Rozmieszczenie i dynamika populacji kopytnych w Europie

Rozmieszczenie i dynamika populacji kopytnych w Europie
Marco Apollonio - University of Sassari, Italy
Obecnie liczba kopytnych w Europie prawdopodobnie przekroczyła już 20 mln sztuk, podczas
gdy jeszcze 10 lat temu oscylowała w okolicy 18 mln. Najliczniejszymi zwierzętami kopytnymi
są sarny, dziki i jelenie o liczebności, odpowiednio: 10, 4 i 2,5 mln osobników. W sumie
gatunki te stanowią 81% biomasy europejskich kopytnych, w tym jelenie– 31%, a dziki i sarny
– po 25%. Zwierzęta kopytne rozprzestrzenione są we wszystkich krajach kontynentu, przy
czym wymienione wcześniej gatunki są najczęściej spotykane. Jelenie są niemal
wszechobecne za wyjątkiem Finlandii, sarna nie występuje jedynie w Irlandii, a dziki – w
Norwegii i Irlandii. Ogólnie rzecz biorąc, w każdym europejskim kraju występuje co najmniej
5 gatunków kopytnych, uwzględniając zarówno gatunki rodzime, jak i obce. Ponadto, w
każdym kraju występuje też gatunek introdukowany – na kontynencie europejskim
najbardziej rozpowszechniony jest daniel, nieobecny jedynie w Norwegii. Wspólną cechą 20
europejskich gatunków ssaków kopytnych, tak rodzimych jak i obcych, jest ich rosnąca
liczebność i zasięg występowania. Jest to powodowane licznymi czynnikami natury
ekologicznej i ekonomicznej, związanymi głównie ze zmianami społecznymi – zarówno w
odniesieniu do aktywności zawodowej, jak i stosunku do środowiska przyrodniczego.
Rezygnacja z uprawy i zagospodarowania gruntów położonych na terenach górzystych
spowodowała wzrost zalesień i powstanie siedlisk odpowiednich dla bytowania zwierząt
kopytnych. Duże znaczenie na stan ich populacji miały zmiany w ustawodawstwach
krajowych, prowadzące do bardziej zachowawczego gospodarowania nimi oraz częstych
procesów reintrodukcji, co przyczyniło się prawdopodobnie do masowego wzrostu
liczebności zwierząt. Jeden z bardziej spektakularnych przykładów pochodzi z obszarów
Finlandii i innych rejonów Skandynawii, gdzie gatunki będące na granicy wyginięcia,
osiągnęły status szkodnika – tak jak to było w przypadku dzika. Ten wzrost liczebności
kopytnych nie jest tylko specyfiką Europy, lecz dotyczy w krajów rozwiniętych. Konsekwencje
takiego stanu rzeczy są dwustronne – wzrost populacji dużych kopytnych przyczynił się do
odnowienia populacji drapieżników, ale jednocześnie spowodował zainteresowanie nimi ze
strony myśliwych w krajach, gdzie były przed laty rzadko spotykane. Z drugiej strony,
powszechne stały się takie problemy, jak szkody w rolnictwie i leśnictwie, wypadki drogowe z
udziałem kopytnych, niosące konkretne konsekwencje finansowe i społeczne. W przyszłości
oczekiwany jest wzrost liczebności kopytnych, natomiast wzrost liczebności drapieżników do
poziomu, który może istotnie pomóc w ograniczaniu liczebności roślinożerców, jest
nierealny. Ponadto, spadek liczebności myśliwych i podwyższanie się ich średniego wieku
stawia poważne pytania o perspektywy rozwoju łowiectwa. W końcu – zmiany klimatu mają
również wpływ na dynamikę populacji kopytnych, faworyzując niektóre, bardziej plastyczne
gatunki, jak dzik oraz powodując rozbieżności pomiędzy rozwojem roślinności a narodzinami
młodych kopytnych, co może mieć znaczenie dla dynamiki ich populacji, zwłaszcza na
obszarach górskich.