwija się w środowisku wilgotnym, dlatego
tak ważne jest dbanie o to, by stopy były suche i czyste.
Zaleca się, żeby przynajmniej raz dziennie umyć dokładnie
stopy, unikając mydeł i żeli, by nie zaburzać naturalnego
pH skóry. Równie ważne jest dokładne wysuszenie ich
po myciu, zwłaszcza w przestrzeniach między palcami.
Skuteczna higiena stóp to również odpowiednie skarpetki, najlepiej bawełniane; należy unikać tkanin syntetycznych. Najważniejsze jest, by stopy były suche; każde
zawilgocenie stóp trzeba szybko zniwelować (zmiana
skarpetek, osuszenie stóp). Również obuwie odgrywa tutaj istotne znaczenie, ponieważ niektóre buty sprawiają,
że nasze stopy szybciej się pocą, co sprzyja rozwojowi
infekcji. Dobrze jest zainwestować w obuwie z prawdziwej
skóry lub specjalnych, tzw. oddychających materiałów.
Musi być przede wszystkim wygodne, by uniknąć otarć
9
Farmakoterapia
i uszkodzeń naskórka, które sprzyjają
rozwojowi infekcji. Profilaktyka polega
na zapobieganiu zakażeniom i dbanie
o zdrowie naszej skóry, a także całego
ciała – ważne więc jest, by przestrzegać
kilku prostych zasad, np.: nie pożyczać
obuwia od innych osób, w miejscach
publicznych, takich jak basen, sauna,
nosić plastikowe klapki, które łatwo można wyczyścić, nie pożyczać ręczników
ani przyrządów do pedicure itp.
Grzybica paznokcia w większości przypadków jest konsekwencją niedoleczonej lub nieleczonej wcale grzybicy stóp.
Chorobą najłatwiej można się zarazić
nie tylko na basenie czy saunie, ale też
nosząc nieprzepuszczające powietrza
obuwie czy korzystając z cudzych przedmiotów kosmetycznych. Drobnoustroje
dużo łatwiej i szybciej przedostają się do
organizmu przez uszkodzoną lub zdartą
płytkę paznokcia. W leczeniu grzybicy
paznokcia najczęściej wykorzystuje się
preparaty o działaniu grzybobójczym
i grzybostatycznym. Czasem stosuje się
tzw. terapię pulsową. Aplikując w chore
miejsce itrakonazol, możliwe jest gromadzenie kreatyny, która przede wszystkim
leczy i odbudowuje zniszczony chorobą paznokieć.
Nie mniej uciążliwą przypadłością są
wrastające paznokcie. Żeby nie dopuścić do wrastania, należy je systematycznie obcinać, starając się omijać ich
boczne fragmenty. W przypadku, gdy
paznokcie już wrosły, należy, zachowując zasady jałowości, spróbować wyciąć
wrastający fragment, a jeżeli przekracza
to nasze umiejętności – zgłosić się do
gabinetu podologicznego.
Diabetycy są narażeni na zespół specyficznych dla cukrzycy przypadłości
dotykających stopy, tzw. stopę cukrzycową. Jest to powikłanie długoletniej,
źle leczonej cukrzycy. U podstawy stopy
cukrzycowej leżą mikroangiopatia, miażdżyca i neuropatia. W jej przebiegu dochodzi do niedokrwienia i zaniku czucia
w stopach, co może doprowadzić do
10
uszkodzenia skóry stóp i podatności na
infekcje. Szczególną postacią stopy cukrzycowej jest stopa neuroartropatyczna
(stopa Charcota), która charakteryzuje
się postępującym uszkodzeniem kości
i stawów w pozbawionej czucia stopie.
W następstwie utraty czucia dochodzi
do mikrourazów i deformacji stopy.
Stopa składa się jednak nie tylko ze
skóry i jej wytworów – to także kości,
ścięgna i mięśnie, których również dotyczą pewne choroby.
Paluch koślawy (haluks lub halluks) jest
schorzeniem wynikającym zwłaszcza
z noszenia za ciasnego obuwia, na wysokim obcasie bądź o wąskich noskach.
Wysoki obcas niewłaściwie skonstruowanego buta powoduje przeciążenie
przedniej części stopy, czego skutkiem
jest obniżenie łuku poprzecznego i w
następstwie poszerzenie przodostopia
(płaskostopie poprzeczne). Natomiast
spiczasty kształt butów bezpośrednio
powoduje koślawe ustawienie palucha. Uważa się, że by wada mogła się
rozwinąć, muszą istnieć predyspozycje w budowie stopy, natomiast obuwie powoduje nasilenie dolegliwości
i przyspieszenie postępu deformacji.
Przy dolegliwościach bólowych związanych z koślawością palucha należy
skonsultować się ze specjalistą, który
w zależności od zaawansowania choroby przepisze stosowne wkładki albo
zaleci zabieg operacyjny.
Ostroga piętowa – zmiany zwyrodnieniowe okolicy wyrostka przyśrodkowego
guza piętowego kości piętowej, będące
przyczyną powstania narośli kostnej,
która powoduje zapalenie rozcięgna
podeszwowego i ból ograniczający lub
uniemożliwiający poruszanie się. Choroba jest trudna w leczeniu, dlatego już
samo zmniejszenie dolegliwości jest sukcesem. Stosuje się wkładki ortopedyczne
do obuwia, których zadaniem jest odciążanie nacisku w obrębie pięty, oraz
rehabilitację leczniczą z zastosowaniem
masaży i ultradźwięków. W cięższych
przypadkach, kiedy leczenie farmakologiczne i ultradźwięki nie dają poprawy
i dochodzi do deformacji stopy, wyrośl
kostną usuwa się operacyjnie.
Bólu i deformacji stóp można uniknąć,
stosując się do profilaktycznych zaleceń:
• stopom płasko-koślawym potrzebny
jest ruch, ćwiczenia wzmacniające
mięśnie, chodzenie po piasku i trawie,
• haluksom można zapobiegać, zmieniając dietę (mniej soli, mniej mięsa),
stosując kąpiele solankowe, unikając nadwagi,
• bóle śródstopia lub w okolicy czwartego palca zmniejszy unikanie przysiadów oraz wspinania się na palcach,
• w przypadku ostrogi piętowej, czyli narośli kostnej, nieodzowne są specjalne
wkładki zmniejszające ucisk na pięty,
• dotkliwym bólom spowodowanym
zgrubieniem naskórka w postaci stożkowatego guzka (nagniotka) zapobiegnie masło kakaowe, wazelina,
lanolina lub zastosowanie plasterków
nasączonych kwasem salicylowym.
Gdy cierpimy na: zapalenie żył, zakrzepowe zapalenie żył, zespół objawów żylakowatości, żylaki kończyn dolnych, krwiaki, stłuczenia, zmiażdżenia czy obrzęki,
należy – najlepiej po konsultacji z lekarzem rodzinnym – sięgnąć po preparaty
pomocne w procesach naprawczych
skóry – takie, które zawierają heparynę,
dobrze penetrującą przez skórę właściwą i skutecznie hamującą chorobę.
Można również poprawić krążenie żylne, stosując preparaty zmniejszające
przepuszczalność drobnych naczyń,
poprawiające napięcie ścian żylnych
i posiadające działanie przeciwzapalne. Inne leki zawierają trokserutynę –
zwiększa ona elastyczność drobnych
naczyń włosowatych i poprawia ukrwienie tkanek. Sporo produktów opartych
jest na wyciągu z kasztanowca, który
wzmacnia napięcie ścian żył, a także
ogranicza obrzęk i przepuszczalność
żył oraz naczyń włosowatych.
dr n. med. Sylwia Krzemińska