Laboratorium 6 1 Makropolecenia — wprowadzenie 2

PODSTAWY INFORMATYKI — laboratorium
arkusz kalkulacyjny: MS Excel
Legenda:
Laboratorium 6
aplikacja, program, arkusz
opcja menu, funkcja
plik, folder, ścieżka
pole, kod pola
tekst do wpisania
1 Makropolecenia — wprowadzenie
klawisz
Często powtarzane zadania można zautomatyzować za
pomocą makropoleceń (inaczej: makr). Makro to seria
poleceń wykonywanych w module języka MS Visual
Basic for Applications (VBA), która może być wielokrotnie
uruchamiana, gdy tylko zachodzi taka potrzeba. Makro
może np. automatycznie filtrować dane, formatować
wygląd tabel czy przenosić zawartość komórek.
Aby tworzyć proste makra języka VBA i używać ich, nie trzeba być zaawansowanym użytkownikiem.
Typowi użytkownicy aplikacji Excel mogą po prostu skorzystać z funkcji rejestrowania makr. Excel
rejestruje wykonane czynności i zamienia je do postaci makra języka VBA. Po uruchomieniu makra
Excel ponownie wykona te operacje. Bardziej zaawansowani użytkownicy mogą tworzyć kod
źródłowy nakazujący Excelowi wykonywanie zadań, których rejestracja nie jest możliwa.
Makropolecenia pozwalają nie tylko na operowanie na obiektach w obrębie Excela, ale mogą także
oddziaływać na inne aplikacje czy system operacyjny. Stąd możliwe jest napisanie makra o działaniu
destrukcyjnym. Wykorzystują to niekiedy autorzy wirusów. Dlatego należy zachować ostrożność
przy uruchamianiu nieznanych nam makr, a nawet otwieraniu skoroszytów zawierających makra,
bo niektóre mogą być uruchamiane automatycznie bez pytania o zgodę użytkownika.
W Excelu 2007 narzędzia makr dostępne są w sekcji Kod na karcie Deweloper. Jeśli nie jest widoczna
należy ją włączyć: http://office.microsoft.com/pl-pl/excel/HA101730521045.aspx. Można też skorzystać
z sekcji Makra na karcie Widok.
2 Formatowanie komórek
Zacznijmy od prostego makra, które będzie formatowało wygląd zaznaczonych komórek.
2.1 Rejestrowanie makra
1. Otwórz skoroszyt
agencja_reklamowa2.xls (materiały
pomocnicze na stronie WWW).
2. Przejdź do arkusza dane fikcyjne.
3. Z karty Deweloper wybierz Zarejestruj makro.
4. Pojawi się okno Rejestrowanie makra. Podaj
nazwę:
FormatowanieKomorek
oraz
upewnij się, że makro będzie przechowywane
w bieżącym skoroszycie. Kliknij OK, by
przejść do właściwego rejestrowania makra.
5. Od
tego
momentu
rozpoczyna
się
rejestrowanie
wszystkich
czynności
wykonywanych w Excelu (za wyjątkiem
ruchów wskaźnikiem myszy). Powinien o tym
przypominać niewielki mały niebieski kwadrat
w lewym dolnym rogu paska stanu u dołu okna
Excela. Klikając na niego lub na podobną ikonę
z napisem Zatrzymaj rejestrowanie na karcie
Deweloper kończy się rejestrowanie makra (jeszcze
tego nie rób!).
mgr inż. Adam Czarnecki, mgr inż. Artur Ziółkowski, 2009
Wydział Zarządzania i Ekonomii Politechniki Gdańskiej
1/6
Z.ST
PODSTAWY INFORMATYKI — laboratorium
arkusz kalkulacyjny: MS Excel
6. Nie zaznaczaj teraz żadnej komórki, a jedynie posługuj się
ikonami sekcji Czcionka na karcie Narzędzia główne:
pogrubienie, żółty kolor wypełnienia, czerwony kolor czcionki.
7. Zatrzymaj rejestrowanie makra, klikając na niebieskim
kwadracie na pasku stanu. Rejestrowanie makra można też
zatrzymać poprzez Deweloper Kod Zatrzymaj
rejestrowanie.
2.2 Testowanie makra
1. Zaznacz blok dowolnych komórek w arkuszu dane fikcyjne.
2. Uruchom makro: Deweloper Kod Makra (lub Alt+F8), a następnie wskaż
makro FormatowanieKomorek i kliknij
na przycisk Uruchom.
3. Jeśli
makro
zostało
poprawnie
zarejestrowane, to po jego wykonaniu
zaznaczone komórki zmienią wygląd na
taki, jaki został ustawiony podczas
rejestrowania makra.
4. Gdyby w czasie rejestrowania makra
użytkownik zaznaczył konkretną komórkę
(lub
zakres
komórek),
wówczas
uruchomienie
tego
makra
spowodowałoby sformatowanie właśnie
tej komórki (zakresu) zamiast obszaru
zaznaczonego przed uruchomieniem.
3 Dodawanie zleceń
W arkuszu formularz znajduje się odwzorowanie nagłówków tabeli z arkusza dane fikcyjne. Aby
ograniczyć poruszanie się po tym arkuszu, ukryto w nim kolumny od C do IV oraz wiersze od 10 do
65536. Do tego w komórkach B6, B7 i B8 ułatwiono wprowadzanie danych przez użycie list
rozwijalnych z narzędzi sprawdzania poprawności. Kolejne ułatwienie znajduje się w komórce B2,
gdzie specjalna formuła wstawia kolejny numer zlecenia, większy o 1 od największego, jaki do tej pory
znajduje się w arkuszu dane fikcyjne.
Stworzymy teraz makro, które pozwoli nam po wpisaniu informacji o zleceniu do arkusza formularz
dodać je do listy zleceń w formularzu dane fikcyjne.
Zacznijmy od wprowadzenia przykładowych danych do arkusza formularz:
mgr inż. Adam Czarnecki, mgr inż. Artur Ziółkowski, 2009
Wydział Zarządzania i Ekonomii Politechniki Gdańskiej
2/6
Z.ST
PODSTAWY INFORMATYKI — laboratorium
arkusz kalkulacyjny: MS Excel
3.1 Rejestrowanie makra
1. Mając wyświetlony arkusz formularz z menu Narzędzia wybierz Deweloper Kod Zarejestruj
makro
2. Pojawi się okno Rejestrowanie makra. Podaj nazwę:
DodajProjekt oraz upewnij się, że makro będzie
przechowywane w bieżącym skoroszycie. Kliknij
OK, by przejść do właściwego rejestrowania makra.
3. Od tego momentu rozpoczyna się rejestrowanie
wszystkich czynności wykonywanych w Excelu (za
wyjątkiem ruchów wskaźnikiem myszy).
4. Zaznacz w arkuszu formularz komórki B2:B8
i skopiuj je do Schowka.
5. Przejdź do arkusza roboczy i zaznacz w nim
komórkę A1.
6. Korzystając z opcji Wklej specjalnie… wklej
skopiowane wcześniej komórki z wybranymi opcjami
wklejania wartości i transpozycji (por. okienko obok).
Komórki A1:G1 powinny wypełnić się danymi.
7. Nie usuwając zaznaczenia komórek A1:G1
w arkuszu roboczy, wybierz opcję Wytnij.
8. Przejdź do arkusza dane fikcyjne i kliknij prawym
przyciskiem myszy na komórce A2. Z otwartego tym
sposobem menu kontekstowego wybierz opcję
Wstaw wycięte komórki. Excel otworzy niewielkie
okno z pytaniem o sposób wstawienia komórek.
Zaznacz opcję Przesuń komórki w dół.
9. Efektem będzie wstawienie do 2. wiersza arkusza
dane fikcyjne zawartości komórek pierwotnie
skopiowanych z arkusza formularz. Będące
wcześniej w tabeli dane zostaną przesunięte
o jeden wiersz niżej.
10. Zaznacz komórkę C2 (znajduje się w niej wartość
wstawionego przed chwilą zamówienia) i ustaw dla niej format księgowy bez miejsc dziesiętnych.
11. To jeszcze nie koniec — niech makro czyści też informacje z formularza. Przełącz się do arkusza
formularz. Zaznacz komórki B3:B8 (zawartość komórki B2 zostawmy — ona automatycznie
nadaje kolejny numer zleceniom), a następnie usuń z nich zawartość (np. klawiszem Delete ).
12. Zatrzymaj rejestrowanie makra klikając na niebieskim kwadracie na pasku stanu. Rejestrowanie
makra można też zatrzymać poprzez Deweloper Kod Zatrzymaj rejestrowanie.
3.2 Uruchamianie makra
1. Wprowadź przykładowe dane do arkusza formularz:
mgr inż. Adam Czarnecki, mgr inż. Artur Ziółkowski, 2009
Wydział Zarządzania i Ekonomii Politechniki Gdańskiej
3/6
Z.ST
PODSTAWY INFORMATYKI — laboratorium
arkusz kalkulacyjny: MS Excel
2. Uruchom makro: Deweloper Kod Makra (lub Alt+F8), a następnie wskaż makro
DodajProjekt i kliknij na przycisk Uruchom.
3. Jeśli
makro
zostało
poprawnie
zarejestrowane, to po jego wykonaniu
aktywny
będzie
arkusz
formularz,
w którym przy numerze zlecenia będzie
widoczny numer 33, a pozostałe pola
(komórki B3:B8) będą puste.
4. Przejdź do arkusza dane fikcyjne
i zobacz, czy w wierszu nr 2 znajdują się
dane na temat zlecenia nr 32,
a w niższych
wierszach
odpowiednio
wpisy o zleceniach 31, 30…1.
5. Jeśli efekt jest zgodny z planem, możesz
sobie
pogratulować
dokładności
wykonania poleceń. Jeśli jednak makro
nie zadziałało, jak powinno, wykonaj
jeszcze raz polecenia z punktu 3.1.
3.3 Przycisk uruchamiający makro
Aby ułatwić korzystanie z makropolecenia, stwórzmy w arkuszu Formularz przycisk, po naciśnięciu
którego zostanie uruchomione stworzone
przed chwilą makro.
1. Z paska sekcji Formanty na karcie
Deweloper wstaw Przycisk (formant
formularza).
2. Narysuj przycisk w komórce 9. wiersza.
3. Excel
wyświetli
okno
służące
przypisywaniu makra do przycisku.
4. Zaznacz makro DodajProjekt i kliknij OK.
5. Zmień opis przycisku na Dodaj projekt.
6. Wypełnij komórki B3:B8 arkusza formularz
wymyślonymi przez siebie danymi.
7. Kliknij przycisk Dodaj projekt.
8. Sprawdź efekty.
4 Kod VBA
Każde z zarejestrowanych makr zostaje zapisane jako ciąg poleceń języka VBA. Instrukcje tego
języka są w miarę czytelne dla osób znających język angielskim, a podstawy posługiwania się nim nie
są skomplikowane.
Warto o tym wiedzieć, bo czasami można uzyskać przydatny efekt najpierw rejestrując makro,
a potem zmieniając nieznacznie jego kod, by lepiej pasował, do naszych potrzeb, czego na przykład
nie daje się osiągnąć za pomocą samego nagrywania czynności.
Aby wyświetlić kod konkretnego makra można wybrać opcję Deweloper Kod Makra, wybrać
konkretne makro i nacisnąć przycisk Edycja.
Spróbujmy stworzyć proste makra za pomocą napisania kilku linijek kodu VBA. W tym celu stwórz
nowy, pusty skoroszyt. W tym skoroszycie:
1. Na karcie Deweloper wybierz opcję Visual Basic (albo naciśnij Alt + F11 ).
2. Po lewej stronie powinien być widoczny Eksplorator projektu. Kliknij obszarze dotyczącym
bieżącego skoroszytu prawym przyciskiem myszy i z menu kontekstowego wybierz Insert Module, by wstawić do skoroszytu moduł przechowujący kod VBA.
3. Pojawi się grupa Modules, a w niej element Module1. Po prawej stronie okna edytora VBA
powinno otworzyć się okno modułu. Tutaj będziemy wpisywali makra.
mgr inż. Adam Czarnecki, mgr inż. Artur Ziółkowski, 2009
Wydział Zarządzania i Ekonomii Politechniki Gdańskiej
4/6
Z.ST
PODSTAWY INFORMATYKI — laboratorium
arkusz kalkulacyjny: MS Excel
4.1 Okno komunikatu
W edytorze VBA napisz makro o nazwie Powitanie z następującą zawartością:
Sub Powitanie()
MsgBox "Cześć! Jak się masz?", vbQuestion
End Sub
Uruchom makropolecenie (Run /
/ F5 ).
4.2 Pobieranie danych, zmienne
Teraz nauczymy się odczytywać wartość z komórki, przypisywać ją do zmiennej, a tę zmienną używać
przy wyświetleniu okna z powitaniem:
W Arkusz1 w komórkę A1 wpisz swoje imię.
Wróć do edytora VBA i zmodyfikuj makro Powitanie, by wyglądało tak:
Sub Powitanie()
imie = Range("A1").Value
MsgBox "Cześć " & imie & "! Jak się masz?", vbQuestion
End Sub
Uruchom makropolecenie.
4.3 Wprowadzanie danych
Teraz nauczymy się wpisywać wartość do komórki. Wpisz jako nowe makro poniżej makra Powitanie:
Sub UlubionyKolor()
kolor = InputBox("Jaki jest Twój ulubiony kolor?")
Range("A2").Value = kolor
End Sub
Uruchom to makro. Zobacz, co pojawiło się w komórce A2.
4.4 Instrukcja warunkowa
Zależnie od napotkanych warunków makro może wykonywać różne partie swojego kodu.
Przepisz następujący kod jako nowe makro, a następnie je uruchom:
Sub Decyzja()
dodomu = MsgBox("Czy chcesz już iść do domu?", vbYesNo)
If dodomu = vbYes Then
MsgBox "Najpierw zrób wszystkie zadania!", vbCritical
Else
MsgBox "I bardzo dobrze! Rób dalej zadania.", vbInformation
End If
Call Decyzja
End Sub
Na końcu makro samo uruchamia się znów (Call Decyzja). Aby wyjść z tego makra, musisz
wcisnąć klawisze Control + Pause , potem wybrać którąkolwiek z opcji okienka dialogowego,
a w kolejnym oknie przycisk End.
mgr inż. Adam Czarnecki, mgr inż. Artur Ziółkowski, 2009
Wydział Zarządzania i Ekonomii Politechniki Gdańskiej
5/6
Z.ST
PODSTAWY INFORMATYKI — laboratorium
arkusz kalkulacyjny: MS Excel
4.5 Pętla
Często przydatne jest wielokrotne wykonanie tego samego zestawu instrukcji. Do tego
w programowaniu używane są tzw. pętle. Zastosujemy jeden z jej typów (For…Next) do stworzenia
animowanego wykresu. Przepisz następujący kod jako nowe makro:
Sub Petelka()
For x = 1 To 100
Range("A4").Value = x
Range("A5").Value = 100 - x
Application.Wait (Now)
Next x
End Sub
To makro 100 razy wstawia wartości do komórek A4 i A5, za każdym razem robiąc krótką przerwę.
W pierwszej komórce (A4) odlicza od 1 do 100, a w drugiej (A5) w przeciwnym kierunku. Uruchom
makro i zobacz, co się stanie.
Efekt jest mało widowiskowy. Dlatego zaznacz komórki A4 i A5 i wstaw wykres ostrosłupowy
grupowany. Ustaw stałe wartości dla osi wartości (0 dla minimum i 100 dla maksimum). Teraz
uruchom makro Petelka i zobacz, co będzie się działo z wykresem. Możesz spróbować z innymi
typami wykresów.
5 Pytania sprawdzające wiedzę i umiejętności
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Co to jest makro?
Do czego są przydatne makra?
Jak zarejestrować makro?
Gdzie Excel może przechowywać makra?
Jak należy zapisać skoroszyt w aplikacji MS Excel 2007, by zapisane zostały również makra?
Czy w trakcie nagrywania makra rejestrowany jest upływający czas oraz ruchy kursorem myszy?
Jak można uruchamiać makra?
Dlaczego uruchamianie makr może być niebezpieczne? Jak zmniejszyć ryzyko uruchomienia
szkodliwego makra?
Co to jest Visual Basic for Applications (VBA)?
Jaki jest związek pomiędzy rejestrowanymi makrami a językiem VBA?
Jak zarejestrować i zastosować makro, którego celem będzie przełączenie się z jednego arkusza
do innego, np. z Arkusz1 do Arkusz2?
Czy wiesz, jak zmodyfikować makro Petelka, by po zakończeniu pętli wykres animował się
w przeciwnym kierunku, czyli by pierwszy ze słupków najpierw urósł do 100, a potem się
zmniejszył do 0, a drugi odwrotnie — zmalał do 0, a potem urósł do 100?
6 Literatura
•
John Walkenbach. Excel 2007 PL. Biblia. Helion. Gliwice 2007, s. 731–756.
•
John Walkenbach. Excel 2003 PL. Programowanie w VBA. Helion. Gliwice 2004.
•
Maria Kopertowska, Witold Sikorski. Europejski Certyfikat Umiejętności Komputerowych.
Poziom zaawansowany. Arkusze kalkulacyjne. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa 2006.
s. 136–141.
•
Mirosław Lewandowski. Tworzenie makr w VBA dla Excela 2003/2007. Helion. Gliwice 2008.
•
Mirosław Lewandowski. VBA dla Excela 2003/2007. Leksykon kieszonkowy. Helion, Gliwice
2007.
•
Makra. http://office.microsoft.com/pl-pl/excel/CH101001571045.aspx
mgr inż. Adam Czarnecki, mgr inż. Artur Ziółkowski, 2009
Wydział Zarządzania i Ekonomii Politechniki Gdańskiej
6/6
Z.ST