22.10.2015, ile zieleni szmaragdzie?, profesor anna ryś

Protokół nr 1
z zebrania Oddziału Łódzkiego PTF, które odbyło się dn. 22 listopada 2015 r. o godz. 18.00
w budynku Wydziału Filologicznego UŁ przy ul. Pomorskiej 171/173, w sali nr 27.
Wszystkich zebranych powitała pani prezes Oddziału Łódzkiego PTF dr Joanna
Rybowska. Przedstawiła ona prelegentkę prof. dr hab. Annę Ryś, z Uniwersytetu Gdańskiego.
Pani profesor Anna Ryś zaprezentowała odczyt pt.: Ile zieleni w szmaragdzie?. Warto
na wstępie zwrócić uwagę, że starożytne nazwy kamieni nie zawsze odpowiadają tym, które
używamy obecnie. Szmaragd, o którym mówiła prelegentka, znany był od dawna. Wymienił
go już Herodot, pisząc, iż znajdował się on w pierścieniu Polikratesa. Nie ma jednak
pewności, czy był to prawdziwy szmaragd czy jakiś inny zielony kamień. O tym kamieniu
szlachetnym pisał również Teofrast, który miał jednakże wątpliwości czy wszystkie kamienie
zwane szmaragdami są prawdziwe (nie jest bowiem możliwe, by w Egipcie szmaragdowe
kolumny zdobiły jedną ze świątyń). Pojawiło się więc pytanie, czy starożytni w ogóle znali
szmaragdy.
Badacz Babelon uważał, iż szmaragdy dotarły do Europy z Ameryki Południowej
dopiero po podbojach konkwistadorów. Ten pogląd uczonego był szeroko dyskutowany, ale
dzisiaj z całą pewnością wiadomo, że starożytność znała te kamienie o pięknym zielonym
kolorze. Ceniono je właśnie za ich wspaniałą barwę, o której wiele pisał Pliniusz (m. in.
twierdząc, że to najprzyjemniejszy z kolorów) oraz Teofrast, który podkreślał jak dobry
wpływ na zdrowie ma patrzenie na szmaragdy (ich kolor jest piękniejszy niż traw). W
starożytności były to jedne z najcenniejszych kamieni szlachetnych (po diamentach i perłach).
Następnie prelegentka pokazała wybrane portrety fajumskie, na których namalowane
kobiety nosiły biżuterię z tymi kamieniami. Zdjęcia autentycznych naszyjników ze
szmaragdami z Pompejów, zaprezentowane przez prof. A. Ryś, są świadectwem, iż
starożytność znała i wykorzystywała tytułowe kamienie szlachetne, wydobywane wtedy tylko
w Egipcie i Etiopii.
Prof. A. Ryś zauważyła, iż w Antyku również inne zielone kamienie traktowano jako
szmaragdy, przede wszystkim chodziło o malachity, molochity. Pliniusz pisał o szmaragdach
przywożonych z Persji, ale zdaje się, iż były to turkusy, które nie były wtedy wysoko cenione.
Do szmaragdów zaliczano także praz, zielony chalcedon, zielony jaspis i zielonkawy porfir.
Kolor szmaragdu służył poetom starożytnym (Lukrecjusz, Owidiusz) do porównań.
Przyrównywano go do koloru piór na szyi gołębia lub pawich piór. Prelegentka przypomniała
także scenę z Quo vadis?, w której Neron patrzył przez szmaragd in smaragdo.
Audytorium z wielkim zainteresowaniem przysłuchiwało się ciekawemu odczytowi
oraz z zachwytem oglądało zdjęcia pięknej biżuterii (tradycyjnie złotej) ze szmaragdami. Na
koniec pytanie o etymologię słowa „szmaragd” zadała pani prof. Hanna Zalewska-Jura.
protokołował
przewodniczyła
mgr Marcin Cyrulski
dr Joanna Rybowska