IFK

Transkrypt

IFK

Terminarz
Ustawa o systemie
ubezpieczeń społecznych 2015
z komentarzem
rachunkowo-sprawozdawczy 2015
dla jednostek sektora finansów publicznych
Oznaczenie
w układzie
chronologicznym
wszystkich dni
ustawowo wolnych
od pracy
Pasek z nazwą
miesiąca
ułatwiający szybkie
przemieszczanie
się pomiędzy
miesiącami
Określenie
czynności
do wykonania
w danym dniu
Miejsce na
osobiste notatki
Wskazanie
przepisów (art., §)
obligujących jednostkę
do wykonania danej
czynności
Wszystkie terminy ważne dla księgowych w 2015 roku!
Do korzystania przez cały rok!
„Terminarz rachunkowo-sprawozdawczy 2015 dla jednostek sektora finansów publicznych”
stanowi pełne kalendarium dla jednostek sektora finansów publicznych.
Publikacja ta z pewnością ułatwi głównemu księgowemu oraz pracownikom służb
finansowo-księgowych przestrzeganie terminów wypełniania nałożonych na nich obowiązków.
www.sklep.infor.pl
22 212 07 30, 801 626 666
[email protected]
D O D A T E K D O N R . 3 / 2 0 15 „ S E R W I S U P P ”
Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych 2015 z komentarzem
Uwidocznienie
w każdym miesiącu
dni wolnych i dni
ustawowo wolnych
od pracy w formie
„macierzowej”
Małgorzata Kozłowska, Mirosław Łobanowski, Piotr Kostrzewa
Stan prawny na 5 lutego 2015 r.
2
SPIS TREŚCI
USTAWA z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(j.t. Dz.U. z 2013 r., poz. 1442; Dz.U. z 2013 r., poz. 1623; Dz.U. z 2013 r.,
poz. 1650; Dz.U. z 2013 r., poz. 1717; Dz.U. z 2014 r., poz. 567; Dz.U. z 2014 r.,
poz. 1662; Dz.U. z 2014 r., poz. 1831) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5
Rozdział 1. Przepisy ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
KOMENTARZ. Rozdział 1. Przepisy ogólne [art. 1–5] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Rodzaje ubezpieczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Zasada równego traktowania na gruncie ubezpieczeń społecznych . . . . . . . . . . . . .
3. Podmioty wykonujące zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych . . . . . . . . . . . . .
4. Wybrane definicje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1. Ubezpieczony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2. Płatnik składek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3. Przychód . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Wyłączenie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym . . . . . . . . . . . . . . . .
5
8
8
9
9
10
10
10
10
11
Rozdział 2. Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
KOMENTARZ. Rozdział 2. Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym
[art. 6–14]
.......................................................
1. Definicja osoby ubezpieczonej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1. Pracownik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2. Osoba współpracująca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3. Osoba prowadząca pozarolniczą działalność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.4. Twórca, artysta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5. Wspólnicy spółek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Tytuły do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1. Pracowniczy tytuł do ubezpieczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2. Podleganie ubezpieczeniom z tytułu umowy zlecenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3. Pozarolnicza działalność jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń . . . . . . . . .
2.4. Ubezpieczenia członków rad nadzorczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Ubezpieczenie wypadkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Kto może przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych . . . . .
6. Objęcie dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i chorobowym . . . .
7. Zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych – przykłady najczęściej występujących
zbiegów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.1. Umowa o pracę i umowa zlecenia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2. Umowa o pracę i pozarolnicza działalność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
INFOR PL S.A.
Adres redakcji: 01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72, tel. 22 530 41 93
Biuro Obsługi Klienta
03-308 Warszawa, ul. Batalionu Platerówek 3, tel. 22 212 07 30, 801 626 666,
e-mail: [email protected], strona: www.sklep.infor.pl
luty 2015
IFK
21
21
21
22
23
23
24
24
25
25
27
28
29
29
30
30
30
30
31
SPIS TREŚCI
3
7.3. Kilka umów zlecenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.4. Umowa zlecenia i pozarolnicza działalność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.5. Członkostwo w radzie nadzorczej a inne tytuły do ubezpieczeń . . . . . . . . . . . . .
31
32
33
Rozdział 3. Zasady ustalania składek na ubezpieczenia społeczne . . . . . . . . . . . . . .
KOMENTARZ. Rozdział 3. Zasady ustalania składek na ubezpieczenia społeczne
[art. 15–32] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Stopy procentowe składek na ubezpieczenia społeczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1. Składka wypadkowa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2. Składka emerytalna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3. Składka rentowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.4. Składka chorobowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Finansowanie składek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Obowiązki płatników składek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Ustalanie podstawy wymiaru składek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1. Podstawa wymiaru składek pracowników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2. Podstawa wymiaru składek zleceniobiorców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3. Podstawa wymiaru składek osób prowadzących pozarolniczą działalność . . . . .
4.4. Podstawa wymiaru składek przedsiębiorców rozpoczynających działalność
gospodarczą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.5. Podstawa wymiaru składek członków rad nadzorczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.6. Podstawa wymiaru składek osób przebywających na urlopie wychowawczym
oraz sprawujących opiekę nad dzieckiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Roczne ograniczenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne
i rentowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Wyłączenia z podstawy wymiaru składek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. Ulgi w opłacaniu składek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.1. Odroczenie terminu płatności a układ ratalny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2. Rozłożenie zapłaty składek na raty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.3. Umorzenie zaległych należności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8. Odsetki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9. Przedawnienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.1. Przedawnienie składek nieopłaconych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.2. Przedawnienie składek opłaconych nienależnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33
Rozdział 4. Zgłoszenia do ubezpieczenia, prowadzenie kont i rejestrów oraz zasady
rozliczania składek i zasiłków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
KOMENTARZ. Rozdział 4. Zgłoszenia do ubezpieczeń i zasady rozliczania składek
[art. 33–50] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Wymagane dane identyfikacyjne podawane w dokumentach przekazywanych
do ZUS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wyrejestrowanie z ubezpieczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Zgłaszanie zmian wykazanych w dokumentach zgłoszeniowych . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Zawieszenie działalności a dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe . . . . . . .
IFK
44
44
44
45
45
45
45
45
46
46
47
47
48
50
50
51
53
54
56
56
56
58
59
59
60
63
84
84
85
89
89
Kodeks kadr i płac
4
SPIS TREŚCI
5. Decyzja ZUS o podleganiu ubezpieczeniom społecznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Sporządzanie dokumentów rozliczeniowych przez płatników składek oraz tryb
korygowania dokumentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. Roczna informacja dla ubezpieczonego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8. Zgłoszenie płatnika składek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9. Rozliczanie składek na ubezpieczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10. Zwolnienie z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowych za każdy miesiąc . . . . .
11. Sporządzanie przez ZUS dokumentów z urzędu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12. Informacja o stanie konta ubezpieczonego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
92
Rozdział 5. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
KOMENTARZ. Rozdział 5. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych [art. 51–57] . . . . . . . . . .
101
92
96
96
97
99
99
99
102
Rozdział 6. Fundusz Rezerwy Demograficznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
KOMENTARZ. Rozdział 6. Fundusz Rezerwy Demograficznej [art. 58–65] . . . . . . . . . . .
103
Rozdział 7. Zakład Ubezpieczeń Społecznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
KOMENTARZ. Rozdział 7. Zakład Ubezpieczeń Społecznych [art. 66–79a] . . . . . . . . . .
106
Rozdział 8. Obowiązki ubezpieczonych oraz tryb odwoławczy . . . . . . . . . . . . . . . . . .
KOMENTARZ. Rozdział 8. Obowiązki ubezpieczonych oraz tryb odwoławczy [art. 80–83d] . . . .
1. Obowiązki osób ubezpieczonych i płatników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Decyzje wydawane przez ZUS i tryb odwoławczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Spór dotyczący objęcia ubezpieczeniami i decyzja ZUS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Interpretacje indywidualne wydawane przez ZUS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
113
Rozdział 9. Zwrot nienależnie pobranych świadczeń oraz odsetki za opóźnienie
w wypłacie świadczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
KOMENTARZ. Rozdział 9. Zwrot nienależnie pobranych świadczeń oraz odsetki
za opóźnienie w wypłacie świadczeń [art. 84–85] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
105
112
115
115
115
118
118
123
124
Rozdział 10. Kontrola wykonywania zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych . . . .
KOMENTARZ. Rozdział 10. Kontrola wykonywania zadań z zakresu ubezpieczeń
społecznych [art. 86–97] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
126
Rozdział 11. Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko przepisom ustawy . . . . . .
KOMENTARZ. Rozdział 11. Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko przepisom
ustawy [art. 98] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
131
Rozdział 12. Zmiany w obowiązujących przepisach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział 13. Przepisy przejściowe i końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
KOMENTARZ. Rozdział 12. Zmiany w obowiązujących przepisach [art. 99–106]
Rozdział 13. Przepisy przejściowe i końcowe [art. 107–127] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
129
132
133
134
137
Najciekawsze interpretacje ZUS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
138
Wykaz najważniejszych rozporządzeń wykonawczych do ustawy systemowej . . . . . .
145
luty 2015
IFK
USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH
[art. 1–3]
5
USTAWA
z dnia 13 października 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych
(j.t. Dz.U. z 2013 r., poz. 1442; Dz.U. z 2013 r., poz. 1623; Dz.U. z 2013 r., poz. 1650; Dz.U.
z 2013 r., poz. 1717; Dz.U. z 2014 r., poz. 567; Dz.U. z 2014 r., poz. 598; Dz.U. z 2014 r.,
poz. 1146; Dz.U. z 2014 r., poz. 1161; Dz.U. z 2014 r., poz. 1662; Dz.U. z 2014 r., poz. 1831)1
Rozdział 1
Przepisy ogólne
1)
2)
3)
4)
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
Art. 1. [Ubezpieczenia społeczne]2
Ubezpieczenia społeczne obejmują:
ubezpieczenie emerytalne;
ubezpieczenia rentowe;
ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa,
zwane dalej „ubezpieczeniem chorobowym”;
ubezpieczenie z t ytułu wypadków przy pracy
i chorób zawodowych, zwane dalej „ubezpieczeniem wypadkowym”.
Art. 2. [Zakres regulacji]
1. Ustawa określa:
zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym;
zasady ustalania składek na ubezpiecz enia
społeczne oraz podstaw ich wymiaru;
zasady, tryb i terminy:
a) zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych,
b) prowadzenia ewidencji ubezpieczonych
i płatników składek,
c) rozliczania składek na ubezpiecz enia społeczne oraz zasiłków z ubezpieczeń chorobowego i wypadkowego,
d) opłacania składek na ubezpiecz enia społeczne;
zasady prowadzenia kont ubezpieczonych
oraz kont płatników składek;
zasady działania Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zwanego dalej „FUS”;
organizację, zasady działania i f inansowania
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, zwanego
dalej „Zakładem”;
zasady działania Funduszu Rezerwy Demograficznej, zwanego dalej „FRD”, oraz zasady zarządzania tym funduszem;
zasady kontroli wykonywania zadań z zakresu
ubezpieczeń społecznych.
2. Rodzaje świadczeń z ubezpieczeń społecznych, warunki nabywania prawa do nich oraz zasady
i tryb ich przyznawania określają odrębne przepisy.
3. Wypłacalność świadczeń z ubezpiecz eń
społecznych gwarantowana jest przez państwo.
Art. 2a. [Zasada równego traktowania]
1. Ustawa stoi na gruncie równego traktowania
wszystkich ubezpieczonych bez względu na płeć,
rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, stan cywilny oraz stan rodzinny.
2. Zasada r ównego traktowania dotyczy
w szczególności:
1) warunków objęcia systemem ubezpieczeń społecznych;
2) obowiązku opłacania i obliczania wy sokości
składek na ubezpieczenie społeczne;
3) obliczania wysokości świadczeń;
4) okresu wypłaty świadczeń i zachowania prawa
do świadczeń.
3. Ubezpieczony, który uważa, że nie zastosowano wobec niego zasady r ównego traktowania,
ma prawo dochodzić r oszczeń z t ytułu ubezpieczeń z ubezpieczenia społecznego pr zed sądem.
Przepis art. 83 stosuje się odpowiednio.
Art. 3. [Zadania z zakresu ubezpiecz eń społecznych]
1. Zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych
określone ustawą wykonują:
1) Zakład Ubezpieczeń Społecznych;
2) otwarte fundusze emerytalne, określone w przepisach o organizacji i funkcjonowaniu funduszy
emerytalnych, w zakresie gromadzenia i lokowania składki na ubezpieczenie emerytalne, o której mowa w art. 22 ust. 3 pkt 1 lit. a;
3) (uchylony);
4) płatnicy składek.
2. Za wykonywanie zadań związanych z us talaniem prawa do świadczeń i ich wy sokości oraz
1
W ujednoliconym przez redakcję tekście uwzględniono w szystkie dotychczasowe zmiany. Najnowsze zmiany zostały
wyróżnione czcionką pogrubioną.
2 Hasła w klamrach pochodzą od redakcji.
IFK
Kodeks kadr i płac
6
[art. 4]
wypłatą świadczeń z ubezpieczenia chorobowego
płatnicy składek mają praw o do wynagr odzenia.
Wynagrodzenia płatników składek określa się jako
procent kwoty tych świadczeń. Wysokość stopy
procentowej oraz tr yb rozliczenia tego wynagrodzenia określi, w dr odze rozporządzenia, minister
właściwy do spraw zabezpiecz enia społecznego.
Pozostałe zadania z zakresu ubezpiecz eń społecznych płatnicy składek są zobowiązani wykonywać nieodpłatnie.
3. Zakres zadań z ubezpiecz eń społecznych
wykonywanych przez otwarte fundusze emerytalne określają przepisy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych.
Art. 4. [Definicje ustawowe]
Użyte w ustawie określenia oznaczają:
1) ubezpieczeni – osob y fizyczne podlegające
chociaż jednemu z ubezpiecz eń społecznych,
o których mowa w art. 1;
2) płatnik składek:
a) pracodawca – w stosunku do pracowników
i osób odbywających służbę zastępczą oraz
jednostka organizacyjna lub osoba f izyczna pozostająca z inną osobą fizyczną w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej
osoby ubezpieczeniami społecznymi, w tym
z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym albo pobierania zasiłku macier zyńskiego, z wyłączeniem osób, którym zasiłek
macierzyński wypłaca Zakład,
b) jednostka wypłacająca świadcz enia socjalne, zasiłki soc jalne oraz wynagr odzenia przysługujące w okresie korzystania ze
świadczenia górniczego lub w okresie k orzystania ze stypendium na pr zekwalifikowanie – w stosunku do osób pobierających
świadczenia socjalne wypłacane w okresie
urlopu, osób pobierających zasiłek socjalny wypłacany na czas pr zekwalifikowania
zawodowego i poszukiw ania nowego zatrudnienia oraz osób pobierający ch wynagrodzenie przysługujące w okresie k orzystania ze świadczenia górniczego lub
w okresie k orzystania ze stypendium na
przekwalifikowanie,
c) podmiot, na kt órego rzecz wykonywana
jest odpłatnie praca w czasie odb ywania
kary pozbawienia wolności lub t ymczasowego aresztowania – w stosunku do osób,
które ją wykonują, na podstawie skierowania do pracy , lub podlegają ubezpiecz e-
luty 2015
IFK
d)
e)
f)
g)
h)
i)
j)
k)
l)
ł)
ł1)
ł2)
m)
niom społecznym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego, jeżeli zasiłek wypłaca
ten podmiot,
ubezpieczony zobowiązany do opłacenia
składek na własne ubezpieczenia społeczne,
Kancelaria Sejmu w s tosunku do posłów
i posłów do P arlamentu Europejskiego,
o których mowa w ar t. 1 us t. 1 us tawy
z dnia 30 lipca 2004 r. o uposażeniu posłów
do Parlamentu Europejskiego wybranych
w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 187,
poz. 1925, z 2006 r. Nr 104, poz. 708 oraz
z 2009 r. Nr 111, poz. 918), oraz Kancelaria
Senatu w stosunku do senatorów,
duchowny niebędący członkiem zakonu albo
przełożony domu zakonnego lub klasztoru
w stosunku do członk ów swych zakonów
lub, za zgodą Zakładu, inna zwier zchnia instytucja diecezjalna lub zakonna w stosunku
do duchownych objętych tą zgodą,
jednostka organizacyjna podległa Ministrowi Obrony Narodowej – w stosunku do żołnierzy niezawodowych pełniących czynną
służbę wojskową, z wyłączeniem żołnierzy
pełniących służbę kandydacką,
(uchylona),
(uchylona),
(uchylona),
ośrodek pomocy społeczne j – w s tosunku do osób rezy gnujących z zatr udnienia
w związku z k oniecznością sprawowania
bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem,
(uchylona),
powiatowy urząd pracy – w s tosunku do
osób pobierających zasiłek dla bezr obotnych lub stypendium,
centrum integracji społecznej – w s tosunku do osób pobierający ch świadczenie integracyjne,
powiatowy urząd pracy – w s tosunku do
osób pobierających stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy w okresie odb ywania studiów podyplomowych,
Zakład – w s tosunku do osób podlegających ubezpieczeniom społecznym z t ytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego albo
zasiłku w wy sokości zasiłku macier zyń-
skiego, jeżeli zasiłki t e wypłaca Zakład,
oraz w s tosunku do osób określon ych
w art. 6a ust. 1 i art. 6b ust. 1,
n) podmiot wypłacający s typendium sportowe – w stosunku do osób pobierających te
stypendia,
o) minister właściwy do spraw f inansów publicznych oraz dyrektor izby celnej – w s tosunku do funkcjonariuszy celnych,
p) Krajowa Szkoła Administracji Publicznej
– w stosunku do słuchaczy pobierający ch
stypendium,
r) osoba prowadząca pozarolniczą działalność – w stosunku do osób współpracujących przy prowadzeniu tej działalności,
s) wojewódzki urząd pracy – w s tosunku do
osób, których świadczenia pracownicze finansowane są ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, jeżeli
świadczenia te wypłacane są przez ten urząd,
t) jednostka obsługi ek onomiczno-administracyjnej utworzona przez jednostkę samorządu terytorialnego – jeż eli rozlicza
i opłaca składki za ubezpiecz onych wykonujących pracę w podlegający ch jej szkołach, przedszkolach i innych jednostkach
organizacyjnych systemu oświaty,
u) podmiot, w kt órym jest pełniona służba
– w odniesieniu do żołnier zy zawodowych
i funkcjonariuszy oddelegowanych do pełnienia w nim służby, jeżeli podmiot ten wypłaca im uposażenie,
w) wójt, burmistrz lub prezydent miasta – w stosunku do osób otrzymujący ch świadczenie
pielęgnacyjne albo specjalny zasiłek opiekuńczy, na pods tawie przepisów o świadczeniach rodzinnych, oraz zasiłek dla opiekuna na podstawie przepisów o ustaleniu
i wypłacie zasiłków dla opiekunów,
z) podmiot, który wypłaca świadczenie szkoleniowe po us taniu zatrudnienia – w s tosunku do osób, kt órym wypłaca to świadczenie,
za) inne niż powiatowe urzędy pracy podmioty
kierujące – w stosunku do osób pobierających stypendium w okresie szk olenia, stażu lub przygotowania zawodowego – którymi są:
– jednostki samorządu terytorialnego i ich
jednostki organizacyjne, z wyjątkiem wojewódzkich i powiatowych urzędów pracy,
IFK
[art. 4]
7
– Ochotnicze Hufce Pracy,
– agencje zatrudnienia,
– instytucje szkoleniowe,
– instytucje dialogu społecznego,
– instytucje partnerstwa lokalnego,
– organizacje pozarządowe działające na
rzecz rozwoju zasobów ludzkich i pr zeciwdziałania bezrobociu,
– jednostki naukowe,
– organizacje pracodawców,
– związki zawodowe,
– ośrodki doradztwa rolniczego,
– ośrodki poradnictwa zawodowego i psy chologicznego,
– korzystające z publiczn ych środków
wspólnotowych i publiczn ych środków
krajowych na pods tawie umowy o dof inansowanie projektu albo decyzji, o których mowa w pr zepisach ustawy z dnia
20 kwietnia 2004 r. o N arodowym Planie Rozwoju (Dz.U. Nr 116, poz. 1 206,
z późn. zm.) albo us tawy z dnia 6 gr udnia 2006 r . o zasadach pr owadzenia
polityki rozwoju (Dz.U. z 2009 r . Nr 8 4,
poz. 712, z późn. zm.),
zb) podmiot, w którym działa rada nadzorcza
– w stosunku do członków rad nadzorczych;
3) składki – składki na ubezpiecz enia społeczne
osób wymienionych w pkt 1;
4) zasiłki – zasiłki i świadcz enie rehabilitacyjne
z ubezpieczenia chorobowego oraz ubezpieczenia wypadkowego;
5) deklaracja rozliczeniowa – zestawienie informacji o należnych składkach na fundusze, na
które składki pobiera Zakład, kw ot rozliczanych w cię żar składek oraz kw ot należnych
do zapłaty;
6) imienny raport miesięczny – informacje o osobie podlegającej ubezpieczeniom społecznym
przedkładane Zakładowi pr zez płatnika składek za dany miesiąc kalendarzowy;
7) konto ubezpieczonego – konto, na którym ewidencjonowane są składki oraz inf ormacje dotyczące przebiegu ubezpieczeń społecznych
danego ubezpieczonego;
8) konto płatnika – k onto, na którym ewidencjonowana jest kwota zobowiązań z t ytułu składek oraz inn ych składek danego płatnika
zbieranych przez Zakład, kw oty zapłaconych
składek, stan rozliczeń oraz inne inf ormacje
dotyczące płatnika składek;
Kodeks kadr i płac
8
[art. 1–5 komentarz]
9) przychód – przy chody w rozumieniu prz episów o podatku dochodowym od osób f izycznych z tytułu: zatrudnienia w ramach stosunku
pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania
mandatu posła lub senatora, wyk onywania
pracy w czasie odb ywania kary pozbawienia
wolności lub t ymczasowego aresztowania,
pobierania zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyjnego i s typendium wypłacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej
działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak ró wnież z t ytułu współpracy przy tej działalności lub w spółpracy przy
wykonywaniu umowy oraz przychody z działalności wykonywanej osobiście przez osoby
należące do s kładu rad nadzorczych, niezależnie od sposobu ich powoływania;
10) przychód z t ytułu członkostwa w r olniczej
spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek
rolniczych – przychody z tytułu pracy w spółdzielni i z tytułu wytwarzania na jej rzecz produktów rolnych;
11) otwarty fundusz emerytalny – fundusz wybrany przez ubezpieczonego spośród funduszy
emerytalnych, o których mowa w pr zepisach
o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych;
12) (uchylony);
12a) okresowa emerytura kapitałowa – świadczenie pieniężne określone w us tawie z dnia 2 1
listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych
(Dz.U. Nr 228, poz. 1507, z późn. zm.);
12b) (uchylony);
13) międzybankowy system elektroniczny – system
ELIXIR w Krajowej Izbie Rozliczeniowej S.A.;
KOMENTARZ
14) (uchylony);
15) numer NIP – numer ident yfikacji podatkowej
nadany zgodnie z pr zepisami o zasadach
ewidencji i ident yfikacji podatników i płatników;
16) rachunek bankowy – rachunek bank owy lub
rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej przedsiębiorcy będącego
jej członkiem;
17) osoba sprawująca osobistą opiekę nad dzieckiem – osobę f izyczną sprawującą osobistą opiekę nad dzieckiem własn ym lub
swojego małżonka, lub dzieckiem pr zysposobionym, przez okres do 3 lat, nie dłuż ej
jednak niż do uk ończenia przez nie 5. r oku
życia, a w pr zypadku dziecka, kt óre z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub s topniu
niepełnosprawności wymaga osobistej opieki tej osoby, przez okres do 6 lat, nie dłużej jednak niż do uk ończenia przez dziecko
18. roku życia.
Art. 5. [Wyłączenie działania ustawy]
1. Ubezpieczenie społeczne r olników, jeżeli
nie podlegają oni obowiązk owi ubezpieczeń społecznych na pods tawie ustawy, regulują odrębne
przepisy.
2. Nie podlegają ubezpiecz eniom społecznym określonym w ustawie obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej
Polskiej nie ma charakt eru stałego i którzy są zatrudnieni w obcy ch przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach,
misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej.
Rozdział 1. Przepisy ogólne [art. 1–5]
Przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) określają rodzaje ubezpieczeń społecznych, zasady podlegania ubezpieczeniom or az obowiązki podmiotów
wykonujących zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych.
1. Rodzaje ubezpieczeń
Ubezpieczenia społeczne zostały podzielone ze względu na zakres świadczeń i obejmują (art. 1
ustawy systemowej):
■ ubezpieczenie emerytalne,
■ ubezpieczenia rentowe,
■ ubezpieczenie chorobowe oraz
■ ubezpieczenie wypadkowe.
luty 2015
IFK
9
Stosunek ubezpieczeń społecznych ma char akter publicznoprawny. Składka na ubezpieczenia
jest obowiązkowa, odpłatna i bezzwr otna. Jak stwier dził Sąd Apelacy jny w Gdańsk u w wyr oku
z 9 lipca 20 14 r. (III AUa 1814/13): „(…) objęcie ochroną ubezpieczeniową wiąże się z pow staniem obowiązku opłacania składek (…). Składk a w ubezpieczeniach społecznych jest wpr awdzie osobistym wkładem ubezpieczonego, ale z przeznaczeniem na tworzenie ogólnego funduszu
ubezpieczeniowego, z którego prawo do świadczeń czerpią ci ubezpieczeni, którym ziści się określone ryzyko socjalne”.
Ustawodawca dokonał podziału ubezpieczeń ze względu na okr eślone ryzyka socjalne.
Ubezpieczenie emerytalne jest związane z ryzykiem starości i osiągnięcia wieku emerytalnego. Z tego ubezpieczenia wypłacane są ś wiadczenia emerytalne. Warunki nabywania pr awa do
świadczeń pieniężnych z t ego ubezpieczenia, ust alania wysokości świadczeń oraz zasady i tr yb
przyznawania oraz wypłaty świadczeń reguluje ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz.U . z 2013 r., poz. 1440 ze zm.).
Ubezpieczenia rentowe dotyczą ryzyka utraty zdolności do pracy. Z tych ubezpieczeń wypłaca się rentę z tytułu niezdolności do pracy, a także rentę szkoleniową i rentę rodzinną.
Świadczenia z ubezpieczenia chorobowego mają na celu zr ekompensowanie zarobków
utraconych np. wskutek choroby lub macierzyństwa. Na podstawie ustawy z 25 czer wca 1999 r.
o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w r azie choroby i macier zyństwa
(j.t. Dz.U. z 2014 r., poz. 159 ze zm.) ubezpieczonym pr zysługują następujące świadczenia:
■ zasiłek chorobowy,
■ zasiłek macierzyński,
■ świadczenie rehabilitacyjne,
■ zasiłek opiekuńczy,
■ zasiłek wyrównawczy.
Ubezpieczenie wypadkowe obejmuje ryzyko wystąpienia wypadku przy pracy czy choroby
zawodowej. Katalog świadczeń został określony w ust awie z 30 paździer nika 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z t ytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (j.t. Dz.U. z 2009 r.
Nr 167, poz. 1322 ze zm.).
2. Zasada równego traktowania na gruncie ubezpieczeń społecznych
Ubezpieczeni mają pr awo do r ównego traktowania bez względu na płeć, r asę, pochodzenie
etniczne, narodowość, stan cywilny oraz stan rodzinny. Dotyczy to w szczególności:
■ warunków objęcia systemem ubezpieczeń społecznych,
■ obowiązku opłacania i obliczania wysokości składek na ubezpieczenia społeczne,
■ obliczania wysokości świadczeń,
■ okresu wypłaty świadczeń i zachowania prawa do świadczeń.
Zasada równego traktowania jest dopr ecyzowaniem wyrażonej w ar t. 32 Konstytucji zasady
równości. Zakazane jest różnicowanie sytuacji prawnej ubezpieczonych popr zez dyskryminowanie lub upr zywilejowanie m.in. ze względu na płeć, st an cywilny, warunki podlegania ubezpieczeniom i opłacania składek . Nie oznacza to jednakowych zasad nabywania pr aw do świadczeń
osób objętych ubezpieczeniami z różnych tytułów, np. stosunku pracy i umowy zlecenia.
Ubezpieczony, który uważa, że zost ała naruszona wobec niego zasada r ównego traktowania,
ma prawo dochodzić r oszczeń z t ytułu ubezpieczeń pr zed sądem, składając do ZUS pisemne
odwołanie na zasadach określonych w art. 83 ustawy systemowej.
3. Podmioty wykonujące zadania z zakresu ubezpieczeń s połecznych
Zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych wykonują: ZUS, otwarte fundusze emerytalne oraz
płatnicy składek. Do zadań ZUS należą m.in.: (art. 68 ustawy systemowej):
■ stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych,
IFK
Kodeks kadr i płac
10
ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych or az ich wypłacanie, wymier zanie i pobier anie składek na ubezpieczenia społeczne or az innych składek, prowadzenie rozliczeń z płatnikami co do należnych składek i wypłacanych pr zez płatników świadczeń,
■ orzekanie o stanie zdrowia na potrzeby ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych,
■ opiniowanie projektów aktów prawnych z zakresu zabezpieczenia społecznego.
■
Natomiast płatnicy składek są zobowiązani pr zede wszystkim do obliczania i po trącania należnych składek na ubezpieczenia społeczne or az przekazywania ich do ZUS. Za wyk onywanie
zadań związanych z wypłatą zasiłków płatnikom składek przysługuje wynagrodzenie (art. 3 ust. 2
ustawy systemowej), które wynosi 0,1% kwoty prawidłowo wypłaconych świadczeń (rozporządzenie z 14 grudnia 1998 r. w sprawie wysokości i tr ybu wypłaty wynagrodzenia płatnikom składek
z tytułu wykonywania zadań z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa). Kwota przysługującego płatnikowi wynagrodzenia jest potrącana z należnych od płatnika składek na
ubezpieczenia społeczne.
Płatnik składek dokonuje rozliczenia należnego mu wynagrodzenia w deklaracji rozliczeniowej
składanej za miesiąc, w którym dokonał wypłaty świadczeń.
4. Wybrane definicje
Warto zwrócić szczególną uwagę na znaczenie zdef iniowanych w ustawie pojęć, które występują w przepisach o ubezpieczeniach społecznych.
4.1. Ubezpieczony
Przez pojęcie „ubezpieczony” należy r ozumieć osoby f izyczne objęte chociaż jednym r odzajem
ubezpieczeń społecznych, o których mowa w art. 1 ustawy systemowej. Jest to osoba fizyczna, która
ze względu na określony rodzaj aktywności zawodowej podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym obowiązkowo bądź dobrowolnie lub może podlegać wyłącznie ubezpieczeniu emer ytalnemu.
4.2. Płatnik składek
Ustawa systemowa, w zależności od tytułu do ubezpieczeń, w skazuje jako płatników składek
różne podmioty. Należy przy tym wskazać, że pracodawca jest płatnikiem składek nie tylko w stosunku do zatr udnionych pracowników, ale t akże w st osunku do osób, kt óre są pr acownikami
w rozumieniu art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, tj. pozostającymi w stosunku pracy i jednocześnie
wykonującymi w ramach umowy cywilnoprawnej (o dzieło, zlecenia), zawartej z własnym pracodawcą lub innym podmiotem, pracę na rzecz własnego pracodawcy.
Spółka cywilna jest płatnikiem składek t ylko w st osunku do zatr udnionych w niej osób (pr acowników, zleceniobiorców itp.). Natomiast spółka nie jest płatnikiem w stosunku do wspólników.
Każdy ze wspólników spółki jest płatnikiem składek na własne ubezpieczenia. W ś wietle przepisów ustawy systemowej wspólnik spółki cywilnej prowadzący w t ej spółce pozar olniczą działalność gospodarczą posiada własny, odrębny tytuł do ubezpieczeń społecznych. Zat em osoby
prowadzące pozarolniczą działalność or az osoby podlegające ubezpieczeniom emer ytalnemu
i rentowym dobrowolnie są płatnikami składek na własne ubezpieczenia.
ZUS jest płatnikiem składek w st osunku do osób podlegających ubezpieczeniom społecznym
z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego albo zasiłk u w wy sokości zasiłku macierzyńskiego,
jeżeli wypłaca te zasiłki, oraz w stosunku do osób spr awujących osobistą opiekę nad dzieckiem
(art. 6a ust. 1 i ar t. 6b ust. 1 ustawy systemowej).
4.3. Przychód
Przychodem w r ozumieniu przepisów o podatk u dochodowym od osób f izycznych są pr zychody z t ytułu zatrudnienia w r amach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania
mandatu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności
luty 2015
IFK
11
lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezr obotnych, świadczenia integracyjnego i st ypendium wypłacanych bezr obotnym oraz stypendium sportowego, a t akże z t ytułu
prowadzenia pozarolniczej działalności, umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy, oraz przychody
z działalności wykonywanej osobiście przez osoby należące do składu r ad nadzorczych, niezależnie od sposobu ich powoływania (art. 4 pkt 9 ustawy systemowej).
5. Wyłączenie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym
Przepisów ustawy systemowej nie st osuje się do dwóch gr up podmiotów (art. 5 ust awy systemowej). Po pierwsze, są to rolnicy. Jeżeli nie podlegają oni ubezpieczeniom społecznym w r ozumieniu ustawy, są ob jęci ubezpieczeniami na zasadach okr eślonych w ust awie z 20 gr udnia
1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (j.t. Dz.U. z 2013 r., poz. 1403).
Rolnik lub domownik, który podlegając ubezpieczeniu w pełnym zakr esie z mocy ustawy, nieprzerwanie co najmniej przez 3 lata, rozpocznie prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej lub w spółpracę przy prowadzeniu tej działalności, nadal podlega t emu ubezpieczeniu
w okresie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy prowadzeniu
tej działalności, jeśli łącznie zostaną spełnione wymienione niżej warunki.
Warunki, jakie muszą być spełnione łącznie, aby rolnik prowadzący jednocześnie działalność
gospodarczą nadal mógł podlegać obowiązkowi ubezpieczenia rolnego:
■ złożył w KRUS oświadczenie o kontynuowaniu tego ubezpieczenia w terminie 14 dni od dnia roz-
■
■
■
■
poczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy tej działalności,
jednocześnie nadal prowadzi działalność rolniczą lub stale pracuje w gospodarstwie rolnym, obejmującym obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego, lub w dziale specjalnym,
nie jest pracownikiem i nie pozostaje w stosunku służbowym,
nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych,
kwota należnego podatk u dochodowego za popr zedni rok podatkowy od pr zychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej nie przekracza 3166 zł (w 2014 r.) – jest to tzw. roczna kwota
graniczna podlegająca corocznej waloryzacji wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych.
(art. 5a ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników)
Zaświadczenie albo oświadczenie, że nie została przekroczona kwota podatku dochodowego,
rolnik lub domownik pr owadzący pozarolniczą działalność gospodar czą, podlegający ubezpieczeniu, ma obowiązek złożyć do 31 maja każdego roku podatkowego.
Niezachowanie terminu złożenia oś wiadczenia o kontynuowaniu ubezpieczenia jest r ównoznaczne z ust aniem ubezpieczenia od dnia r ozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności
gospodarczej lub współpracy przy prowadzeniu tej działalności. Termin na złożenie ww. oświadczenia, a także zaświadczenia z urzędu skarbowego może zostać przywrócony na wniosek rolnika
lub domownika, jeżeli udowodnią oni, że niezachowanie t erminu nastąpiło wskutek zdarzeń
losowych (art. 5a ust. 4–7 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników). Oznacza to, że ubezpieczeniom w KRUS nie będą podlegać rolnicy prowadzący działalność gospodarczą, którzy:
■ nie złożą wymaganego oświadczenia do 31 maja danego roku (chyba że przekroczenie terminu
nastąpiło wskutek zdarzeń losowych) albo
■ za 2014 r. opłacili podatek od przychodów z działalności wyższy od kwoty 3166 zł.
Ponadto od 1 st ycznia 2015 r. istnieje możliwość dalszego podlegania ubezpieczeniom
w KRUS w okresie podlegania ubezpieczeniom społecznym w ZUS z tytułu wykonywania umowy zlecenia lub powołania do r ady nadzorczej. Warunkiem, który musi być wówczas spełniony, jest, aby pr zychód osiągany z t ych tytułów w rozliczeniu miesięcznym nie pr zekraczał
kwoty połowy minimalnego wynagr odzenia za pr acę (np. w 20 15 r. – 8 75 zł). Rolnik lub
IFK
Kodeks kadr i płac
12
domownik może w k ażdym czasie odst ąpić od ubezpieczenia w KR US, składając st osowne
oświadczenie, jednak nie wcześniej niż od dnia złożenia t ego oświadczenia.
Po drugie, przepisy ustawy systemowej nie
mają także zastosowania do obywat eli państw
UWAGA!
obcych, których pobyt na obszar ze RzeczypoRolnik lub domownik, który świadczy pracę na podspolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i któstawie umowy zlecenia lub zostanie powołany do rady
rzy są zatrudnieni w:
■ obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych,
nadzorczej i osiągnie z tego t ytułu przychód nieprze■ urzędach konsularnych,
kraczający 1/2 minimalnego wynagrodzenia w danym
■ misjach, misjach specjalnych lub
miesiącu, nadal może opłacać składki na ubezpiecze■ instytucjach międzynarodowych,
nia społeczne w KRUS.
chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej.
Jest to wyjątek od zasady podlegania ubezpieczeniom w P olsce przez cudzoziemców wykonujących pracę na terytorium Polski na rzecz polskich f irm.
Sąd Najwyższy w wyroku z 6 września 2011 r. (I UK 60/11) wskazał, że: „(…) zakresem podmiotowym art. 5 ust. 2 u.s.u.s. są ob jęci zarówno obywatele państw obcych zatr udnieni w placówkach wymienionych w tym przepisie (niezależnie od charakteru ich pobytu na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej), jak również obywatele państw obcych niezatrudnieni w takich placówkach, o ile
tylko ich pobyt na obszar ze Rzeczypospolitej Polskiej nie miał charakteru stałego (...)”.
Wskazane są zatem dwie odrębne kategorie podmiotów, w przypadku których jest wyłączony
obowiązek ubezpieczeń społecznych (wymienione w ar t. 5 ustawy systemowej):
■ obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Polski nie ma charakteru stałego,
■ obywatele państw obcych, którzy są zatrudnieni w ww. placówkach (bez względu na charakter
ich pobytu).
O stałym pobycie może przykładowo świadczyć posiadanie karty stałego pobytu. Ponadto umowy międzynarodowe, których Polska jest stroną, mogą przewidywać, że cudzoziemiec zatrudniony
w Polsce lub wykonujący w Polsce działalność nie będzie objęty z tego tytułu ubezpieczeniami.
PRZYKŁAD
Obywatel Białorusi otrzymał kartę stałego pobytu na obszarze Polski. Od 1 lutego 2015 r. będzie prowadził w Polsce działalność gospodarczą (spr zedaż artykułów budowlanych). Jego
pobyt w Polsce ma charakter stały, dlatego z tytułu działalności będzie podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w Polsce, gdyż między P olską a Białor usią nie została zawarta umowa w zakresie zabezpieczenia społecznego, która wykluczałaby obowiązek ubezpieczeń w państwie wykonywania pracy czy działalności.
Należy mieć także na względzie pr zepisy dotyczące koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, tj. rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/200 4 z 29 kwietnia 200 4 r.
w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego or az rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 987/2009 z 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE)
nr 883/2004. Określają one zasady ust alania właściwego ustawodawstwa w zakr esie ubezpieczeń.
Przepisy prawa wspólnotowego mają w tym przypadku pierwszeństwo przed ustawodawstwem krajowym. Zgodnie z t ymi regulacjami osoby podlegają w zakr esie ubezpieczeń ust awodawstwu tylko
jednego państwa (art. 11 ust. 1 r ozporządzenia nr 883/2004). Z r eguły będzie to państwo miejsca
wykonywania pracy lub działalności na własny rachunek (art. 11 ust. 3 rozporządzenia nr 883/2004).
Zatem cudzoziemiec zatr udniony w Polsce nie będzie podlegał polskiemu ust awodawstwu
w zakresie ubezpieczeń społecznych, jeśli t aki obowiązek wyklucza umowa międzynar odowa,
której Polska jest stroną (w przypadku państw spoza UE), lub pr awo wspólnotowe.
luty 2015
IFK
Rozdział 2
Zasady podlegania ubezpieczeniom
społecznym
Art. 6. [Obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe]
1. Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rent owym podlegają, z zas trzeżeniem
art. 8 i 9, osob y fizyczne, które na obszar ze
Rzeczypospolitej Polskiej są:
1) pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów;
2) osobami wykonującymi pracę nakładczą;
3) członkami rolniczych spółdzielni pr odukcyjnych i spółdzielni k ółek rolniczych, zwanymi
dalej „członkami spółdzielni”;
4) osobami wykonującymi pracę na pods tawie
umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo
innej umowy o świadcz enie usług, do kt órej
zgodnie z K odeksem cywilnym stosuje się
przepisy dotyczące zlecenia, zw anymi dalej „zleceniobiorcami”, oraz osobami z nimi
współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4;
5) osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi;
6) posłami i senatorami pobierającymi uposażenie
oraz posłami do Parlamentu Europejskiego, o których mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 30 lipca
2004 r. o uposażeniu posłów do Parlamentu Europejskiego wybranych w Rzeczypospolitej Polskiej,
zwanymi dalej „posłami i senatorami”;
7) osobami pobierającymi stypendium sportowe,
zwanymi dalej „stypendystami sportowymi”;
7a) pobierającymi stypendium słuchaczami Krajowej Szkoły Administracji Publicznej;
8) osobami wykonującymi odpłatnie pracę, na
podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub t ymczasowego aresztowania;
9) osobami pobierającymi zasiłek dla bezr obotnych, świadczenie integracyjne lub s typendium w okresie odb ywania szkolenia, stażu
lub przygotowania zawodowego dorosłych,
na które zostały skierowane przez powiatowy
urząd pracy, zwanymi dalej „bezrobotnymi”;
9a) osobami pobierającymi stypendium w okresie
odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania
zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez inne niż powiat owy urząd pracy
podmioty kierujące na szkolenie, staż lub przygotowanie zawodowe dorosłych, zwanymi dalej „osobami pobierającymi stypendium”;
IFK
[art. 6]
13
9b) osobami pobierającymi st ypendium na podstawie przepisów o pr omocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych;
10) duchownymi;
11) żołnierzami niezawodowymi pełniącymi czynną służbę wojskową, z wyłączeniem żołnierzy
pełniących służbę kandydacką;
12) osobami odbywającymi służbę zastępczą;
13) (uchylony);
14) (uchylony);
15) (uchylony);
16) (uchylony);
17) (uchylony);
18) (uchylony);
18a) funkcjonariuszami Służby Celnej;
18b) (uchylony);
19) osobami przebywającymi na urlopach wychowawczych lub pobierającymi zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego;
20) osobami pobierającymi świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osobami
pobierającymi zasiłek soc jalny wypłacany na
czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, a także osobami
pobierającymi wynagrodzenie przysługujące
w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie k orzystania ze stypendium
na przekwalifikowanie, wynikające z odrębnych
przepisów lub układów zbiorowych pracy;
21) osobami pobierającymi świadcz enie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia;
22) członkami rad nadzorczych wynagradzanymi
z tytułu pełnienia tej funkcji.
2. Zasady podlegania ubezpiecz eniom emerytalnemu i rentowym osób rezygnujących z zatr udnienia w związku z k oniecznością sprawowania
bezpośredniej, osobistej opieki nad długo trwale
lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem, za które ośrodek pomocy społecznej opłaca składkę, regulują przepisy o pomocy społecznej.
2a. Za osobę pobierającą świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiek una wójt, burmistrz lub prezydent
miasta opłaca składkę na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od podstawy odpowiadającej wysokości odpowiednio:
1) świadczenia pielęgnacyjnego albo s pecjalnego zasiłku opiekuńczego przysługujących
Kodeks kadr i płac
14
[art. 6a]
na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych,
2) zasiłku dla opiek una przysługującego na
podstawie przepisów o us taleniu i wypłacie
zasiłków dla opiekunów
– przez okres niezbędny do uzyskania 25-letniego
okresu ubezpieczenia (składkowego i nies kładkowego), z zastrzeżeniem art. 87 ust. 1b ustawy
z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.
z 2013 r. poz. 1440, z późn. zm.).
2b. Wójt, burmistrz lub prezydent mias ta nie
opłaca składki na ubezpiecz enia emerytalne
i rentowe za osobę pobierającą świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiek uńczy albo
zasiłek dla opiek una, jeżeli podlega ona obowiązkowi ubezpieczenia społecznego z innego
tytułu na podstawie ustawy lub na podstawie odrębnych przepisów.
2c. Wójt, burmistrz lub prezydent mias ta,
jeżeli wypłaca osobie świadcz enie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiek uńczy albo zasiłek dla opiek una, może wystąpić do Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych o udzielenie informacji o przebiegu ubezpieczenia oraz za jaki okres
za tę osobę po winien opłacać składkę na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
2d. Sposób opłacania składek na ubezpiecz enia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe
osób świadczących pracę na pods tawie umowy
uaktywniającej, reguluje us tawa z dnia 4 lut ego
2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3
(Dz.U. Nr 45, poz. 235, z późn. zm.).
3. (uchylony).
3a. (uchylony).
4. Osoby określone w us t. 1 pkt 4 nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu
i rentowym, jeżeli są uczniami gimnazjów , szkół
ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych
lub studentami, do ukończenia 26 lat.
4a. Przepisu ust. 4 nie stosuje się do osób świadczących pracę na pods tawie umowy uaktywniającej
określonej w ustawie, o której mowa w ust. 2d.
5. (uchylony).
6. (uchylony).
Art. 6a. [Obo wiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rento we osób s prawujących osobistą
opiekę nad dzieckiem]
1. Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rent owym podlegają, z zas trzeżeniem
art. 8 i 9, osob y sprawujące osobistą opiekę nad
luty 2015
IFK
dzieckiem, które na obszar ze Rzeczypospolitej
Polskiej są:
1) osobami, które prowadziły pozarolniczą działalność gospodarczą pr zez okres co najmnie j
6 miesięcy i zapr zestały jej prowadzenia albo
zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie art. 14a ust. 1d ustawy z dnia
2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2013 r. poz. 672, późn. zm.);
2) osobami, które prowadziły inną niż określona
w przepisach o sw obodzie działalności gospodarczej pozarolniczą działalność, o kt órej
mowa w art. 8 ust. 6, przez okres co najmnie j
6 miesięcy i które zaprzestały jej prowadzenia;
3) zleceniobiorcami, którzy wykonywali pracę na
podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadcz enie usług,
do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, przez okres
co najmniej 6 miesięcy i kt órzy zaprzestali jej
wykonywania;
4) osobami współpracującymi, o których mowa
w art. 8 ust. 11, przez okres co najmniej 6 miesięcy z osobami, o kt órych mowa w pkt 1–3,
i które zaprzestały tej współpracy;
5) osobami duchownymi, podlegającymi z t ego
tytułu ubezpieczeniom społecznym przez
okres co najmniej 6 miesięcy.
2. Warunek prowadzenia pozarolniczej działalności, działalności zarobkowej i współpracy lub
bycia osobą duchowną pr zez okres co najmnie j
6 miesięcy uw aża się za spełnion y, jeżeli osoby,
o których mowa w us t. 1, podlegały z t ych tytułów nieprzerwanie ubezpieczeniom emerytalnemu
i rentowym bezpośrednio pr zed dniem rozpoczęcia sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem
i opłacały składki na te ubezpieczenia.
3. Prawo do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym i rent owymi przysługuje
jednemu z rodziców, pod warunkiem że drugi rodzic nie jest objęty ubezpieczeniami emerytalnym
i rentowymi z t ego tytułu albo ubezpiecz eniami
określonymi w art. 6 ust. 1 pkt 19 lub art. 6b.
4. Prawo do f inansowania składek z budż etu
państwa, jeżeli jedno z r odziców przebywa na urlopie wychowawczym, a drugie jednocześnie spełnia warunki określone w ust. 1, przysługuje osobie
przebywającej na urlopie wychowawczym.
5. Prawo do ob jęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi przysługuje przez okresy, o których mowa w ar t. 4 pkt 1 7,
i może być wykorzystane w całości lub w nie więcej niż 4 częściach.
Art. 6b. [Obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne]
1. Obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu
podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są
osobami sprawującymi osobistą opiekę nad dzieckiem, a które nie spełniają w arunków do podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, o których mowa w art. 6a.
2. Prawo do objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym przysługuje jednemu z r odziców, pod w arunkiem że drugi rodzic nie jes t
objęty ubezpieczeniem emerytalnym z tego tytułu
albo ubezpieczeniami określonymi w ar t. 6 ust. 1
pkt 19 lub art. 6a.
3. Prawo do ob jęcia obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym przysługuje przez okresy,
o których mowa w ar t. 4 pkt 1 7, i może być wykorzystane w całości lub w nie więcej niż 4 częściach.
Art. 7. [Dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe]
Prawo do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi przysługuje osobom, które nie spełniają warunków do objęcia tymi
ubezpieczeniami obowiązkowo.
Art. 8. [Definicja osoby ubezpieczonej]
1. Za pracownika uw aża się osobę poz ostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a.
2. Jeżeli pracownik spełnia kr yteria określone dla osób w spółpracujących, o których mowa
w ust. 11 – dla celów ubezpiecz eń społecznych
jest traktowany jako osoba współpracująca.
2a. Za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na pods tawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub inne j
umowy o świadcz enie usług, do kt órej zgodnie
z Kodeksem cywilnym stosuje się pr zepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę
taką zawarła z pracodaw cą, z kt órym pozostaje
w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na r zecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.
3. Za osobę wykonującą pracę nakładczą uważa się osobę zatr udnioną na pods tawie umowy
o pracę nakładczą.
4. Za członka spółdzielni uw aża się członka
rolniczej spółdzielni produkcyjnej, innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną oraz spółdzielni
kółek rolniczych, zajmujących się produkcją rolną,
IFK
[art. 6b–8]
15
działających zgodnie z ar t. 138–178 oraz ar t. 180
§ 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848, z późn.
zm.), który wykonuje pracę na rzecz spółdzielni na
innej podstawie niż stosunek pracy lub wytw arza
na jej rzecz produkty rolne w prowadzonym przez
siebie gospodarstwie.
5. Na równi z członkiem spółdzielni, o kt órym
mowa w ust. 4, traktuje się inne osob y, które wykonują pracę w spółdzielni lub w gospodars twie
rolnym spółdzielni na inne j podstawie niż s tosunek pracy, niebędące jej członkami i wynagradzane według zasad obowiązujący ch członków spółdzielni, w tym kandydatów na członka spółdzielni.
6. Za osobę pr owadzącą pozarolniczą działalność uważa się:
1) osobę prowadzącą pozarolniczą działalność
gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub inn ych przepisów
szczególnych;
2) twórcę i artystę;
3) osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu:
a) w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym
podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
b) z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób f izycznych;
4) wspólnika jednoosobowej spółki z ogranicz oną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki
jawnej, komandytowej lub partnerskiej;
5) osobę prowadzącą publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich z espół, na podstawie
przepisów o systemie oświaty.
7. Za twórcę, o którym mowa w ust. 6 pkt 2, uważa się osobę, kt óra tworzy dzieła w zakresie architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu,
urbanistyki, literatury pięknej, sztuk plas tycznych,
muzyki, fotografiki, twórczości audiowizualnej, choreografii i lutnictwa artystycznego oraz sztuki ludowej, będące przedmiotem prawa autorskiego.
8. Za ar tystę, o którym mowa w us t. 6 pkt 2,
uważa się osobę wyk onującą zarobkowo działalność artystyczną w dziedzinie sztuki akt orskiej
i estradowej, reżyserii teatralnej i estradowej, sztuki tanecznej i cyrk owej oraz w dziedzinie dyr ygentury, wokalistyki, instrumentalistyki, kostiumografii, scenografii, a także w dziedzinie pr odukcji
Kodeks kadr i płac
16
[art. 9]
audiowizualnej reżyserów, scenarzystów, operatorów obrazu i dźwięku, montażystów i kaskaderów.
9. Uznanie działalności za tw órczą lub ar tystyczną i ustalenie daty jej rozpoczęcia następuje
w formie decyzji Komisji do Spraw Zaopatr zenia
Emerytalnego Twórców, działającej przy ministrze
właściwym do spraw kultury.
10. Minister właściwy do spraw kultur y
w uzgodnieniu z minis trem właściwym do spraw
zabezpieczenia społecznego powołuje, w drodze
rozporządzenia, komisję, o której mowa w ust. 9,
oraz szczegółowo określa je j zadania, a takż e
skład i tryb działania.
11. Za osobę w spółpracującą z osobami pr owadzącymi pozarolniczą działalność oraz zleceniobiorcami, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 5,
uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci dr ugiego małżonka i dzieci pr zysposobione, rodziców,
macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające,
jeżeli pozostają z nimi we w spólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu
tej działalności lub wyk onywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu pr zygotowania zawodowego.
12. Za stypendystę sportowego uważa się osobę pobierającą stypendium sportowe, z wyjątkiem
osób uczących się lub s tudiujących, jeśli nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym
z innego tytułu.
13. Za osobę duchowną uw aża się duchow nego oraz członków zakonów męskich i ż eńskich
Kościoła Katolickiego, innych kościołów i związków wyznaniowych, z wyjątkiem alumnów seminariów duchownych, nowicjuszów, postulantów i juniorystów, którzy nie ukończyli 25. roku życia.
14. Na równi z zatr udnieniem na obszar ze
Rzeczypospolitej Polskiej uważa się zatr udnienie
obywateli polskich za granicą w polskich pr zedstawicielstwach dyplomatycznych i urzędach konsularnych, w s tałych przedstawicielstwach przy
Organizacji Narodów Zjednoczonych i innych misjach lub misjach spec jalnych, a także w inn ych
polskich placówkach, ins tytucjach lub pr zedsiębiorstwach, chyba że umowy międzynar odowe
stanowią inaczej.
15. Za osobę w stosunku służby uważa się żołnierzy zawodowych oraz funkcjonariuszy:
1) Policji;
2) Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego
i Agencji Wywiadu;
luty 2015
IFK
2a) Centralnego Biura Antykorupcyjnego;
3) Straży Granicznej;
4) Państwowej Straży Pożarnej;
5) Służby Więziennej;
6) Służby Celnej;
6a) Służby Kontrwywiadu Wojskowego i Służb y
Wywiadu Wojskowego;
7) Biura Ochrony Rządu.
Art. 9. [Zbieg tytułów do ubezpieczeń]
1. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1,
3, 10, 18a, 20 i 21, spełniające jednocześnie warunki do ob jęcia ich obowiązk owo ubezpieczeniami
emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, są obejmowane ubezpieczeniami tylko z t ytułu stosunku
pracy, umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie
z Kodeksem cywilnym stosuje się pr zepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeż eli umowę taką zawarły z pracodawcą, z którym pozostają
w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takie j umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym
pozostają w stosunku pracy, członkostwa w spółdzielni, służby, pobierania świadczenia szkoleniowego, świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego
albo wynagrodzenia przysługującego w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie
korzystania ze stypendium na pr zekwalifikowanie.
Mogą one dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z innych tytułów, z zastrzeżeniem ust. 1a.
1a. Ubezpieczeni wymienieni w ust. 1, których
podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy, członkostwa w spółdzielni, służby, pobierania świadczenia
szkoleniowego, świadczenia socjalnego, zasiłku
socjalnego lub wynagr odzenia przysługującego
w okresie korzystania ze świadczenia górniczego
lub w okresie k orzystania ze stypendium na przekwalifikowanie w pr zeliczeniu na okres miesiąca
jest niższa od określone j w ar t. 18 ust. 4 pkt 5a,
podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniom
emerytalnemu i rentowym z innych tytułów, z zastrzeżeniem ust. 1b i art. 16 ust. 10a.
1b. Jeżeli ubezpieczeni, o kt órych mowa
w ust. 1a, spełniają jednocz eśnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z więcej niż jednego innego t ytułu, stosuje się do nich odpowiednio ust. 2.
1c. Osoby, o kt órych mowa w ar t. 6 us t. 1
pkt 2, 4, 5, 8 i 10, spełniające jednocześnie warunki do ob jęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami
emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wy sokości zasiłku macierzyńskiego, podlegają obowiązk owo
ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macier zyńskiego lub zasiłku
w wysokości zasiłku macier zyńskiego. Mogą one
jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte
ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także
z pozostałych, wszystkich lub wybranych, tytułów.
1d. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1,
3 i 18a, spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym
i rentowymi z t ytułu pobierania zasiłku macier zyńskiego lub zasiłku w wy sokości zasiłku macierzyńskiego, podlegają obowiązk owo ubezpieczeniom
emerytalnemu i rentowym z obu tytułów.
2. Osoba spełniająca w arunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku tytułów, o których mowa w art. 6 ust. 1
pkt 2, 4–6 i 1 0, jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej.
Może ona jednak dobr owolnie, na swój wniosek,
być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych tytułów lub zmienić t ytuł ubezpieczeń, z zastrzeżeniem ust. 7.
2a. Osoba, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4
– prowadząca jednocześnie pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1 – podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu
i rentowym z t ytułu tej działalności, jeżeli z t ytułu wykonywania umowy agency jnej lub umowy
zlecenia albo inne j umowy o świadcz enie usług,
do której zgodnie z K odeksem cywilnym stosuje
się przepisy dotyczące zlecenia, oraz w spółpracy
przy wykonywaniu tych umów podstawa wymiaru
składek na ubezpiecz enia emerytalne i rent owe
jest niższa od obowiązujące j tę osobę najniższej
podstawy wymiaru składek dla osób pr owadzących pozarolniczą działalność. Może ona dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi również z t ytułu,
o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4.
2b. Osoba, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2,
prowadząca jednocześnie pozarolniczą działalność, o której mowa w ar t. 8 ust. 6 pkt 1 , podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu
i rentowym z t ytułu tej działalności, jeżeli z t ytułu
wykonywania pracy nakładczej podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe
jest niższa od obowiązujące j tę osobę najniższej
IFK
[art. 9]
17
podstawy wymiaru składek dla osób pr owadzących pozarolniczą działalność. Może ona dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z t ytułu,
3. Osoba prowadząca kilka rodzajów działalności pozarolniczej jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rent owymi z jednego
wybranego przez siebie rodzaju działalności.
3, 18a i 22, mające us talone prawo do emer ytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
4a. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4,
mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli równocześnie nie pozostają
w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2c i 4b.
4b. Osoby, o których mowa w ust. 4a, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli umowa agencyjna, umowa
zlecenia lub inna umow a o świadczenie usług, do
której zgodnie z K odeksem cywilnym stosuje się
przepisy dotyczące zlecenia, albo umowa o dzieło,
została zawarta z pracodawcą, z którym pozostają równocześnie w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na r zecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy.
4c. Osoby prowadzące pozarolniczą działalność, o której mowa w ar t. 8 us t. 6 pkt 1 , mające ustalone prawo do rent y z t ytułu niezdolności
do pracy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom
emerytalnemu i rentowym do czasu ustalenia prawa do emerytury.
5. Osoby, o których mowa w art. 6, niewymienione w ust. 4, 4a i 4c, mające ustalone prawo do
emerytury lub renty podlegają dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
art. 6a ust. 1 i ar t. 6b ust. 1, a także osoby przebywające na urlopach wy chowawczych podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym albo odpowiednio ubezpiecz eniu
emerytalnemu, jeżeli nie mają us talonego prawa
do emerytury lub rent y i nie mają inn ych tytułów
rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych.
6a. Osoby, o kt órych mowa w ar t. 6 us t. 1
pkt 9,9a,9b,11 i 12, obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rent owym, jeżeli nie
mają innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych.
Kodeks kadr i płac
18
[art. 9]
6b. Pracownik, który łączy dodatk owy urlop
macierzyński, dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlop rodzicielski z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego
urlopu na zasadach określon ych w ar t. 1821 § 5
Kodeksu pracy, podlega obowiązk owo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, z obu tytułów.
7. Duchowni spełniający w arunki do ob jęcia
obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z t ytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej podlegają ubezpieczeniom
z tytułu tej działalności.
8. Osoby pozostające w stosunku służby, z wyłączeniem osób, o kt órych mowa w ar t. 8 ust. 15
pkt 6, spełniające jednocześnie warunki do podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym
z tytułów, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4–6
i 10, mogą być dobrowolnie objęte tymi ubezpieczeniami na swój wniosek.
9. Członkowie rad nadz orczych spełniający warunki do objęcia ubezpiecz eniami emerytalnym i rento wymi z inn ych tytułów podlegają
ubezpieczeniom również z tytułu pełnienia funkcji członka rady nadzorczej.
Art. 9. [Zbieg tytułów do ubezpieczeń]3
3, 10, 18a, 20 i 21, spełniające jednocześnie warunki do ob jęcia ich obowiązk owo ubezpieczeniami
emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, są obejmowane ubezpieczeniami tylko z t ytułu stosunku
pracy, umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie
z Kodeksem cywilnym stosuje się pr zepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeż eli umowę taką zawarły z pracodawcą, z którym pozostają
w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takie j umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym
pozostają w stosunku pracy, członkostwa w spółdzielni, służby, pobierania świadczenia szkoleniowego, świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego
albo wynagrodzenia przysługującego w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie
korzystania ze stypendium na pr zekwalifikowanie.
Mogą one dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z innych tytułów, z zastrzeżeniem ust. 1a.
1a. Ubezpieczeni wymienieni w ust. 1, których
podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy, członko3
stwa w spółdzielni, służby, pobierania świadczenia
szkoleniowego, świadczenia socjalnego, zasiłku
socjalnego lub wynagr odzenia przysługującego
w okresie korzystania ze świadczenia górniczego
lub w okresie k orzystania ze stypendium na przekwalifikowanie w pr zeliczeniu na okres miesiąca
jest niższa od określone j w ar t. 18 ust. 4 pkt 5a,
podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniom
emerytalnemu i rentowym z innych tytułów, z zastrzeżeniem ust. 1b i art. 16 ust. 10a.
1b. Jeżeli ubezpieczeni, o kt órych mowa
w ust. 1a, spełniają jednocz eśnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z więcej niż jednego innego t ytułu, stosuje się do nich odpowiednio ust. 2.
1c. Osoby, o kt órych mowa w ar t. 6 us t. 1
pkt 2, 4, 5, 8 i 10, spełniające jednocześnie warunki do ob jęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami
emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wy sokości zasiłku macierzyńskiego, podlegają obowiązk owo
ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macier zyńskiego lub zasiłku
w wysokości zasiłku macier zyńskiego. Mogą one
jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte
ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także
z pozostałych, wszystkich lub wybranych, tytułów.
1d. Osoby, o kt órych mowa w ar t. 6 us t. 1
pkt 1, 3 i 18a, spełniające jednocześnie warunki do
objęcia ich obowiązk owo ubezpieczeniami emerytalnym i rent owymi z t ytułu pobierania zasiłku
macierzyńskiego lub zasiłku w wy sokości zasiłku
macierzyńskiego, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z obu t ytułów.
2. Osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilk u tytułów, o któr ych mowa w ar t. 6
ust. 1 pkt 2, 4–6 i 1 0, jest objęta obowiązkowo
ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Może ona jednak dobrowolnie, na swój
wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich
lub wybranych, tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń, z zastrzeżeniem ust. 2c i 7.
2a. Osoba, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4,
prowadząca jednocześnie pozarolniczą działalność, podlega obo wiązkowo ubezpieczeniom
emerytalnemu i rento wym z t ytułu tej działalno-
W takim brzmieniu art. 9 będzie obowiązywał od 1 stycznia 2016 r.
luty 2015
IFK
ści, jeżeli z tytułu wykonywania umowy agencyjnej
lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z K odeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz
współpracy przy wykonywaniu tych umów podstawa wymiaru s kładek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest niższa od najniższ ej podstawy
wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność, o której mo wa w art. 18 ust. 8.
Może ona dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rento wymi
również z t ytułu, o któr ym mowa w ar t. 6 us t. 1
pkt 4. Osoba, o której mo wa w art. 6 ust. 1 pkt 4,
prowadząca jednocześnie pozarolniczą działalność, dla której właściw a jest podstawa wymiaru
składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe,
o której mowa w ar t. 18a, podlega obowiązkowo
ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z obu
tytułów, z zastrzeżeniem ust. 2c.
2b. Osoba, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2,
prowadząca jednocześnie pozarolniczą działalność, podlega obo wiązkowo ubezpieczeniom
emerytalnemu i rentowym z t ytułu tej działalności, jeżeli z tytułu wykonywania pracy nakładczej
podstawa wymiaru s kładek na ubezpiecz enia
emerytalne i rento we jest niższa od najniższ ej
podstawy wymiaru s kładek dla osób pro wadzących pozarolniczą działalność, o której mo wa
w art. 18 ust. 8. Może ona dobrowolnie, na swój
wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z tytułu, o którym mowa
w art. 6 ust. 1 pkt 2. Osoba, o której mowa w art. 6
ust. 1 pkt 2, prowadząca jednocześnie pozarolniczą działalność, dla której właściw a jest podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, o której mo wa w ar t. 18a, podlega
obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu
i rentowym z obu tytułów.
2c. Osoba, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4,
której podstawa wymiaru s kładek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu
jest niższa od określonej w ar t. 18 ust. 4 pkt 5a,
spełniająca warunki do objęcia obo wiązkowo
ubezpieczeniami emerytalnym i rento wymi z innych tytułów podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym również z innych
tytułów. Zasady tej nie s tosuje się, jeżeli łączna
podstawa wymiaru s kładek z t ytułu wykonywania pracy na pods tawie umowy, o której mo wa
w art. 6 ust. 1 pkt 4, lub z inn ych tytułów osiąga
kwotę określoną w art. 18 ust. 4 pkt 5a.
IFK
[art. 9]
19
3. Osoba prowadząca kilka rodzajów działalności pozarolniczej jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rent owymi z jednego
wybranego przez siebie rodzaju działalności.
3, 18a i 22, mające us talone prawo do emer ytury
lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom
emerytalnemu i rentowym.
4a. Osoby, o kt órych mowa w ar t. 6 us t. 1
pkt 4, mające us talone prawo do emer ytury lub
renty podlegają obowiązk owo ubezpieczeniom
emerytalnemu i rent owym, jeżeli równocześnie
nie pozostają w stosunku pracy, z zastrzeżeniem
ust. 2c i 4b.
4b. Osoby, o których mowa w ust. 4a, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli umowa agencyjna, umowa
zlecenia lub inna umow a o świadczenie usług, do
której zgodnie z K odeksem cywilnym stosuje się
przepisy dotyczące zlecenia, albo umowa o dzieło,
została zawarta z pracodawcą, z którym pozostają równocześnie w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na r zecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy.
4c. Osoby prowadzące pozarolniczą działalność, o której mowa w ar t. 8 us t. 6 pkt 1 , mające ustalone prawo do rent y z t ytułu niezdolności
do pracy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom
emerytalnemu i rentowym do czasu ustalenia prawa do emerytury.
5. Osoby, o których mowa w art. 6, niewymienione w ust. 4, 4a i 4c, mające us talone prawo do
emerytury lub rent y podlegają dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
art. 6a ust. 1 i ar t. 6b ust. 1, a także osoby przebywające na urlopach wy chowawczych podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym albo odpowiednio ubezpiecz eniu
emerytalnemu, jeżeli nie mają us talonego prawa
do emerytury lub rent y i nie mają inn ych tytułów
rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych.
6a. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 9,
9a, 9b, 11 i 12, obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli nie mają
innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń
społecznych.
6b. Pracownik, który łączy dodatk owy urlop
macierzyński, dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlop rodzicielski z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego
Kodeks kadr i płac
20
[art. 10–13]
urlopu na zasadach określon ych w ar t. 1821 § 5
Kodeksu pracy, podlega obowiązk owo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, z obu tytułów.
7. Duchowni spełniający w arunki do ob jęcia
obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z t ytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej podlegają ubezpieczeniom
z tytułu tej działalności.
8. Osoby pozostające w stosunku służby, z wyłączeniem osób, o kt órych mowa w ar t. 8 ust. 15
pkt 6, spełniające jednocześnie warunki do podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym
z tytułów, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4–6
i 10, mogą być dobrowolnie objęte tymi ubezpieczeniami na swój wniosek.
9. Członkowie rad nadz orczych spełniający
warunki do objęcia ubezpieczeniami emerytalnym
i rentowymi z inn ych tytułów podlegają ubezpieczeniom również z tytułu pełnienia funkcji członka
rady nadzorczej.
Art. 10. [Wyłączenie gwarancji minimalnego
świadczenia]
Jeżeli okres dobr owolnego objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi przekracza 10
lat, nie obowiązuje gwarancja wypłaty minimalnego świadczenia, w wypadku gdy s tan własnego
konta ubezpieczonego nie będzie go zapewniał.
Art. 11. [Obowiązkowe i dobrowolne ubezpieczenie chorobowe]
1. Obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu
podlegają osoby wymienione w ar t. 6 ust. 1 pkt 1,
3 i 12.
2. Dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu
podlegają na swój wniosek osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi,
wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4, 5, 8 i 1 0.
Art. 12. [Ubezpieczenie wypadkowe]
1. Obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom
emerytalnemu i rentowym.
2. Nie podlegają ubezpiecz eniu wypadkowemu bezrobotni pobierający zasiłek dla bezrobotnych lub świadczenie integracyjne, posłowie
do Parlamentu Europejskiego, o któr ych mowa
w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 30 lipca 2004 r. o uposażeniu posłów do P arlamentu Europejskiego
wybranych w Rz eczypospolitej Polskiej, oraz
osoby, o któr ych mowa w ar t. 6 us t. 1 pkt 2, 1 1,
19–22, art. 6a i art. 7.
2a. (uchylony).
3. (uchylony).
luty 2015
IFK
Art. 13. [Okresy podlegania ubezpieczeniom]
Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu,
rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne w następujących okresach:
1) pracownicy – od dnia nawiązania s tosunku
pracy do dnia ustania tego stosunku;
2) osoby wykonujące pracę nakładczą oraz zleceniobiorcy – od dnia oznaczonego w umowie
jako dzień r ozpoczęcia jej wykonywania do
dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy;
2a) (uchylony);
3) członkowie spółdzielni – od dnia rozpoczęcia
wykonywania pracy na r zecz spółdzielni do
dnia zakończenia jej wykonywania;
4) osoby prowadzące pozarolniczą działalność
– od dnia r ozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zapr zestania wykonywania tej
działalności, z wyłączeniem okresu, na kt óry wykonywanie działalności z ostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie
działalności gospodarczej;
5) osoby współpracujące – od dnia rozpoczęcia
współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej
działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej albo umowy zlecenia do dnia zak ończenia tej współpracy;
6) posłowie i senatorowie – od dnia nabycia prawa do uposażenia do dnia utraty tego prawa;
7) stypendyści sportowi – od dnia spełnienia warunków, o których mowa w ar t. 8 ust. 12, do
dnia zaprzestania spełniania tych warunków;
8) osoby wykonujące odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania – od dnia r ozpoczęcia
wykonywania pracy do dnia zak ończenia wykonywania tej pracy;
9) bezrobotni – od dnia nab ycia prawa do zasiłku, świadczenia integracyjnego lub stypendium do dnia utraty prawa do nich;
9a) osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 9a
– od dnia nab ycia prawa do s typendium do
dnia utraty prawa do niego;
9b) osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 9b
– od dnia nab ycia prawa do s typendium do
dnia utraty prawa do niego;
10) duchowni – od dnia pr zyjęcia do s tanu duchownego do dnia wystąpienia z tego stanu,
a w przypadku alumnów seminariów duchownych, nowicjuszów, postulantów i junior ystów – od dnia ukończenia 25 lat;
11) żołnierze niezawodowi w służbie czynne j
oraz osoby odbywające służbę zas tępczą
– od dnia pow ołania lub skier owania do t ej
służby do dnia zwolnienia z tej służby;
12) osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 18a
– od dnia nawiązania stosunku służby do dnia
zwolnienia ze służby;
13) osoby pozostające na urlopach wy chowawczych lub pobierające zasiłek macier zyński
albo zasiłek w wy sokości zasiłku macierzyńskiego – od dnia spełnienia warunków, o których mowa w art. 9 ust. 6, do dnia zaprzestania spełniania tych warunków;
13a) osoby, o których mowa w art. 6a ust. 1 i ar t. 6b
ust. 1 – od dnia określonego w oświadcz eniu,
o którym mowa w art. 36 ust. 15, jako dzień rozpoczęcia sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym
oświadczenie zostało złożone, do dnia wskazanego w oświadczeniu jako dzień zakończenia sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem;
14) osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 20
– od dnia nab ycia prawa do świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego, wynagrodzenia
przysługującego w okresie świadcz enia górniczego lub w okresie s typendium na pr zekwalifikowanie do dnia utraty tego prawa;
15) pobierający stypendium słuchacze Krajowej
Szkoły Administracji Publicznej – od dnia uzyskania statusu słuchacza do dnia utraty tego statusu;
16) osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 21
– od dnia nab ycia prawa do świadcz enia
szkoleniowego do dnia utraty tego prawa;
17) członkowie rad nadzorczych – od dnia powołania na członka rady nadzorczej do dnia zaprzestania pełnienia tej funkcji.
21
Art. 14. [Ubezpieczenia dobrowolne]
1. Objęcie dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i chorobowym następuje od dnia
wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w kt órym
wniosek został zgłoszony, z zastrzeżeniem ust. 1a.
1a. Objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem
chorobowym następuje od dnia w skazanego we
wniosku tylko wówczas, gdy zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie dokonane w terminie określonym w art. 36 ust. 4.
2. Ubezpieczenia emerytalne i rent owe oraz
chorobowe, o których mowa w ust. 1, ustają:
1) od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie
z tych ubezpieczeń, nie w cześniej jednak niż
od dnia, w którym wniosek został złożony;
2) od pierwszego dnia miesiąca kalendar zowego, za który nie opłacono w t erminie składki
należnej na to ubezpieczenie – w pr zypadku
osób prowadzących pozarolniczą działalność
i osób z nimi współpracujących, duchownych
oraz osób wymienionych w ar t. 7; w uzasadnionych przypadkach Zakład, na wniosek
ubezpieczonego, może wyrazić zgodę na
opłacenie składki po t erminie, z zas trzeżeniem ust. 2a;
3) od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom.
2a. W przypadku, o którym mowa w ust. 2 pkt 2,
jeżeli za część miesiąca z ostał pobrany zasiłek,
ubezpieczenie chorobowe ustaje od dnia nas tępującego po dniu, za który zasiłek ten przysługuje.
3. Za okres opłacania składek uważa się także
okres pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia
w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków.
Rozdział 2. Zasady podlegania
ubezpieczeniom społecznym [art. 6–14]
KOMENTARZ
Podleganie ubezpieczeniom społecznym jest uzależnione od rodzaju tytułu do ubezpieczeń. Na
jego podstawie ustala się bowiem m.in. rodzaje obowiązkowych i/lub dobrowolnych ubezpieczeń
społecznych. Jeżeli ubezpieczony posiada kilk a tytułów ubezpieczeniowych, następuje tzw. zbieg
tytułów. Należy wówczas ustalić, z którego tytułu składki na ubezpieczenia społeczne będą opłacane obowiązkowo, a z którego tytułu dobrowolnie.
1. Definicja osoby ubezpieczonej
1.1. Pracownik
■
Za pracownika w rozumieniu ustawy systemowej uważa się osobę:
pozostającą w stosunku pracy (na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę), a także
IFK
Kodeks kadr i płac
22
■
wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do kt órej zgodnie z K odeksem cywilnym stosuje się pr zepisy dotyczące zlecenia
albo umowy o dzieło, jeżeli taką umowę zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy lub w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje
w stosunku pracy.
Istotny jest przy tym fakt, że w wyniku zawarcia
umowy cywilnoprawnej między pr acodawcą a innym podmiotem (zleceniodawcą) w r ezultacie to
Pracownicy zawierający umowy zlecenia z pracodawpracodawca odnosi korzyści z pracy wykonywanej
cą lub wykonujący taką umowę na rzecz pracodawcy
przez pracownika na podst awie umowy zlecenia
w trakcie przebywania na urlopie macierzyńskim, rozawartej z tym innym podmiotem. W obu przypaddzicielskim, wychowawczym czy bezpłatnym, do celów
kach dla celów ubezpieczeń społecznych za warcie
ustalenia obowiązku ubezpieczeń traktow ani są jak
takiej umowy jest tr aktowane jak stosunek pracy.
zleceniobiorcy, gdyż status pracownika w tym czasie
Płatnikiem składek jest wówczas pr acodawca. Wyulega „zawieszeniu”.
nagrodzenie za pracę oraz z umowy zlecenia należy zsumować i od łączne j kwoty naliczyć i opłacić
składki na ubezpieczenia społeczne.
Z tytułu umowy zlecenia nie należy dokonywać odrębnego zgłoszenia do ubezpieczeń.
UWAGA!
PRZYKŁAD
Robert W. jest zatrudniony w agencji reklamowej MC, w której zajmuje się grafiką komputerową. Od 1 marca 2015 r. będzie dodatkowo wykonywał umowę zlecenia w innej firmie, która
przygotowuje kampanię w mediach społecznościowy ch dla agencji reklamowej MC. W ramach umowy zlecenia Robert W. będzie się zajmował m.in. przygotowaniem projektu logo tej
kampanii oraz spotów reklamowych. Umowa zlecenia zawarta z inną firmą będzie faktycznie
wykonywana na rzecz własnego pracodawcy, tj. agencji reklamowej MC. W tej sytuacji agencja reklamowa ma obowiązek opłacić składki na ubezpiecz enia społeczne za R oberta W.
zarówno z tytułu umowy o pracę, jak i z t ytułu umowy zlecenia.
Pracownik, który spełnia kr yteria określone dla osób w spółpracujących, dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.
1.2. Osoba współpracująca
Ubezpieczony, który współpracuje z osobą pr owadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą, jest uważany za osobę w spółpracującą, jeżeli spełnia łącznie war unki wymienione w poniższym wykresie.
Osoby współpracujące przy prowadzeniu działalności
Osobą współpracującą przy prowadzeniu działalności jest ubezpieczony, który spełnia łącznie
następujące warunki:
jest:
■ małżonkiem,
■ dzieckiem własnym, drugiego
pozostaje we w spólnym gospodarstwie domowym z osobą prowadzącą działalność
małżonka lub przysposobionym,
■ rodzicem, macochą, ojczy-
mem,
■ osobą przysposabiającą
luty 2015
IFK
współpracuje przy wykonywaniu pozarolniczej działalności gospodarczej
23
Przepisy ustawy systemowej nie definiują pojęcia „pozostawanie we wspólnym gospodarstwie
domowym”. Natomiast w or zecznictwie za kr yteria decydujące o w spólnym gospodarstwie domowym przyjmuje się wspólny budżet domowy oraz wspólne koszty prowadzenia jednego gospodarstwa domowego dla osoby prowadzącej działalność gospodarczą i dla osoby współpracującej
(wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 21 grudnia 2011 r., III AUa 724/2011). Jeżeli członkowie rodziny nie zamieszkują razem, nie posiadają w spólnego budżetu domowego, t o nie można
przyjąć, że prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, t ym bardziej gdy każde z nich pr owadzi
własne, odrębne gospodarstwo domowe i ponosi koszty związane z jego utr zymaniem.
Współpraca przy prowadzeniu działalności gospodarczej polega na wyk onywaniu czynności
mających bezpośredni związek z działalnoś cią gospodarczą o charakterze stałym, zorganizowanym lub powtarzającym się, które stanowią istotny wkład w działalność pr zedsiębiorcy.
Osoby współpracujące przy prowadzeniu
pozarolniczej działalności podlegają obowiązUWAGA!
kowym ubezpieczeniom emer ytalnemu, rentowym i wypadk owemu od dnia r ozpoczęcia Okazjonalna pomoc pr zy prowadzeniu działalnowspółpracy przy prowadzeniu pozarolniczej ści nie skutkuje uznaniem członka r odziny za osobę
działalności do dnia je j zakończenia (art. 13 współpracującą.
pkt 5 ustawy systemowej).
Osobą współpracującą nie może być członek
rodziny (wymieniony powyżej), z kt órym płatnik zawarł umowę o pr acę w celu pr zygotowania
zawodowego. Natomiast członek rodziny zatrudniony na podstawie umowy o pr acę do ustalenia obowiązku ubezpieczeniowego nadal będzie traktowany jako osoba współpracująca. Płatnik
składek zgłasza go do ZUS i odprowadza za niego składki z kodem 05 11 xx. Osobą współpracującą nie będzie także członek rodziny, którego płatnik zatrudni na podstawie umowy zlecenia. Taka
osoba podlega ubezpieczeniom na zasadach pr zewidzianych dla zleceniobiorców.
PRZYKŁAD
Przedsiębiorca prowadzący biuro rachunkowe zatrudnił swoją córkę na s tanowisku księgowej, zawierając z nią umowę o pracę. Córka pr owadzi odrębne gospodarstwo domowe,
zatem do celów ustalenia tytułu do ubezpieczeń będzie traktowana jako pracownik, gdyż nie
spełniła wszystkich warunków określonych dla osoby współpracującej.
1.3. Osoba prowadząca pozarolniczą działalność
Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność w rozumieniu ustawy systemowej (art. 8 ust. 6
tej ustawy) uważa się:
■ osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub przepisów szczególnych,
■ twórcę i ar tystę, wykonujących działalność twór czą bądź ar tystyczną na podst awie decyzji
Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców,
■ osobę wykonującą wolny zawód:
– w rozumieniu przepisów o zr yczałtowanym podatku dochodowym od niekt órych przychodów osiąganych przez osoby f izyczne,
– z którego przychody są pr zychodami z działalnoś ci gospodarczej w r ozumieniu przepisów
o podatku dochodowym od osób f izycznych;
■ wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej,
■ osobę prowadzącą publiczną lub niepubliczną szk ołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podst awie przepisów o systemie oświaty.
1.4. Twórca, artysta
Za twórcę uważa się osobę, kt óra tworzy dzieła w zakr esie architektury, architektury wnętrz,
architektury krajobrazu, urbanistyki, literatury pięknej, sztuk plast ycznych, muzyki, fotografiki,
IFK
Kodeks kadr i płac
24
twórczości audiowizualnej, choreografii i lutnictwa ar tystycznego oraz sztuki ludowej, będące
przedmiotem prawa autorskiego.
Artystą jest osoba wykonująca zarobkowo działalność artystyczną w dziedzinie sztuki aktorskiej
i estradowej, reżyserii teatralnej i estradowej, sztuki tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki, instrumentalistyki, kostiumografii, scenografii, a także w dziedzinie produkcji audiowizualnej reżyserów, scenarzystów, operatorów obrazu i dźwięku, montażystów i kaskaderów.
Uznanie działalności za twór czą lub ar tystyczną i ust alenie daty jej rozpoczęcia następuje
w formie decyzji Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców, działającej przy ministrze właściwym do spraw kultury.
1.5. Wspólnicy spółek
Status osoby pr owadzącej pozarolniczą działalność mają t akże wspólnicy: jednoosobowej
spółki z o.o. oraz spółek jawnej, partnerskiej i komandytowej.
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyr oku z 3 lut ego 2011 r. (II UK 2 71/10) wskazał, że ustawa
systemowa nie wprowadza definicji pojęcia działalności pozarolniczej. Definiuje natomiast podmioty prowadzące pozarolniczą działalność przez wymienienie w art. 8 ust. 6 ustawy systemowej
osób o różnym statusie prawnym. Jak zauważył SN w przywołanym wyroku: „(…) pojęcie »prowadzenie działalności pozarolniczej« jest pojęciem szerszym od działalności gospodarczej określonej
w art. 2 ustawy z 2 lipca 200 4 r. o swobodzie działalnoś ci gospodarczej (jednolity tekst: Dz.U.
z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 zm.). Do po jęcia działalności gospodarczej w powyższym (wąskim)
rozumieniu ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych odwołuje się t ylko w art. 8 ust. 6 pkt 1 ,
a w pozost ałych punktach tego przepisu wymienia osoby niepr owadzące działalności gospodarczej w ścisłym znaczeniu tego pojęcia. Właśnie w kręgu tych osób znajduje się w ar t. 8 ust. 6
pkt 4 ust awy o sy stemie ubezpieczeń społecznych w spólnik jednoosobowej spółki z o.o., kt óry
jest objęty obowiązkiem ubezpieczenia bez względu na f akt prowadzenia działalności gospodarczej”. Celem tego przepisu było rozszerzenie obowiązku ubezpieczenia społecznego w przypadku
wspólników jednoosobowych spółek z o.o., aby nie musieli oni w celu ob jęcia ubezpieczeniem
zawierać umów z własną spółką. W związk u z powyższym obowiązek ubezpieczenia w spólnika
jednoosobowej spółki z o.o. powiązany jest jedynie z posiadaniem pr zez niego t akiego statusu
prawnego, a nie z prowadzeniem działalności gospodarczej.
2. Tytuły do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych
Ustawa systemowa wymienia tytuły do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi
ze względu na okr eślony rodzaj aktywności zawodowej. Wyliczenie to ma char akter katalogu
zamkniętego. Obowiązkowo ubezpieczeniom emer ytalnemu i rentowym podlegają osoby, które
na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są m.in:
■ pracownikami (z wyłączeniem prokuratorów),
■ osobami wykonującymi pracę nakładczą,
■ osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej
umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,
■ osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi,
■ posłami i senatorami pobierającymi uposażenie oraz posłami do P arlamentu Europejskiego,
o których mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z 30 lipca 2004 r. o uposażeniu posłów do Parlamentu
Europejskiego wybranych w Rzeczypospolitej Polskiej,
■ osobami pobierającymi zasiłek dla bezr obotnych, świadczenie integracyjne lub st ypendium
w okresie odbywania szkolenia, stażu lub pr zygotowania zawodowego dorosłych, na kt óre
zostały skierowane przez powiatowy urząd pracy,
■ duchownymi,
■ osobami przebywającymi na urlopach wychowawczych lub pobierającymi zasiłek macierzyński
albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego,
luty 2015
IFK
■
25
członkami rad nadzorczych wynagradzanymi z t ytułu pełnienia t ej funkcji (od 1 st ycznia
2015 r.).
Należy wskazać, że obowiązek ubezpieczenia społecznego nie jest uzależniony od woli ubezpieczonego czy organu rentowego, lecz wynika z przepisów prawa (wyrok SN z 19 marca 2007 r.,
III UK 133/06).
Warunkiem podlegania ubezpieczeniom społecznym jest zatrudnienie (w różnych formach) na
terytorium Polski. Dla powstania obowiązku ubezpieczeń istotne jest zawarcie umowy z polskim
podmiotem oraz wykonywanie pracy na terytorium Polski. Obywatelstwo czy miejsce zamieszkania nie mają znaczenia. Ubezpieczeniami są więc ob jęci także cudzoziemcy, jeśli w P olsce wykonują taki rodzaj aktywności zawodowej, który w świetle przepisów ustawy systemowej stanowi
tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, i pod war unkiem że polskie ust awodawstwo
będzie miało wobec nich zastosowanie.
PRZYKŁAD
Polska firma zatrudniła obywatela Ukrainy. Z umowy o pracę wynika, ż e praca będzie wy konywana w f ilii spółki we Lw owie. Ponieważ pracownik wykonuje pracę za granicą, a nie
w Polsce, w rozumieniu ustawy systemowej nie może być uznany za pracownika na t erytorium Polski. W związku z tym nie będzie podlegał ubezpieczeniom w Polsce.
2.1. Pracowniczy tytuł do ubezpieczeń
Pracownicy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emer ytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu. Obowiązek ubezpieczeń tr wa od dnia na wiązania stosunku pracy do dnia
jego ustania (art. 13 pkt 1 ustawy systemowej).
Samo zawarcie umowy o pr acę nie jest wy starczające do powstania obowiązku ubezpieczeń,
ponieważ tylko rzeczywiste wykonywanie pracy na podst awie stosunku pracy powoduje obowiązek ubezpieczeń społecznych. Jeśli zatr udnienie nie nosi cech pr acowniczych określonych
w art. 22 § 1 Kodeksu pracy, nie będzie ono stanowiło podstawy do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym, nawet gdy formalnie została zawarta umowa o pr acę i było wypłacane
wynagrodzenie. W przypadku kontroli bądź w toku postępowania wyjaśniającego ZUS nie t ylko
sprawdza sam f akt zawarcia umowy o pr acę, ale jest t akże uprawniony do ust alenia ważności
umowy o pracę.
2.2. Podleganie ubezpieczeniom z tytułu umowy zlecenia
Zleceniobiorcy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy (art. 13 pkt 2 ust awy systemowej). Ubezpieczenie chorobowe ma
dla nich charakter dobrowolny.
W praktyce często, w celu ominięcia przepisów, zamiast umowy o pracę zawierana jest umowa
zlecenia. Zgodnie z zasadą swobody umów strony mogą ułożyć stosunek prawny według własnego uznania, lecz treść tego stosunku lub cel nie mogą spr zeciwiać się jego właściwości (naturze),
ustawie ani zasadom w spółżycia społecznego (353 1 Kodeksu cywilnego w związk u z ar t. 300
Kodeksu pracy).
Sąd Najwyższy w wyroku z 10 lipca 2014 r. (II UK 454/13) wyraził pogląd, że: „(…) Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który stwierdza podleganie ubezpieczeniu społecznemu, może – bez względu
na nazwę umowy i je j postanowienia wskazujące na charakter stosunku prawnego, którym strony
zamierzały się poddać – ustalić rzeczywisty jego charakter i istniejący tytuł ubezpieczenia (…)”.
Ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z t ytułu wykonywania umowy zlecenia nie podlegają natomiast:
■ uczniowie gimnazjów,
■ uczniowie szkół ponadgimnazjalnych,
IFK
Kodeks kadr i płac
26
■
■
uczniowie szkół ponadpodstawowych oraz
studenci do ukończenia 26. roku życia.
Dla celów ubezpieczeń społecznych uznaje się, że uczniem do 3 1 sierpnia każdego roku jest
osoba, która:
■ kontynuuje naukę w tej samej szkole,
■ skończyła szkołę i rozpoczyna naukę w szkole, w której rok szkolny rozpoczyna się 1 września,
■ ukończyła szkołę i nie kontynuuje nauki.
Ponadto za ucznia uzna wana jest osoba, kt óra do 30 wr ześnia danego r oku przedstawi zaświadczenie o przyjęciu na studia wyższe.
Przepisy ustawy systemowej nie za wierają definicji studenta. Kwestie t e reguluje ustawa
z 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym. W rozumieniu tej ustawy studentem jest osoba kształcąca się na studiach wyższych (art. 2 ust. 1 pkt 18k ustawy).
Studia wyższe są t o studia pier wszego stopnia, drugiego stopnia lub jednolit e studia magisterskie, prowadzone przez uczelnię uprawnioną do ich prowadzenia (art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy).
Studentami nie są uczestnicy studiów dokt oranckich oraz uczestnicy studiów podyplomowych.
Osoba przyjęta na studia nabywa prawa studenta z chwilą immatrykulacji i złożenia ślubowania. Natomiast dniem ukończenia studiów jest data:
■ złożenia egzaminu dyplomowego,
■ złożenia ostatniego egzaminu wymaganego planem studiów (w pr zypadku kierunków lekarskiego, lekarsko-dentystycznego i weterynarii),
■ zaliczenia ostatniej praktyki przewidzianej w planie studiów (dotyczy kierunku farmacja),
■ skreślenia z listy studentów.
PRZYKŁAD
Krzysztof P., 25-letni student informatyki, wykonuje umowę zlecenia na r zecz spółki cywilnej
Vika s.c. 16 czerwca br. zdał egzamin dyplomowy i obr onił pracę magisterską. Od tego dnia
spółka musi zgłosić go do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego i zdrowotnego jako zleceniobiorcę.
PRZYKŁAD
Renata K., 20-letnia studentka drugiego roku ekonomii, została skreślona z lis ty studentów
z datą 1 lut ego 2015 r. ze względu na niezalicz enie I semes tru. Osoba ta od 1 lis topada
2014 r. wykonuje umowę zlecenia w spółce z o.o. Utrata s tatusu studenta spowodowała, że
zleceniodawca ma obowiązek zgłoszenia jej do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego,
rentowych, wypadkowego i zdrowotnego na dr uku ZUS ZUA, z kodem tytułu ubezpieczeń
04 11 00 od 1 lutego br.
Jeżeli data formalnej immatrykulacji jest późniejsza niż 1 paździer nika danego roku kalendarzowego, wówczas przyjmuje się, że osoba t a ma status studenta także w okresie między 1 października a dniem immatr ykulacji.
Z obowiązującego od 1 paździer nika 2011 r. art. 167 ust. 2a ust awy wynika, że osoba, kt óra
ukończyła studia pierwszego stopnia, zachowuje prawa studenta do 31 października roku, w którym ukończyła te studia. Użyte w tym przepisie sformułowanie „zachowuje prawa studenta” nie
jest tożsame z posiadaniem statusu studenta w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 18k ustawy – Prawo
o szkolnictwie wyższym. St atus studenta posiadają osoby studiujące, niezależnie od tr ybu studiów, stopnia studiów czy rodzaju uczelni. W związku z tym jeżeli student ukończy studia pierwszego stopnia np. w czerwcu danego roku i w tym czasie wykonuje umowę zlecenia, to z tytułu tej
umowy podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emer ytalnemu i r entowym oraz wypadkowemu
luty 2015
IFK
27
i zdrowotnemu (ubezpieczenie chor obowe jest dobr owolne), nawet jeśli nie uk ończył 26. r oku
życia i prawa studenta zachowuje do 31 października roku kalendarzowego.
2.3. Pozarolnicza działalność jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń
Osoby prowadzące pozarolniczą działalność są objęte obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i wypadkowym od dnia r ozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania jej wykonywania, z wyłączeniem okr esu, na kt óry wykonywanie działalności zostało
zawieszone na podst awie przepisów o swobodzie działalnoś ci gospodarczej (art. 6 ust. 1 pkt 5
w zw. z art. 13 pkt 4 ust awy systemowej). Mogą także na swój wniosek pr zystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.
Dla ustalenia obowiązku ubezpieczeń istotne jest stwierdzenie, czy działalność jest faktycznie wykonywana. Sam fakt zarejestrowania działalności nie stanowi jeszcze o podleganiu ubezpieczeniom
z tego tytułu. Zatem u osób, kt óre faktycznie takiej działalności nie prowadzą (nie świadczą żadnych usług, nie podjęły żadnych innych czynności wchodzących w zakres działalności), mimo dokonania wpisu w CEIDG, nie powstanie obowiązek
ubezpieczeń. Wpis w CEIDG jest tylko podstawą
UWAGA!
rozpoczęcia działalności gospodarczej.
Zgodnie z ust awą o swobodzie działalnoś ci
Obowiązek ubezpieczeń wiąże się z faktycznym wykogospodarczej przedsiębiorca może zawiesić wy- nywaniem działalności gospodarczej, a nie z dokonakonywanie działalności gospodarczej na okr es niem wpisu do CEIDG.
od 30 dni do 2 4 miesięcy, pod war unkiem że
nie zatrudnia pracowników. W tym celu składa
odpowiedni wniosek w CEIDG . Podmioty wpisane w r ejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego zgłaszają zawieszenie działalności w sądzie rejestrowym na formularzu KRS-Z62.
W okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej, który może trwać od 30 dni do
24 miesięcy (art. 14a ust. 1–1b ust awy z 2 lipca 200 4 r. o swobodzie działalnoś ci gospodarczej),
ubezpieczenia emerytalne i r entowe osób pr owadzących pozarolniczą działalność gospodar czą
są dobrowolne. Przedsiębiorca w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej nie
opłaca ubezpieczeń chorobowego i wypadkowego.
Zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej powoduje ust anie obowiązku ubezpieczeń społecznych od dnia, w kt órym rozpoczyna się za wieszenie wykonywania działalności
gospodarczej, do dnia popr zedzającego dzień UWAGA!
wznowienia wykonywania tej działalności.
W przypadku wspólników spółki cywilnej zawieszenie
Za okres zawieszenia wykonywania działalności wykonywania działalności w ramach spółki powoduje
gospodarczej przedsiębiorca będący płatnikiem
ustanie ubezpieczeń wobec wszystkich wspólników.
składek wyłącznie za siebie nie ma obowiązk u
składania deklaracji rozliczeniowej ani opłacania
składek na ubezpieczenia społeczne przewidzianych w ustawie. Wznowienie wykonywania działalności
gospodarczej nie wymaga ponownego zgłoszenia do ubezpieczenia (art. 36a ustawy systemowej).
Na podstawie kopii wniosku o zawieszenie działalności ZUS sporządza za osobę prowadzącą
działalność gospodarczą:
■ wyrejestrowanie płatnika składek na druku ZUS ZWPA,
■ wyrejestrowanie z ubezpieczeń na druku ZUS ZWUA oraz
■ wyrejestrowanie członków rodziny (formularz ZUS ZCNA).
ZUS informuje przedsiębiorcę na piśmie o spor ządzonych za niego dok umentach wyrejestrowujących.
Należy pamiętać, że ZUS nie dok ona wyrejestrowania przedsiębiorcy jako płatnika składek,
jeżeli nadal zatr udnia on osoby, za kt óre jest zobowiązany składać dok umenty rozliczeniowe,
np. zleceniobiorców.
IFK
Kodeks kadr i płac
28
Na podstawie danych pr zekazanych przez Centralny Rejestr Podmiotów Krajowej Ewidencji
Podatników (CRP-KEP) ZUS zaktualizuje również dane i utworzy dokumenty zgłoszeniowe przedsiębiorcom wpisanym w KRS:
■ ZUS ZPA – w zakr esie zgłoszenia zmiany danych (ewidency jnych) płatnika składek – osoby
prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej,
■ ZUS ZIPA – w zakr esie zgłoszenia zmiany
danych identyfikacyjnych płatnika składek,
UWAGA!
■ ZUS ZWPA – w zakr esie wyrejestrowania
Uaktualnienie danych płatnika w ZUS następuje popłatnika składek/zawieszenia działalności,
przez dokładne wypełnienie wniosku w KRS w zakresie
■ ZUS ZAA – w zakr esie zmiany adresu prowadzenia działalności gospodarczej przez
danych podstawowych lub w urzędzie skarbowym (forpłatnika składek,
mularz NIP-8) w zakresie danych uzupełniających.
■ ZUS ZBA – w zakr esie zmiany numer u rachunku bankowego płatnika składek.
2.4. Ubezpieczenia członków rad nadzorczych
Począwszy od 1 st ycznia 2015 r. ubezpieczeniom emer ytalnemu i r entowym podlegają obowiązkowo także członkowie rad nadzorczych, bez względu na:
■ posiadanie innych tytułów ubezpieczeniowych,
■ uprawnienia do emerytury/renty,
■ miejsce zamieszkania,
o ile z t ego tytułu otrzymują wynagrodzenie. Nie podlegają nat omiast z mocy ust awy ubezpieczeniu chorobowemu oraz wypadkowemu. Obowiązek ubezpieczeń tr wa od dnia powołania
na członka rady nadzorczej do dnia zapr zestania pełnienia tej funkcji (art. 6 ust. 1 pkt 22 w zw .
z art. 13 pkt 17 ustawy systemowej). W sytuacji gdy funkcja ta była dotychczas sprawowana nieodpłatnie, o powstaniu obowiązku ubezpieczeń decyduje data, od której członkowi rady nadzorczej przyznano wynagrodzenie.
PRZYKŁAD
Do rady nadzorczej spółki akcyjnej 8 listopada 2014 r. powołano 5 członków. Do 28 lut ego
2015 r. członkowie rady nadzorczej będą pełnili sw oją funkcję nieodpłatnie. Począwszy od
1 marca 2015 r. zostanie im przyznane wynagrodzenie w kwocie 1500 zł miesięcznie. Spółka
powinna dokonać zgłoszenia tych osób do ubezpiecz eń emerytalnego i rentowych dopiero
od 1 marca 2015 r.
Ubezpieczenie zdrowotne nadal jest obowiązk owe tylko dla osób, kt óre posiadają mie jsce
zamieszkania w Polsce.
Członkowie rad nadzorczych, którzy nie otrzymują wynagrodzenia z tytułu pełnienia funkcji w radzie, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu, pod warunkiem że miejscem ich zamieszkania jest terytorium naszego kraju. Wówczas powinni być zgłoszeni do ubezpieczenia zdr owotnego
na druku ZUS ZZA z kodem 22 40 xx. Rozliczenie miesięczne takich osób będzie się odbywać na druku
ZUS RZA z „zerową” kwotą podstawy na ubezpieczenie oraz z „zerową” kwotą składki.
Kody tytułów do ubezpieczeń dla członków rad nadzorczych
Kod tytułu
do ubezpieczeń
Opis kodu
Kogo dotyczy
1
2
3
22 40 xx
luty 2015
członek rady nadzorczej podlegający członek rady nadzorczej nieotrzymuz tego tytułu wyłącznie ubezpieczeniu jący wynagrodzenia z t ytułu pełnienia
zdrowotnemu
funkcji
IFK
1
2
29
3
22 41 xx
członek rady nadzorczej, podlegający z tego członek rady nadzorczej posiadający
tytułu ubezpieczeniom emerytalnemu i ren- miejsce zamieszkania w Polsce
towym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu
22 42 xx
członek rady nadzorczej, podlegający członek rady nadzorczej nieposiadająz tego tytułu ubezpieczeniom emerytalne- cy miejsca zamieszkania w Polsce
mu i r entowym, niepodlegający ubezpieczeniu zdrowotnemu
3. Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe
Dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają, na swój wniosek , osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi wymienione w art. 11 ust. 2 ustawy systemowej, tj.:
■ zleceniobiorcy,
■ chałupnicy (praca nakładcza),
■ osoby prowadzące działalność gospodarczą i osoby z nimi w spółpracujące,
■ osoby duchowne,
■ osoby wykonujące odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w okresie tymczasowego aresztowania lub pozbawienia wolności,
■ sprawujący opiekę nad dziećmi na podstawie umowy uaktywniającej (niania).
Oznacza to, że osoby, które nie podlegają obowiązk owi ubezpieczeń emer ytalnego i r entowych lub podlegają t ym ubezpieczeniom dobr owolnie, nie mogą zgłosić się do dobr owolnego
ubezpieczenia chorobowego.
Miesięczna podstawa wymiaru składek na dobr owolne ubezpieczenie chor obowe podlega
ograniczeniu do 250% pr ognozowanego przeciętnego wynagrodzenia przyjmowanego do ust alenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek. Maksymalna podst awa wymiaru składki na dobr owolne ubezpieczenie chor obowe obowiązuje pr zez dany r ok kalendarzowy.
W 2015 r. jest to kwota 9897,50 zł.
4. Ubezpieczenie wypadkowe
Ubezpieczenie wypadkowe ma charakter obowiązkowy. Ubezpieczeniem tym są objęte osoby,
które podlegają ubezpieczeniom emer ytalnemu i rentowym zarówno obowiązkowo, jak i dobrowolnie (z wyjątkiem objęcia dobrowolnie ubezpieczeniem na podstawie art. 7).
Ubezpieczeniem tym nie są natomiast objęci:
■ bezrobotni pobierający zasiłek dla bezrobotnych lub świadczenie integracyjne,
■ posłowie do Parlamentu Europejskiego, którzy podjęli decyzję o pobieraniu uposażenia w Polsce,
■ osoby wykonujące pracę nakładczą,
■ żołnierze niezawodowi pełniący czynną służbę wo jskową, z wyłączeniem żołnier zy pełniących
służbę kandydacką,
■ osoby przebywające na ur lopach wychowawczych lub pobier ające zasiłek macier zyński albo
zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego,
■ osoby pobierające świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu,
■ osoby pobierające zasiłek socjalny wypłacany na czas pr zekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia,
■ osoby pobierające wynagrodzenie przysługujące w okr esie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okr esie korzystania ze st ypendium na pr zekwalifikowanie, wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy,
■ osoby pobierające świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia,
■ członkowie rad nadzorczych.
IFK
Kodeks kadr i płac
30
Ubezpieczeniu wypadkowemu nie podlegają t akże osoby spr awujące osobistą opiekę nad
dzieckiem oraz osoby podlegające dobr owolnym ubezpieczeniom emer ytalnemu i rentowym na
podstawie art. 7 ustawy systemowej.
5. Kto może przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego
i rentowych
Prawo do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniami emer ytalnym i rentowymi przysługuje osobom, które nie spełniają warunków do objęcia ich tymi ubezpieczeniami obowiązkowo. Oznacza
to, że nie posiadają w Polsce żadnego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń.
Osoby podlegające dobr owolnym ubezpieczeniom emer ytalnemu i r entowym nie są ob jęte
ubezpieczeniem wypadkowym (art. 12 ust. 2 ust awy systemowej). Nie mogą t akże przystąpić do
dobrowolnego ubezpieczenia chor obowego (art. 11 ust. 2 ust awy systemowej). Podstawę wymiaru składek t ych osób st anowi zadeklarowana kwota, nie niższa niż kwo ta płacy minimalnej
(art. 18 ust. 7 ustawy systemowej).
6. Objęcie dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi
i chorobowym
Objęcie dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i chorobowym następuje od
dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie wcześnie j jednak niż od dnia,
w którym wniosek zost ał zgłoszony, chyba że zgłoszenie do ubezpieczeń emer ytalnego i r entowych (oraz dobrowolnego chorobowego) zostanie dokonane w terminie 7 dni od daty powstania
obowiązku ubezpieczenia – wówczas ob jęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od daty wskazanej we wniosku.
Osoby przystępujące do dobrowolnych ubezpieczeń sporządzają formularz ZUS ZUA z kodem
19 00 xx. P onadto osoby te mają obowiązek składania deklar acji rozliczeniowej ZUS DRA or az
opłacania składek na ubezpieczenia za dany miesiąc w terminie do 10. dnia następnego miesiąca.
Podstawę wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż kwota minimalnego wynagrodzenia (w 2015 r. – 1750 zł).
Dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe ustają:
■ od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z t ych ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od
dnia, w którym wniosek został złożony,
■ od pierwszego dnia miesiąca k alendarzowego, za który nie opłacono w t erminie składki należnej na te ubezpieczenia,
■ od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom.
W przypadku osób pr owadzących pozarolniczą działalność gospodar czą oraz osób z nimi
współpracujących, a także ubezpieczonych wymienionych w art. 7, ZUS może, na wniosek ubezpieczonego, wyrazić zgodę na zapłacenie składki po t erminie (art. 14 ust. 2 pkt 2 ust awy systemowej).
7. Zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych – przykłady najczęściej
występujących zbiegów
Jeżeli ubezpieczony spełnia war unki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi z kilk u tytułów,
mamy do czynienia ze zbiegiem tytułów do ubezpieczeń. Obowiązkowym tytułem do ubezpieczeń
społecznych jest zawsze stosunek pracy, członkostwo w spółdzielni, zasiłek macierzyński lub służba funkcjonariuszy służby celnej, a także członkostwo w radzie nadzorczej.
7.1. Umowa o pracę i umowa zlecenia
Pracownik, który jednocześnie wykonuje umowę zlecenia, podlega obowiązk owo ubezpieczeniom społecznym z t ytułu pozostawania w stosunku pracy, jeżeli podstawa wymiaru składek ze
stosunku pracy, w przeliczeniu na okres miesiąca, wynosi co najmniej tyle, ile minimalne wynagrodzenie za pracę. Ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu wykonywania umowy zlecenia mają
luty 2015
IFK
art. 6–14 komentarz]
31
wówczas charakter dobrowolny (art. 9 ust. 1
UWAGA!
i 1a ustawy systemowej). Nie dotyczy to umów
zlecenia zawartych z własnym pr acodawcą lub Stosunek pracy zawsze ma pier wszeństwo obowiązinnym podmiotem, na podstawie których praca ku ubezpieczeń społecznych pr zed innymi t ytułami
jest świadczona na rzecz pracodawcy.
ubezpieczeniowymi.
Oznacza to, że jeżeli wynagr odzenie z umowy o pracę, stanowiące podstawę wymiaru składek, w pr zeliczeniu na okr es miesiąca, będzie niższe od minimalnego wynagr odzenia, osoba t a
będzie objęta także ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z tytułu umowy zlecenia.
Osoby zatrudnione w pełnym wymiar ze czasu pracy mają zagwarantowane minimalne wynagrodzenie. Z tego względu ubezpieczenia emerytalne i rentowe z innego tytułu (np. umowy zlecenia) zawsze będą miały dla nich char akter dobrowolny. Jeżeli więc wynagr odzenie przysługujące
pracownikowi jest równe co najmniej kwocie minimalnego wynagrodzenia, wówczas dokonuje się
przeliczenia podstawy wymiaru. Taka sytuacja ma miejsce zazwyczaj wtedy, gdy pracownik przez
część miesiąca choruje albo gdy pracodawca nie wypłaca mu pensji w pełnej wysokości oraz gdy
rozpoczyna pracę w trakcie miesiąca.
Natomiast nie pr zelicza się podst awy wymiaru składek, jeżeli pr acownik jest zatr udniony
w niepełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem niższym od płacy minimalnej.
Jeżeli zleceniobiorca pozostaje jednocześnie w dwóch st osunkach pracy, w celu ust alenia tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń należy zsumować podst awy wymiaru obu umów o pr acę.
Jeśli w sumie wyniosą one t yle, co minimalne wynagr odzenie, to z tytułu umowy zlecenia osoba
ta będzie mogła przystąpić do ubezpieczeń emer ytalnego i rentowych dobrowolnie.
PRZYKŁAD
Pracownica jest zatrudniona na s tanowisku sprzedawcy w wymiar ze 1/2 etatu z wynagrodzeniem miesięcznym 1000 zł. Od 1 s tycznia 2015 r. wykonuje także umowę zlecenia w f irmie cateringowej. Osoba ta będzie podlegała obowiązkowi ubezpieczeń społecznych zarówno z etatu, jak i z umowy zlecenia, poniew aż podstawa wymiaru składek z umowy o pracę
(w przeliczeniu na okres miesiąca) jest niższa od płacy minimalnej, tj. od 1750 zł w 2015 r.
7.2. Umowa o pracę i pozarolnicza działalność
Jeżeli osoba prowadząca pozarolniczą działalność lub osoba z nią współpracująca jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę, obowiązkowo podlega ubezpieczeniom społecznym tylko ze
stosunku pracy. W tej sytuacji istotne jest, czy podstawa wymiaru z umowy o pracę w przeliczeniu
na okres miesiąca jest niższa, r ówna lub wyższa od minimalnego wynagr odzenia za pracę (art. 9
ust. 1 i 1a ustawy systemowej).
PRZYKŁAD
Tomasz P. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą – ser wis komputerowy.
Jednocześnie od 19 grudnia 2014 r. został zatrudniony na podstawie umowy o pracę w banku z miesięcznym wynagrodzeniem w wysokości 2500 zł. T omasz P. będzie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym ze stosunku pracy, gdyż w pr zeliczeniu na okres
miesiąca podstawa wymiaru składek z tego tytułu jest wyższa od minimalnego wynagrodzenia. Natomiast z działalności gospodarcz ej ubezpieczenia emerytalne i rentowe będą miały
charakter dobrowolny. Z t ytułu prowadzonej działalności obowiązkowo Tomasz P. zapłaci
składkę zdrowotną, która jest wymagana od każdego uzyskiwanego przychodu.
7.3. Kilka umów zlecenia
Osoba spełniająca war unki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emer ytalnym i r entowymi z kilku tytułów (w t ym umowy zlecenia) jest ob jęta obowiązkowo ubezpieczeniami z t ego
tytułu, który powstał najwcześniej. Może ona jednak dobr owolnie, na swój wniosek , być objęta
IFK
Kodeks kadr i płac
32
ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych, tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń.
PRZYKŁAD
Zleceniobiorca wykonuje umowę zlecenia w spółce jawnej. Z tego tytułu został zgłoszony do
obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZUA.
Od 5 stycznia 2015 r. będzie także wykonywał umowę zlecenia w spółce z o.o. W t ej sytuacji
obowiązkowym tytułem do ubezpieczeń społecznych jest umowa zlecenia, która została zawarta jako pierwsza (ze spółką jawną). Zleceniobiorca może jednak w każdej chwili zmienić
tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.
Od 1 st ycznia 2016 r. zacznie obowiązywać pr zepis art. 9 ust. 2c ust awy systemowej, zgodnie
z którym zleceniobiorca, którego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i rentowe
w danym miesiącu będzie niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, spełniający warunki
do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, takich jak:
■ wykonywanie pracy nakładczej,
■ wykonywanie kolejnej umowy agency jnej, umowy zlecenia lub inne j umowy o ś wiadczenie
usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,
■ bycie posłem lub senatorem
■ bycie duchownym,
będzie podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym również z innych (wyżej wskazanych) tytułów.
Zasady tej nie będzie się st osować, jeżeli łączna podst awa wymiaru składek z t ytułu wykonywania pracy na podst awie umowy zlecenia lub z innych t ytułów osiągnie kwotę co najmniej
minimalnego wynagrodzenia.
W przypadku umów zlecenia ust awodawca przyjął więc, że zasada k umulacji tytułów będzie
miała miejsce w sytuacji, gdy podst awa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne będzie niższa od minimalnego wynagrodzenia w danym miesiącu.
ZUS, na wniosek płatnik a składek, będzie
badał
prawidłowość wykazanych przez niego
UWAGA!
składek na ubezpieczenia emer ytalne i r entowe
Jeżeli do opłacania składek na ubezpieczenia emeubezpieczonych. Jeżeli w wyniku sprawdzenia wyrytalne i rentowe będzie zobowiązany więce j niż jesokości miesięcznej podstawy wymiaru składek
den płatnik składek, składka będzie opłacana przez
ZUS stwierdzi błędne wykazanie składek, będzie
każdego płatnika, chyba że ubezpieczony pr zedłoży
niezwłocznie informował o tym płatnika składek
płatnikowi dokumenty, z których będzie wynikać brak
i za jego pośrednictwem ubezpieczonego.
Jeżeli wskutek błędnego oś wiadczenia zlecekonieczności opłacania składek.
niobiorcy nie zostaną opłacone składki na ubezpieczenia społeczne, t o zleceniobiorca będzie
zobowiązany do pokr ycia powstałej niedopłaty w całości (również w części finansowanej przez
płatnika składek) wraz z należnymi odsetkami.
7.4. Umowa zlecenia i pozarolnicza działalność
Przedsiębiorca wykonujący jednocześnie umowę zlecenia (kt órej przedmiot nie pokr ywa się
z zakresem prowadzonej działalności) podlega obowiązk owo ubezpieczeniom emer ytalnemu
i rentowym z t ytułu działalności gospodarczej. Osoba ta może także, na swój wniosek , przystąpić do ubezpieczeń emer ytalnego i rentowych z tytułu wykonywania umowy zlecenia na zasadzie
dobrowolności (art. 9 ust. 2a ustawy systemowej).
Jeżeli jednak podst awa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z umowy zlecenia jest
wyższa od najniższe j podstawy wymiaru składek dla osób pr owadzących pozarolniczą działal-
luty 2015
IFK
[art. 15–16]
33
ność, obowiązującej tego przedsiębiorcę, wówczas może on zmienić obowiązkowy tytuł ubezpieczeń z pozarolniczej działalności na umowę zlecenia.
Osoby prowadzące pozarolniczą działalność inną niż działalność gospodar cza, np. twór cy,
artyści, wspólnicy spółek jawnych, partnerskich, wspólnicy jednoosobowych spółek z o.o., które
są jednocześnie zatr udnione na podst awie umowy zlecenia, podlegają obowiązk owo ubezpieczeniom społecznym z t ego tytułu, który powstał wcześniej. Mogą one jednak dobr owolnie, na
swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emer ytalnym i rentowymi także z drugiego tytułu lub
zmienić tytuł ubezpieczeń.
PRZYKŁAD
Wspólnik spółki partnerskiej od 30 grudnia 2014 r. wykonuje także umowę zlecenia na rzecz
spółki akcyjnej. W tej sytuacji ubezpieczenia emerytalne i rentowe z t ytułu umowy zlecenia
są dla tej osoby dobrowolne. Obowiązkowo podlega ona ubezpiecz eniom społecznym jako
osoba prowadząca pozarolniczą działalność – w spólnik spółki par tnerskiej, który to tytuł
powstał wcześniej.
Od 1 st ycznia 2016 r. osoby pr owadzące pozarolniczą działalność (w t ym twórcy i ar tyści,
wspólnicy spółek, osoby wykonujące wolny za wód) będą mogły wybr ać umowę zlecenia jak o
obowiązkowy tytuł do ubezpieczeń, jeżeli podst awa wymiaru składek z t ej umowy będzie r ówna
co najmniej kwocie 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
Natomiast osoby pr owadzące pozarolniczą działalność, kt óre opłacają składki na ubezpieczenia społeczne na pr eferencyjnych warunkach, będą obowiązkowo podlegać ubezpieczeniom
społecznym zarówno z prowadzonej działalności, jak i z umowy zlecenia. Osoby t e będą mogły
podlegać dobrowolnie ubezpieczeniom społecznym z t ytułu prowadzonej działalności, pod warunkiem że podstawa wymiaru składek ze zlecenia będzie równa co najmniej kwocie minimalnego
wynagrodzenia.
7.5. Członkostwo w radzie nadzorczej a inne tytuły ubezpieczeń
Nabycie prawa do emer ytury czy renty lub posiadanie innego t ytułu do ubezpieczeń społecznych pozostaje bez wpływu na obowiązek ubezpieczeń emer ytalnego i rentowych z tytułu pełnienia funkcji członka rady nadzorczej.
Rozdział 3
Zasady ustalania składek
na ubezpieczenia społeczne
Art. 15. [Stopy procentowe składek]
1. Wysokości składek na ubezpiecz enia emerytalne, rentowe i chorobowe wyrażone są w f ormie stopy procentowej, jednakowej dla wszystkich
ubezpieczonych.
2. Stopa procentowa składek na ubezpiecz enie wypadkowe jest zróżnicowana dla poszczególnych płatników składek i ustalana w zależności od
poziomu zagrożeń zawodowych i skutków tych zagrożeń.
Art. 16. [Finansowanie składek]
1. Składki na ubezpieczenia emerytalne:
1) pracowników,
2) osób wykonujących pracę nakładczą,
IFK
3)
4)
5)
6)
7)
członków spółdzielni,
zleceniobiorców,
posłów i senatorów,
stypendystów sportowych,
pobierających stypendium słuchaczy Krajowej Szkoły Administracji Publicznej,
8) osób wykonujących odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odb ywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
9) osób współpracujących ze zleceniobiorcami,
10) funkcjonariuszy Służby Celnej,
11) osób odbywających służbę zastępczą,
12) członków rad nadzorczych
– finansują z własnych środków, w równych częściach, ubezpieczeni i płatnicy składek.
1a. Składki na ubezpiecz enia emerytalne osób
pobierających świadczenie szkoleniowe po ustaniu
Kodeks kadr i płac
34
[art. 16]
zatrudnienia finansują z własnych środków, w równych częściach, ubezpieczeni i płatnicy składek.
1b. Składki na ubezpiecz enia rentowe osób,
o których mowa w ust. 1 i 1a, finansują z własnych
środków, w wy sokości 1,5% podstawy wymiaru
ubezpieczeni i w wysokości 6,5% podstawy wymiaru płatnicy składek.
1c. Składki na ubezpiecz enia emerytalne,
rentowe i wypadkowe osób świadczących pracę
na podstawie umowy uakt ywniającej określonej
w ustawie, o której mowa w art. 6 ust. 2d, obliczone od podstawy, którą stanowi kwota nie wyższa
niż kwota minimalnego wynagr odzenia za pracę ustalonego na pods tawie odrębnych przepisów, finansuje budżet państwa za pośrednictwem
Zakładu.
1d. Składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe osób świadczących pracę na podstawie umowy uaktywniającej określonej w ustawie,
o której mowa w ar t. 6 ust. 2d, obliczone od podstawy stanowiącej kwotę nadwyżki nad kwotą określoną w ust. 1c opłaca płatnik składek na zasadach
określonych dla składek za zleceniobiorców.
2. Składki na ubezpiecz enie chorobowe podlegających temu ubezpieczeniu osób, wymienionych
w ust. 1 pkt 1–4, 8, 9 i 1 1, oraz w us t. 1c finansują
w całości, z własnych środków, sami ubezpieczeni.
3. Składki na ubezpiecz enie wypadkowe osób
wymienionych w us t. 1 pkt 1 i 3–1 0, osób w spółpracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą
działalność, bezrobotnych pobierających stypendium oraz osób pobierających stypendium finansują w całości, z własnych środków, płatnicy składek.
4. Składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe:
1) osób prowadzących pozarolniczą działalność,
2) osób, o których mowa w art. 7,
finansują w całości, z własn ych środków, sami
ubezpieczeni.
5. Składki na ubezpiecz enia emerytalne i rentowe żołnierzy niezawodowych pełniących czynną
służbę wojskową, z wyłączeniem żołnierzy pełniących służbę kandydack ą, są f inansowane z budżetu państwa z części, kt órej dysponentem jest
Minister Obrony Narodowej.
5a. Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, chorobowe i wypadkowe osób współpracujących finansuje w całości z własn ych środków
osoba prowadząca pozarolniczą działalność.
6. Składki na ubezpiecz enia emerytalne i rentowe osób rezygnujących z zatrudnienia w związ-
luty 2015
IFK
ku z koniecznością sprawowania bezpośredniej,
osobistej opieki nad długo trwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem finansują
w całości ośrodki pomocy społecznej.
6a. (uchylony).
6b. Składki na ubezpiecz enia emerytalne
i rentowe osób pobierających:
1) świadczenie pielęgnacyjne albo s pecjalny
zasiłek opiekuńczy na pods tawie przepisów
o świadczeniach rodzinnych,
2) zasiłek dla opiekuna na podstawie przepisów
o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów
– finansuje w całości w ójt, burmistrz lub prezy dent miasta.
7. (uchylony).
7a. (uchylony).
8. Składki na ubezpiecz enia emerytalne
i rentowe osób przebywających na urlopach wychowawczych, osób, o kt órych mowa w ar t. 6a
ust. 1, lub osób pobierający ch zasiłek macierzyński albo zasiłek w wy sokości zasiłku macierzyńskiego, oraz składki na ubezpieczenie emerytalne osób, o kt órych mowa w ar t. 6b us t. 1,
finansuje w całości budż et państwa za pośrednictwem Zakładu.
9. Składki na ubezpiecz enia emerytalne i rentowe bezrobotnych finansują w całości powiatowe
urzędy pracy z Funduszu Pracy.
9a. Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób pobierający ch stypendium w okresie
szkolenia, stażu i pr zygotowania zawodowego,
kierowanych przez podmioty inne niż powiat owe urzędy pracy, finansują w całości, z własn ych
środków, podmioty kierujące.
9b. Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 9b,
finansują w całości powiat owe urzędy pracy
z Funduszu Pracy.
10. Składki na ubezpiecz enia emerytalne, rentowe i wypadkowe osób, o których mowa w art. 6
ust. 1 pkt 1 0 podlegających obowiązkowo tym
ubezpieczeniom, finansują:
1) duchowni – w wysokości 20% składki oraz Fundusz Kościelny – w wysokości 80% składki;
2) Fundusz Kościelny – w wysokości 100% składki za członk ów zakonów kontemplacyjnych
klauzurowych, misjonarzy w okresach pracy
na terenach misyjnych.
10a. Składki na ubezpiecz enia emerytalne
i rentowe duchownych, o których mowa w ar t. 9
ust. 1a, f inansuje Fundusz Kościelny, zgodnie
z ust. 10 pkt 1, w części obliczonej od różnicy podstawy wymiaru składek określonej w art. 18 ust. 4
pkt 5 i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy.
11. Składki na ubezpieczenia chorobowe, emerytalne i rentowe duchownych podlegających dobrowolnie tym ubezpieczeniom finansują w całości, z własnych środków, ubezpieczeni.
12. Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 20,
finansuje w całości budżet państwa.
13. (uchylony).
14. (uchylony).
Art. 17. [Obliczanie i prz ekazywanie składek
do ZUS]
1. Składki na ubezpiecz enia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chor obowe za ubezpieczonych, o których mowa w ar t. 16 ust. 1–3, 5, 6
i 9–12, obliczają, rozliczają i przekazują co miesiąc
do Zakładu w całości płatnicy składek .
2. Płatnicy składek , o których mowa w ust. 1,
obliczają części składek na ubezpiecz enia emerytalne i rent owe oraz chor obowe finansowane
przez ubezpieczonych i po potrąceniu ich ze środków ubezpieczonych przekazują do Zakładu.
2a. Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w ar t. 16
ust. 1c i 8:
1) obliczają płatnicy składek;
2) opłaca Zakład.
3. Składki na ubezpiecz enia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe ubezpieczeni niewymienieni w ust. 1 sami obliczają i przekazują co
miesiąc do Zakładu.
Art. 18. [Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe]
1. Podstawę wymiaru składek na ubezpiecz enia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w ar t. 6 ust. 1 pkt 1–3 i pkt 1 8a stanowi
przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12.
1a. W pr zypadku ubezpieczonych, o kt órych
mowa w art. 8 ust. 2a, w podstawie wymiaru składek
na ubezpieczenia emerytalne i rentowe uwzględnia się
również przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy
zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy
dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło.
2. W podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób, o których mowa
IFK
[art. 17–18]
35
w art. 6 us t. 1 pkt 1–3, nie uwzględnia się wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy w skutek
choroby lub odosobnienia w związku z chor obą
zakaźną oraz zasiłków.
3. Podstawę wymiaru składek na ubezpiecz enia emerytalne i rentowe zleceniobiorców us tala
się zgodnie z us t. 1, jeżeli w umowie agency jnej
lub umowie zlecenia albo w innej umowie o świadczenie usług, do kt órej zgodnie z K odeksem cywilnym stosuje się pr zepisy dotyczące zlecenia,
określono odpłatność za je j wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej
albo prowizyjnie.
4. Podstawę wymiaru składek na ubezpiecz enia emerytalne i rentowe:
1) posłów i senatorów – stanowi kwota uposażenia,
2) stypendystów sportowych – s tanowi kwota
stypendium,
2a) słuchaczy Krajowej Szkoły Administracji Publicznej – stanowi kwota stypendium,
3) bezrobotnych – stanowi kwota zasiłku, świadczenia integracyjnego lub stypendium,
4) osób, o których mowa w ar t. 6 us t. 1 pkt 20
– stanowi kwota świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego lub wynagrodzenia przysługującego w okresie świadcz enia górniczego lub
w okresie stypendium na przekwalifikowanie,
5) żołnierzy niezawodowych pełniących czynną służbę wojskową, z wyłączeniem żołnierzy
pełniących służbę kandydack ą, stanowi kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w gr udniu roku poprzedniego,
ustalonego na pods tawie odrębnych przepisów, z zastrzeżeniem ust. 9 i 10, a w pr zypadku żołnierzy pełniących służbę w ramach N arodowych Sił Rezerwowych kwota uposażenia
z tytułu tej służby,
5a) duchownych – stanowi kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę, us talonego na podstawie odrębnych przepisów, zwana dalej „kwotą
minimalnego wynagrodzenia”, z zastrzeżeniem
ust. 9 i 10,
6) żołnierzy odbywających nadterminową służbę
wojskową – stanowi kwota uposażenia,
7) osób, o których mowa w ar t. 6 us t. 1 pkt 2 1
– stanowi kwota świadczenia szkoleniowego,
8) osób, o których mowa w ar t. 6 us t. 1 pkt 9a
– stanowi kwota stypendium,
9) osób, o których mowa w ar t. 6 us t. 1 pkt 9b
– stanowi kwota stypendium,
Kodeks kadr i płac
36
[art. 18]
10) osób, o któr ych mowa w ar t. 6 us t. 1 pkt 22
– stanowi przychód
– łącznie z k osztami uzyskania i kw otą podatku,
o których mowa w pr zepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych.
4a. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 8, stanowi przysługujące im wynagrodzenie za pracę.
4b. Przepis ust. 4a stosuje się odpowiednio do
ubezpieczonych wykonujących w czasie odb ywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego
aresztowania pracę w ramach stosunku pracy.
4c. Podstawę wymiaru składek dla duchow nych będących ubezpieczonymi, o których mowa
w art. 9 us t. 1a, s tanowi różnica pomiędzy kw otą minimalnego wynagr odzenia a kw otą podstawy wymiaru składek na ubezpiecz enia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy, członkostwa
w spółdzielni lub służby.
4d. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w ar t. 6 ust. 1 pkt 1 2, stanowi świadczenie pieniężne ustalone na podstawie przepisów
ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o służbie zastępczej (Dz.U. Nr 223, poz. 2217, z późn. zm.).
5. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób rezygnujących
z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz
wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem stanowi kwota kryterium dochodowego na osobę w r odzinie ustalona według odrębnych przepisów, z zastrzeżeniem ust. 9.
5a. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób pobierających
świadczenie pielęgnacyjne albo spec jalny zasiłek opiekuńczy na pods tawie przepisów o świadczeniach rodzinnych stanowi odpowiednio kwota
świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego.
5b. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających
na urlopie wychowawczym oraz osób, o kt órych
mowa w art. 6a ust. 1 pkt 1–4, s tanowi kwota 60%
prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia
miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w tr ybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy, z zastrzeżeniem ust. 14 i 15. Składka
luty 2015
IFK
w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia
do dnia 31 grudnia danego roku.
5c. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób wykonujących
umowę uaktywniającą określoną w ustawie, o której mowa w ar t. 6 ust. 2d, ustala się na zasadach
określonych dla zleceniobiorców.
5d. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rent owe osób, o kt órych mowa
w art. 6a ust. 1 pkt 5, s tanowi kwota minimalnego
wynagrodzenia.
5e. Podstawę wymiaru s kładek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób pobierających
zasiłek dla opiek una na pods tawie przepisów
o ustaleniu i wypłacie zasiłk ów dla opiek unów
stanowi kwota zasiłku dla opiekuna.
6. Podstawę wymiaru składek na ubezpiecz enia emerytalne i rentowe osób pobierających zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku
macierzyńskiego stanowi kwota tego zasiłku.
7. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia
emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których
mowa w ar t. 6 ust. 1 pkt 4, oraz ubezpiecz onych
podlegających dobrowolnie tym ubezpieczeniom,
o których mowa w ar t. 7, stanowi zadeklarowana
kwota, nie niższa jednak niż kw ota minimalnego
wynagrodzenia, z zastrzeżeniem ust. 3, 9 i 10.
8. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia
emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których
mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5, stanowi zadeklarowana
kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego
przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego pr zyjętego do us talenia kwoty ograniczenia rocznej
podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie
art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy. Składka
w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia
do dnia 31 grudnia danego roku.
9. Za miesiąc, w kt órym nastąpiło odpowiednio
objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi
lub ich ustanie i jeżeli trwały one tylko przez część
miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez
liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc
przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu.
10. Zasady zmnie jszania najniższej podstawy
wymiaru składek, o których mowa w ust. 9, stosuje
się odpowiednio w przypadku niezdolności do pracy
trwającej przez część miesiąca, jeż eli z tego tytułu
ubezpieczony spełnia warunki do przyznania zasiłku.
11. Na wniosek ubezpiecz onych, o kt órych
mowa w ar t. 6 us t. 1 pkt 1 0, podstawa wymiaru
może być wyższa niż określona w us t. 4 pkt 5a
i ust. 4c. Składkę od podstawy wymiaru w części
przewyższającej kwotę minimalnego wynagrodzenia finansują duchowni, instytucje diecezjalne lub
zakonne.
12. W pods tawie wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe oraz
wypadkowe członków służby zagranicznej nie
uwzględnia się dodatku zagranicznego i inn ych
świadczeń przysługujących członkom służby zagranicznej wykonującym obowiązki służbowe
w placówce zagranicznej.
13. (uchylony).
14. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na
urlopie wychowawczym nie może być wyższa niż
przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone
za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop wychowawczy i nie moż e być niższa
niż 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia.
15. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rent owe osób, o kt órych mowa
w art. 6a us t. 1 pkt 3, nie moż e być wyższa niż
przeciętna miesięczna kwota stanowiąca podstawę wymiaru składek w okresie 6 miesięcy kalendarzowych poprzedzających okres spraw owania
osobistej opieki nad dzieckiem i nie może być niższa niż 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia.
Art. 18a. [Preferencyjne zasady oskładkowania
osób prowadzących działalność gospodarczą]
1. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rent owe ubezpieczonych,
o których mowa w ar t. 8 us t. 6 pkt 1 , w okresie
pierwszych 24 miesięcy kalendar zowych od dnia
rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia.
2. Przepisy ust. 1 nie mają zas tosowania do
osób, które:
1) prowadzą lub w okresie os tatnich 60 miesięcy
kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarcz ej prowadziły pozarolniczą działalność;
2) wykonują działalność gospodarczą na r zecz
byłego pracodawcy, na r zecz którego przed
dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej
w bieżącym lub w popr zednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy
lub spółdzielczego stosunku pracy czynności
wchodzące w zakres wyk onywanej działalności gospodarczej.
IFK
[art. 18a–19]
37
Art. 18b. [Podstawa wymiaru s kładek na
ubezpieczenie emerytalne]
Podstawę wymiaru składek na ubezpiecz enie
emerytalne osób, o których mowa w art. 6b ust. 1,
stanowi 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia.
Art. 19. [Roczne ograniczenie podstawy wymiaru składek na ubezpiecz enia emerytalne
i rentowe]
1. Roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rent owe osób, o kt órych
mowa w art. 6 i 7, w danym roku kalendarzowym nie
może być wyższa od kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce nar odowej
na dany rok kalendarzowy, określonego w us tawie
budżetowej, ustawie o prowizorium budżetowym lub
ich projektach, jeżeli odpowiednie ustawy nie zostały
uchwalone – z zastrzeżeniem ust. 2 i 9.
2. Jeżeli brak jes t podstaw, o kt órych mowa
w ust. 1, dla ustalenia przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce
narodowej, wynagrodzenie to ustala się na podstawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia
z trzeciego kwartału roku poprzedniego.
3. Do osiągnięcia kwoty, o której mowa w ust. 1,
składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oblicza się i pr zekazuje do Zakładu od pods tawy wymiaru ustalonej zgodnie z ar t. 18. Od nadwyżki ponad kwotę, o której mowa w ust. 1, nie pobiera się
składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
4. (uchylony).
5. Płatnik składek jest zobowiązany zaprzestać
obliczać i pr zekazywać składki na ubezpiecz enia
emerytalne i rentowe po przekroczeniu przez ubezpieczonego kwoty rocznej podstawy wymiaru składek, o której mowa w ust. 1, z zastrzeżeniem ust. 6.
6. Jeżeli do opłacania składek na ubezpiecz enia
emerytalne i rentowe jest zobowiązany więcej niż jeden płatnik składek, ubezpieczony jest zobowiązany
zawiadomić wszystkich płatników składek o przekroczeniu kwoty rocznej podstawy wymiaru składek. Za
skutki błędnego zawiadomienia pow odującego nieopłacenie należnych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe odpowiada ubezpieczony.
6a. Do składek na ubezpiecz enia emerytalne i rentowe opłaconych po pr zekroczeniu rocznej podstawy wymiaru składek stosuje się ar t. 24
ust. 6a–8. Za dat ę stwierdzenia nienależnie opłaconych składek uważa się datę otrzymania przez
Zakład imiennego raportu miesięcznego korygującego i deklaracji rozliczeniowej korygującej.
Kodeks kadr i płac
38
[art. 20–22]
6b. Jeżeli w wyniku sprawdz enia wysokości
rocznej podstawy wymiaru składek Zakład stwierdzi opłacenie składek od nadwyżki ponad kw otę
określoną w ust. 1, informuje o t ym niezwłocznie
płatników składek i ubezpiecz onego za pośrednictwem płatników składek.
7. Okres nieopłacania składek na ubezpiecz enia emerytalne i rentowe z powodu przekroczenia
w trakcie roku kalendarzowego kwoty rocznej podstawy wymiaru składek, o której mowa w ust. 1, traktuje się jak okres ubezpieczenia w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z F unduszu Ubezpieczeń Społecznych,
zwanych dalej „przepisami o emer yturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych”.
8. Przepis ust. 7 s tosuje się odpowiednio do
osób, których podleganie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w myśl art. 13 i ar t. 14 ust. 2
w danym roku kalendarzowym ustało po opłaceniu składek od rocznej podstawy wymiaru, o której
mowa w ust. 1.
9. Przepisu ust. 8 nie stosuje się przy ustalaniu
podlegania ubezpieczeniom chorobowemu i wy padkowemu.
10. Minister właściwy do spraw zabezpiecz enia społecznego ogłasza w Dzienniku Urzędowym
Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” do końca poprzedniego roku kalendarzowego, w drodze
obwieszczenia, kwotę ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składki, o kt órej mowa w us t. 1,
oraz przyjętą do jej ustalenia kwotę prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia.
Art. 20. [Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz wypadkowe]
1. Podstawę wymiaru składek na ubezpiecz enie chorobowe oraz ubezpiecz enie wypadkowe
stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3.
2. Przy ustalaniu podstawy wymiaru składek
na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie
wypadkowe nie stosuje się ograniczenia, o którym
mowa w art. 19 ust. 1.
3. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe osób, kt óre ubezpieczeniu
chorobowemu podlegają dobr owolnie, nie może
przekraczać miesięcznie 250% pr ognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa
w art. 19 ust. 10.
4. Prezes Zakładu ogłasza kw otę 250% pr ognozowanego przeciętnego wynagrodzenia,
luty 2015
IFK
w formie komunikatu, w Dzienniku Ur zędowym
Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, w terminie 7 dni kalendar zowych od dnia ogłosz enia
przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, w tr ybie określonym w ar t. 19
ust. 10, kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia.
Art. 21. [Delegacja ustawowa]
Minister właściwy do spraw zabezpiecz enia
społecznego określa, w dr odze rozporządzenia,
szczegółowe zasady ustalania podstawy wymiaru
składek, z uwzględnieniem ograniczenia, o którym
mowa w ar t. 19 ust. 1, oraz wyłączenia z podstawy wymiaru składek niektórych rodzajów przychodów.
Art. 22. [Stopy procentowe składek]
1. Stopy procentowe składek wynoszą:
1) 19,52% podstawy wymiaru – na ubezpieczenie
emerytalne, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4;
2) 8,00% podstawy wymiaru – na ubezpiecz enia
rentowe;
3) 2,45% podstawy wymiaru – na ubezpiecz enie
chorobowe;
4) od 0,40% do 8, 12% podstawy wymiaru – na
ubezpieczenie wypadkowe.
2. Zasady r óżnicowania stopy procentowej
składek na ubezpiecz enie wypadkowe określają
przepisy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
3. W przypadku:
1) odprowadzania składki do o twartego funduszu emerytalnego część składki na ubezpieczenie emerytalne wynosząca:
a) 2,92% podstawy wymiaru składki jes t odprowadzana przez Zakład do wybranego
przez ubezpieczonego otwartego funduszu emerytalnego,
b) 4,38% podstawy wymiaru składki jest ewidencjonowana przez Zakład na subkoncie,
o którym mowa w art. 40a,
2) nieodprowadzania lub zapr zestania odprowadzania składki do o twartego funduszu emerytalnego, o kt órym mowa w us t. 3d, część
składki na ubezpiecz enie emerytalne wynosząca 7,3% pods tawy wymiaru składki jes t
ewidencjonowana przez Zakład na subkoncie,
o którym mowa w art. 40a
– z uwzględnieniem art. 111.
3a. Zakład nie odprowadza do otwartego funduszu emerytalnego i nie ewidencjonuje na subkoncie,
o którym mowa w art. 40a, składek, o których mowa
w ust. 3, w przypadku zawiadomienia przez właściwy
organ emerytalny o ustaleniu prawa ubezpieczonego
do emerytury obliczonej na podstawie art. 15 lub prawa do jej zwiększenia na podstawie art. 14:
1) ustawy z dnia 1 0 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz
ich rodzin (Dz.U. z 2013 r. poz. 666, 675 i 1355)
lub
2) ustawy z dnia 1 8 lutego 1994 r. o zaopatr zeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji
Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Ant ykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży
Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich r odzin
(Dz.U. z 2013 r. poz. 667 i 675).
3b. (uchylony).
3c. (uchylony).
3d. Zakład zapr zestaje odprowadzania do otwartego funduszu emer ytalnego składek, o kt órych mowa w us t. 3 pkt 1 lit. a, od dnia nas tępującego po dniu poinf ormowania przez Zakład
otwartego funduszu emer ytalnego o obowiązku
przekazania środków zgromadzonych na rachunku członka otwartego funduszu emer ytalnego na
fundusz emerytalny FUS w związku z ukończeniem
przez ubezpieczonego wieku niższego o 10 lat od
wieku emerytalnego, o kt órym mowa w ar t. 24
ustawy z dnia 1 7 grudnia 1998 r. o emer yturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
3e. Przepis ust. 3d stosuje się odpowiednio do
części składki, o której mowa w ust. 3 pkt 1 lit. a, należnej za okres do dnia, o kt órym mowa w ust. 3d,
opłaconej lub zidentyfikowanej po tym dniu.
3f. Składkę, o kt órej mowa w us t. 3e, ewidencjonuje się na subk oncie, o kt órym mowa
w art. 40a.
3g. Zakład nie odpr owadza do otwartego funduszu emerytalnego i nie ewidencjonuje na subkoncie, o którym mowa w art. 40a, składek, o których
mowa w us t. 3, osobom, kt órym ustalono prawo
do emerytury albo emer ytury częściowej, o której
mowa w ar t. 26b ustawy z dnia 1 7 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z F unduszu Ubezpieczeń
Społecznych, z zastrzeżeniem ust. 3h.
3h. Zakład ewidencjonuje na subkoncie, o którym mowa w ar t. 40a, składki osobom mającym
ustalone prawo do okresowej emerytury kapitałowej, do emerytury pomostowej albo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.
IFK
[art. 22a–24]
39
4. Część składki na ubezpieczenie emerytalne
w wysokości określonej w art. 112 ust. 2–4 jest odprowadzana przez Zakład do FRD.
Art. 22a. [Wniosek o przyznanie emer ytury
częściowej]
1. W przypadku złożenia przez członka otwartego funduszu emer ytalnego wniosku o pr zyznanie emerytury częściowej, o której mowa w art. 26b
ustawy z dnia 1 7 grudnia 1998 r. o emer yturach
i rentach z F unduszu Ubezpieczeń Społecznych,
po ustaleniu, że ubezpieczony spełnia w arunki
do przyznania tej emerytury, Zakład zawiadamia
otwarty fundusz emer ytalny o złoż eniu wniosku
i o obowiązku pr zekazania całości środków zgromadzonych na rachunku w o twartym funduszu
emerytalnym na fundusz emerytalny FUS.
2. Kwotę środków, o kt órej mowa w us t. 1,
oraz kwotę zewidencjonowaną na subk oncie,
o którym mowa w ar t. 40a, ewidencjonuje się na
koncie ubezpieczonego na os tatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego zostanie
przyznana emerytura częściowa.
3. Kwota środków, o kt órej mowa w us t. 2,
zwiększa kwotę składek na ubezpiecz enie emerytalne stanowiących podstawę obliczenia kwoty emerytury ustalanej zgodnie z ar t. 26 us tawy
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, po jej zewidencjonowaniu na koncie ubezpieczonego.
Art. 23. [Odsetki za zwłok ę od należności
składkowych]
1. Od nieopłaconych w terminie składek należne są od płatnika składek odse tki za zwłokę, na
zasadach i w wy sokości określonych w us tawie
z dnia 29 sierpnia 1 997 r. – Ordynacja podatkowa
(Dz.U. z 2012 r. poz. 749, z późn. zm.).
1a. Odsetek za zwłokę nie nalicza się, jeżeli ich
wysokość nie przekraczałaby 6,60 zł.
2. Wyegzekwowane odsetki za zwłokę od składek, o których mowa w ar t. 22 ust. 3, są, pr oporcjonalnie do wysokości składek, odprowadzane do
otwartego funduszu emerytalnego oraz ewidencjonowane na subkoncie, o którym mowa w art. 40a.
3. (uchylony).
4. Przepisów ust. 1 i 2 nie s tosuje się do
składek opłacanych ze środków Funduszu
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Art. 24. [Przedawnienie należności składkowych]
1. (utracił moc).
1a. W razie nieopłacenia składek lub opłacenia ich w zaniżone j wysokości Zakład może wy-
Kodeks kadr i płac
40
[art. 24]
mierzyć płatnikowi składek dodatkową opłatę do
wysokości 100% nieopłaconych składek. Od decyzji w sprawie wymierzenia dodatkowej opłaty przysługuje odwołanie do sądu według zasad określonych w art. 83.
1b. W s tosunku do płatnika składek będącego osobą fizyczną, skazanego prawomocnym wyrokiem za nieopłacenie składek lub opłacenie ich
w zaniżonej wysokości, dodatkowej opłaty za ten
sam czyn nie wymierza się.
1c. W razie w szczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie dotyczące nieopłacenia składek lub opłacenia ich w zaniżonej wysokości postępowania o wymier zenie dodatkowej
opłaty płatnikowi składek będącemu osobą f izyczną za ten sam czyn nie w szczyna się, a w szczęte
zawiesza się do dnia zak ończenia postępowania
w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie.
1d. W razie praw omocnego skazania płatnika
będącego osobą fizyczną za przestępstwo lub wykroczenie polegające na nieopłaceniu składek lub
opłaceniu ich w zaniżonej wysokości:
1) wszczęte postępowanie o wymier zenie dodatkowej opłaty za ten sam czyn umar za się
z urzędu;
2) decyzję o wymier zeniu dodatkowej opłaty za
ten sam czyn uch yla się z ur zędu, a pobraną
opłatę zwraca się, niezwłocznie wraz z odse tkami, w wysokości i na zasadach określon ych
przepisami prawa cywilnego od dnia pobrania
dodatkowej opłaty.
2. Składki oraz odse tki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia i dodatk owa opłata, zwane dalej „należnościami z t ytułu składek”,
nieopłacone w t erminie, podlegają ściągnięciu
w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym
w administracji lub egzekucji sądowej.
3. (uchylony).
4. Należności z t ytułu składek ulegają pr zedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w kt órym stały się wymagalne, z zastrzeżeniem ust. 5–6.
5. Nie ulegają pr zedawnieniu należności z t ytułu składek zabezpiecz one hipoteką lub zas tawem, jednakże po upływie t erminu przedawnienia należności t e mogą b yć egzekwowane tylko
z przedmiotu hipoteki lub zastawu do wysokości
zaległych składek i odse tek za zwłokę liczonych
do dnia przedawnienia.
5a. Bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu od dnia zawarcia umowy, o której mowa w art. 29 ust. 1a, do
luty 2015
IFK
dnia terminu płatności odroczonej należności z tytułu składek lub ostatniej raty.
5b. Bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od dnia podjęcia pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z t ytułu
składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do
dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego.
5c. Bieg t erminu przedawnienia przerywa
ogłoszenie upadłości. Po przerwaniu bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się na nowo od dnia
następującego po dniu upraw omocnienia się postanowienia o ukończeniu postępowania upadłościowego lub jego umorzeniu.
5d. Przedawnienie należności z t ytułu składek
wynikających z decyzji o odpowiedzialności osoby
trzeciej lub następcy prawnego następuje po upływie 5 lat, licząc od k ońca roku kalendarzowego,
w którym decyzja została wydana.
5e. Bieg terminu przedawnienia zawiesza się,
jeżeli wydanie decyzji jes t uzależnione od r ozstrzygnięcia zagadnienia w stępnego przez inny
organ lub sąd. Zawiesz enie biegu t erminu przedawnienia trwa do dnia, w kt órym decyzja innego
organu stała się os tateczna lub or zeczenie sądu
uprawomocniło się, nie dłuż ej jednak niż pr zez
2 lata.
5f. W pr zypadku wydania pr zez Zakład decy zji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub
obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia,
bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od
dnia wszczęcia postępowania do dnia, w kt órym
decyzja stała się prawomocna.
6. Bieg terminu przedawnienia, o którym mowa
w ust. 4, ulega zawieszeniu od dnia śmierci spadkodawcy do dnia upraw omocnienia się pos tanowienia sądu o s twierdzeniu nabycia spadku albo
zarejestrowania aktu poświadcz enia dziedziczenia, nie dłużej jednak niż do dnia, w kt órym upłynęły 2 lata od śmierci spadkodawcy.
6a. Nienależnie opłacone składki podlegają zaliczeniu przez Zakład z urzędu na poczet zaległych
lub bieżących składek, a w razie ich braku – na poczet przyszłych składek, chyba że płatnik składek
złoży wniosek o zwr ot składek, z zas trzeżeniem
ust. 6c, 8 i 8d.
6b. Zakład zawiadamia płatnika składek o kwocie nienależnie opłaconych składek, które zgodnie
z ust. 6a mogą b yć zwrócone, chyba że nie przekraczają wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym.
6c. Po stwierdzeniu, że składki z ostały nienależnie opłacone, płatnik składek moż e złożyć
wniosek o ich zwrot.
6d. Nienależnie opłacone składki podlegają
zwrotowi w terminie 30 dni od dnia wpływu wniosku, o którym mowa w ust. 6c.
6e. Jeżeli nienależnie opłacone składki nie zostaną zwrócone w terminie określonym w ust. 6d, podlegają oprocentowaniu w wysokości równej odsetkom
za zwłokę pobieranym od zaległości podatk owych,
od dnia złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 6c.
6f. W przypadku braku płatnika składek lub jego
następcy prawnego Zakład zawiadamia ubezpieczonego o kwocie nienależnie opłaconych składek
w części sfinansowanej przez ubezpieczonego i na
jego wniosek zwraca nienależnie opłacone składki.
Przepisy ust. 6c–6e stosuje się odpowiednio.
6g. Nienależnie opłacone składki ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia:
1) otrzymania zawiadomienia, o kt órym mowa
w ust. 6b;
2) opłacenia składek, w pr zypadku braku zawiadomienia, o którym mowa w ust. 6b.
6h. Bieg t erminu przedawnienia, o kt órym
mowa w ust. 6g, ulega zawieszeniu:
1) w przypadku wydania pr zez Zakład decyzji
w sprawie nienależnie opłacon ych składek
– od dnia w szczęcia postępowania do dnia,
w którym decyzja stała się prawomocna;
2) jeżeli wydanie decyzji w sprawie nienależnie
opłaconych składek jes t uzależnione od r ozstrzygnięcia zagadnienia w stępnego przez
inny organ lub sąd – do dnia, w którym decyzja
innego organu s tała się os tateczna lub or zeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż na okres 2 lat;
3) od dnia śmierci spadk odawcy do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku albo zare jestrowania
aktu poświadczenia dziedziczenia, nie dłużej
jednak niż do dnia, w którym upłynęły 2 lata od
śmierci spadkodawcy;
4) w przypadku wydania pr zez Zakład decyzji
stwierdzającej brak obowiązku podlegania
ubezpieczeniom społecznym lub obniżające j
podstawę wymiaru składek na t e ubezpieczenia – od dnia wszczęcia postępowania do dnia,
w którym decyzja stała się prawomocna.
7. (utracił moc).
8. Nienależnie opłacona składka odpr owadzona do otwartego funduszu emerytalnego pod-
IFK
[art. 25]
41
lega zwrotowi w wy sokości nominalnej wartości
składki.
8a. (uchylony).
8aa. Przepis ust. 8 stosuje się także do zewidencjonowanych na subk oncie, o kt órym mowa
w art. 40a:
1) składek;
2) kwot środków przekazanych przez otwarty fundusz emerytalny, o których mowa w ar t. 40c
ust. 2.
8b. (uchylony).
8c. (uchylony).
8d. W przypadku gdy w wyniku błędu instytucji
obsługującej wpłaty składek nienależnie opłacone
składki zostały sfinansowane ze środków tej instytucji, kwota nienależnie wpłacona jes t zwracana
tej instytucji.
8e. Jeżeli nominalna wartość składki, o kt órej
mowa w ust. 8, jest:
1) wyższa od kwoty nienależnie otrzymanej składki, którą otwarty fundusz emerytalny jest zobowiązany zwrócić do Zakładu na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy
emerytalnych – różnica jest finansowana z funduszu emerytalnego, wyodrębnionego w ramach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych;
2) niższa od kwoty nienależnie otrzymanej składki, którą otwarty fundusz emerytalny jest zobowiązany zwrócić do Zakładu na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy
emerytalnych – różnica stanowi przychody funduszu emerytalnego, wyodrębnionego w ramach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
9. Odsetki za zwłok ę, koszty egzekucyjne
oraz dodatkowa opłata finansowane są w całości
z własnych środków przez płatnika składek.
Art. 25. [Wyłączenie należności z t ytułu składek z postępowania układowego]
1. Należności z t ytułu składek są wyłącz one
z postępowania układowego, określonego w ustawie z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe
i naprawcze (Dz.U. z 2012 r. poz. 1112, z późn. zm.),
z zastrzeżeniem ust. 2 i 3.
2. Zakład moż e wyrazić zgodę na ob jęcie
układem należności z t ytułu składek finansowane
przez płatnika składek.
3. Spłata należności z tytułu składek, które zostały objęte układem, może polegać wyłącznie na
rozłożeniu na raty. Rozłożenie na raty odbywa się
na zasadach określonych w przepisach, o których
mowa w ust. 1.
Kodeks kadr i płac
42
[art. 26–28]
Art. 26. [Ustanowienie hipoteki przymusowej]
1. Zakład ma prawo do występowania z wnioskiem o założenie księgi wieczystej dla nier uchomości dłużnika zalegającego z opłatą należności
z tytułu składek także wtedy, gdy dłużnikiem jes t
państwowa jednostka organizacyjna niebędąca
jednostką budżetową.
2. Wystawione przez Zakład dokument y stwierdzające istnienie należności z tytułu składek oraz jej
wysokość są podstawą wpisu hipoteki do księgi wieczystej nieruchomości stanowiącej własność zobowiązanego. Jeżeli nieruchomość nie posiada księgi
wieczystej, zabezpieczenie jest dokonywane przez
złożenie tych dokumentów do zbioru dokumentów.
3. Dla zabezpieczenia należności z tytułu składek Zakładowi pr zysługuje hipoteka przymusowa na w szystkich nieruchomościach dłużnika,
z uwzględnieniem ust. 3a i 3b. P odstawą ustanowienia hipoteki przymusowej jest doręczona decyzja o określeniu wy sokości należności z t ytułu
składek, o odpowiedzialności osob y trzeciej lub
o odpowiedzialności następcy prawnego.
3a. Przedmiotem hipoteki przymusowej może
być:
1) część ułamkowa nieruchomości, jeżeli stanowi
udział dłużnika;
2) nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej dłużnika i jego małżonka;
3) nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej wspólników spółki cywilnej
lub część ułamkowa nieruchomości stanowiąca udział wspólników spółki cywilnej – w przypadku gdy dłużnikiem jest spółka.
3b. Przedmiotem hipoteki przymusowej może
być także:
1) użytkowanie wieczyste wraz z budynkami
i urządzeniami na użytkowanym gruncie stanowiącymi własność użytkownika wieczystego;
2) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu;
3) wierzytelność zabezpieczona hipoteką;
4) statek morski lub s tatek morski w budowie
wpisane do rejestru okrętowego.
3c. Do hipo teki przymusowej określonej
w ust. 3a i 3b s tosuje się odpowiednio pr zepisy
o hipotece na nieruchomości.
4. Do hipo teki, o kt órej mowa w us t. 3–3c,
z uwzględnieniem ust. 5, stosuje się odpowiednio
przepisy ustawy – Ordynacja podatkowa, dotyczące hipoteki przymusowej.
5. Na żądanie Zakładu lub kier ownika terenowej jednostki organizacyjnej Zakładu będące-
luty 2015
IFK
go jednocześnie organem egzekucyjnym dłużnik
obowiązany jest do wy jawienia nieruchomości
oraz przysługujących mu praw majątkowych, które
mogą być przedmiotem hipoteki przymusowej lub
zastawu, jeżeli z dowodów zgromadzonych w postępowaniu wynika, że należności z tytułu składek
mogą zostać nieopłacone.
5a. Wyjawienia, o którym mowa w us t. 5, dokonuje się w formie oświadczenia składanego pod
rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania. Przed odebraniem oświadcz enia Zakład
lub kierownik terenowej jednostki organizacyjnej
będącej jednocześnie organem egzekucyjnym jest
obowiązany uprzedzić dłużnika o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.
6. Żądanie wyjawienia, o którym mowa w ust. 5,
stosuje się także do:
1) małżonka, następców prawnych i osób tr zecich odpowiadających za zadłużenie płatnika
składek;
2) osób, które pobrały nienależne świadcz enia,
płatników składek lub innych podmiotów zobowiązanych do zwrotu nienależnych świadczeń,
o których mowa w ar t. 84, z wy jątkiem przypadku gdy nienależne świadcz enia podlegają
potrąceniu z bieżąco wypłacanych świadczeń.
Art. 27. [Zabezpieczenie należności składkowych ustawowym prawem zastawu]
1. Należności z tytułu składek są zabezpieczone ustawowym prawem zas tawu na w szystkich
będących własnością dłużnika oraz s tanowiących
współwłasność łączną dłużnika i jego małżonka
rzeczach ruchomych oraz zb ywalnych prawach
majątkowych.
2. Do zastawu, o którym mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio pr zepisy ustawy – Or dynacja
podatkowa, dotyczące zastawów skarbowych.
2a. Zastaw, o którym mowa w ust. 1, wpisuje
się do rejestru zastawów skarbowych prowadzonego na podstawie art. 43 ustawy – Ordynacja podatkowa.
3. Wypis z rejestru zastawów, o którym mowa
w art. 46 § 1 us tawy – Ordynacja podatkowa, wydawany jest na wniosek Zakładu nieodpłatnie.
Art. 28. [Umorzenie należności z tytułu składek]
1. Należności z t ytułu składek mogą b yć
umarzane w całości lub w części pr zez Zakład,
z uwzględnieniem ust. 2–4.
2. Należności z tytułu składek mogą być umarzane tylko w przypadku ich całkowitej nieściągalności, z zastrzeżeniem ust. 3a.
3. Całkowita nieściągalność, o kt órej mowa
w ust. 2, zachodzi, gdy:
1) dłużnik zmarł nie poz ostawiając żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów albo pozostawił przedmioty codziennego
użytku domowego, których łączna wartość nie
przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność
przeciętnego wynagrodzenia i jednocz eśnie
brak jest następców prawnych oraz nie ma
możliwości przeniesienia odpowiedzialności
na osoby trzecie;
2) sąd oddalił wniosek o ogłosz enie upadłości
dłużnika lub umor zył postępowanie upadłościowe z pr zyczyn, o kt órych mowa w ar t. 13
i art. 361 pkt 1 ustawy z dnia 28 lut ego 2003 r.
– Prawo upadłościowe i naprawcze;
3) nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku majątku, z którego można egzekwować należności, małżonka,
następców prawnych, możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osob y trzecie w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia
1997 r. – Ordynacja podatkowa;
4) nie nastąpiło zaspokojenie należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym;
4a) wysokość nieopłaconej składki nie przekracza
kwoty kosztów upomnienia w pos tępowaniu
egzekucyjnym;
5) naczelnik urzędu skarbowego lub k omornik
sądowy stwierdził brak majątku, z kt órego
można prowadzić egzekucję;
6) jest oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.
3a. Należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na t e ubezpieczenia
mogą być w uzasadnionych przypadkach umarzane pomimo braku ich całkowitej nieściągalności.
3b. Minister właściwy do spraw zabezpiecz enia społecznego określi, w dr odze rozporządzenia, szczegółowe zasady umar zania, o kt órym
mowa w ust. 3a, z uwzględnieniem przesłanek uzasadniających umorzenie, biorąc pod uwagę ważny
interes osoby zobowiązanej do opłacenia należności z t ytułu składek oraz s tan finansów ubezpieczeń społecznych.
4. Umorzenie składek powoduje także umorzenie odsetek za zwłokę, kosztów upomnienia i dodatkowej opłaty.
IFK
[art. 29–31]
43
5. W przypadku, o którym mowa w ust. 3 pkt 1,
decyzję umarzającą należności z t ytułu składek
pozostawia się w aktach sprawy.
Art. 29. [Odroczenie terminu płatności składek]
1. Ze względów gospodarczy ch lub inn ych
przyczyn zasługujących na uwzględnienie Zakład
może na wniosek dłużnika odr oczyć termin płatności należności z t ytułu składek oraz r ozłożyć
należność na raty, uwzględniając możliwości płatnicze dłużnika oraz s tan finansów ubezpieczeń
społecznych. Odroczenie terminu płatności może
dotyczyć jedynie należności f inansowanej przez
płatnika składek.
1a. Odroczenie terminu płatności należności
z tytułu składek oraz rozłożenie należności na raty
następuje w formie umowy.
2. Od składek, które rozłożono na raty, nie nalicza się odsetek za zwłokę począwszy od następnego dnia po dniu wpływu wniosku o udzielenie
tych ulg.
3. Jeżeli dłużnik nie spłaci w t erminie ustalonych przez Zakład rat, poz ostała kwota staje się
natychmiast wymagalna wraz z odsetkami za zwłokę naliczonymi na zasadach określon ych w ustawie – Ordynacja podatkowa.
4. W pr zypadkach, o których mowa w us t. 1,
Zakład ustala opłatę prolongacyjną na zasadach
i w wysokości przewidzianej w ustawie – Ordynacja
podatkowa dla podatk ów stanowiących dochód
budżetu państwa.
Art. 30. [Wyłączenia ze stosowania przepisów
ustawy]
Do składek finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek nie s tosuje
się art. 28 i 29.
Art. 31. [Stosowanie przepisów Ordynacji podatkowej]
Do należności z tytułu składek stosuje się odpowiednio: art. 12, art. 26, art. 29 § 1 i 2, ar t. 33,
art. 33a, ar t. 33b, ar t. 51 § 1, art. 55, ar t. 59 § 1
pkt 1, 3, 4, 8 i 9, art. 60 § 1, art. 61 § 1, art. 62 § 1,
3–5, art. 72 § 1 pkt 1 i 4 i § 2, ar t. 73 § 1 pkt 1
i 5, ar t. 77b § 1 i 2, ar t. 91, art. 93, ar t. 93a–93c,
art. 93e, art. 94, art. 97 § 1 , art. 98 § 1 i 2 pkt 1 ,
2, 5 i 7, ar t. 100, art. 101, art. 105 § 1 i 2, ar t. 106
§ 1 i 2, ar t. 107 § 1, 1a, i 2 pkt 2 i 4, ar t. 108 § 1
i 4, ar t. 110 § 1, § 2 pkt 2, § 3, ar t. 111 § 1–4 i 5
pkt 1, art. 112, art. 113, art. 114, art. 115, art. 116,
art. 116a, art. 117, art. 118 § 1 i 2 oraz ar t. 119
ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa.
Kodeks kadr i płac
44
Art. 32. [Odpowiednie stosowanie przepisów
w odniesieniu do FP, FGŚP, FEP]
Do składek na F undusz Pracy, Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz na ubezpieczenie zdrowotne w zakresie: ich pobor u, egzekucji, wymierzania odsetek za zwłokę i dodat-
kowej opłaty, przepisów karnych, dokonywania
zabezpieczeń na w szystkich nieruchomościach,
ruchomościach i praw ach zbywalnych dłużnika,
odpowiedzialności osób trzecich i spadkobierców
oraz stosowania ulg i umor zeń stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne.
KOMENTARZ
Rozdział 3. Zasady ustalania składek
na ubezpieczenia społeczne [art. 15–32]
Stopy procentowe składek na ubezpieczenia emer ytalne, rentowe i chorobowe są jednakowe
dla wszystkich ubezpieczonych. Natomiast stopa procentowa składki wypadkowej jest zróżnicowana dla poszczególnych płatników składek i ustalana w zależności od poziomu i skutków zagrożeń zawodowych. Zasady jej ustalania reguluje ustawa z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu
społecznym z t ytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych – j.t. Dz.U . z 2009 r., Nr 167,
poz. 1322 ze zm.) – dalej ustawa wypadkowa.
1. Stopy procentowe składek na ubezpieczenia społeczne
1.1. Składka wypadkowa
Przedsiębiorcom podlegającym wpisowi do r ejestru REGON, którzy zgłaszali do ubezpieczenia wypadkowego w popr zednim roku co najmniej 10 ubezpieczonych or az złożyli ZUS IW A za
ostatnie 3 lat a, stopę procentową określa ZUS. Pozostali płatnicy samodzielnie ust alają stopę
procentową składki wypadkowej.
Stopa procentowa składki na ubezpieczenie
wypadkowe dla płatnik a składek zgłaszającego
UWAGA!
do ubezpieczenia wypadkowego nie więce j niż
Stopę procentową składki na ubezpieczenie wypad9 ubezpieczonych wynosi 50% najwyższe j stopy
kowe dla grupy działalności ustala się w zależności
procentowej ustalonej na dany r ok składkowy
od kategorii ryzyka ustalonej dla tej grupy.
dla grup działalności, zgodnie z zasadami okr eślonymi w art. 30 ustawy wypadkowej.
Liczbę ubezpieczonych ustala się jako iloraz:
■ sumy ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu wypadk owemu w ciągu poszczególnych
miesięcy poprzedniego roku kalendarzowego i
■ liczby miesięcy, przez które płatnik składek był w popr zednim roku kalendarzowym zgłoszony
w ZUS co najmniej 1 dzień.
Jeżeli płatnik składek jest zgłaszany w ZUS w okr esie od 1 st ycznia danego roku do 31 marca
następnego roku, liczbę ubezpieczonych, ust ala się na podst awie liczby ubezpieczonych podlegających zgłoszeniu do ubezpieczenia wypadk owego w miesiącu k alendarzowym, od kt órego
płatnik składek został zgłoszony w ZUS.
Stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe dla płatnika składek zgłaszającego do
ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych ustala ZUS jako iloczyn:
■ stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe określonej dla grupy działalności, do
której należy płatnik składek, i
■ wskaźnika korygującego ustalonego dla płatnika składek.
Grupy działalności, kategorie ryzyka oraz stopy procentowe składki na ubezpieczenie wypadkowe dla grup działalności zostały określone w załączniku nr 2 do rozporządzenia z 29 listopada
luty 2015
IFK
2002 r. w spr awie zróżnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne
z tytułu wypadków przy pracy i chor ób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych
i ich skutków (j.t. Dz.U. z 2013 r., poz. 878).
Składki na ubezpieczenie wypadk owe są
w całości finansowane przez płatników składek.
45
UWAGA!
Stopa procentowa składki wypadkowej obowiązuje
przez 12 miesięcy, począwszy od 1 kwietnia danego
roku do 31 marca roku następnego.
1.2. Składka emerytalna
Składka na ubezpieczenie emerytalne m.in. pracowników, nakładców, zleceniobiorców (i osób
z nimi współpracujących) jest finansowana w równych częściach przez płatników składek i ubezpieczonych (po 9,76%).
1.3. Składka rentowa
■
■
Składka na ubezpieczenia rentowe wymienionych wyżej osób jest f inansowana przez:
ubezpieczonego w wysokości 1,5% podstawy wymiaru,
płatnika składek w wysokości 6,5% podstawy wymiaru.
1.4. Składka chorobowa
Składkę chorobową w wysokości 2,45% podstawy wymiaru finansuje w całości ubezpieczony,
np. pracownik, zleceniobiorca.
2. Finansowanie składek
Składki na ubezpieczenia emer ytalne, rentowe i wypadkowe osób świadczących pracę na podstawie umowy uakt ywniającej (niań) obliczone od podst awy, którą stanowi kwota nie wyższa niż
minimalne wynagrodzenie za pracę, finansuje budżet państwa za pośr ednictwem ZUS. Natomiast
składki obliczane od podstawy wymiaru ponad kwotę minimalnego wynagrodzenia opłaca płatnik
składek (rodzice) oraz ubezpieczony (niania) na zasadach dotyczących zleceniobiorców.
Składki na ubezpieczenia emer ytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe:
■ osób prowadzących pozarolniczą działalność,
■ osób, które nie spełniają warunków do objęcia tymi ubezpieczeniami obowiązkowo,
finansują w całości, z własnych środków, sami ubezpieczeni.
Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, chorobowe i wypadkowe osób współpracujących finansuje w całości z własnych środków osoba prowadząca pozarolniczą działalność.
Składki na ubezpieczenia emer ytalne i r entowe osób pr zebywających na ur lopach wychowawczych, osób, o kt órych mowa w ar t. 6a ust. 1, lub osób pobier ających zasiłek macier zyński
albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego oraz składki na ubezpieczenie emerytalne osób,
o których mowa w art. 6b ust. 1, finansuje w całości budżet państwa za pośrednictwem ZUS.
Za bezrobotnych z pr awem do zasiłku, świadczenia integracyjnego lub st ypendium składki na
ubezpieczenia emerytalne i rentowe finansują w całości powiatowe urzędy pracy z Funduszu Pracy.
3. Obowiązki płatników składek
Płatnicy składek obliczają, r ozliczają i po po trąceniu części składek ze śr odków ubezpieczonych przekazują co miesiąc do ZUS w całości składki na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz
na FP i FGŚP za ubezpieczonych, o których mowa w art. 16 ust. 1–3, 5, 6 i 9–12 ustawy systemowej, m.in. za pracowników, zleceniobiorców, nakładców, posłów i senatorów.
W przypadku ubezpieczonych zatrudnionych na podstawie umowy uaktywniającej oraz przebywających na urlopach wychowawczych składki na ubezpieczenia emer ytalne i rentowe:
■ obliczają płatnicy składek,
■ opłaca ZUS (art. 17 ustawy systemowej).
IFK
Kodeks kadr i płac
46
4. Ustalanie podstawy wymiaru składek
■
■
■
W zależności od tytułu podlegania ubezpieczeniom podstawę wymiaru składek stanowią m.in.:
przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób f izycznych,
kwota zadeklarowana przez ubezpieczonego (z zastrzeżeniem ustawowego minimum),
kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę (np. w przypadku duchownych).
4.1. Podstawa wymiaru składek pracowników
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pr acowników stanowi przychód. Za
przychody ze stosunku pracy uważa się w szelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w natur ze bądź ich ekwiwalent y, bez względu na źr ódło finansowania tych
wypłat i świadczeń, a w szczególności:
■ wynagrodzenia zasadnicze,
■ wynagrodzenia za godziny nadliczbowe,
■ różnego rodzaju dodatki,
■ nagrody,
■ ekwiwalenty za niewykorzystany urlop,
■ wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, świadczenia
pieniężne ponoszone za pracownika,
■ wartość innych nieodpłatnych świadczeń,
■ wartość świadczeń częściowo odpłatnych.
W podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pr acownika uwzględnia się pr zychody otrzymane lub postawione do dyspozycji w danym miesiącu, pod warunkiem że nie zostały
wyłączone z oskładkowania.
W przypadku pracowników, którzy zawarli umowę cywilnopr awną (zlecenia, agency jną,
UWAGA!
umowę o dzieło itp.) z własnym pr acodawcą lub
W podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia spoz innym podmiotem, ale w r amach której świadczą prace na r zecz swojego pracodawcy, w podłeczne pracowników nie uwzględnia się wynagrodzestawie wymiaru składek na ubezpieczenia emer ynia za czas niezdolności do pracy ani zasiłków.
talne i r entowe uwzględnia się r ównież przychód
z tytułu tej umowy. W tej sytuacji płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne jest pr acodawca (uchwała SN z 2 wr ześnia 2009 r., II UZP 6/09,
OSNP 2010/3–4/46). Wynagrodzenie za pr acę należy zsumować z pr zychodem uzyskanym przez
pracownika z umowy cywilnoprawnej i od łącznej kwoty naliczyć składki na ubezpieczenia społeczne.
PRZYKŁAD
Magdalena B. jest zatrudniona na stanowisku asystentki biura zarządu w spółce z o.o. z miesięcznym wynagrodzeniem w wysokości 3500 zł. Jednocz eśnie od 1 s tycznia 2015 r. wykonuje na pods tawie umowy zlecenia zaw artej ze spółką tłumaczenia dokumentów na język
francuski. Z tego tytułu otrzymuje 2500 zł miesięcznie. W tej sytuacji spółka powinna wykazać
w imiennym raporcie ZUS R CA Magdaleny B. podstawę wymiaru składek na ubezpiecz enia
społeczne w wysokości 6000 zł i od tej kwoty naliczyć składki na ww. ubezpieczenia.
Oskładkowaniu podlega r ównież honorarium autorskie wypłacone pr acownikowi za utwór
stworzony przez niego w r amach stosunku pracy. Sąd Najwyższy w uchwale z 1 4 lutego 2012 r.
(III UZP 4/11, OSNP 2012/15–16/198) stwierdził, że: „(…) wynagrodzenie za pracę z tytułu nabycia przez pracodawcę z mocy prawa autorskich praw majątkowych do utworu stworzonego przez
pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy stanowi podstawę wymiaru
składek na ubezpieczenie emer ytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe (…)”.
luty 2015
IFK
47
PRZYKŁAD
Piotr K. jes t zatrudniony w f irmie komputerowej jako programista. W ramach umowy
o pracę s tworzył program do pozy cjonowania stron internetowych, za co o trzymał od
pracodawcy dodatkowe wynagrodzenie (honorarium). Pracodaw ca powinien naliczyć
składki na ubezpieczenia nie tylko od wynagrodzenia za pracę, ale takż e od wypłaconego pracownikowi honorarium z tytułu nabycia autorskich praw majątkowych do programu
komputerowego.
4.2. Podstawa wymiaru składek zleceniobiorców
Zasadniczo podstawę wymiaru składek zleceniobior ców oraz ubezpieczonych podlegających
dobrowolnie ubezpieczeniom emer ytalnemu i rentowym stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż kwota minimalnego wynagrodzenia (art. 18 ust. 7 ustawy systemowej). Natomiast
przychód będzie st anowił podstawę wymiaru składek wówczas, gdy w umowie agency jnej lub
umowie zlecenia albo w innej umowie o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, określono odpłatność za jej wykonywanie:
■ kwotowo,
■ w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo
■ prowizyjnie (art. 18 ust. 3 ustawy systemowej).
Na tych samych zasadach ust alana jest podst awa wymiaru składek osób zatr udnionych na
podstawie umowy uaktywniającej (niań) – art. 18 ust. 5c ustawy systemowej.
4.3. Podstawa wymiaru składek osób prowadzących pozarolniczą działalność
W przypadku osób pr owadzących pozarolniczą działalność or az osób z nimi w spółpracujących podstawę wymiaru składek st anowi zadeklarowana kwota, nie niższa niż 60%
prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego pr zyjętego do ust alenia kwoty
ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w tr ybie art. 19 ust. 10 ustawy systemowej na dany r ok kalendarzowy. Tak ustalona podstawa wymiaru obowiązuje od
1 stycznia do 31 grudnia danego roku (art. 18 ust. 8 ust awy systemowej). Jest to tzw. ustawowe minimum, od którego przedsiębiorcy są zobowiązani opłacać składki na ubezpieczenia
społeczne. Mogą oni zatem do podstawy wymiaru zadeklarować wyższą kwotę. ZUS nie może
tego kwestionować.
Jak stwierdził SN w wyroku z 12 kwietnia 2012 r. (I UK 350/11): „(…) podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osób pr owadzących pozarolniczą działalność została określona
inaczej niż w pr zypadku ubezpieczonych, co do kt órych podstawę tę odniesiono do pr zychodu
w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób f izycznych (…). Łączy się t o ze specyfiką działalności prowadzonej na własny r achunek i tr udnościami przy określaniu przychodu
z tej działalności. Z tych względów określenie wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ustawodawca pozostawił osobom prowadzącym pozarolniczą działalność (…).
W konsekwencji w przypadku tych ubezpieczonych obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i ich wysokość nie są powiązane z osiągniętym faktycznie przychodem, lecz wyłącznie z istnieniem t ytułu ubezpieczenia i zadeklar owaną przez ubezpieczonego kwotą, niezależnie
od tego, czy ubezpieczony osiąga przychody i w jakiej wysokości (…). Po stronie osoby prowadzącej pozarolniczą działalność istnieje zatem uprawnienie do zadeklarowania w granicach zakreślonych ustawą dowolnej kwoty jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, wobec
czego sposób w jaki realizuje to uprawnienie zależy wyłącznie od jej decyzji. Ingerencja w tę sferę
jakiegokolwiek innego podmiotu jest więc niedopuszczalna, chyba że ma wyr aźne umocowanie
w przepisach (…)”.
W 2015 r. prognozowane przeciętne miesięczne wynagrodzenie wynosi 3959 zł. Zat em podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2015 r.
jest kwota 2375,40 zł.
IFK
Kodeks kadr i płac
48
Wysokość składek na ubezpieczenia społeczne w 2015 r. (dla przedsiębiorcy opłacającego składki od kwoty 2375,40 zł)
Rodzaj składki
Kwota
Ubezpieczenie emerytalne (19,52%)
463,68 zł
Ubezpieczenia rentowe (8%)
190,03 zł
Ubezpieczenie chorobowe (2,45%)
58,20 zł
Ubezpieczenie wypadkowe (1,93%)*
45,85 zł
* Wysokość stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe od 1 kwietnia 2015 r. może ulec zmianie.
Za miesiąc, w kt órym nastąpiło odpowiednio objęcie ubezpieczeniami emer ytalnym i rentowymi lub ich ust anie i jeżeli tr wały one t ylko przez część miesiąca, kwo tę najniższej podstawy
wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie:
■ dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i
■ mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu.
Powyższe zasady zmniejszania najniższej podstawy wymiaru składek stosuje się odpowiednio
w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, jeżeli z tego tytułu ubezpieczony spełnia warunki do przyznania zasiłku (art. 18 ust. 9 i 10 ustawy systemowej).
PRZYKŁAD
Przedsiębiorca rozpoczął prowadzenie działalności gospodarcz ej od 19 stycznia 2015 r.
Składki na ubezpieczenia społeczne za s tyczeń br. powinny zostać naliczone od podstawy
nie niższej niż 996,14 zł, co wynika z następujących obliczeń:
2375,40 zł (podstawa wymiaru składek za styczeń br.) : 31 (liczba dni stycznia) × 13 (liczba dni
podlegania ubezpieczeniom w styczniu) = 996,14 zł.
Należy zwrócić uwagę na rozbieżności dotyczące wykładni tego przepisu w orzecznictwie.
Zdaniem Sądu Apelacy jnego w L ublinie wyrażonym w wyr oku z 11 czerwca 2014 r. (III AUa
361/14) możliwość pr oporcjonalnego obniżenia podst awy wymiaru składek, o kt órym mowa
w art. 18 ust. 9 i 1 0 ustawy systemowej, przysługuje tylko tym osobom, które do podstawy wymiaru składek zadeklar owały 60% pr ognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagr odzenia
i opłacają składki w najniższej obowiązującej je wysokości.
Natomiast Sąd Apelacy jny w Łodzi w wyr oku z 19 lutego 2014 r. (III AUa 705/13) uznał, że
zarówno osoby, które opłacają składki od kwo ty minimalnej podstawy wymiaru składek, jak
i osoby, które zadeklarowały podstawę wymiaru składek w kwocie wyższe j niż minimalna, mogą
dokonać proporcjonalnego jej zmniejszenia w miesiącu, w kt órym nastąpiło objęcie ubezpieczeniem, lub w przypadku gdy choroba trwała przez część miesiąca.
ZUS jednak nadal stoi na stanowisku, że proporcjonalne obniżenie podstawy wymiaru składek
dotyczy tylko tych płatników, którzy deklarują ją w najniższej kwocie.
4.4. Podstawa wymiaru składek przedsiębiorców rozpoczynających działalność
gospodarczą
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i r entowe osób r ozpoczynających
prowadzenie działalności gospodarczej w okr esie pierwszych 24 miesięcy k alendarzowych od
dnia rozpoczęcia wykonywania działalności stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż
30% kwoty minimalnego wynagrodzenia.
Prawo do opłacania składek ZUS na preferencyjnych warunkach przysługuje przedsiębiorcy, który:
■ rozpoczyna prowadzenie działalności gospodarczej,
■ kontynuuje prowadzenie działalności gospodarczej po przerwie dłuższej niż 60 miesięcy,
luty 2015
IFK
49
przed rozpoczęciem wykonywania działalności gospodarczej w Polsce prowadził działalność
w innym państwie UE, EOG lub Szwajcarii i z t ego tytułu podlegał ustawodawstwu tego państwa (nie podlegał ubezpieczeniom w P olsce). Wcześniejsze prowadzenie działalności gospodarczej w krajach UE podlegające tamtemu ustawodawstwu w rozumieniu ustawy systemowej
nie jest uznawane za działalność prowadzoną w Polsce,
■ przed rozpoczęciem działalności gospodarczej był zatr udniony na podst awie m.in. umowy
zlecenia, umowy o świadczenie usług, umowy agencyjnej i w ramach prowadzonej działalności
świadczy usługi na r zecz byłego zlecenioda wcy będące wcześnie j przedmiotem ww. umowy
cywilnoprawnej.
■
PRZYKŁAD
Przedsiębiorca rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej 1 s tycznia 2015 r. W ramach działalności świadczy usługi w zakresie doradztw a informatycznego dla spółki, w kt órej wcześniej (tj. w okresie od 1 lut ego 2010 r. do 31 grudnia 2014 r.). wykonywał te same
czynności na podstawie umowy zlecenia. W tej sytuacji przedsiębiorca może opłacać składki
od obniżonej podstawy wymiaru składek (nie niższ ej niż 30% minimalnego wynagr odzenia
za pracę), ponieważ z firmą, dla której w ramach prowadzonej działalności świadczy usługi,
łączyła go umowa zlecenia, a nie stosunek pracy.
■
■
■
■
■
Obniżonych składek nie mogą opłacać osoby, które m.in.:
prowadzą lub w okr esie ostatnich 60 miesięcy k alendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność;
wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem
rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w popr zednim roku kalendarzowym
wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej,
są lub w okresie ostatnich 60 miesięcy przed rozpoczęciem wykonywania działalności gospodarczej były wspólnikami spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej, jednoosobowej sp. z o.o.,
prowadzą lub w okr esie ostatnich 60 miesięcy pr owadziły niepubliczną szkołę, placówkę itp.
na podstawie ustawy o systemie oświaty,
wcześniej podlegały ubezpieczeniom jak o osoby w spółpracujące z osobami pr owadzącymi
pozarolniczą działalność, jeżeli w ramach prowadzonej obecnie działalności wykonują te same
czynności, które wykonywały jako osoby współpracujące, na podstawie umowy o pracę.
PRZYKŁAD
Przedsiębiorca rozpocznie prowadzenie działalności gospodarczej (zakład fryzjerski) od 1 marca
2015 r. Wcześniej prowadził działalność w tym zakresie od 1 czerwca do 31 grudnia 2012 r. W tym
przypadku przedsiębiorca nie będzie uprawniony do opłacania składek ZUS na preferency jnych
warunkach, ponieważ nie spełnia w arunku nieprowadzenia działalności gospodarczej w okresie
ostatnich 60 miesięcy kalendar zowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej. Przedsiębiorca będzie zobowiązany do opłacania składek na zasadach ogóln ych,
tj. od podstawy wymiaru nie niższej niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
Nie każdy rodzaj czynności wykonywanych na rzecz byłego pracodawcy wyklucza zastosowanie
ulgi w opłacaniu składek. Chodzi tu o czynnoś ci faktycznie wykonywane w ramach obowiązków
pracowniczych na danym st anowisku, a nie o czynności, które pracownik mógłby wykonywać
ze względu na posiadane kwalif ikacje. Zakaz wykonywania czynności w r amach prowadzonej
działalności gospodarczej na r zecz byłego pracodawcy obowiązuje pr zez cały okres 24 miesięcy
kalendarzowych. Oznacza to, że z chwilą gdy przedsiębiorca zacznie świadczyć usługi na rzecz byłego pracodawcy, będzie zobowiązany opłacać składki na ogólnych zasadach (od zadeklarowanej
kwoty nie niższej niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia).
IFK
Kodeks kadr i płac
50
W przypadku osób rozpoczynających działalność podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w 2015 r. wyniesie 525 zł (tj. 30% z 1750 zł).
Wysokość składek na ubezpieczenia s połeczne w 2015 r. (dla przedsiębiorcy opłacającego składki od kwoty 525 zł)
Rodzaj składki
Kwota
Ubezpieczenie emerytalne (19,52%)
102,48 zł
Ubezpieczenia rentowe (8%)
42,00 zł
Ubezpieczenie chorobowe (2,45%)
12,86 zł
Ubezpieczenie wypadkowe (1,93%)*
10,13 zł
* Wysokość stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe od 1 kwietnia 2015 r. może ulec zmianie.
4.5. Podstawa wymiaru składek członków rad nadzorczych
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i rentowe członków rad nadzorczych
stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób f izycznych (w tym
również przychód z działalności wykonywanej osobiście, niezależnie od sposobu ich powołania),
z wyłączeniem t ych składników przychodu, które nie st anowią podstawy wymiaru składek na
podstawie § 2 ust. 1 rozporządzenia z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i rentowe (Dz.U. Nr 161, poz. 1106
ze zm.), m.in. należności z tytułu podróży służbowych, nagród jubileuszowych.
PRZYKŁAD
Od 26 stycznia 2015 r. Piotr P. został powołany do rady nadzorczej w spółce akcyjnej, z miesięcznym wynagrodzeniem w kwocie 2500 zł. W związku z t ym spółka zgłosiła Pio tra P. do
ubezpieczeń emerytalno-rentowych oraz do ubezpieczenia zdrowotnego. W lutym br. oprócz
wynagrodzenia Piotr P. otrzymał zwrot należności z t ytułu podróży służbowej w wysokości
1200 zł. Podstawę wymiaru składek ZUS za lut y 2015 r. stanowi tylko kwota wynagrodzenia
w wysokości 2500 zł.
4.6. Podstawa wymiaru składek osób przebywających na urlopie
wychowawczym oraz sprawujących opiekę nad dzieckiem
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i rentowe osób przebywających na urlopie wychowawczym oraz osób sprawujących osobistą opiekę nad dzieckiem stanowi kwota 60%
prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 ustawy systemowej
na dany rok kalendarzowy. Jest to maksymalna kwota podstawy wymiaru, jaką można zastosować
do osób przebywających na urlopie wychowawczym lub osób sprawujących opiekę, z tym że:
■ dla osób przebywających na urlopie wychowawczym podstawa wymiaru nie może być:
– wyższa niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop wychowawczy,
– niższa niż 75% kwo ty minimalnego wynagrodzenia; składka w nowej wysokości obowiązuje
od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku;
■ dla osób sprawujących opiekę nad dzieckiem, o kt órych mowa w ar t. 6a (np. kt óre wykonywały umowę zlecenia niepr zerwanie co najmniej przez 6 miesięcy i zapr zestały wykonywania
tej umowy), podstawa wymiaru nie może być:
– wyższa niż przeciętna miesięczna kwota stanowiąca podstawę wymiaru składek w okresie 6 miesięcy kalendarzowych poprzedzających okres sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem i
– niższa niż 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia;
luty 2015
IFK
■
51
dla osób sprawujących opiekę nad dzieckiem, o których mowa w art. 6b (np. zleceniobiorców
wykonujących umowę zlecenia niepr zerwanie przez okres krótszy niż 6 miesięcy), podst awę
wymiaru stanowi 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia.
5. Roczne ograniczenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia
emerytalne i rentowe
Roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i r entowe ubezpieczonych
(objętych zarówno obowiązkowymi, jak i dobrowolnymi ubezpieczeniami społecznymi) w danym
roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwo ty odpowiadającej 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodar ce narodowej na dany r ok kalendarzowy, określonego w ust awie budżetowej, ustawie o pr owizorium budżetowym lub ich
projektach, jeżeli odpowiednie ustawy nie zostały uchwalone. W 2015 r. wynosi ona 118 770 zł.
Do osiągnięcia ww. kwoty składki na ubezpieczenia emer ytalne i rentowe oblicza się i pr zekazuje do ZUS od podstawy wymiaru ustalonej zgodnie z ar t. 18 ustawy systemowej. Od nadwyżki
ponad kwotę rocznego ograniczenia podstawy nie pobiera się składek na ubezpieczenia emer ytalne i rentowe do końca roku kalendarzowego. Płatnik składek jest nadal zobowiązany do obliczania i przekazywania składek na ubezpieczenia chorobowe i wypadkowe.
PRZYKŁAD
Ryszard C. zarabia miesięcznie 25 200 zł. Wynagrodzenie jest płatne do 30. dnia danego miesiąca. Za okres od s tycznia do maja 20 15 r. osiągnie przychód w wysokości 126 000 zł. Ze
względu na to, że w 2015 r. kwota 30-krotności wynosi 118 770 zł, podstawa wymiaru składek
zostanie przekroczona w maju br. o kwotę 7230 zł. W celu ustalenia, od jakiej kwoty powinny
być opłacone składki za maj br., kwotę wynagrodzenia należy pomniejszyć o kwotę przekroczenia rocznej podstawy wymiaru składek: 25 200 zł – 7230 zł = 1 7 970 zł.
W tej sytuacji składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za maj 2015 r. pracodawca powinien naliczyć od kwoty 17 970 zł. Natomiast podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia
chorobowe i wypadkowe (a także zdrowotne po us tawowych odliczeniach) będzie kw ota
wynagrodzenia, tj. 25 200 zł.
Jeżeli do opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest zobowiązany więcej niż
jeden płatnik składek, ubezpieczony powinien zawiadomić wszystkich płatników składek o pr zekroczeniu kwoty rocznej podstawy wymiaru składek, składając stosowne oświadczenie.
Wzór oświadczenia
Wrocław, 5 maja 2015 r.
Anna Kowalska
ul. Tramwajowa 15
53–457 Wrocław
IKAR SA.
ul. Wiśniowa 126/7
50-145 Wrocław
Dział Kadr i Płac
OŚWIADCZENIE
Informuję, że łączne wynagr odzenie stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i r entowe ze st osunku pracy w obu zakładach pr acy, w kt órych jestem
zatrudniona, w czerwcu br. przekroczy kwotę 30-krotności.
Zatem proszę o naliczenie składek na ww. ubezpieczenia za ten miesiąc od kwoty 3150 zł,
tj. od kwoty brakującej do osiągnięcia rocznego limitu.
Z poważaniem
Anna Kowalska
IFK
Kodeks kadr i płac
52
PRZYKŁAD
Pracownica jest zatrudniona w dwóch firmach. W f irmie A otrzymuje miesięczne wynagrodzenie w kwocie 12 300 zł, natomiast w firmie B – 9800 zł. W sumie wynagr odzenie z tytułu
zatrudnienia za okres do s tycznia do czerwca 2015 r. wyniesie 132 600 zł. Tym samym przekroczy roczną podstawę wymiaru składek. W celu obliczenia podstawy wymiaru składek na
ubezpieczenia emerytalne i rentowe za czerwiec 2015 r. należy:
■ ustalić kwotę przekroczenia rocznej podstawy wymiaru składek:
132 600 zł (łączn y przychód od stycznia do czerwca br.) – 118 770 zł (roczna podstawa
wymiaru składek) = 13 830 zł,
■ ustalić podstawę wymiaru składek za czerwiec 2015 r.:
22 100 zł (łączny przychód miesięczny uzyskany w firmie A i B) – 1 3 830 zł (kw ota przekroczenia) = 8270 zł,
■ ustalić podstawę wymiaru składek u każdego z płatników składek według wzoru:
Z = (A x B) : C
gdzie:
Z – kwota przekroczenia podstawy wymiaru u danego płatnika,
A – łączna kwota przekroczenia,
B – przychód u danego płatnika za miesiąc, w kt órym doszło do przekroczenia rocznego limitu,
C – suma przychodów za miesiąc, w którym doszło do przekroczenia rocznego limitu.
Pracodawca A (wyliczenie podstawy wymiaru według wzoru):
(13 830 zł x 12 300 zł) : 22 100 zł = 7697,24 zł (kwota przekroczenia),
12 300 zł – 7697,24 zł = 4602,76 zł (podstawa wymiaru składek za czerwiec br.).
Pracodawca B (wyliczenie podstawy wymiaru według wzoru):
■ (13 830 zł x 9800 zł) : 22 1 00 zł = 6132,76 zł (kwota przekroczenia),
■ 9800 zł – 6132,76 zł = 3667,24 zł (podstawa wymiaru składek za czerwiec br.).
■
■
Za skutki błędnego zawiadomienia powodującego nieopłacenie należnych składek na ubezpieczenia emerytalne i r entowe odpowiada ubezpieczony. Jeśli zat em ubezpieczony, składając
oświadczenie w spr awie przekroczenia 30-krotności poda infor macje niezgodne ze st anem faktycznym, tak że powstanie zadłużenie z tytułu składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, jest
on zobowiązany do spłacenia całości tego zadłużenia.
Płatnik zaprzestaje opłacania składek z powodu osiągnięcia pr zez ubezpieczonego w danym roku kalendarzowym kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składki r ównież
w wyniku:
■ informacji uzyskanej z ZUS, że kwota ograniczenia została osiągnięta,
■ własnej dokumentacji płacowej.
W przypadku gdy z dok umentacji płacowej płatnika wynika, że w danym miesiącu nast ępuje
przekroczenie kwoty ograniczenia, płatnik oblicza i pr zekazuje składki na ubezpieczenia emer ytalne i rentowe tylko od tej części podstawy wymiaru składek, która nie spowoduje przekroczenia
kwoty ograniczenia.
ZUS zwraca składki obliczone i przekazane od nadwyżki ponad kwotę ograniczenia w terminie
30 dni od złożenia pr zez płatnika składek deklar acji rozliczeniowych korygujących i imiennych
raportów miesięcznych korygujących, złożonych w związku z przekroczeniem kwoty ograniczenia.
Po otrzymaniu zwrotu nadwyżki płatnik zobowiązany jest niezwłocznie zwr ócić ubezpieczonemu
finansowaną przez niego część składki na ubezpieczenie emer ytalne i rentowe.
W sytuacji gdy do o trzymania zwrotu składek upr awnionych jest kilku płatników, ZUS dzieli
kwotę nadpłaconych składek i zwraca ją płatnikom w takich częściach, w jakich opłacali składkę
w miesiącu, w którym nastąpiło przekroczenie kwoty ograniczenia.
luty 2015
IFK
53
Okres nieopłacania składek na ubezpieczenia emer ytalne i r entowe z t ytułu przekroczenia
w trakcie roku kalendarzowego kwoty rocznej podstawy wymiaru składek tr aktuje się jak okr es
ubezpieczenia.
6. Wyłączenia z podstawy wymiaru składek
Niektóre rodzaje przychodów są wyłączone z podst awy wymiaru składek. Katalog wyłączeń
określa rozporządzenie z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy
wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Wymienione w rozporządzeniu przychody nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i rentowe.
Wybrane przychody zwolnione z oskładkowania
Rodzaje przychodów wyłączonych z podstawy wymiaru:
■ nagrody jubileuszowe,
■ odprawy pieniężne przysługujące w związku z przejściem na emeryturę lub rentę,
■ odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z t ytułu wygaśnięcia lub roz-
wiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie
pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z pr awem wypowiedzenia umowy o pr acę lub
rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skr ócenia okresu jej wypowiedzenia, niewydania w t erminie
lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy,
■ odszkodowania wypłacone byłym pr acownikom po r ozwiązaniu stosunku pracy, na podst awie
umowy o zakazie konkurencji,
■ wartość finansowanych przez pracodawcę posiłków udostępnianych pracownikom do spożycia
bez prawa do ekwiwalentu z t ego tytułu – do wy sokości nieprzekraczającej miesięcznie kwo ty
190 zł,
■ diety i inne należności z tytułu podróży służbowej pracownika – do wy sokości określonej w prze-
pisach w spr awie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi
zatrudnionemu w państwowe j lub samor ządowej jednostce sfery budżetowej, z t ytułu podróży
służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju, a także część wynagrodzenia pracowników
zatrudnionych za granicą u polskich pr acodawców, z wyłączeniem osób wymienionych w ar t. 18
ust. 12 ustawy systemowej – w wy sokości równowartości diety przysługującej z t ytułu podróży
służbowych poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu, określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, z zastr zeżeniem że t ak ustalony miesięczny pr zychód tych osób, st anowiący podstawę
wymiaru składek, nie może być niższy od kwo ty przeciętnego wynagrodzenia, o kt órym mowa
w art. 19 ust. 1 ustawy systemowej,
■ środki otrzymywane na r ehabilitację zawodową, społeczną or az leczniczą osób niepełnospr aw-
nych na podst awie odrębnych przepisów, z zakładowego funduszu r ehabilitacji osób niepełnosprawnych albo zakładowego funduszu akt ywności, z wyłączeniem wynagr odzeń finansowanych
ze środków tych funduszy,
■ składniki wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za
czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, w myśl postanowień układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu,
jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłku,
■ korzyści materialne wynikające z układów zbior owych pracy, regulaminów wynagradzania lub
przepisów o wynagradzaniu, polegające na upr awnieniu do zakupu po cenach niższych niż det aliczne niektórych artykułów, przedmiotów lub usług oraz korzystaniu z bezpłatnych lub częściowo
odpłatnych przejazdów środkami lokomocji.
IFK
Kodeks kadr i płac
54
PRZYKŁAD
W związku z r ozwiązaniem umowy o pracę z pracownikiem na mocy por ozumienia stron
pracodawca wypłacił dodatkową rekompensatę w wysokości 2-krotnego miesięcznego wy nagrodzenia. Wypłacone świadczenie pozostaje w bezpośrednim związku z us taniem stosunku pracy, zatem rekompensata nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia
społeczne.
PRZYKŁAD
Firma finansuje pracownikom posiłki w wy sokości 225 zł miesięcznie. Do kw oty 190 zł wartość tych świadczeń nie stanowi podstawy wymiaru składek. Zatem oskładkowaniu będzie
podlegała tylko nadwyżka ponad 190 zł, tj. 35 zł.
ZUS Oddział w L ublinie w interpretacji z 12 lipca 2013 r. (sygn. DIl/200000/451/886/2013)
stwierdził, że: „(...) aby korzyść materialna nie rodziła obowiązku opłacania składek, to powinna
zostać przyznana pracownikowi na mocy postanowień układów zbiorowych pracy, regulaminów
wynagradzania lub pr zepisów o wynagr adzaniu, a t akże przybrać formę niepieniężną (formę
zakupu po cenach niższych niż det aliczne lub formę usługi), a w r ezultacie pracownik powinien
ponieść część kosztów zakupionej przez pracodawcę usługi”.
Od 1 st ycznia 2015 r., na mocy ust awy z 7 list opada 2014 r. o ułatwieniu wyk onywania działalności gospodarczej, wprowadzono jednolite zasady ust alania wartości pieniężnej
świadczenia z t ytułu wykorzystywania samochodu służbowego do celów pr ywatnych. I t ak,
wartość pieniężną świadczenia przysługującego pracownikowi z t ytułu wykorzystywania samochodu służbowego do celów pr ywatnych ustala się jako ryczałt w wysokości:
■ 250 zł miesięcznie – dla samochodów o po jemności silnika do 1600 cm3,
■ 400 zł miesięcznie – dla samochodów o po jemności silnika powyżej 1600 cm3.
W przypadku wykorzystywania przez pracowników samochodu służbowego do celów pr ywatnych przez część miesiąca war tość świadczenia ustala się za k ażdy dzień wykorzystywania
samochodu do celów pr ywatnych w wy sokości 1/30 w skazanego wyżej ryczałtu. Jeżeli ś wiadczenie pracownika jest częściowo odpłatne, to przychodem jest różnica pomiędzy kwotą ryczałtu a odpłatnoś cią ponoszoną pr zez pracownika. Tym samym oskładkowaniu podlega r óżnica
między tymi kwotami. Świadczenia te podlegają wyłączeniu z podstawy wymiaru składek jedynie
wówczas, gdy są pr zewidziane wyłącznie w układzie zbior owym, regulaminie wynagradzania lub
przepisach o wynagrodzeniu, nie mogą natomiast wynikać tylko z umowy o pracę.
Powyższe zwolnienie znajduje także zastosowanie do zleceniobiorców, jeżeli w umowie zlecenia
zostaną uregulowane kwestie świadczeń rzeczowych przysługujących zleceniobiorcom za częściową odpłatnością.
7. Ulgi w opłacaniu składek
Jeśli płatnik składek pr zewiduje, że nie będzie mógł opłacić należnych składek w t erminie
albo ich nie zapłacił, może zwrócić się do ZUS o zastosowanie jednej z ulg w opłacaniu składek.
W zależności od konkretnej sytuacji płatnik składek może st arać się o:
■ odroczenie terminu płatności składek,
■ rozłożenie na raty zaległych należności z tytułu składek bądź
■ umorzenie zaległości.
ZUS może wyrazić zgodę na odroczenie terminu płatności, rozłożenie na raty albo umorzenie
należności z t ytułu składek, z wyłączeniem składek f inansowanych ze śr odków ubezpieczonych
niebędących płatnikami. Do składek f inansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek nie stosuje się bowiem przepisów, które umożliwiają rozłożenie na raty, odroczenie
terminu płatności lub umorzenie należności z tytułu składek.
luty 2015
IFK
55
Oznacza to, że płatnik składek może wy stąpić o udzielenie ulgi w odniesieniu do składek na:
ubezpieczenia społeczne, z wyłączeniem składek f inansowanych ze środków pracowników lub
innych ubezpieczonych niebędących płatnik ami składek na własne ubezpieczenia (np. zleceniobiorców, chałupników),
■ Fundusz Pracy (FP) oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP),
■ Fundusz Emerytur Pomostowych (FEP).
■
Inaczej wygląda sytuacja osób prowadzących działalność gospodarczą, które opłacają składki
same za siebie. W ich pr zypadku ZUS może udzielić ulgi na całą kwo tę zadłużenia. U płatnik a,
który płaci składki sam za siebie, nie ma podziału na część f inansowaną przez płatnika i część
finansowaną przez ubezpieczonego. Dlatego w tym przypadku ulgą mogą być objęte składki na:
■ ubezpieczenia społeczne (tj. emer ytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe),
■ FP,
■ ubezpieczenie zdrowotne.
Jeżeli natomiast prowadzący działalność gospodar czą zatrudnia pracowników, ulgą można
objąć pełną kwotę składek należną za pr owadzącego działalność oraz składki należne za zatr udnionych pracowników w części finansowanej przez płatnika.
W przypadku płatników posiadających zadłużenie z t ytułu składek za okr es od 1 st ycznia
1999 r., w t ym z t ytułu składek na ubezpieczenia społeczne lub z t ytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne w częś ci f inansowanej przez ubezpieczonych, ZUS pozyt ywnie rozpatrzy
wniosek dłużnika o udzielenie ulgi w for mie układu ratalnego na należności z tytułu składek,
jeżeli dłużnik opłaci należnoś ci niepodlegające uldze wr az z odsetkami za zwłokę należnymi
od tych kwot.
Z kolei warunkiem pozytywnego rozpatrzenia wniosku o odr oczenie terminu płatności
składek jest ur egulowanie w ust awowym terminie kwoty odpowiadającej wysokości składki na ubezpieczenie emer ytalne oraz składki na ubezpieczenie zdr owotne za zatr udnionych
pracowników, a t akże za innych ubezpieczonych niebędących płatnik ami składek na własne
ubezpieczenia, za okr es, który ma zost ać objęty ewentualnym odr oczeniem. Jeśli natomiast
całość składek na ubezpieczenia społeczne lub na ubezpieczenie zdr owotne finansuje z własnych środków płatnik składek , ulgą w opłacaniu należnoś ci z t ytułu składek można ob jąć
pełną kwotę należności.
W przypadku dłużników, którzy nie opłacili w t erminie należności z t ytułu składek w częś ci
finansowanej przez ubezpieczonych, a wy stępują o umor zenie należności z t ytułu składek, ZUS
nie uzależnia rozpatrzenia wniosku w tym zakresie od uregulowania tych należności.
Brak możliwości udzielenia ulgi na część składek f inansowanych przez ubezpieczonych znajduje potwierdzenie m.in. w wyr oku Sądu Najwyższego z 24 czerwca 2008 r. (I UK 360/07). Sąd
stwierdził w nim, że z literalnego i niebudzącego wątpliwości interpretacyjnych brzmienia art. 30
ustawy systemowej wynika, iż pr zepisy art. 28 i 29 (do tyczące umorzenia, odroczenia płatności
oraz rozłożenia na r aty należności składkowych) nie znajdują zast osowania w odniesieniu do
składek finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnik ami składek. Oznacza t o, że
wskazanych w tym przepisie składek nie dotyczą ulgi w spłacie należności.
Odroczenie terminu płatności składki, rozłożenie należności z tytułu składek na raty czy umorzenie należności z t ytułu składek st anowi pomoc publiczną, jeżeli są udzielane pr zedsiębiorcy
i łącznie spełniają w szystkie przesłanki określone w ar t. 107 ust. 1 T raktatu o funkcjonowaniu
Unii Europejskiej. Dlatego przedsiębiorca powinien określić we wniosku o udzielenie ulgi, o jaką
pomoc publiczną się ubiega.
Czynności związane z załatwianiem wniosk ów o udzielenie ulgi w zapłacie należnoś ci z t ytułu składek pr acownicy ZUS mają obowiązek pode jmować z zachowaniem zasad okr eślonych
w przyjętych przez ZUS „Jednolit ych standardach udzielania ulg i umor zeń należności z t ytułu
składek”. Określają one podst awowe kryteria i w skazówki, którymi osoby upr awnione do r oz-
IFK
Kodeks kadr i płac
56
strzygania w spr awie udzielania ulg powinny się kier ować przy rozpatrywaniu wniosków w t ym
zakresie. Przewidują one m.in., że war unki, na jakich będą udzielane ulgi w zapłacie należnoś ci
z tytułu składek, będą uzależnione od uzyskanej przez przedsiębiorcę kategorii ratingu, a kategoria ratingu będzie ustalana dla pr zedsiębiorcy na podstawie analizy jego sytuacji ek onomiczno-finansowej.
7.1. Odroczenie terminu płatności a układ ratalny
W przypadku odroczenia terminu płatności następuje zmiana wynikającego z ustawy terminu
płatności na nowy, ustalony przez ZUS z płatnikiem. Aby uzy skać odroczenie terminu płatności,
płatnik musi wy stąpić z wnioskiem pr zed upływem t erminu płatności określonego ustawą. Po
upływie terminu płatności mamy do czynienia z zaległością, wobec której może być zastosowana
już tylko ulga w post aci układu r atalnego lub umor zenia. Oznacza to, że ulga w post aci odroczenia terminu płatności może być st osowana tylko wobec bieżących lub pr zyszłych należności
z tytułu składek.
W układzie r atalnym spłata zaległych należnoś ci jest r ozkładana na r aty. W związk u z odroczeniem terminu płatności, a t akże rozłożeniem zaległych należnoś ci na r aty naliczana jest
opłata prolongacyjna w wysokości połowy odsetek za zwłokę. W przypadku odroczenia terminu
płatności opłata jest naliczana od nast ępnego dnia po ust awowym terminie płatności do dnia
odroczenia włącznie, a pr zy układzie r atalnym – od dnia nast ępnego po dniu złożenia wniosk u
o układ ratalny do dnia zapłaty poszczególnych należności.
Odroczenie terminu płatności oraz rozłożenie zaległych należności na raty następuje w drodze
umowy zawieranej przez ZUS z płatnikiem. W tym zakresie nie stosuje się więc przepisów Kodeksu
postępowania administracyjnego.
Zgodnie z pr zyjętymi przez ZUS „Założeniami do st andardów obsługi klientów (...) pr zy rozpatrywaniu wniosków o udzielenie ulgi i umor zenie należności z t ytułu składek” (www.zus.pl)
wniosek o udzielenie ulgi, zmianę war unków udzielonej ulgi lub utr zymaniu w mocy udzielone j
ulgi powinien być r ozpatrzony niezwłocznie, nie pó źniej niż w t erminie 2 miesięcy od dnia jego
wpływu do ZUS.
Należy pamiętać, że złożenie w ZUS wniosk u o odroczenie terminu płatności składki nie gwarantuje udzielenia tej ulgi. W razie negatywnego rozpatrzenia przez ZUS wniosku w tym zakresie
płatnik składek jest zobowiązany opłacić należne składki wr az z odsetkami za zwłokę.
7.2. Rozłożenie zapłaty składek na raty
Spłata należności z t ytułu składek może zost ać rozłożona przez ZUS na r aty wówczas, gdy
płatnik nie opłaca składek w terminie i w związku z tym po jego stronie powstało zadłużenie. Co
ważne, ZUS może r ozłożyć na raty nie tylko już wymagalne należności z tytułu składek, ale również te należności z tytułu składek, które jeszcze nie są wymagalne, ale których płatnik składek nie
będzie w stanie spłacić, korzystając z ulgi w postaci odroczenia terminu płatności.
ZUS może r ozłożyć zapłatę składek na r aty ze względów gospodar czych lub z innych
przyczyn zasługujących na uwzględnienie, kt óre powinny być r ozumiane analogicznie jak
w przypadku odroczenia terminu płatności składek. Rozkładając płatność na r aty, ZUS
bierze pod uwagę możliwoś ci płatnicze płatnik a składek or az stan f inansów ubezpieczeń
społecznych.
Uwzględnienie wniosku o rozłożenie należności z tytułu składek na raty sprawia, że odsetki za
zwłokę nie są naliczane począw szy od dnia nast ępnego po dniu wpływu wniosk u w tej sprawie.
Rozłożenie należności z tytułu składek na raty powoduje również, że zostają zawieszone wcześniej
wszczęte i niezakończone postępowania egzekucyjne dotyczące tych należności.
7.3. Umorzenie zaległych należności
Umorzenie zaległych należnoś ci z t ytułu składek może być dok onane jedynie w pr zypadku
całkowitej ich nieściągalności.
luty 2015
IFK
57
Sytuacje, w których następuje całkowita nieściągalność składek
Całkowita nieściągalność występuje, jeżeli:
dłużnik zmarł, nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił majątek niepodlegający
egzekucji i jednocześnie brakuje następców prawnych oraz nie ma możliwości przeniesienia
odpowiedzialności za zadłużenie na osoby trzecie
sąd oddalił wniosek dłużnik a o ogłoszenie upadłoś ci lub postępowanie upadłościowe zostało umorzone z przyczyn wskazanych w art. 13 oraz art. 361 pkt 1 ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze, w szczególności jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania
nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku majątku, z którego można egzekwować zadłużenie, jak również nie ma możliwości przeniesienia odpowiedzialności na następców prawnych oraz osoby trzecie
naczelnik urzędu skarbowego lub k omornik sądowy stwier dził brak majątku, z kt órego
można prowadzić egzekucję
nie nastąpiło zaspokojenie należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym
wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu
egzekucyjnym lub jest oczywiste, że w postępowaniu nie uzyska się kwot przekraczających
wydatki egzekucyjne
Wyjątek dotyczy umorzenia należności za osoby opłacające składki wyłącznie za siebie. W ich
przypadku umorzenie może być dok onane także w razie braku całkowitej nieściągalności, jeżeli zobowiązany wykaże, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych
należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodziny. Przesłanki
umorzenia ze względu na szczególny int eres zobowiązanego są zawarte w rozporządzeniu z 31 lipca
2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (Dz.U. Nr 141, poz. 1365). Zgodnie z wykładnią ZUS będą t o takie okoliczności, jak:
■ ubóstwo zobowiązanego zagrażające jego dalszej egzystencji oraz sytuacja, gdy po uiszczeniu
należności z tytułu składek dłużnik nie będzie dy sponował środkami finansowymi pozwalającymi na zapewnienie podstawowych potrzeb życiowych,
■ nadzwyczajne zdarzenia losowe i klęski żywiołowe, w wynik u których opłacenie należnoś ci
z tytułu składek zagraża możliwości dalszego prowadzenia działalności,
■ choroba zobowiązanego lub członk ów jego najbliższej rodziny (np. małżonk a, dzieci, r odziców), nad którymi sprawuje on bezpośrednią opiekę – uniemożliwiająca pozyskiwanie dochodów niezbędnych do spłaty zadłużenia.
Należy pamiętać, że na mocy przywołanych przepisów, a także w świetle orzecznictwa sądowego dotyczącego tej kwestii, to na dłużniku ciąży obowiązek udowodnienia zarówno szczególnych
okoliczności mających wpływ na możliwość spłat y zadłużenia, jak i wy jątkowo trudnej sytuacji
materialnej, w kt órej uregulowanie zaległości spowodowałoby zbyt cię żkie skutki dla płatnik a
oraz jego rodziny.
Podobnie jak pr zy odroczeniu czy rozłożeniu na raty umorzeniem mogą być ob jęte jedynie składki
w części finansowanej przez płatnika, z tym że jeśli chodzi o osoby opłacające składki wyłącznie za siebie,
IFK
Kodeks kadr i płac
58
umorzeniem może być ob jęta pełna kwota zaległości. Jednak w pr zypadku osób opłacających składki
na własne ubezpieczenia umorzenie pociągnie za sobą niekorzystne skutki w zakresie późniejszego prawa do świadczeń. Wówczas ani okres, za który zostaną umorzone składki, ani ich kwo ta nie zostaną
uwzględnione przy ustalaniu prawa do przyszłej emerytury lub renty z ubezpieczeń społecznych.
W sprawach umarzania należności z tytułu składek ZUS stosuje przepisy Kodeksu postępowania
administracyjnego. W związku z tym rozstrzygnięcie w sprawie umorzenia następuje w drodze decyzji administracyjnej. Od tej decyzji nie przysługuje odwołanie do sądu powszechnego, lecz wniosek
do Prezesa ZUS o ponowne r ozpatrzenie sprawy. Od wydanej przez Prezesa ZUS decyzji w wynik u
ponownego rozpatrzenia sprawy przysługuje skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego.
Jeżeli dłużnik ma zaległe należnoś ci z tytułu składek zarówno za okres do 31 grudnia 1998 r.,
jak i za okr es od 1 st ycznia 1999 r., to należności te nie podlegają sumowaniu pr zy określaniu
osoby uprawnionej do ich umor zenia. W t akim przypadku dla k ażdej z t ych należności osoba
uprawniona do umorzenia jest ustalana odrębnie.
8. Odsetki
Od nieterminowo opłaconych składek należne są odsetki za zwłokę. Odsetki za zwłokę, koszty
egzekucyjne oraz dodatkowa opłata są w całości finansowane ze środków płatnika składek. Jeżeli
płatnik nie opłaci składek w terminie, to ma obowiązek zapłacić składki z odsetkami. Szczegółowe
zasady naliczania odsetek określa rozporządzenie z 22 sierpnia 2005 r. w sprawie naliczania odsetek za zwłokę oraz opłaty prolongacyjnej, a także zakresu informacji, które muszą być zawarte
w rachunkach (Dz.U. Nr 165, poz. 1373 ze zm.).
Odsetki są naliczane począw szy od następnego dnia po dniu, w kt órym upłynął termin płatności, do dnia zapłaty włącznie. Nie nalicza się odsetek, jeżeli ich wysokość nie przekracza kwoty
6,60 zł. Podstawą naliczenia odset ek jest należna kwo ta składek za dany miesiąc odr ębnie na
FUS, FEP, FP i FGŚP or az na ubezpieczenie zdr owotne. Płatnik, naliczając odsetki, powinien posłużyć się wzorem:
Kz x L x O
= On = Opz
365
gdzie poszczególne symbole i liczby oznaczają:
Kz
– kwotę zaległości,
L
– liczbę dni zwłoki,
O
– stawkę odsetek za zwłokę w stosunku rocznym,
365 – liczbę dni w roku,
On
– kwotę odsetek,
Opz – kwotę odsetek po zaokrągleniu.
Warto zwrócić uwagę, że od 1 st ycznia 2009 r. zaległości ujawnione przez płatnika w wyniku
złożenia deklaracji korygującej są obciążone odsetkami w zmniejszonej wysokości. Aby skorzystać
z możliwości zapłaty zmniejszonej kwoty odsetek, płatnik musi:
■ samodzielnie ujawnić zaległości przez złożenie deklar acji korygującej, złożyć w ZUS pisemne wyjaśnienie przyczyn korekty (uzasadnione jest pr zedstawienie obiektywnych okoliczności
wskazujących na konieczność dokonania korekty deklaracji rozliczeniowej) oraz
■ opłacić w terminie 7 dni od daty złożenia korekty zaległe składki ujawnione w deklaracji korygującej wraz z odsetkami.
W tym przypadku płatnik powinien naliczać składki według wzor u:
Kz x L x O 1
= On = Opz
365
gdzie poszczególne symbole i liczby oznaczają:
Kz
– kwotę zaległości,
L
– liczbę dni zwłoki,
O1
– obniżoną stawkę odsetek za zwłokę w stosunku rocznym,
365 – liczbę dni w roku,
On
– kwotę odsetek,
Opz – kwotę odsetek po zaokrągleniu.
luty 2015
IFK
59
Należy jednak pamięt ać, że w niekt órych
UWAGA!
przypadkach, mimo dopełnienia powyższych
Z obniżonej stawki odsetek za zwłokę nie może skorzywarunków, płatnik składek nie będzie miał pr astać płatnik, który złożył korekty dokumentów rozliwa do zast osowania obniżonej stawki odsetek
za zwłokę. Prawo to nie pr zysługuje bowiem czeniowych po doręczeniu zawiadomienia o zamiarze
płatnikowi składek wówczas, gdy k orekta do- wszczęcia kontroli przez ZUS.
kumentów rozliczeniowych następuje po doręczeniu zawiadomienia o zamiar ze wszczęcia
kontroli przez ZUS, a w pr zypadkach, w których nie stosuje się zawiadomienia – po zakończeniu
kontroli oraz wtedy, gdy korekta jest dokonywana w wyniku czynności sprawdzających ZUS.
9. Przedawnienie
Jest wiele okoliczności powodujących pr zerwanie bądź za wieszenie biegu t erminu przedawnienia. Przerwanie biegu t erminu przedawnienia powoduje, że od chwili ust ania okoliczności
powodującej przerwanie termin przedawnienia biegnie na nowo. W przypadku zawieszenia biegu
terminu przedawnienia termin ten nie biegnie od chwili pow stania okoliczności powodującej
zawieszenie do czasu jej ustania.
9.1. Przedawnienie składek nieopłaconych
Przedawnienie należności z t ytułu nieopłaconych składek powoduje wy gaśnięcie zobowiązania
(art. 59 § 1 pkt 9 Or dynacji podatkowej w zw. z art. 31 ustawy systemowej). Nie ulegają pr zedawnieniu należności z t ytułu składek zabezpieczone hipoteką lub zast awem, jednak po upływie
UWAGA!
terminu przedawnienia należności te mogą być
egzekwowane wyłącznie z pr zedmiotu hipoteki Bieg terminu przedawnienia nieopłaconych składek
lub zastawu do wysokości zaległych składek i od- zostaje zawieszony, jeżeli wydanie decyzji jest uzasetek za zwłokę liczonych do dnia przedawnienia. leżnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego
Bieg terminu przedawnienia nie r ozpoczyna się,
przez inny organ lub sąd.
a rozpoczęty ulega zawieszeniu od dnia zawarcia
umowy o odroczenie terminu płatności lub umowy o r atalnej spłacie zaległych należnoś ci z t ytułu składek do dnia t erminu płatności odroczonej
należności z tytułu składek lub zapłaty ostatniej raty.
Bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od dnia podjęcia pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należnoś ci z t ytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do
dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego.
Ogłoszenie upadłości powoduje przerwanie biegu terminu przedawnienia. Po przerwaniu bieg
terminu przedawnienia rozpoczyna się na nowo od dnia nast ępującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o ukończeniu postępowania upadłościowego lub jego umorzeniu.
Zawieszenie biegu terminu przedawnienia trwa do dnia, w którym decyzja innego organu stała
się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż przez 2 lata.
Bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia śmier ci spadkodawcy do dnia upr awomocnienia się postanowienia sądu o stwier dzeniu nabycia spadku albo zarejestrowania aktu
poświadczenia dziedziczenia, nie dłużej jednak niż do dnia, w kt órym upłynęły 2 lat a od śmierci
spadkodawcy.
W przypadku wydania pr zez ZUS decyzji ust alającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom
społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na t e ubezpieczenia
bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w kt órym decyzja stała się prawomocna.
Przedawnienie należności z t ytułu składek wynikających z decyzji o odpowiedzialnoś ci osoby
trzeciej lub następcy prawnego następuje po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego,
w którym została wydana decyzja.
IFK
Kodeks kadr i płac
60
Od 1 st ycznia 2012 r. należności z t ytułu składek ulegają pr zedawnieniu po upływie 5 lat od
daty ich wymagalności. Datą wymagalności jest termin, w którym składki powinny być opłacone
(art. 47 ust. 1 ust awy systemowej). Zmiana obowiązującego wcześnie j 10-letniego okresu przedawnienia należności została wprowadzona na mocy pr zepisów ustawy z 16 września 2011 r.
o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (Dz.U. Nr 232, poz. 1378 ze zm.),
dalej ustawa deregulacyjna. Ustawa deregulacyjna skróciła termin przedawnienia należności
w odniesieniu do składek nieopłaconych (należnych na r zecz ZUS), jak i opłaconych nienależnie
(gdy zwrotu domaga się płatnik składek).
9.2. Przedawnienie składek opłaconych nienależnie
Na mocy ustawy z 28 kwietnia 20 11 r. o zmianie ust awy o systemie ubezpieczeń społecznych
oraz niektórych innych ust aw (Dz.U. Nr 138, poz. 808) w odniesieniu do składek opłaconych
nienależnie wprowadzono rozwiązania adekwatne do tych, jakie mają zastosowanie w przypadku
dochodzenia należności przez ZUS. Nowelizacja wpr owadziła również 10-letni termin przedawnienia nienależnie opłaconych składek na ubezpieczenia społeczne pr zez płatnika równoważny
10-letniemu terminowi przedawnienia składek dochodzonych od płatnik ów przez ZUS, lecz t a
długość terminu przedawnienia składek opłaconych nienależnie obowiązywała t ylko do końca
2011 r. Począwszy od 1 stycznia 2012 r. przedawnienie nienależnie opłaconych składek następuje
po upływie 5 lat, licząc od dnia otrzymania zawiadomienia ZUS o kwocie nienależnie opłaconych
składek, a w przypadku braku takiego zawiadomienia – od dnia opłacenia składek .
Zawieszenie biegu terminu przedawnienia nienależnie opłaconych składek
Bieg terminu przedawnienia nienależnie opłaconych składek ulega zawieszeniu:
■ w przypadku wydania pr zez ZUS decyzji w spr awie nienależnie opłaconych składek – od dnia
wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna,
■ jeżeli wydanie decyzji w sprawie nienależnie opłaconych składek jest uzależnione od rozstrzygnięcia
zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd – do dnia, w którym decyzja innego organu stała
się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż na okres 2 lat,
■ od dnia śmierci spadkodawcy do dnia upr awomocnienia się postanowienia sądu o stwier dzeniu
nabycia spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia, nie dłuże j jednak niż do
dnia, w którym upłynęły 2 lata od śmierci spadkodawcy,
■ w przypadku wydania pr zez ZUS decyzji stwier dzającej brak obowiązku podlegania ubezpie-
czeniom społecznym lub obniżające j podstawę wymiaru składek na t e ubezpieczenia – od dnia
wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna.
Wniosek o zwrot nienależnie opłaconych składek płatnik składek może złożyć w ZUS dopier o
po stwierdzeniu nadpłaty. Z r eguły następuje ono po pr zekazaniu do ZUS dok umentów rozliczeniowych korygujących. ZUS nie w k ażdej sytuacji pr zychyli się do wniosk u płatnika o zwr ot
nadpłaconych składek, nawet jeżeli będą t o składki opłacone nienależnie. Kwo ty nienależnie
opłaconych składek podlegają w pier wszej kolejności zaliczeniu pr zez ZUS na poczet zaległych
lub bieżących składek, a dopiero w razie braku takich należności ZUS może, na wniosek płatnika
składek, dokonać ich zwrotu. W przypadku braku wniosku płatnika o zwrot nadpłaty ZUS zaliczy
ją na poczet przyszłych składek.
Nienależnie opłacone składki ZUS powinien zwrócić w terminie 30 dni od dnia wpływu wniosku. Uchybienie temu terminowi przez ZUS sprawia, że podlegają one oprocentowaniu w wysokości równej odsetkom za zwłokę pobieranym od zaległości podatkowych, od dnia złożenia wniosku
o ich zwrot.
Brak płatnika składek lub jego nast ępcy prawnego nie wyklucza możliwoś ci odzyskania przez
ubezpieczonego składek nienależnie opłaconych z jego śr odków. W t akim przypadku ZUS ma
luty 2015
IFK
61
obowiązek zawiadomienia ubezpieczonego o kwocie nienależnie opłaconych składek (w częś ci
finansowanej przez ubezpieczonego) i na jego wniosek dok onania ich zwr otu. W t ym zakresie
stosuje się odpowiednio pr zedstawione reguły zwrotu nienależnie opłaconych składek . A zatem
nienależnie opłacone składki podlegają zwr otowi w t erminie 30 dni od dnia złożenia wniosk u
o ich zwr ot, a uchybienie t emu terminowi sprawia, że kwo ta nienależnie opłaconych składek
podlega oprocentowaniu.
Termin przedawnienia należności składkowych wynosi obecnie 5 lat, jednak pr zez zastosowanie ustawy deregulacyjnej faktyczny okres przedawnienia może mieć różną długość – w zależności
od momentu, kiedy należność stała się wymagalna.
Zmiany terminów dochodzenia należności składkowych od 1999 r.
Okres obowiązywania
Składki nieopłacone
(zadłużenie po stronie
płatnika)
Składki opłacone
nienależnie
(zadłużenie po stronie
ZUS)
Akt prawny/zmiana
przepisów
1
2
3
4
1 stycznia 1999 r.
– 31 grudnia 2002 r.
termin przedawnienia termin na dochodzenie art. 24 ust. 4, 5, 6 i 7
– 5 lat
zwrotu – 5 lat
ustawy z 1 3 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych – Dz.U . Nr 1 37,
poz. 887 ze zm.
1 stycznia 2003 r.
– 7 maja 2008 r.
termin
przedawnienia termin na dochodzenie
– 10 lat ( z wyjątkiem zwrotu – 5 lat
składek na ubezpieczenie zdrowotne, które
w okresie od 1 st ycznia
1999 r. do 30 czer wca 2004 r. były ob jęte 5-letnim t erminem
przedawnienia)
art. 1 pkt 9 lit. a ust awy z 18 grudnia 2002 r.
o
zmianie ust awy
o systemie ubezpieczeń społecznych or az
o zmianie niekt órych
innych ustaw – Dz.U .
Nr 241, poz. 20 74 ze
zm.
możliwość przerwania brak możliwości zawielub zawieszenia biegu szenia biegu t erminu
terminu przedawnienia dochodzenia należności
8 maja 2008 r.
– 14 czerwca 2010 r.
termin przedawnienia
– 10 lat
(z wyjątkiem składek
na ubezpieczenie zdr owotne, które w okr esie
od 1 st ycznia 1999 r.
do 30 czer wca 2004 r.
były objęte 5-letnim
terminem przedawnienia)
termin na dochodzenie
zwrotu – 1 0 lat (z wy jątkiem
nienależnie
opłaconych
składek
na ubezpieczenie zdr owotne, których zwrotu
można było dochodzić w t erminie 5 lat)
– przepis obowiązujący
do 19 lipca 2011 r.
art. 3 pkt 1 lit. b ust awy z 28 mar ca 2008 r.
o
zmianie ust awy
o emeryturach i r entach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych
oraz niektórych innych
ustaw – Dz.U . Nr 6 7,
poz. 411
możliwość przerwania brak możliwości zawielub zawieszenia biegu szenia biegu t erminu
terminu przedawnienia dochodzenia należności
IFK
Kodeks kadr i płac
62
1
2
3
terminy na dochodzenie należności nie
obowiązują
wskutek
uchylenia niekonstytucyjnego przepisu przez
TK (z wy jątkiem składek na ubezpieczenie
zdrowotne,
których
zwrotu nadal można
możliwość przerwania było dochodzić w t erlub zawieszenia biegu minie 5 lat)
terminu przedawnienia
15 czerwca 2010 r.
– 19 lipca 2011 r.
termin przedawnienia
– 10 lat (z wy jątkiem
składek na ubezpieczenie zdrowotne, które
w okresie od 1 st ycznia
1999 r. do 30 czer wca 2004 r. były ob jęte 5-letnim t erminem
przedawnienia)
20 lipca 2011 r.
– 31 grudnia 2011 r.
termin przedawnienia – 10 lat
od 1 stycznia 2012 r.
termin przedawnienia – 5 lat
4
wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 26 maja
2010 r., sygn. akt P
29/08 – Dz.U. Nr 105,
poz. 668
art. 1 pkt 1 lit. e ust awy z 28 kwietnia 2011 r.
o zmianie ust awy o sy stemie ubezpieczeń spomożliwość przerwania lub zawieszenia biegu ter- łecznych oraz niektórych
innych ustaw – Dz.U .
minu przedawnienia
Nr 138, poz. 808
art. 11 pkt 1 ustawy
z 16 września 2011 r.
o redukcji niektórych
możliwość zawieszenia biegu t erminu przedaw- obowiązków obywanienia
teli i pr zedsiębiorców – Dz.U . Nr 232,
poz. 1378
Termin przedawnienia nieopłaconych składek r ozpoczyna się w dniu wymagalnoś ci składki,
a zatem w dniu terminu płatności obowiązującego danego płatnika. Od 1 stycznia 2012 r. należności z t ytułu obowiązkowych składek pobieranych przez ZUS, które stały się wymagalne po t ej
dacie, przedawniają się po 5 latach.
Przedawnienie składek, które stały się wymagalne pr zed 1 stycznia 2012 r., również następuje
po 5 latach, jednak liczonych nie od dat y wymagalności składki, lecz od 1 st ycznia 2012 r.
PRZYKŁAD
Jan K. prowadzi od 1 sierpnia 2011 r. działalność gospodarczą. Z powodu trudności finansowych nie opłacił składek na ubezpiecz enia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne należnych
za wrzesień 2011 r. Należności te stały się wymagalne 10 października 2011 r. (jest to termin
płatności składek obowiązujący m.in. pr zedsiębiorców opłacających składki wyłącznie na
własne ubezpieczenia). Należność składkowa za wrzesień 2011 r. ulegnie przedawnieniu po
5 latach, licząc od 1 stycznia 2012 r., czyli 1 stycznia 2017 r. (art. 31 ustawy systemowej w zw.
z art. 12 § 4 Ordynacji podatkowej).
PRZYKŁAD
Przedsiębiorstwo Bella Sp. z o.o. nie opłaciło składek ZUS za grudzień 2011 r. Składki te stały się wymagalne 16 stycznia 2012 r. Ich termin przedawnienia upływa po 5 latach, licząc od
daty wymagalności, czyli od 1 6 stycznia 2012 r. Nie ma znacz enia, że należność składkowa
dotyczy okresu sprzed 1 stycznia 2012 r. – składki te stały się wymagalne dopiero w terminie
luty 2015
IFK
[art. 33–34]
63
płatności obowiązującym tego przedsiębiorcę. Jeżeli nie nastąpi przerwanie bądź zawieszenie biegu przedawnienia, należność przedawni się 16 stycznia 2017 r. (art. 31 ustawy systemowej w zw. z art. 12 § 4 Ordynacji podatkowej).
Od przedstawionej zasady pr zepisy przewidują jeden wy jątek. Gdyby pr zedawnienie należności z tytułu składek rozpoczęte przed 1 stycznia 2012 r. nastąpiło zgodnie z dotychczasowymi
przepisami wcześniej niż 1 stycznia 2017 r. (czyli po 5 latach od wejścia w życie ustawy), wówczas
przedawnienie nastąpi z upływem t ego wcześniejszego terminu (czyli f aktycznie z upływem poprzednio obowiązującego 10-letniego terminu przedawnienia).
PRZYKŁAD
Barca Sp. z o.o. jest płatnikiem składek od 2000 r. Firma nie opłaciła składek na ubezpieczenia społeczne za kwiecień 2005 r ., które stały się wymagalne 16 maja 2005 r. Przedawnienie
tych należności nas tąpi wcześniej niż po 5 latach licz onych od 1 s tycznia 2012 r., dlatego
w stosunku do t ej należności tr zeba stosować poprzedni, 10-letni okres pr zedawnienia.
Należność na rzecz ZUS przedawni się zatem 16 maja 2015 r., jeżeli bieg terminu przedawnienia nie zostanie przerwany bądź zawieszony (art. 31 ustawy systemowej w zw. z art. 12 § 4
Ordynacji podatkowej).
Rozdział 4
Zgłoszenia do ubezpieczenia,
prowadzenie kont i rejestrów oraz
zasady rozliczania składek i zasiłków
Art. 33. [Zadania ZUS]
1. Zakład prowadzi:
1) konta ubezpieczonych, z kt órych każde jes t
oznaczone numerem ewidency jnym nadanym
osobie ubezpieczonej przez Rządowe Centrum
Informatyczne Powszechnego Elektronicznego
Systemu Ewidencji Ludności (RCI PESEL);
2) konta płatników składek oznaczone numerem
NIP, a w przypadku gdy płatnik składek nie posiada numeru NIP, do czasu jego uzy skania
– numerem z krajowego re jestru urzędowego
podmiotów gospodarki nar odowej REGON,
a jeżeli nie posiada również tego numeru – numerem PESEL lub serią i numerem dow odu
osobistego albo paszportu;
3) Centralny Rejestr Ubezpieczonych;
4) Centralny Rejestr Płatników Składek;
5) Centralny Rejestr Członków Otwartych Funduszy Emerytalnych;
6) (uchylony);
7) inne rejestry niezbędne do realizac ji zadań
określonych odrębnymi przepisami.
1a. (uchylony).
2. Jeżeli osoba ubezpieczona, o której mowa
w ust. 1 pkt 1, nie posiada numeru PESEL, nie po-
IFK
dała go lub podany numer budzi wątpliwości co do
jego prawidłowości, konto ubezpieczonego oznacza się numerem NIP, a jeżeli nie posiada również
tego numeru – serią i numerem dow odu osobistego albo paszportu.
3. (uchylony).
4. Zakład jes t uprawniony do nieodpłatnego
korzystania z:
1) Centralnej Bazy Danych RCI PESEL;
2) danych zgromadzonych w Centraln ym Rejestrze Podmiotów – Krajowej Ewidencji Podatników na zasadach pr zewidzianych w pr zepisach o zasadach ewidenc ji i ident yfikacji
podatników i płatników;
3) danych zgromadzonych w krajowym re jestrze
urzędowym podmiotów gospodarki narodowej
(REGON), prowadzonym przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.
5. Szczegółowy zakres danych zawartych w rejestrach, o których mowa w ust. 1 pkt 3–7, określi,
w drodze rozporządzenia, minister właściwy do spraw
zabezpieczenia społecznego, uwzględniając w nich
również dane do tyczące zawodu wykonywanego
przez ubezpieczonych wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.
Art. 34. [Ochrona danych osobowych]
1. Zakład zapewnia r zetelność i kompletność
informacji gromadzonych na kontach ubezpieczonych i na kontach płatników składek w sposób uregulowany niniejszą ustawą.
Kodeks kadr i płac
64
[art. 34–36]
2. Informacje zawarte na koncie ubezpieczonego i koncie płatnika składek pr owadzonych w formie elektronicznej, które przekazane zostały w postaci dokumentu pisemnego albo elektronicznego,
są środkiem dowodowym w postępowaniu administracyjnym i sądowym z zakresu ubezpieczeń społecznych.
3. Do informacji zawartych na kontach ubezpieczonych i kontach płatników składek oraz danych źródłowych będących podstawą zapisów na
tych kontach stosuje się pr zepisy o ochronie danych osobowych.
4. Wykorzystywanie danych osobowych i innych informacji zgromadzonych na kontach ubezpieczonych dopuszczalne jest jedynie w pr zypadkach określonych w ustawie.
5. Zakład oraz o twarty fundusz emer ytalny są
obowiązane do wzajemnego udos tępniania danych osobowych osób zare jestrowanych w re jestrze, o którym mowa w art. 33 ust. 1 pkt 5.
Art. 34. [Ochrona danych osobowych]4
1. Zakład zapewnia r zetelność i kompletność
informacji gromadzonych na kontach ubezpieczonych i na kontach płatników składek w sposób uregulowany niniejszą ustawą.
2. Informacje zawarte na koncie ubezpieczonego
i koncie płatnika składek prowadzonych w formie elektronicznej, które przekazane zostały w postaci dokumentu pisemnego albo elektronicznego, są środkiem
dowodowym w postępowaniu administracyjnym i sądowym z zakresu ubezpieczeń społecznych.
3. Do informacji zawartych na kontach ubezpieczonych i kontach płatników składek oraz danych źródłowych będących podstawą zapisów na
tych kontach stosuje się pr zepisy o ochronie danych osobowych.
4. Wykorzystywanie danych osobowych i innych informacji zgromadzonych na kontach ubezpieczonych dopuszczalne jest jedynie w pr zypadkach określonych w ustawie.
5. Zakład oraz o twarty fundusz emer ytalny są
obowiązane do wzajemnego udos tępniania danych osobowych osób zare jestrowanych w re jestrze, o którym mowa w art. 33 ust. 1 pkt 5.
6. Zakład, na wniosek płatnika składek, bada
prawidłowość wykazanych przez tego płatnika składek na ubezpiecz enia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o któr ych mowa w ar t. 9
ust. 2c. Jeżeli w wynik u sprawdzenia wysokości
4
miesięcznej podstawy wymiaru s kładek Zakład
stwierdzi błędne wykazanie s kładek, informuje
o tym niezwłocznie płatnika s kładek i ubezpieczonego za pośrednictw em płatnika s kładek.
Jeżeli do opłacania s kładek na ubezpiecz enia
emerytalne i rento we jest zobowiązany więcej
niż jeden płatnik s kładek, składka jest opłacana
przez każdego płatnika, ch yba że ubezpieczony
przedłoży płatnikowi dokumenty, z których wynika brak konieczności opłacania składek.
Art. 35. [Dane zawarte w dokumentach ubezpieczeniowych]
1. We wszystkich dokumentach związan ych
z ubezpieczeniami społecznymi, w tym z rozliczaniem i opłacaniem składek oraz pr zyznawaniem
i wypłatą świadczeń określonych odrębnymi przepisami, należy podawać:
1) w przypadku ubezpieczonych – numer PESEL,
a w razie gdy ubezpieczonemu nie nadano numeru PESEL – serię i numer dowodu osobistego lub paszportu, z zastrzeżeniem ust. 1a;
2) w przypadku płatników składek – numer y NIP
i REGON, a jeżeli płatnikowi składek nie nadano tych numerów lub jednego z nich – numer
PESEL lub serię i numer dow odu osobistego
albo paszportu.
1a. W imienn ych raportach miesięcznych,
o których mowa w ar t. 41, należy podać numer
PESEL, a w razie gdy ubezpiecz onemu nie nadano tego numeru – serię i numer dow odu osobistego lub paszportu.
2. (uchylony).
3. (uchylony).
Art. 36. [Zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych]
1. Każda osoba ob jęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych.
2. Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych osób określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1–4,
6–9b, 11, 12, 18a–22, ust. 2, 2a i 2d, ducho wnych
będących członkami zakonów lub klasztorów oraz
osób współpracujących, o których mowa w art. 8
ust. 11, należy do płatnika składek.
2a. Osoba przebywająca na urlopie wy chowawczym jest obowiązana poinformować płatnika składek o ustaleniu prawa do emer ytury lub rent y albo
o podleganiu ubezpieczeniom społecznym z innego
tytułu niż przebywanie na urlopie wychowawczym.
W takim brzmieniu art. 34 będzie obowiązywał od 1 stycznia 2016 r.
luty 2015
IFK
2b. Zgłoszenie do ubezpiecz eń społecznych
osób, o kt órych mowa w ar t. 6a us t. 1 i ar t. 6b
ust. 1, i wyre jestrowanie z t ych ubezpieczeń,
w przypadku ustania warunków uzasadniających
opłacanie składek, należy do Zakładu. Osoby te są
obowiązane do przedłożenia Zakładowi:
1) skróconego odpisu aktu urodzenia dziecka;
2) oświadczenia, o którym mowa w ust. 15;
3) orzeczenia o niepełnosprawności lub s topniu
niepełnosprawności, w pr zypadku posiadania
przez dziecko takiego orzeczenia.
3. Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych osób, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5
i 10, z zastrzeżeniem ust. 2, należy do tych osób.
4. Zgłoszeń, o których mowa w ust. 2 i 3, dokonuje się w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia, z zastrzeżeniem ust. 4a, 5,
5a i 9a.
4a. Zgłoszeń, o których mowa w ust. 3, twórcy
i artyści dokonują w ciągu 7 dni od dnia o trzymania
decyzji Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego
Twórców ustalającej datę rozpoczęcia wykonywania
działalności twórczej lub artystycznej.
5. Osoby, które są obe jmowane ubezpieczeniami społecznymi na zasadach dobr owolności,
zgłaszają wniosek o ob jęcie ich ubezpieczeniem
w terminie przez nie wybranym. Przepisy ust. 2 i 3
stosuje się odpowiednio.
5a. Pracownicy, o kt órych mowa w ar t. 18
ust. 12, zgłaszani są do ubezpieczeń społecznych
nie później niż w t erminie rozliczania i opłacania
składek za miesiąc, w kt órym powstał obowiązek
ubezpieczeń społecznych.
6. (uchylony).
7. Prawdziwość danych zawartych w zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych osoba zgłaszana
potwierdza własnoręcznym podpisem, z wyłącz eniem osób, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 19.
8. W przypadku przekazywania do Zakładu zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych w postaci dokumentu elektronicznego, zgłoszenie w postaci dokumentu pisemnego z własnoręcznym podpisem osoby
zgłaszanej płatnik przechowuje przez okres 5 lat.
9. Zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych według ustalonego wzoru, z zas trzeżeniem ust. 9a,
albo w formie dokumentu elektronicznego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 1 7 lutego 2005 r.
o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz.U . z 2013 r. poz. 235)
z oprogramowania, o kt órym mowa w ar t. 47a
ust. 1, albo w f ormie wydruku z tego oprogramo-
IFK
[art. 36]
65
wania dokonuje się w jednos tce organizacyjnej
Zakładu. Na podstawie pierwszego zgłoszenia do
ubezpieczeń społecznych zakładane jes t konto,
9a. Zgłoszenia do ubezpiecz eń osób, o kt órych mowa w art. 6 ust. 1 pkt 19, dokonuje się poprzez wykazanie ubezpieczonego w imiennym raporcie miesięcznym.
10. Zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych zawiera w szczególności następujące dane dotyczące
osoby zgłaszanej: dane, o kt órych mowa w art. 35
ust. 1 pkt 1, nazwisko, imię pierwsze i drugie, datę
urodzenia, nazwisko rodowe, obywatelstwo i płeć,
tytuł ubezpieczenia, stopień niepełnosprawności,
posiadanie ustalonego prawa do emer ytury lub
renty, adres zameldowania na stałe miejsce pobytu, adres zamieszkania, jeżeli jest inny niż adres zameldowania na stałe miejsce pobytu, adres do korespondencji, jeżeli jest inny niż adres zameldowania
na stałe miejsce pobytu i adres zamieszkania.
11. Każda osoba, w stosunku do której wygasł
tytuł do ubezpieczeń społecznych, podlega wyrejestrowaniu z tych ubezpieczeń. Zgłoszenie wyrejestrowania płatnik składek jes t zobowiązany złożyć w terminie 7 dni od daty zaistnienia tego faktu,
z zastrzeżeniem ust. 12 i 14. Przepisy ust. 2, 3 i 9
12. W pr zypadku pracowników, o kt órych
mowa w ust. 5a, zgłoszenie wyrejestrowania płatnik składek jes t zobowiązany złożyć w t erminie
30 dni od dnia ustania stosunku pracy.
13. O wszelkich zmianach w s tosunku do danych wykazanych w zgłoszeniach, o których mowa
w ust. 10–12, płatnik składek zawiadamia Zakład
w terminie 7 dni od zaistnienia zmian, stwierdzenia
nieprawidłowości we własnym zakresie lub o trzymania zawiadomienia o s twierdzeniu nieprawidłowości przez Zakład.
14. O zmianach w s tosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu, o którym mowa w ust. 10, dotyczących tytułu ubezpieczenia oraz rodzajów ubezpieczeń i terminów ich pow stania, płatnik składek
zawiadamia Zakład poprzez złożenie zgłoszenia wyrejestrowania i ponownego zgłosz enia do ubezpieczeń społecznych zawierającego prawidłowe dane.
15. Osoby, o których mowa w art. 6a ust. 1 i art. 6b
ust. 1, składają oświadczenie o zamiarze podlegania
ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym lub odpowiednio ubezpieczeniu emerytalnemu, które zawiera:
1) imię i nazwisk o osoby sprawującej osobistą
opiekę nad dzieckiem oraz je j numer PESEL,
Kodeks kadr i płac
66
[art. 36a–39a]
a w razie gdy nie nadano numer u PESEL – serię i numer dowodu osobistego lub paszportu;
2) miejsce zamieszkania;
3) dzień rozpoczęcia sprawowania osobistej
opieki nad dzieckiem;
4) dzień zakończenia sprawowania osobistej
opieki nad dzieckiem;
5) imię i nazwisko dziecka oraz datę jego urodzenia;
6) informację o ostatnim okresie ubezpieczenia;
7) informację o k orzystaniu lub niek orzystaniu
przez drugiego rodzica z uprawnień określonych w art. 6 ust. 1 pkt 19 lub art. 6a ust. 1 lub
art. 6b ust. 1.
16. Osoba, o kt órej mowa w ar t. 6a us t. 1
i art. 6b ust. 1, jest obowiązana zawiadomić Zakład
o wszelkich zmianach w stosunku do danych wskazanych w oświadczeniu, o którym mowa w ust. 15,
w terminie 7 dni od dnia zaistnienia tych zmian.
Art. 36a. [Zawieszenie działalności]
1. Ubezpieczenie emerytalne i rentowe w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej, o którym mowa w art. 14a ust. 1–1b ustawy z dnia 2 lipca 200 4 r. o swobodzie działalności
gospodarczej, przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą jes t dobrowolne.
Przedsiębiorca w okresie zawiesz enia wykonywania działalności gospodarczej nie opłaca ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego.
2. Zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej powoduje ustanie obowiązku ubezpieczeń społecznych od dnia, w kt órym rozpoczyna
się zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej, do dnia poprzedzającego dzień wznowienia wykonywania działalności gospodarczej.
3. Za okres zawiesz enia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca będący płatnikiem składek wyłącznie za siebie nie ma obowiązku składania deklarac ji rozliczeniowej oraz
opłacania składek na ubezpiecz enia społeczne
przewidzianych w ustawie.
4. Wznowienie wykonywania działalności gospodarczej nie wymaga ponownego zgłosz enia
do ubezpieczenia.
Art. 37. [Współpraca organów ZUS]
1. (uchylony).
2. Organy właściwe do wydaw ania uprawnień
na prowadzenie działalności pozarolniczej, o której mowa w ar t. 8 us t. 6, pr zekazują jednostce
organizacyjnej Zakładu kopie uprawnień udzielonych osobom f izycznym i jednos tkom organizacyjnym nieposiadającym osobowości prawnej, jak
luty 2015
IFK
również kopie decyzji cofających te uprawnienia,
jeżeli nie mają one obowiązku uzy skiwania wpisu
do krajowego re jestru urzędowego podmiotów
gospodarki narodowej (REGON).
Art. 38. [Spór dot yczący obowiązku ubezpieczeń społecznych]
1. W razie sporu dotyczącego obowiązku ubezpieczeń społecznych Zakład wydaje decyzję osobie zainteresowanej oraz płatnikowi składek.
2. Nie pó źniej niż w t erminie 7 dni od uprawomocnienia się decyzji, o kt órej mowa w ust. 1,
płatnik składek jes t zobowiązany przekazać do
Zakładu dokumenty związane z ubezpiecz eniami
społecznymi określone w ustawie za okres objęty
decyzją.
Art. 39. [Otwarty fundusz emerytalny]
1. Nie później niż w terminie 4 miesięcy, licząc
od daty powstania obowiązku, o kt órym mowa
w art. 36 ust. 4, ubezpieczony może zawrzeć umowę z otwartym funduszem emerytalnym.
1a. Zakład odpr owadza do wybranego pr zez
ubezpieczonego otwartego funduszu emer ytalnego składkę, o której mowa w ar t. 22 ust. 3 pkt 1
lit. a, poczynając od składki opłacone j za miesiąc,
w którym Zakład otrzymał od otwartego funduszu
emerytalnego zawiadomienie o zawarciu umowy.
1b. Zakład inf ormuje ubezpieczonego, który
nie zawarł umowy z o twartym funduszem emerytalnym, o obowiązku złoż enia pisemnego oświadczenia o s tosunkach majątkowych istniejących
między nim a jego w spółmałżonkiem oraz o t ym,
że może wskazać osoby uprawnione do o trzymania środków po jego śmierci. Pr zepis art. 82 ustawy z dnia 28 sierpnia 1 997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz.U. z 2013 r.
poz. 989, 1289 i 1717) stosuje się odpowiednio.
1c. Minister właściwy do spraw zabezpiecz enia
społecznego określi, w drodze rozporządzenia, wzór
oświadczenia, o którym mowa w ust. 1b, biorąc pod
uwagę konieczność zapewnienia ochrony interesu
ubezpieczonych oraz kompletności oświadczenia.
2. (uchylony).
2a. (uchylony).
3. (uchylony).
4. (uchylony).
5. (uchylony).
Art. 39a. [Oświadcz enie o prz ekazywaniu
składki do OFE oraz z ewidencjonowaniu na subkoncie]
1. Począwszy od 2016 r., co cztery lata, w okresie od dnia 1 kwie tnia do dnia 3 1 lipca, członek
otwartego funduszu emer ytalnego lub osoba,
której Zakład ewidencjonuje składkę na subkoncie, o którym mowa w ar t. 40a, zgodnie z ar t. 22
ust. 3 pkt 2, moż e złożyć do Zakładu pisemnie
lub w f ormie dokumentu elektr onicznego uwierzytelnionego z wyk orzystaniem kwalifikowanego certyfikatu, w rozumieniu art. 3 pkt 1 2 ustawy
z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektr onicznym (Dz.U. z 2013 r. poz. 262), pr ofilu zaufanego
ePUAP, w rozumieniu art. 3 pkt 1 4 ustawy z dnia
17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz.U .
z 2013 r. poz. 235), lub inn ych technologii umożliwiających identyfikację określonych na podstawie
art. 20a ust. 2 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących
zadania publiczne, pr zez system teleinformatyczny udostępniony bezpłatnie przez Zakład, zgodne
ze wzorem oświadczenie o:
1) przekazywaniu do otwartego funduszu emerytalnego składki, o której mowa w art. 22 ust. 3 pkt 1
lit. a, począwszy od składki opłaconej za lipiec;
2) zewidencjonowaniu składki, o kt órej mowa
w art. 22 ust. 3 pkt 2, na subk oncie, o którym
mowa w ar t. 40a, począwszy od składki opłaconej za miesiąc, w którym złożono wniosek.
2. W pr zypadku osób, kt órych składka b yła
ewidencjonowana na subkoncie, o którym mowa
w art. 40a, zgodnie z art. 22 ust. 3 pkt 2 i które nie
były członkami otwartego funduszu emerytalnego,
przepisy art. 39 ust. 1 i 1a s tosuje się odpowiednio, z tym że:
1) termin 4 miesięcy liczy się od dnia złoż enia
oświadczenia, o którym mowa w ust. 1 pkt 1;
2) Zakład odprowadza składkę do wybranego o twartego funduszu emerytalnego nie wcześniej,
niż poczynając od składki opłaconej za lipiec.
3. W przypadku złożenia oświadczenia, o którym mowa w us t. 1 pkt 1 , ubezpieczony oświadcza, że chce, aby składka była przekazywana do
otwartego funduszu emer ytalnego, którego jest
członkiem, albo wpisuje nazwę o twartego funduszu emerytalnego, do którego ma być przekazywana składka, a Zakład Ubezpieczeń Społecznych
informuje o t ym wpisany w oświadczeniu otwarty
fundusz emerytalny.
4. W przypadku złożenia oświadczenia, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, przepisy rozdziału 7 ustawy z dnia 28 sierpnia 1 997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emer ytalnych stosuje się
odpowiednio.
IFK
[art. 40]
67
5. Jeżeli ubezpieczony nie zawr ze umowy
z wpisanym w oświadcz eniu, o kt órym mowa
w ust. 1 pkt 1, otwartym funduszem emerytalnym,
składka, o której mowa w art. 22 ust. 3:
1) pkt 1 lit. a, jes t przekazywana do o twartego
funduszu emerytalnego, którego ubezpieczony jest członkiem – w pr zypadku ubezpieczonego będącego członkiem o twartego funduszu emerytalnego;
2) pkt 2, jes t ewidencjonowana na subk oncie,
o którym mowa w art. 40a – w przypadku ubezpieczonego niebędącego członkiem o twartego funduszu emerytalnego.
6. Minister właściwy do spraw zabezpiecz enia społecznego określi, w dr odze rozporządzenia, wzory oświadczeń, o których mowa w ust. 1,
uwzględniając, że w jego treści znajduje się aktualny wykaz w szystkich nazw o twartych funduszy
emerytalnych, oraz biorąc pod uwagę konieczność
zapewnienia ochrony interesu ubezpieczonych,
prawidłowości przekazywania lub ewidencjonowania składek oraz uwzględniając wymogi kompletności oświadczenia.
Art. 40. [Konto ubezpieczonego]
1. Na koncie ubezpieczonego ewidencjonuje
się informacje o zwaloryzowanej wysokości składek na ubezpieczenie emerytalne, z wyłączeniem
składek podlegających odprowadzeniu do otwartego funduszu emerytalnego i zewidencjonowaniu
na subkoncie, o którym mowa w art. 40a:
1) należnych – w przypadku ubezpieczonych niebędących płatnikami składek;
2) wpłaconych – w pr zypadku ubezpieczonych
będących płatnikami składek oraz osób współpracujących z osobami pr owadzącymi pozarolniczą działalność.
1a. Jeżeli ubezpieczony niebędący płatnikiem
składek w ciągu 3 miesięcy od upływu t erminu opłacenia składki, o której mowa w ust. 1 pkt 1, stwierdzi,
że składka ta nie została opłacona, może zwrócić się
do Zakładu o udzielenie informacji, czy Zakład podjął
działania zmierzające do jej ściągnięcia.
1b. Na koncie ubezpieczonego niebędącego
płatnikiem składek ewidenc jonuje się inf ormacje
o zwaloryzowanej wysokości należnych składek
podlegających:
1) odprowadzeniu do otwartego funduszu emerytalnego,
2) zewidencjonowaniu na subk oncie, o kt órym
mowa w art. 40a
– które uległy przedawnieniu zgodnie z art. 24.
Kodeks kadr i płac
68
[art. 40]
1c. Na koncie ubezpieczonego ewidencjonuje
się także informacje o zwaloryzowanej wysokości
składek podlegających odprowadzeniu do otwartego funduszu emerytalnego lub zewidencjonowaniu na subkoncie, o którym mowa w art. 40a:
1) w przypadku ubezpieczonych, o kt órych
mowa w us t. 1 pkt 1 , należnych za okres do
dnia złożenia wniosku o emer yturę określoną w art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz w ar t. 26b tej ustawy
lub nabycia prawa do emerytury, jeżeli złożenie takiego wniosku nie jes t wymagane – nieopłaconych lub niezidentyfikowanych do tego
dnia, także wówczas gdy nie uległy one pr zedawnieniu;
2) w przypadku ubezpieczonych, o których mowa
w ust. 1 pkt 2, opłacon ych lub zident yfikowanych po dniu złoż enia wniosku o emer yturę
określoną w ar t. 24 ustawy z dnia 1 7 grudnia
1998 r. o emer yturach i rentach z F unduszu
Ubezpieczeń Społecznych oraz w ar t. 26b tej
ustawy lub nabycia prawa do emerytury, jeżeli
złożenie takiego wniosku nie jest wymagane.
1d. Jako datę zewidencjonowania na k oncie ubezpieczonego składek, o kt órych mowa
w ust. 1b i 1c, pr zyjmuje się dzień z ewidencjonowania na koncie ubezpieczonego składek, o których mowa w ust. 1 pkt 1 , należnych za ten sam
miesiąc kalendarzowy.
1e. Na koncie ubezpieczonego ewidencjonuje się kw otę środków zewidencjonowanych na
subkoncie, o którym mowa w ar t. 40a, na os tatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc ustalenia prawa do emer ytury z t ytułu osiągnięcia
wieku, o kt órym mowa w ar t. 24 ust. 1b us tawy
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, oraz z tytułu osiągnięcia wieku, o kt órym mowa w art. 24
ust. 1a t ej ustawy, przez osobę, kt óra nie spełnia ustawowych warunków do us talenia prawa
do okresowej emerytury kapitałowej, z zas trzeżeniem ust. 1f.
1f. Przepisu ust. 1e nie s tosuje się do osób
spełniających ustawowe warunki do ustalenia prawa do okresowej emerytury kapitałowej.
1g. Przepis ust. 1e s tosuje się odpowiednio
do osób, którym nie ustalono prawa do okresowej
emerytury kapitałowej z przyczyn, o których mowa
w art. 8 pkt 2 us tawy z dnia 2 1 listopada 2008 r.
o emeryturach kapitałowych.
luty 2015
IFK
2. Na koncie ubezpieczonego ewidencjonuje
się także informacje:
1) wymienione w dr ukach: zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, imiennym raporcie
miesięcznym i w deklaracji rozliczeniowej;
2) o członkostwie w otwartym funduszu emerytalnym i o terminach przekazania składek do
tego funduszu;
3) o członkostwie w kasie chor ych i o t erminach przekazania składek do tej kasy;
4) o wysokości należnych i wpłacon ych składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe,
chorobowe, wypadkowe i zdr owotne oraz
o wysokości należnych i odpr owadzonych
składek podlegających odprowadzeniu do
otwartego funduszu emerytalnego;
4a) o wartości środków wypłaconych z t ytułu
okresowej emerytury kapitałowej;
5) o faktach pozaubezpieczeniowych, mających
wpływ na praw o do świadcz eń z ubezpieczeń społecznych i na ich wysokość;
6) (uchylony);
7) niezbędne do przyznania i wypłaty świadczeń
z ubezpieczeń społecznych, a także świadczeń finansowanych z budżetu państwa oraz
o dokonanych wypłatach;
8) niezbędne do us talenia, ponownego us talenia lub przeliczenia kapitału początkowego;
9) o kapitale początkowym oraz zw aloryzowanym kapitale początkowym;
10) niezbędne do realizacji przez Zakład zadań zleconych na podstawie odrębnych przepisów;
11) o okresach pracy w szczególnych warunkach
lub o szczególnym charakterze, przekazane
w zgłoszeniu danych o pracy w szczególnych
warunkach lub o szcz ególnym charakterze,
o którym mowa w ustawie z dnia 1 9 grudnia
2008 r. o emer yturach pomostowych (Dz.U.
Nr 237, poz. 1656, z późn. zm.);
12) o małżeńskich stosunkach majątkowych oraz
o osobach fizycznych, na rzecz których ma nastąpić w razie śmierci wypłata śr odków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa
w art. 40a, w pr zypadku osób niebędący ch
członkami otwartego funduszu emer ytalnego,
dla których Zakład prowadzi to subkonto;
13) o kwocie środków, o której mowa w ar t. 25
ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z F unduszu Ubezpieczeń
Społecznych zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a;
14) o osobach uposażon ych, o kt órych mowa
w art. 25b us tawy z dnia 1 7 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z F unduszu Ubezpieczeń Społecznych;
15) o oświadczeniach:
a) o przekazywaniu do o twartego funduszu emerytalnego składki, o kt órej mowa
w art. 22 ust. 3 pkt 1 lit. a, począw szy od
składki opłaconej za lipiec,
b) o zewidencjonowaniu składki, o kt órej
mowa w art. 22 ust. 3 pkt 2, na subk oncie,
o którym mowa w ar t. 40a, począwszy od
składki opłaconej za miesiąc, w którym złożono wniosek.
3. (uchylony).
4. (uchylony).
5. (uchylony).
6. (uchylony).
7. (uchylony).
8. Zakład może odmówić zewidencjonowania
na koncie ubezpieczonego nieopłaconej składki na ubezpiecz enie emerytalne, o kt órej mowa
w ust. 1 pkt 1 , a z ewidencjonowaną anulować,
w razie w spółdziałania ubezpieczonego z płatnikiem składek w celu uniknięcia obowiązku opłacania składek.
8a. Na podstawie zawiadomienia pr zez właściwy organ emer ytalny o us taleniu prawa ubezpieczonego do emer ytury na pods tawie przepisów o zaopatr zeniu emerytalnym żołnierzy
zawodowych oraz ich r odzin lub pr zepisów o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji,
Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji
Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego,
Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura
Antykorupcyjnego, Straży Graniczne j, Biura
Ochrony Rządu, P aństwowej Straży P ożarnej
i Służby Więziennej oraz ich r odzin Zakład usuwa
z ewidencji informacje o należnych i zwaloryzowanych składkach na ubezpiecz enie emerytalne za
okresy służby uwzględnione w wymiarze emerytury wojskowej lub policyjnej.
9. (uchylony).
10. (uchylony).
Art. 40a. [Subkonto]
1. W ramach konta ubezpieczonego Zakład prowadzi subkonto, na którym ewidencjonuje się informacje o zw aloryzowanej wysokości wpłaconych
składek, o których mowa w art. 22 ust. 3 pkt 1 lit. b
i pkt 2, wraz z wy egzekwowanymi od tych składek
odsetkami za zwłok ę, o kt órych mowa w ar t. 23
IFK
[art. 40a–40c]
69
ust. 2, oraz kw otę środków odpowiadających wartości umorzonych przez otwarty fundusz emerytalny jednostek rozrachunkowych po poinformowaniu
przez Zakład o twartego funduszu emer ytalnego
o obowiązku przekazania środków zgromadzonych
na rachunku członka otwartego funduszu emerytalnego na fundusz emer ytalny FUS, o kt órym mowa
w art. 55 us t. 1 pkt 1 , w związku z uk ończeniem
przez ubezpieczonego wieku niższego o 10 lat od
wieku emerytalnego, o którym mowa w art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zwane dalej
„subkontem”.
2. Zewidencjonowanie składek na subk oncie
następuje niezwłocznie, nie pó źniej jednak niż
w ciągu 15 dni r oboczych, licząc od dnia o trzymania składki opłaconej przy użyciu dokumentów
płatniczych, raportów miesięcznych lub deklaracji.
3. Stan subkonta pomniejsza się o kw oty wypłaconych okresowych emerytur kapitałowych.
Pomniejszenia dokonuje się na dzień wypłacenia
tych emerytur.
4. Na subkoncie ewidencjonuje się także informacje o wysokości należnych i wpłaconych składek,
o których mowa w art. 22 ust. 3 pkt 1 lit. b i pkt 2.
Art. 40b. [Śmierć ubezpiecz onego a s kładki
zewidencjonowane na koncie]
1. W razie śmierci ubezpiecz onego, który osiągnął wiek emer ytalny i kt óremu do dnia
śmierci nie us talono wysokości okresowej emerytury kapitałowej, stan subkonta pomniejsza się
o kwoty niezrealizowanych świadczeń, o których
mowa w art. 136 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych.
2. W razie śmierci osob y pobierającej okresową emeryturę kapitałową stan subkonta pomniejsza się o kw oty niezrealizowanych świadczeń,
o których mowa w art. 136 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emer yturach i rentach z F unduszu
Ubezpieczeń Społecznych.
3. W razie zwr otu nienależnie pobrane j okresowej emerytury kapitałowej zwracane kwoty ewidencjonuje się na subkoncie.
Art. 40c. [Waloryzacja składek zewidencjonowanych na subkoncie]
1. Waloryzację kwot składek, środków i odsetek za zwłokę, zewidencjonowanych na subkoncie,
przeprowadza się cor ocznie, od dnia 1 cz erwca
każdego roku. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji stan subkonta nie może ulec obniżeniu.
Kodeks kadr i płac
70
[art. 40d–40e]
2. Waloryzacji podlega kw ota składek, środków i odse tek za zwłok ę, zewidencjonowanych
na subkoncie na dzień 3 1 stycznia roku, za który jest przeprowadzana waloryzacja, powiększona
o kwoty z tytułu przeprowadzonych waloryzacji.
3. Waloryzacja polega na pomnoż eniu kwoty
składek, środków i odsetek za zwłokę, zewidencjonowanych na subkoncie, przez wskaźnik rocznej waloryzacji, o którym mowa w ust. 6.
4. Wskaźnik r ocznej waloryzacji jest równy
średniorocznej dynamice w artości produktu krajowego brutto w cenach bieżących za okres ostatnich 5 lat poprzedzających termin waloryzacji.
5. Wskaźnik r ocznej waloryzacji ustala się
z dokładnością do setnych części procentu.
6. Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza, w formie komunikatu, w Dzienniku Urzędowym
Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, w terminie do dnia 15 maja każdego roku, wskaźnik rocznej
waloryzacji, o którym mowa w ust. 4.
Art. 40d. [Waloryzacja kwartalna składek i odsetek za zwłokę zewidencjonowanych na subkoncie]
1. Przy ustalaniu wysokości emerytury kwota
składek, środków i odsetek za zwłokę, zewidencjonowanych na subk oncie po dniu 3 1 stycznia
roku, za kt óry przeprowadzono ostatnią roczną
waloryzację składek i środków, jest waloryzowana
kwartalnie.
2. W przypadku ustalania wysokości emerytury:
1) w pierwszym kwartale danego roku – ostatniej
kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za
trzeci kwartał poprzedniego roku;
2) w drugim kwartale danego r oku – os tatniej
czwarty kwartał poprzedniego roku;
3) w trzecim kwartale danego r oku – os tatniej
pierwszy kwartał danego roku;
4) w czwartym kwartale danego roku – ostatniej
drugi kwartał danego roku.
3. Waloryzacji kwartalnej podlega kwota składek, środków i odsetek za zwłokę zewidencjonowanych na subkoncie na ostatni dzień pierwszego
miesiąca kwartału, za który jest przeprowadzana
waloryzacja, powiększona o kw oty z t ytułu poprzednich waloryzacji kwartalnych.
4. Waloryzacja kwartalna polega na pomnożeniu kwoty składek, środków i odsetek za zwłokę
zewidencjonowanych na subkoncie przez wskaźnik kwartalnej waloryzacji, o którym mowa w ust. 7.
luty 2015
IFK
W wyniku pr zeprowadzonej waloryzacji stan subkonta nie może ulec obniżeniu.
5. Wskaźnik kwartalnej waloryzacji jest obliczany na pods tawie ostatnio ogłoszonego wskaźnika rocznej waloryzacji, o którym mowa w art. 40c
ust. 6, według następującego wzoru:
WKW =
WRW – 100% + 100%
4
– gdzie poszczególne symbole oznaczają:
WKW – wskaźnik kwartalnej waloryzacji,
WRW – w skaźnik rocznej waloryzacji, o kt órym
mowa w art. 40c ust. 6.
6. Wskaźnik kw artalnej waloryzacji ustala się
z dokładnością do setnych części procentu.
7. Prezes Zakładu ogłasza, w formie komunikatu,
w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej
„Monitor Polski”, w terminie do 25. dnia miesiąca poprzedzającego termin waloryzacji, wskaźnik kwartalnej waloryzacji za poprzedni kwartał.
8. Kwota zwiększenia wynikająca z kw artalnej
waloryzacji składek pr zeprowadzonej przy ustalaniu okresowej emerytury kapitałowej nie jes t
uwzględniana przy dokonywaniu kolejnych waloryzacji rocznych.
Art. 40e. [Podział składek i odsetek za zwłokę
zewidencjonowanych na subkoncie]
1. Zwaloryzowane kwoty składek, środków i odsetek za zwłokę, zewidencjonowane na subkoncie,
podlegają podziałowi w razie rozwodu, unieważnienia małżeństwa albo w pr zypadku śmierci osoby,
dla której Zakład prowadzi subkonto, na zasadach
określonych w pr zepisach o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emer ytalnych, dotyczących podziału środków zgromadzonych na rachunku w o twartym funduszu emer ytalnym w razie r ozwodu,
unieważnienia małżeństwa albo śmierci.
2. Część składek z ewidencjonowanych na
subkoncie, która w wyniku podziału przypada małżonkowi, z zas trzeżeniem ust. 3, jes t ewidencjonowana na subk oncie tego małżonka. Jeż eli dla
małżonka nie jest prowadzone subkonto – Zakład
zakłada subkonto.
3. W pr zypadku gdy małżonek osob y zmarłej, dla której Zakład prowadzi subkonto, nabywa
prawo do śr odków zgromadzonych na rachunku
w otwartym funduszu emer ytalnym jako osoba
uprawniona wskazana przez zmarłego albo jak o
jego spadkobierca, przypadającą mu w wyniku
podziału część składek z ewidencjonowanych na
subkoncie ewidencjonuje się na jego subk oncie,
jeżeli zażąda przekazania środków zmarłego zgromadzonych na rachunku w o twartym funduszu
emerytalnym na jego rachunek w otwartym funduszu emerytalnym.
4. Podział kwot składek, środków i odsetek za
zwłokę, zewidencjonowanych na subkoncie, jest
dokonywany w pr zypadku, gdy rozwód, unieważnienie małżeństwa albo śmierć nas tąpiły nie później niż w dniu:
1) złożenia wniosku o emer yturę z t ytułu osiągnięcia wieku, o którym mowa w art. 24 ust. 1b
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z F unduszu Ubezpieczeń Społecznych, oraz w art. 26b tej ustawy;
2) nabycia prawa do emerytury w wieku określonym w ar t. 24 ust. 1b ustawy z dnia 1 7 grudnia 1998 r. o emer yturach i rentach z F unduszu Ubezpieczeń Społecznych, jeżeli złożenie
takiego wniosku nie jest wymagane lub
3) osiągnięcia wieku, o kt órym mowa w ar t. 24
ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z F unduszu Ubezpieczeń
Społecznych, przez osoby, które miały ustalone
prawo do okresowej emerytury kapitałowej do
dnia poprzedzającego osiągnięcie tego wieku.
5. W pr zypadku osób będący ch członkami
otwartego funduszu emer ytalnego, otwarty fundusz emerytalny jest obowiązany zawiadomić
Zakład o osobach, na r zecz których nastąpił podział środków zgromadzonych na rachunku w o twartym funduszu emer ytalnym w razie r ozwodu,
unieważnienia małżeństwa albo śmierci osoby, dla
której Zakład prowadzi subkonto, oraz o ich udziale w tych środkach, w terminie 14 dni od dnia dokonania tego podziału.
6. Dane do tyczące osób, o kt órych mowa
w ust. 5, obejmują imię i nazwisk o, numer PESEL
i numer NIP, o ile osob y mają obowiązek posługiwania się t ym numerem na pods tawie przepisów
o zasadach ewidenc ji i ident yfikacji podatników
i płatników, oraz adres i mie jsce zamieszkania.
Jeżeli członkowi otwartego funduszu emer ytalnego nie nadano numer u PESEL i numer u NIP lub
jednego z nich, dane obe jmują serię i numer dowodu osobistego lub paszportu.
7. W zawiadomieniu, o kt órym mowa w ust. 5,
otwarty fundusz emerytalny podaje dodatkowo informacje o:
1) żądaniu małżonka, o którym mowa w ust. 3;
2) terminach wypłaty rat – jeż eli wypłata w o twartym funduszu emerytalnym następuje w ratach.
IFK
[art. 40f–41]
71
8. W terminie 3 miesięcy od dnia o trzymania
zawiadomienia, o którym mowa w ust. 5, Zakład:
1) część składek pr zypadających małżonkowi
w wyniku podziału składek z ewidencjonowanych na subkoncie ewidencjonuje na subkoncie tego małżonka jako składki, odpowiednio
na dzień ustania wspólności majątkowej albo
dzień śmierci ubezpieczonego;
2) część składek pr zypadających uprawnionym
w wyniku podziału składek z ewidencjonowanych na subkoncie wypłaca bezpośrednio tym
uprawnionym w takiej formie, w jakiej następuje wypłata w otwartym funduszu emerytalnym.
9. Osobie, kt órej Zakład założył subk onto na
podstawie ust. 2, jes t dokonywana jednorazowa
wypłata składek zewidencjonowanych na subkoncie, w pr zypadku gdy otwarty fundusz emer ytalny
dokonał tej osobie jednorazowej wypłaty środków
zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu
emerytalnym, na podstawie art. 129a ustawy z dnia
28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu
funduszy emerytalnych (Dz.U. z 2013 r. poz. 989).
10. Otwarty fundusz emer ytalny jest obowiązany zawiadomić Zakład o dok onaniu jednorazowej wypłaty środków zgromadzonych na rachunku
w otwartym funduszu emerytalnym, o której mowa
w ust. 9, w t erminie 14 dni od dnia dok onania tej
wypłaty. Przepis ust. 6 stosuje się odpowiednio.
11. Zakład dok onuje jednorazowej wypłaty
składek zewidencjonowanych na subkoncie w terminie 3 miesięcy od dnia o trzymania zawiadomienia, o którym mowa w ust. 10.
11a. W pr zypadku osób niebędący ch członkami otwartego funduszu emer ytalnego podziału,
o którym mowa w ust. 1, dokonuje Zakład, stosując odpowiednio przepisy art. 82, art. 83, art. 126–
129a, art. 131 i ar t. 132 ustawy z dnia 28 sierpnia
1997 r. o organizac ji i funk cjonowaniu funduszy
emerytalnych.
12. Przepisy ust. 1–11a stosuje się odpowiednio w pr zypadku ustania wspólności majątkowej
w czasie trwania małżeństwa albo umownego wy łączenia lub ograniczenia wspólności ustawowej
między osobą, dla której Zakład prowadzi subkonto, a jej małżonkiem.
Art. 40f. (uchylony).
Art. 41. [Imienny raport miesięczny]
1. Płatnik składek pr zekazuje do Zakładu
imienne raporty miesięczne, po upływie każdego
miesiąca kalendarzowego, w t erminie ustalonym
dla rozliczania składek.
Kodeks kadr i płac
72
[art. 41]
2. Jeżeli obowiązek ubezpieczeń społecznych
wygasł w ciągu miesiąca kalendar zowego, płatnik
składek przekazuje do Zakładu rapor t, o którym
mowa w ust. 1, za okres ubezpiecz enia w danym
miesiącu, w t erminie i na zasadach określon ych
w art. 47 ust. 1 i 2.
3. Imienny raport miesięczny zawiera informacje dotyczące płatnika składek określone w ar t. 43
ust. 4 i 5, miesiąc i rok, których raport dotyczy, oraz:
1) numery identyfikacyjne ubezpieczonego z danymi, o których mowa w art. 35 ust. 1 pkt 1;
2) nazwisko i imię;
3) wymiar czasu pracy;
4) zestawienie należnych składek na ubezpieczenia społeczne w podziale na ubezpiecz enie:
emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadk owe, zawierające dane o:
a) tytule ubezpieczenia,
b) podstawie wymiaru składek,
c) kwocie składki w podziale na należną od
ubezpieczonego i płatnika składek oraz
z innych źródeł finansowania,
d) kwocie obniżenia podstawy wymiaru składek na ubezpiecz enie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadk owe, wynikającego z us tawy z dnia 22 sierpnia 1 997 r.
o pracowniczych programach emerytalnych (Dz.U. z 2001 r. Nr 60, poz. 623 oraz
z 2002 r. Nr 25, poz. 253 i Nr 141, poz. 1178);
5) podstawę wymiaru i kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne, z uwzględnieniem podziału
na podmioty, które finansują składki;
6) (uchylony);
7) rodzaje i okresy pr zerw w opłacaniu składek
na ubezpieczenia społeczne;
8) informacje o wypłaconych zasiłkach oraz wy nagrodzeniach z t ytułu niezdolności do pracy wypłaconych na pods tawie Kodeksu pracy oraz o zasiłkach f inansowanych z budżetu
państwa;
9) oświadczenie płatnika składek, że dane zawarte w raporcie są zgodne z e stanem faktycznym, potwierdzone podpisem płatnika składek
lub osoby przez niego upoważnionej.
4. Imienny raport miesięczny zawiera również
datę sporządzenia raportu miesięcznego, podpis
płatnika składek lub osob y przez niego upow ażnionej.
5. Imienne raporty miesięczne mogą zawierać
informacje o złożeniu przez ubezpieczonego zawiadomienia o pr zekroczeniu rocznej podstawy
luty 2015
IFK
wymiaru składek na ubezpiecz enia emerytalne
i rentowe, o którym mowa w art. 19 ust. 5.
6. Płatnik składek jes t zobowiązany złożyć
imienny raport miesięczny korygujący w f ormie
nowego dokumentu zawierającego wszystkie prawidłowe informacje określone w us t. 3–5, jeż eli
zachodzi konieczność korekty danych podanych
w imiennym raporcie miesięczn ym w pr zypadku
stwierdzenia nieprawidłowości:
1) przez płatnika składek we własnym zakresie;
2) przez Zakład.
6a. Nie koryguje się danych podanych w imiennym raporcie miesięczn ym w pr zypadku stwierdzenia przez płatnika składek we własn ym zakresie lub przez Zakład różnicy w podstawie wymiaru
składek w wysokości nieprzekraczającej 2,20 zł,
z zastrzeżeniem ust. 6b.
6b. Przepisu ust. 6a nie stosuje się w przypadku, gdy podstawę wymiaru składek stanowi zadeklarowana kwota.
7. (uchylony).
7a. Płatnik składek jes t zobowiązany złożyć
imienny raport miesięczny korygujący, o kt órym
mowa w us t. 6, w t erminie 7 dni od s twierdzenia
nieprawidłowości we własnym zakresie lub o trzymania zawiadomienia o s twierdzeniu nieprawidłowości przez Zakład, z zastrzeżeniem ust. 7b.
7b. Jeżeli konieczność korekty danych podanych w imiennym raporcie miesięcznym jest wynikiem stwierdzenia nieprawidłowości przez Zakład
w drodze:
1) decyzji – imienny raport miesięczny korygujący powinien być złożony nie później niż w t erminie 7 dni od uprawomocnienia się decyzji;
2) kontroli – imienny raport miesięczny korygujący
powinien być złożony nie później niż w terminie
30 dni od dnia otrzymania protokołu kontroli.
8. Informacje zawarte w rapor tach, o których
mowa w ust. 1–6, płatnik składek przekazuje ubezpieczonemu w podziale na poszcz ególne miesiące, za r ok ubiegły w t erminie do dnia 28 lut ego
roku następnego, na piśmie lub za zgodą ubezpieczonego – w f ormie dokumentu elektr onicznego
– w celu ich wer yfikacji.
8a. Informacja, o której mowa w ust. 8, powinna
zawierać także datę jej sporządzenia oraz podpis płatnika składek lub osoby przez niego upoważnionej.
8b. Informacje, o których mowa w ust. 8, płatnik składek jest obowiązany przekazać na żądanie
ubezpieczonego – nie częście j niż raz na miesiąc
– za miesiąc poprzedni.
9. Przepisy ust. 1–8b stosuje się odpowiednio
do składek na ubezpiecz enie zdrowotne, z zastrzeżeniem ust. 9a–10a.
9a. Informacja przekazywana ubezpieczonemu obejmuje także symbol kasy chor ych, do której przekazywana jest składka na ubezpiecz enie
zdrowotne.
10. Płatnik składek jest zwolniony z obowiązku przekazywania informacji wynikającej z us t. 9
w przypadku pobierania wyłącznie s kładek na
ubezpieczenie zdrowotne.
10a. Płatnik s kładek jest obowiązany przekazać informacje wynikające z us t. 9 na żądanie
ubezpieczonego – nie częściej niż raz na miesiąc
– za miesiąc poprz edni, z wyłączeniem przypadków pobierania składek z emerytur i rent.
11. Ubezpieczony zgłasza na piśmie lub do
protokołu do płatnika składek wniosek o spr ostowanie informacji zawartych w imiennym raporcie
miesięcznym w terminie 3 miesięcy od otrzymania
informacji, o których mowa w us t. 8, jeżeli, jego
zdaniem, nie są one zgodne z e stanem faktycznym. O fakcie tym informuje Zakład. W razie nieuwzględnienia przez płatnika składek reklamac ji
w terminie jednego miesiąca od dat y jej wpływu,
na wniosek ubezpieczonego, Zakład po pr zeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego wydaje
decyzję.
12. Jeżeli ubezpieczony nie zakwestionuje informacji zawartych w imiennym raporcie miesięcznym w terminie określonym w ust. 11, to informacje te uznaje się za zgodne ze stanem faktycznym,
chyba że informacje dotyczące okresu ob jętego
raportem zakwestionuje Zakład, wydając decyzję.
13. Jeżeli Zakład zakwestionuje i zmieni inf ormacje przekazane przez płatnika składek, zawiadamia o tym ubezpieczonego i płatnika składek. Jeżeli
w terminie określonym w ust. 11 osoba ubezpieczona i płatnik składek nie złożą wniosku o zmianę stanowiska Zakładu, informacje uznane pr zez Zakład
traktuje się jako prawdziwe. W razie złoż enia takiego wniosku, Zakład po pr zeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego wydaje decyzję.
14. Przepisy ust. 11–13 mają zastosowanie do
raportów, o których mowa w ust. 6.
Art. 42. (uchylony).
Art. 43. [Obowiązki płatnika składek w zakresie zgłoszenia do ubezpieczenia]
1. Płatnicy składek, z zastrzeżeniem ust. 5a–5d,
są zobowiązani do złoż enia druku – zgłosz enie
płatnika składek w Zakładzie w terminie 7 dni od:
IFK
[art. 42–43]
73
1) daty zatrudnienia pierwszego pracownika lub
powstania stosunku prawnego uzasadniającego objęcie ubezpieczeniami emerytalnym
i rentowymi pierwszej osoby;
2) daty powstania obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych dla ubezpieczonych wyłącznie zobowiązanych do płacenia składek na
własne ubezpieczenia, albo na ubezpiecz enia
osób z nimi współpracujących.
oraz osoby podlegające dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rent owym, z wyłącz eniem
osób wymienionych w ar t. 6 ust. 1 pkt 5, wyłącznie zobowiązane do opłacania składek na własne
ubezpieczenia, dokonują zgłoszenia płatnika składek łącznie ze zgłoszeniem do ubezpieczeń społecznych.
3. Płatnik składek jest obowiązany złożyć druk
– zgłoszenie płatnika składek , o kt órym mowa
w ust. 1, według ustalonego wzoru we wskazanej
przez Zakład jednostce organizacyjnej Zakładu.
3a. (uchylony).
4. Zgłoszenie płatnika składek – osob y fizycznej zawiera w szcz ególności następujące dane:
numery NIP i REGON , a w razie gdy płatnik owi składek nie nadano t ych numerów lub jednego z nich – numer PESEL lub serię i numer dowodu osobistego albo paszpor tu, nazwisko, imię
pierwsze i dr ugie, datę i miejsce urodzenia, obywatelstwo, rodzaj i numer uprawnienia, na podstawie którego prowadzona jest pozarolnicza działalność, nazwę organu wydającego uprawnienie oraz
datę jego wydania, nazwę skr óconą firmy, pod
którą prowadzona jest pozarolnicza działalność,
datę powstania obowiązku opłacania składek na
ubezpieczenia społeczne, wykaz rachunk ów bankowych, adres siedziby, adres zamieszkania, jeżeli
jest inny niż adres siedzib y, adres do k orespondencji, adres prowadzenia działalności.
5. Zgłoszenie płatnika składek – osob y prawnej lub jednos tki organizacyjnej nieposiadającej
osobowości prawnej zawiera w szcz ególności
następujące dane: numer y NIP i REGON , nazwę
skróconą płatnika, nazwę zgodną z akt em prawnym konstytuującym płatnika, nazwę organu założycielskiego płatnika, występowanie obowiązku
wpisu do rejestru lub ewidencji, nazwę organu rejestrowego lub ewidencyjnego, datę i numer wpisu
do rejestru lub ewidencji, datę powstania obowiązku opłacania składek na ubezpiecz enia społeczne, wykaz rachunk ów bankowych, adres siedzi-
Kodeks kadr i płac
74
[art. 44–46]
by i adres do k orespondencji, adres prowadzenia
działalności.
5a. Zgłoszenie płatnika składek będącego
przedsiębiorcą następuje na podstawie odrębnych
przepisów.
5b. Zgłoszenie płatnika s kładek wpisanego
do Krajowego Rejestru Sądowego zawiera dane:
1) objęte treścią wpisu w Krajo wym Rejestrze
Sądowym, z wyłączeniem rejestru dłużników
niewypłacalnych;
2) uzupełniające: nazwę skróconą płatnika, datę
powstania obowiązku opłacania s kładek na
ubezpieczenia społeczne, wykaz rachunków
bankowych, adres do k orespondencji, adres
prowadzenia działalności, w przypadk u osobowych spółek handlowych i podmiotó w
podlegających wpisowi do rejestru przedsiębiorców na zasadach określonych dla spółek
osobowych – dane dot yczące poszczególnych wspólników, w tym ich numer NIP.
5c. Płatnicy s kładek wpisani do Krajo wego
Rejestru Sądowego dokonują zgłoszenia wyłącznie w zakresie danych uzupełniających określonych
w ust. 5b pkt 2 do właściw ego naczelnika urzędu
skarbowego, w terminie określonym w ust. 1.
5d. Utworzenie konta płatnika s kładek następuje po automat ycznym zamieszczeniu za
pośrednictwem systemu teleinformatycznego w Centraln ym Rejestrze Płatników Składek
danych przekazanych z Centralnego R ejestru
Podmiotów – Krajowej Ewidencji Podatników.
6. (uchylony).
7. (uchylony).
8. (uchylony).
Art. 44. [Zmiana danych]
1. O zmianach danych wykazanych w zgłoszeniu, o któr ym mowa w ar t. 43, płatnik s kładek zawiadamia wskazaną przez Zakład jednostkę organizacyjną Zakładu, w terminie 7 dni od zais tnienia
zmian, stwierdzenia nieprawidłowości we własnym
zakresie lub otrzymania zawiadomienia o s twierdzeniu nieprawidłowości przez Zakład. Zawiadomienia
należy dokonać w formie dok umentu pisemnego
według ustalonego wzoru albo w formie wydruk u
z oprogramowania, o którym mowa w art. 47a ust. 1.
2. Płatnicy s kładek wpisani do Krajo wego
Rejestru Sądowego dokonują zgłoszenia aktualizacyjnego wyłącznie w zakresie zmian y danych
uzupełniających określonych w ar t. 43 us t. 5b
pkt 2 do właściw ego naczelnika urzędu s karbowego, w terminie 7 dni od zais tnienia zmian.
luty 2015
IFK
3. Zmiana z ewidencjonowanych danych
na koncie płatnika wpisanego do Krajo wego
Rejestru Sądowego następuje automatycznie za
pośrednictwem systemu teleinformatycznego po
przekazaniu z Centralnego R ejestru Podmiotów
– Krajowej Ewidencji Podatników danych, o których mowa w art. 43 ust. 5b pkt 1 lub pkt 2.
Art. 45. [Konto płatnika składek]
1. Na koncie płatnika składek:
1) ewidencjonuje się dane identyfikacyjne, numer
NIP i numer ident yfikacyjny REGON, a jeżeli
płatnikowi składek nie nadano t ych numerów
lub jednego z nich – numer PESEL lub serię
i numer dow odu osobistego albo paszpor tu,
nazwy i numery rachunków bankowych płatnika, dane informacyjne płatnika składek, w tym
szczególną formę prawną według krajowego
rejestru urzędowego podmiotów gospodarki
narodowej (REGON), kod rodzaju działalności
według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD)
oraz wszelkie inne dane konieczne do obsługi
konta, a w szcz ególności dla celów r ozliczania należności z t ytułu składek oraz dla celów
prowadzenia postępowania egzekucyjnego,
w tym informacje dotyczące wspólników spółek cywilnych, jawnych i komandytowych, w zakresie rejestrowanym w Centralnym Rejestrze
Podmiotów – Krajowej Ewidencji Podatników;
1a) ewidencjonuje się liczbę pracowników, za których jest opłacana składka na Fundusz Emerytur Pomostowych;
2) prowadzone są rozliczenia należnych składek,
wypłacanych przez płatnika zasiłków oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych podlegających zaliczeniu na poczet składek oraz innych
składek pobieranych przez Zakład;
3) ewidencjonuje się dane niezbędne do realizacji przez Zakład zadań zlecon ych odrębnymi
przepisami.
2. Zakład ma prawo uzupełniać dane na koncie
płatnika składek o numery NIP i REGON.
Art. 46. [Obowiązki płatnika składek]
1. Płatnik składek jes t obowiązany według zasad wynikających z pr zepisów ustawy obliczać,
potrącać z dochodów ubezpiecz onych, rozliczać
oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy.
2. Rozliczenie składek, o kt órych mowa
w ust. 1, oraz wypłaconych przez płatnika w t ym
samym miesiącu zasiłk ów oraz zasiłk ów rodzinnych i pielęgnacyjnych podlegających rozliczeniu
na poczet składek następuje w deklaracji rozliczeniowej według us talonego wzoru. Nie podlegają
rozliczeniu w deklaracji rozliczeniowej zasiłki wy płacone przez płatnika bezpodstawnie.
3. Deklarację rozliczeniową oraz imienne raporty miesięczne płatnik składek pr zekazuje bezpośrednio do w skazanej przez Zakład jednos tki
organizacyjnej.
4. Deklaracja rozliczeniowa zawiera:
1) dane identyfikacyjne płatnika składek ,
a w szcz ególności dane, o kt órych mowa
w art. 35 us t. 1 pkt 2, nazwę skr óconą firmy,
a w pr zypadku płatników składek – osób f izycznych – nazwisko i imię;
2) informacje o liczbie ubezpieczonych;
2a) informacje o uprawnieniu płatnika składek do
wypłaty zasiłków;
3) zestawienie należnych składek na poszcz ególne rodzaje ubezpieczeń społecznych,
z uwzględnieniem podziału na składki f inansowane przez ubezpieczonego i pr zez płatnika oraz budżet państwa i Państwowy Fundusz
Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych;
4) kwoty wypłaconych zasiłków oraz zasiłk ów
finansowanych z budż etu państwa, podlegających rozliczeniu w cię żar składek na ubezpieczenia społeczne oraz kw oty wynagrodzeń
z tytułu niezdolności do pracy;
5) kwoty przysługujących płatnikowi wynagrodzeń w myśl art. 3 ust. 2;
6) zestawienie należnych składek na:
a) ubezpieczenie zdrowotne uwzględniając podział na podmioty, które finansują składki,
b) Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych
Świadczeń Pracowniczych;
6a) sumę należnych składek na Fundusz Emerytur
Pomostowych;
6b) liczbę pracowników, za których jest opłacana
składka na Fundusz Emerytur Pomostowych;
6c) liczbę stanowisk pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze;
7) zestawienie zbiorcze i wynik owe należnych
składek i składek na ubezpieczenie zdrowotne
oraz kwot do zapłaty;
8) dla osób, które w całości opłacają składki na
ubezpieczenia z własn ych środków – t ytuł
ubezpieczenia, podstawę wymiaru i ewentualne pomniejszenia wynikające z art. 19 ust. 1;
9) oświadczenie płatnika składek, że dane zawarte w deklaracji są zgodne z e stanem faktycznym, potwierdzone podpisem płatnika składek
IFK
[art. 47]
75
lub osoby przez niego upoważnionej albo podpisem elektronicznym.
5. Płatnicy składek zobowiązani do wykazywania w dokumentach ubezpiecz eniowych zasiłków
oraz finansowanych z budżetu państwa zasiłków
i innych świadczeń, podlegających rozliczeniu
w ciężar składek lub wynagrodzeń z tytułu niezdolności do pracy, przekazują do Zakładu:
1) w terminie do dnia 28 lutego 2001 r. informację
zawierającą dane ident yfikacyjne oraz dane
o tych zasiłkach, świadcz eniach lub wynagrodzeniach wypłaconych w okresie od dnia
1 grudnia 1999 r. do dnia 30 listopada 2000 r.;
2) w terminie do dnia 3 1 stycznia 2002 r. informację zawierającą dane ident yfikacyjne oraz
dane o t ych zasiłkach, świadczeniach lub wy nagrodzeniach wypłaconych w okresie od dnia
1 grudnia 2000 r. do dnia 30 listopada 2001 r.
6. Minister właściwy do spraw zabezpiecz enia społecznego określi, w dr odze rozporządzenia,
wzór informacji, o której mowa w ust. 5, oraz sposób
jej sporządzenia, przekazywania, a także korygowania, kierując się potrzebą zapewnienia prawidłowości
i kompletności danych gromadzonych na kontach
płatników składek i kontach ubezpieczonych.
Art. 47. [Terminy przesyłania deklaracji i raportów]
1. Płatnik składek pr zesyła w t ym samym terminie deklarację rozliczeniową, imienne rapor ty
miesięczne oraz opłaca składki za dan y miesiąc,
z zastrzeżeniem ust. 1a, 2a i 2b, nie później niż:
1) do 10 dnia następnego miesiąca – dla osób f izycznych opłacających składkę wyłącznie za
siebie;
2) do 5 dnia następnego miesiąca – dla jednostek
budżetowych i samor ządowych zakładów budżetowych;
3) do 15 dnia następnego miesiąca – dla pozostałych płatników.
1a. Twórcy i artyści przesyłają deklaracje rozliczeniowe i imienne rapor ty miesięczne oraz opłacają składki za okres wyk onywania działalności
twórczej lub artystycznej przed dniem wydania decyzji Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego
Twórców w terminie opłacania składek za miesiąc,
w którym otrzymali decyzję.
2. Płatnik składek, który opłaca składki wyłącznie za siebie, pr zysyła jedynie deklarację rozliczeniową.
2a. Osoby prowadzące pozarolniczą działalność, opłacające składki wyłącznie za siebie lub
Kodeks kadr i płac
76
[art. 47]
osoby z nimi współpracujące, są zwolnione z obowiązku składania deklarac ji rozliczeniowej lub
imiennych raportów miesięcznych za kolejny miesiąc, jeżeli w ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej lub imiennym raporcie miesięcznym zadeklarowały do podstawy wymiaru składek:
1) na ubezpieczenia społeczne – kw otę w wysokości najniższej podstawy wymiaru składek dla
osób prowadzących pozarolniczą działalność,
obowiązującej je i osoby z nimi współpracujące;
2) na ubezpieczenie zdrowotne – kwotę w wysokości najniższej podstawy wymiaru określonej
w art. 81 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r.
o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2008 r .
Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.), obowiązującej
je i osoby z nimi współpracujące, i nie nastąpiła żadna zmiana w s tosunku do miesiąca poprzedniego, z zastrzeżeniem ust. 2c.
2b. Osoby prowadzące pozarolniczą działalność, opłacające wyłącznie składki na ubezpieczenie zdrowotne za siebie lub osob y z nimi w spółpracujące, są zw olnione z obowiązku składania
deklaracji rozliczeniowej lub imiennych raportów
miesięcznych za kolejny miesiąc, jeżeli w ostatnio
złożonej deklaracji rozliczeniowej lub imienn ym
raporcie miesięcznym zadeklarowały do pods tawy wymiaru składek kw otę w wy sokości najniższej podstawy wymiaru określonej w art. 81 ust. 2
ustawy z dnia 27 sierpnia 200 4 r. o świadczeniach
opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, obowiązującej je i osoby z nimi współpracujące, i nie nastąpiła żadna zmiana w stosunku do
miesiąca poprzedniego, z zastrzeżeniem ust. 2c.
2c. Osoby, o których mowa w ust. 2a, 2b, 2d,
2e i 2f, są zwolnione z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej lub imienn ych raportów miesięcznych za kolejny miesiąc, także wówczas, gdy
zmiana w stosunku do miesiąca poprzedniego jest
spowodowana wyłącznie zmianą minimalnego wy nagrodzenia lub przeciętnego wynagrodzenia.
2d. Duchowni opłacający składki wyłącznie za
siebie są zwolnieni z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej za kolejny miesiąc, jeżeli w ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej zadeklarowali do podstawy wymiaru składek:
1) na ubezpieczenia społeczne – kwotę w wysokości określonej w art. 18 ust. 4 pkt 5a lub w ust. 4c;
2) na ubezpieczenia zdrowotne – kwotę w wysokości określonej w ar t. 81 ust. 1 lub 1 0 ustawy z dnia 27 sierpnia 200 4 r. o świadczeniach
luty 2015
IFK
opieki zdrowotnej finansowanych ze środków
publicznych.
2e. Osoby wymienione w ar t. 7 opłacające
składki wyłącznie za siebie są zw olnione z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej za kolejny miesiąc, jeżeli w ostatnio złożonej deklaracji
rozliczeniowej zadeklarowały do podstawy wymiaru składek na ubezpiecz enia społeczne – kw otę
w wysokości określonej w art. 18 ust. 7.
2f. Płatnik składek zgłaszający do ubezpieczenia wyłącznie osobę, o której mowa w art. 6 ust. 2d
jest zwolniony z obowiązku składania deklarac ji
rozliczeniowej oraz imiennych raportów miesięcznych za kolejny miesiąc, jeżeli w ostatnio złożonej
deklaracji rozliczeniowej zadeklarował do podstawy wymiaru składek na ubezpiecz enia społeczne
– kwotę w wy sokości nie wyższ ej niż minimalne
wynagrodzenie.
3. Płatnik składek jes t zobowiązany złożyć,
z zastrzeżeniem ust. 3a, deklarac ję rozliczeniową korygującą w formie nowego dokumentu zawierającego wszystkie prawidłowe dane określone w art. 46 ust. 4 w każdym przypadku, o którym
mowa w art. 41 ust. 6, łącznie z raportem miesięcznym korygującym.
3a. Imiennych raportów miesięcznych nie składa się w przypadku, gdy korekta dotyczy wyłącznie
danych wykazanych w deklaracji rozliczeniowej.
3b. W przypadkach, o któr ych mowa w ust. 3
i 3a, stosuje się odpowiednio art. 41 ust. 7a i 7b.
3c. Kopie deklaracji rozliczeniowych i imiennych raportów miesięcznych oraz dokument ów
korygujących te dokumenty płatnik składek jes t
zobowiązany przechowywać przez okres 5 lat od
dnia ich pr zekazania do wskazanej przez Zakład
jednostki organizacyjnej Zakładu, w f ormie dokumentu pisemnego lub elektronicznego.
4. Składki opłaca się na w skazane przez
Zakład rachunki bank owe odrębnymi wpłatami,
w podziale na:
1) ubezpieczenia społeczne;
2) ubezpieczenie zdrowotne;
3) Fundusz Pracy i F undusz Gwarantowanych
Świadczeń Pracowniczych;
4) (uchylony);
5) Fundusz Emerytur Pomostowych.
4a. Składki, o kt órych mowa w ust. 4, płatnik
składek opłaca przy użyciu:
1) bankowych dokumentów płatniczych składanych za pośrednictwem banku według wz orów, o których mowa w art. 49 ust. 3,
2) dokumentu elektronicznego z opr ogramowania, o którym mowa w ar t. 47a ust. 1, lub wy druku z tego oprogramowania,
3) dokumentu elektronicznego z programu informatycznego udostępnianego płatnikom składek przez bank,
4) dokumentu w postaci uzgodnionej z instytucją
obsługującą wpłaty składek na ubezpiecz enia
społeczne
– zwanych dalej „dokumentami płatniczymi”.
4b. Płatnik składek jes t obowiązany opłacać należności z t ytułu składek, o których mowa
w ust. 4, w f ormie bezgotówkowej w dr odze obciążenia rachunku bank owego płatnika składek
lub obciążenia rachunku płatnicz ego płatnika
w instytucji płatniczej w rozumieniu ustawy z dnia
19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczy ch (Dz.U.
Nr 199, poz. 1175, z późn. zm.).
4c. Przepisu ust. 4b nie s tosuje się do płatników składek będących osobami f izycznymi, jeżeli nie prowadzą pozarolniczej działalności gospodarczej w r ozumieniu przepisów o działalności
gospodarczej lub innych przepisów szczególnych.
4d. W pr zypadku stwierdzenia niezgodności
danych identyfikacyjnych płatnika składek , o którym mowa w ust. 4b, podanych w zleceniu płatniczym z danymi z Centralnego Re jestru Płatników
Składek, Zakład informuje instytucję prowadzącą
rachunek bankowy płatnika składek o obowiązku
przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego
w celu wyeliminowania tych niezgodności.
4e. Płatnik składek będący mikr oprzedsiębiorcą w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 200 4 r.
o swobodzie działalności gospodarcz ej może
opłacać należności z tytułu składek również w formie przekazu pocztowego lub w f ormie przekazu pieniężnego za pośrednictwem ins tytucji płatniczej lub biura usług płatniczy ch w r ozumieniu
ustawy z dnia 1 9 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych.
5. Informacje zawarte w dokumentach płatniczych przekazywane są w f ormie, o której mowa
w art. 49 ust. 3a, poprzez międzybankowy system
elektroniczny jako zlecenie płatnicze dla Zakładu
lub poprzez system elektronicznych rozrachunków międzyoddziałowych Narodowego Banku
Polskiego. Zlecenie to powinno w szcz ególności
zawierać informacje o dan ych, o kt órych mowa
w art. 35 ust. 1 pkt 2, a także o tytule wpłaty i okresie, za jaki jest dokonywana, oraz datę obciążenia
rachunku bankowego płatnika, jeżeli wpłata doko-
IFK
[art. 47]
77
nana jest w formie polecenia pr zelewu, lub dat ę
dokonania wpłaty, jeżeli wpłata dok onana jest
w formie gotówkowej.
5a. Zlecenia płatnicze przekazywane w formie
innej niż forma, o której mowa w art. 49 ust. 3a, nie
są przyjmowane.
6. Dokument płatniczy musi zawierać w szczególności informacje o dan ych, o kt órych mowa
w art. 35 ust. 1 pkt 2, a takż e o tytule wpłaty oraz
okresie, za jaki jest dokonywana.
7. Brak możliwości zidentyfikowania wpłaty nie
obciąża Zakładu.
8. Instytucje obsługujące wpłat y składek na
ubezpieczenia społeczne są z obowiązane do niezwłocznego transferu za pośrednictwem między bankowego systemu rozliczeń elektronicznych.
8a. Instytucje obsługujące wpłat y składek są
zobowiązane do zawiadamiania Zakładu o błędach stwierdzonych w zleceniu płatniczym, o kt órym mowa w us t. 5, w f ormie elektronicznej lub
pisemnej.
9. Przekazanie składki do otwartego funduszu
emerytalnego przez Zakład nas tępuje niezwłocznie, nie pó źniej jednak niż w ciągu 1 5 dni r oboczych, licząc od otrzymania składki opłaconej przy
użyciu dokumentów płatniczych, raportów miesięcznych i deklaracji.
10. (uchylony).
10a. Jeżeli nie nas tąpiło przekazanie składki do o twartego funduszu emer ytalnego w t erminie z pr zyczyn leżących po s tronie Zakładu,
od Zakładu są należne odse tki liczone według
zmiennej stopy procentowej, obowiązującej dla
kolejnych trzymiesięcznych okresów, rozpoczynających się pier wszego dnia każdego kw artału
kalendarzowego. Wysokość zmiennej stopy procentowej jest obliczana jako średnia ar ytmetyczna średnich w ażonych stóp rentowności 52-tygodniowych bonów skarbowych sprzedanych na
czterech ostatnich przetargach, które odbyły się
do końca miesiąca popr zedzającego ostatni miesiąc przed rozpoczęciem danego kwartału, i jest
zaokrąglana do dw óch miejsc po pr zecinku. Do
obliczania odsetek przyjmuje się, ż e rok wynosi
365 dni.
10b. Odsetki, o kt órych mowa w us t. 10a,
Zakład oblicza od kw oty nieprzekazanej w terminie składki na o twarte fundusze emerytalne, za
okres od nas tępnego dnia po upływie t erminu
określonego w ust. 9 do dnia pr zekazania składki
do otwartego funduszu emerytalnego.
Kodeks kadr i płac
78
[art. 47a]
10c. Jeżeli nie nas tąpiło przekazanie przez
Zakład składki do otwartego funduszu emerytalnego w terminie z powodu nieprzekazania lub przekazania błędnego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, zgłoszenia płatnika składek , imiennego
raportu miesięcznego, deklarac ji rozliczeniowej,
dokumentu płatniczego lub zlecenia płatnicz ego,
Zakład wymierza płatnikowi składek lub ins tytucji
obsługującej wpłaty składek dodatkową opłatę.
10d. Zakład przesyła płatnikowi składek lub instytucji obsługującej wpłaty składek zawiadomienie o niepr zekazaniu lub pr zekazaniu błędnego
dokumentu, o którym mowa w us t. 10c, nie później niż w ciągu 30 dni, licząc od nas tępnego dnia
po upływie terminu określonego w ust. 9.
10e. Dodatkową opłatę, o której mowa w ust. 10c,
Zakład ustala, w drodze decyzji, w wy sokości odsetek, określonych w ust. 10a, od kwoty nieprzekazanej w terminie składki na otwarte fundusze emerytalne, za okres od następnego dnia po upływie terminu
określonego w ust. 9 do dnia o trzymania prawidłowych dokumentów wymienionych w ust. 10c.
10f. Instytucje obsługujące wpłat y składek
i płatnicy składek wpłacają dodatk ową opłatę
w najbliższym terminie opłacania składek po uprawomocnieniu się decyzji, o której mowa w ust. 10e.
10g. Dodatkowa opłata nieopłacona w t erminie, o którym mowa w ust. 10f, podlega ściągnięciu
w administracji.
10h. Odsetki określone w us t. 10b lub pobrana przez Zakład dodatkowa opłata, o której mowa
w ust. 10c, są pr zekazywane na rachunek ubezpieczonego do otwartego funduszu emerytalnego.
10i. Odsetek, o których mowa w ust. 10a, nie
nalicza się, jeż eli ich wy sokość nie pr zekroczyłaby 2,00 zł, a dodatk owej opłaty, o której mowa
w ust. 10c, nie wymierza się, jeżeli jej wysokość nie
przekroczyłaby 2,00 zł.
10j. Prezes Zakładu Ubezpiecz eń Społecznych
ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym
Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” wysokość
odsetek, o których mowa w ust. 10a.
11. (uchylony).
12. (uchylony).
13. (uchylony).
14. Przepisy niniejszego artykułu stosuje się odpowiednio do składek na F undusz Pracy, Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz
Emerytur Pomostowych i ubezpieczenie zdrowotne.
15. (uchylony).
luty 2015
IFK
Art. 47a. [Forma przekazywania dokumentów,
podpis elektroniczny]
1. Z zastrzeżeniem ust. 1a–3, płatnicy składek
są obowiązani pr zekazywać zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, o których mowa w ar t. 36
ust. 10, imienne rapor ty miesięczne, o kt órych
mowa w ar t. 41 ust. 3, deklarac je rozliczeniowe,
o których mowa w ar t. 46 ust. 4, inne dokument y
niezbędne do prowadzenia kont płatników składek
i kont ubezpieczonych oraz k orekty tych dokumentów poprzez transmisję danych w formie dokumentu elektronicznego z oprogramowania, którego zgodność z wymaganiami określonymi przez
Zakład na podstawie art. 13 ust. 2 pkt 2 lit. a us tawy z dnia 1 7 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne została potwierdzona w sposób określon y
w art. 21 i 22 tej ustawy.
1a. Przepis ust. 1 stosuje się również do korekt
zgłoszenia płatnika składek , z wyłączeniem przypadków określonych w art. 44 ust. 2.
2. Płatnicy składek rozliczający składki nie więcej niż za 5 osób mogą pr zekazywać dokumenty,
o których mowa w ust. 1, w formie dokumentu pisemnego według us talonego wzoru albo w f ormie wydruku z oprogramowania, o którym mowa
w ust. 1.
2a. Dokumenty elektroniczne, o których mowa
w ust. 1 oraz w ar t. 41 ust. 8, opatr uje się bezpiecznym podpisem elektr onicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu, w rozumieniu ustawy z dnia 1 8 września
2001 r. o podpisie elektr onicznym (Dz.U. z 2013 r.
poz. 262), osoby odpowiedzialnej za pr zekazanie
tych dokumentów.
3. W uzasadnionych przypadkach Zakład może
upoważnić płatnika składek r ozliczającego składki za więce j niż 5 osób do pr zekazywania dokumentów, o których mowa w ust. 1, w formie dokumentu pisemnego według us talonego wzoru albo
w formie wydruku lub na inf ormatycznych nośnikach danych, z oprogramowania, o którym mowa
w ust. 1.
3a. (uchylony).
4. Dokumenty przekazywane w sposób niezgodny z wymogami określonymi w ust. 1 i 2 nie są
przez Zakład przyjmowane, co jest równoznaczne
z nieprzekazaniem dokumentów.
5. Zakład nie pr zyjmuje dokumentów, o kt órych mowa w ust. 1 i 2, kt óre nie mogą b yć przetworzone przy użyciu technologii automatycznego
odczytu stosowanej przez Zakład, co traktuje się
jak nieprzekazanie dokumentów.
6. Płatnikom składek, o których mowa w ust. 1,
Zakład ma prawo przekazywać informacje w formie
dokumentu elektronicznego poprzez transmisję
danych, mając na uwadze wymagania, jakie muszą
spełnić płatnicy składek pr zekazujący dokumenty,
o których mowa w ust. 1, w formie dokumentu elektronicznego poprzez transmisję danych.
7. Minister właściwy do spraw zabezpiecz enia
społecznego, w porozumieniu z minis trem właściwym do spraw informatyzacji, określi, w drodze rozporządzenia, wymagania, jakie muszą spełnić płatnicy składek pr zekazujący dokumenty, o kt órych
mowa w ust. 1, w formie dokumentu elektronicznego
poprzez transmisję danych, uwzględniając potrzebę
zapewnienia warunków niezbędnych dla prawidłowego przekazywania dokumentów oraz zasadę równego traktowania wszystkich powszechnie używanych
w kraju systemów operacyjnych, a także potrzebę
umożliwienia, wszystkim podmiotom obowiązanym
do przekazywania dokumentów elektronicznych,
stosowania oprogramowania dostosowanego do
używanych platform systemowych bez konieczności
ponoszenia dodatkowych kosztów licencyjnych.
Art. 48. [Wymiar składek z urzędu]
1. Jeżeli płatnik składek nie złoży w terminie deklaracji rozliczeniowej, nie będąc z t ego obowiązku zwolniony, Zakład dok onuje wymiaru składek
z urzędu w wysokości wynikającej z ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej, bez uwzględnienia wypłaconych zasiłków oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych, zawiadamiając o tym płatnika.
2. Jeżeli po wymier zeniu składek z ur zędu
płatnik składek złoży deklarac ję rozliczeniową,
Zakład koryguje wymiar składek do wy sokości
wynikającej ze złożonej deklaracji rozliczeniowej,
z uwzględnieniem wykazanych w deklaracji zasiłków oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych.
Art. 48a. (uchylony).
Art. 48b. [Dokumenty sporządzane przez ZUS
z urzędu]
1. Zakład moż e sporządzać z ur zędu zgłoszenia do ubezpiecz eń społecznych, zgłoszenia
wyrejestrowania ubezpieczonego z ubezpieczeń
społecznych, imienne rapor ty miesięczne, zgłoszenia płatnika składek, zgłoszenia wyrejestrowania płatnika składek, deklaracje rozliczeniowe oraz
dokumenty korygujące te dokumenty, zwane dalej „dokumentami związanymi z ubezpieczeniami
społecznymi określonymi w ustawie”.
IFK
[art. 48–49]
79
2. Zakład moż e korygować z ur zędu błędy
stwierdzone w dokumentach związan ych z ubezpieczeniami społecznymi określonych w ustawie.
3. Zakład moż e żądać od płatnika składek
ponownego złożenia dokumentów związanych
z ubezpieczeniami społecznymi określonych
w ustawie, jeżeli dokumenty te nie zostały zidentyfikowane w systemie informatycznym Zakładu.
4. Zakład może z ur zędu wprowadzać i korygować dane bezpośrednio na k ontach ubezpieczonych lub kontach płatników składek, informując o tym ubezpieczonych i płatników składek.
1. Rada Ministrów określa, w drodze rozporządzenia:
1) kolejność zaliczania wpłat składek na FUS oraz
innych należności, do których poboru jest zobowiązany Zakład, jeżeli płatnik opłaca je i przekazuje niezgodnie z przepisami ustawy,
2) szczegółowe zasady i tr yb postępowania
w sprawach rozliczania składek i wypłaconych
zasiłków, zasiłków rodzinnych i pielęgnacy jnych oraz kolejność zaliczania wpłat składek
na poszczególne fundusze,
3) szczegółowe zasady i tr yb sporządzania przez
Zakład z urzędu dokumentów związanych z ubezpieczeniami społecznymi określonych w ustawie,
4) szczegółowe zasady i tr yb korygowania przez
Zakład z ur zędu błędów stwierdzonych w dokumentach związanych z ubezpiecz eniami
społecznymi określonych w ustawie,
5) szczegółowe zasady i tryb wprowadzania i korygowania przez Zakład z ur zędu danych bezpośrednio na k ontach ubezpieczonych i na
kontach płatników składek,
z uwzględnieniem pier wszeństwa zaspokojenia
należności funduszu emerytalnego.
społecznego, w dr odze rozporządzenia, określa
wzory:
1) zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych,
2) imiennych raportów miesięcznych i imiennych
raportów miesięcznych korygujących,
3) zgłoszeń płatnika składek,
4) deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących,
5) innych dokumentów niezbędnych do pr owadzenia kont płatników składek i k ont ubezpieczonych,
6) zgłoszeń danych o pracy w szcz ególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o któ-
Kodeks kadr i płac
80
[art. 50]
rym mowa w ustawie z dnia 19 grudnia 2008 r.
o emeryturach pomostowych oraz kody pracy
w szczególnych warunkach lub o szczególnym
charakterze
– z uwzględnieniem obowiązujących procedur prowadzenia rejestrów i wykazów w sy stemie ubezpieczeń społecznych.
3. Minister właściwy do spraw f inansów publicznych w por ozumieniu z minis trem właściwym
do spraw zabezpieczenia społecznego określi, po
zaopiniowaniu przez Prezesa Narodowego Banku
Polskiego, w drodze rozporządzenia, wzory bankowych dokumentów płatniczych stosowanych
przez płatników składających dyspozycje płatności składek na ubezpieczenia społeczne w postaci
dokumentu pisemnego.
3a. Minister właściwy do spraw zabezpiecz enia społecznego, po zasięgnięciu opinii Prez esa
Narodowego Banku Polskiego, kierując się potrzebą zapewnienia prawidłowości ewidencjonowania
składek, określi w drodze rozporządzenia:
1) szczegółowe informacje przekazywane w zleceniu płatniczym, o kt órym mowa w ar t. 47
ust. 5, oraz f ormat zlecenia płatniczego w formie dokumentu elektronicznego;
2) (uchylony).
4. Przepisy ust. 2–3a stosuje się odpowiednio
do innych należności, do kt órych poboru jest zobowiązany Zakład.
społecznego może określić, w dr odze rozporządzenia, uproszczone zasady k orygowania dokumentów ubezpieczeniowych związanych z pr zekazywaniem składek na ubezpieczenie zdrowotne
z emerytur i rent, uwzględniając po trzebę ograniczenia liczby przekazywanych dokumentów.
Art. 50. [Informacja o stanie konta]
1. Poczynając od 2006 r ., w terminie do dnia
31 sierpnia każdego r oku, Zakład jest zobowiązany przesłać ubezpieczonemu urodzonemu po dniu
31 grudnia 1948 r. informację o zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego składkach ogółem, o których mowa w art. 40 ust. 1, według stanu na dzień 31 grudnia poprzedniego roku, zwaną
dalej „informacją o stanie konta”.
1a. W informacji o stanie konta Zakład podaje
dodatkowo wysokość:
1) zwaloryzowanego kapitału początkowego według stanu na dzień 3 1 grudnia poprzedniego
roku, w pr zypadku gdy kapitał t en został już
ubezpieczonemu obliczony;
luty 2015
IFK
2) hipotetycznej emerytury, z uwzględnieniem
ust. 1b–1f i 2;
2a) kwot składek, środków i odsetek za zwłokę, ogółem, zewidencjonowanych na subkoncie, według
stanu na dzień 31 grudnia poprzedniego roku;
3) składek na ubezpiecz enie emerytalne, z wyłączeniem składek podlegających odprowadzeniu do otwartego funduszu emerytalnego i zewidencjonowaniu na subkoncie:
a) należnych – w pr zypadku ubezpieczonych
niebędących płatnikami składek,
b) wpłaconych – w pr zypadku ubezpieczonych będących płatnikami składek oraz
osób współpracujących z osobami pr owadzącymi pozarolniczą działalność
– za okres ostatnich 12 miesięcy kalendarzowych,
według stanu na dzień 3 1 grudnia poprzedniego
roku, w wysokości nominalnej w podziale na miesiące;
4) składek na otwarte fundusze emerytalne, należnych i odprowadzonych;
5) składek należn ych i wpłacon ych zewidencjonowanych na subk oncie, o kt órych mowa
w art. 40a ust. 4.
1b. Wysokość hipotetycznej emerytury podaje się ubezpieczonemu, który na dzień 31 grudnia
poprzedniego roku ukończył co najmniej 35 lat.
1c. Ubezpieczonemu, o kt órym mowa
w ust. 1b, podaje się informacje o wysokości:
1) hipotetycznej emerytury, jaką uzyskałby w wieku emerytalnym, o kt órym mowa w ar t. 24
ust. 1a i 1b us tawy o emer yturach i rentach
z FUS, lub w wieku, o kt órym mowa w ust. 1d
i 1e, według stanu konta ubezpieczonego oraz
2) hipotetycznej emerytury, jaką uzyskałby w wieku, o którym mowa w pkt 1 , gdyby za każdy
pełny miesiąc pr zypadający do osiągnięcia
tego wieku na jego k oncie była ewidencjonowana hipotetyczna kwota składki oblicz ona
przez podzielenie ogólne j kwoty składek na
ubezpieczenie emerytalne, o kt órych mowa
w ust. 1, przez wyrażony w miesiącach okres
podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu.
1d. Jeżeli ubezpieczonemu, o kt órym mowa
w ust. 1b, do osiągnięcia wieku emer ytalnego,
o którym mowa w art. 24 ust. 1a i 1b ustawy o emeryturach i rentach z FUS, brakuje nie więcej niż 5 lat,
podaje się dodatkowo, poczynając od 2009 r., informacje o wysokości hipotetycznej emerytury, jaką by
uzyskał w wieku pr zekraczającym ten wiek o r ok,
a także o dwa, trzy, cztery lata i o pięć lat.
1e. Jeżeli ubezpieczony, o kt órym mowa
w ust. 1b, pr zekroczył wiek emer ytalny, o którym
mowa w art. 24 ust. 1a i 1b us tawy o emeryturach
i rentach z FUS, i nie wy stąpił o ustalenie emerytury, hipotetyczną emeryturę oblicza się dla jego
faktycznego wieku oraz kolejnych pięciu lat.
1f. Hipotetycznej emerytury nie oblicza się
ubezpieczonemu, o którym mowa w ust. 1b, któremu ustalono wysokość emerytury na zasadach
określonych w ar t. 26 lub 1 83 ustawy o emeryturach i rentach z F unduszu Ubezpieczeń
Społecznych. Nie oblicza się hipo tetycznej emerytury również w r oku, w którym jest przesyłana
informacja o stanie konta, jeżeli w okresie od dnia
1 stycznia tego roku do dnia pr zesłania tej informacji ubezpieczonemu ustalono wysokość emerytury na podstawie tych przepisów.
1g. Jeżeli ubezpieczonemu, o kt órym mowa
w ust. 1b, do osiągnięcia wieku uprawniającego
członka otwartego funduszu emer ytalnego do
okresowej emerytury kapitałowej brakuje nie więcej niż 12 miesięcy, podaje się dodatkowo informację o możliwości skorzystania z prawa do okresowej emerytury kapitałowej.
1h. Zakład nie pr zesyła informacji o s tanie
konta ubezpieczonym, którzy w systemie teleinformatycznym Zakładu utworzyli profil informacyjny.
Zakres danych objętych informacją o stanie konta
Zakład udostępnia tym ubezpieczonym w sy stemie teleinformatycznym w f ormie elektronicznej,
z zastrzeżeniem ust. 1i.
1i. Informację o s tanie konta udostępnia się
również w f ormie pisemnej na żądanie ubezpieczonego.
2. Wysokości hipotetycznej emerytury oblicza się:
1) w przypadku podawania informacji o wysokości
hipotetycznej emerytury według zasad określonych w ust. 1c pkt 1 – pr zez podzielenie sumy
składek, o których mowa w ust. 1, i kapitału początkowego, o kt órym mowa w us t. 1a pkt 1
– przez średnie dalsze trwanie życia dla osoby, która osiągnęła wiek emer ytalny, o którym
mowa w art. 24 ust. 1a i 1b us tawy o emer yturach i rentach z FUS, lub wiek , o którym mowa
w ust. 1d i 1e, a wy sokość hipotetycznej emerytury, jaką ubezpieczony uzyskałby w wieku
przekraczającym wiek emerytalny – przez średnie dalsze trwanie życia dla tego wieku;
2) w przypadku podawania informacji o wy sokości hipotetycznej emerytury według zasad
określonych w ust. 1c pkt 2 – przez podzielenie
IFK
[art. 50]
81
sumy składek, o których mowa w ust. 1, i kapitału początkowego, o którym mowa w ust. 1a
pkt 1, zwiększonej o kw otę hipotetycznych
składek, o kt órych mowa w us t. 1c pkt 2,
przez średnie dalsz e trwanie życia dla osoby, która osiągnęła wiek emer ytalny, o którym
mowa w art. 24 ust. 1a i 1b us tawy o emeryturach i rentach z FUS, lub wiek, o którym mowa
w ust. 1d i 1e, a wy sokość hipotetycznej emerytury, jaką ubezpieczony uzyskałby w wieku przekraczającym wiek emer ytalny – pr zez
średnie dalsze trwanie życia dla tego wieku.
2a. Średnie dalsz e trwanie życia ustala się
według tablicy tr wania życia, ogłaszanej przez
Prezesa Głównego Ur zędu Statystycznego na
podstawie przepisów o emer yturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującej w dniu 31 grudnia ostatniego roku.
2b. Informację o s tanie konta Zakład pr zesyła listem zwykłym na adres do korespondencji podany w zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych,
o którym mowa w art. 36 ust. 10.
2c. Jeżeli ubezpieczony został zgłoszony do
ubezpieczeń społecznych przez więcej niż jednego płatnika składek , informację o stanie konta
przesyła się na adres do k orespondencji podany
w zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych, które
Zakład otrzymał jako ostatnie.
2d. Jeżeli adres do k orespondencji jest nieprawidłowy lub niepełny, informację o stanie konta Zakład pr zesyła na podan y w zgłosz eniu do
ubezpieczeń społecznych adres zamieszkania lub
adres zameldowania albo na adres zameldow ania
na pobyt stały uzyskany z Centralnej Bazy Danych
RCI PESEL.
2e. Jeżeli po o trzymaniu informacji o s tanie
konta ubezpieczony niebędący płatnikiem składek
stwierdzi, że na jego k oncie nie zostały zewidencjonowane wszystkie należne składki na ubezpieczenie emerytalne lub zostały zewidencjonowane
w niewłaściwej wysokości, powinien zgłosić do
płatnika tych składek, na piśmie lub do pr otokołu, wniosek o spr ostowanie danych przekazanych
do Zakładu w dokumentach związan ych z ubezpieczeniami społecznymi określonych w us tawie
lub przekazanie brakujących dokumentów, zwany
dalej „wnioskiem o sprostowanie danych”.
2f. Płatnik składek jes t zobowiązany poinformować ubezpieczonego na piśmie o sposobie rozpatrzenia wniosku o sprostowanie danych w terminie 60 dni od dnia jego o trzymania.
Kodeks kadr i płac
82
[art. 50]
2g. W pr zypadku uwzględnienia wniosku
o sprostowanie danych płatnik składek jes t zobowiązany skorygować błędny lub uzupełnić brakujący dokument związany z ubezpieczeniami społecznymi określony w us tawie, w terminie 30 dni
od dnia pr zekazania ubezpieczonemu informacji,
o której mowa w ust. 2f.
2h. W przypadku nieuwzględnienia przez płatnika składek wniosku o sprostowanie danych oraz
w przypadku gdy płatnik składek już nie is tnieje, ubezpieczony powinien złożyć we w skazanej
przez Zakład jednos tce organizacyjnej Zakładu
wniosek o przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego, przedkładając jednocześnie dokumenty potwierdzające wysokość podstawy wymiaru
składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kopię
informacji, o której mowa w ust. 2f.
2i. Postępowanie wyjaśniające, o którym mowa
w ust. 2h, Zakład powinien zak ończyć nie pó źniej
niż w ciągu 3 miesięcy , a postępowanie szczególnie
skomplikowane – nie później niż w ciągu 6 miesięcy od
dnia otrzymania wniosku, o którym mowa w ust. 2h.
2j. Wysokość podstawy wymiaru składek na
ubezpieczenia społeczne nie moż e być udowadniana zeznaniami świadków.
2k. Jeżeli w wyniku postępowania wyjaśniającego okaże się, że przyczyną niezewidencjonowania
na koncie ubezpieczonego wszystkich należnych
składek na ubezpieczenie emerytalne lub zewidencjonowania ich w niewłaściwej wysokości są:
1) błędy w dan ych podanych w zgłosz eniu do
ubezpieczeń społecznych, w zgłosz eniu wyrejestrowania ubezpieczonego z ubezpieczeń
społecznych, w zgłosz eniu płatnika składek
lub w zgłosz eniu wyrejestrowania płatnika
składek albo niezłoż enie tych dokumentów
– Zakład dokonuje korekty tych danych z urzędu bezpośrednio na k oncie ubezpieczonego
lub na koncie płatnika składek , jeżeli uzna to
za możliwe, albo po złoż eniu przez płatnika
składek dokumentów korygujących te dokumenty lub brakujących dokumentów;
2) błędy w dan ych podanych w imienn ym raporcie miesięcznym lub w deklarac ji rozliczeniowej albo niezłoż enie tych dokumentów
– Zakład dok onuje korekty tych danych po
złożeniu przez płatnika składek dokument ów
korygujących te dokumenty albo brakujących
dokumentów.
2l. Płatnik składek jes t zobowiązany złożyć
korygujące lub brakujące dokument y, o kt órych
luty 2015
IFK
mowa w ust. 2k, w terminie 30 dni od o trzymania
z Zakładu zawiadomienia o s twierdzonych w wy niku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego nieprawidłowościach w dokumentach
związanych z ubezpieczeniami społecznymi określonych w ustawie.
2m. Płatnik składek jes t zobowiązany złożyć
korygujące lub brakujące dokument y, o kt órych
mowa w ust. 2k, w terminie 30 dni od dnia:
1) uprawomocnienia się decyzji – jeżeli stwierdzenie
nieprawidłowości następuje w drodze decyzji;
2) otrzymania protokołu kontroli – jeż eli stwierdzenie nieprawidłowości następuje w dr odze
kontroli.
2n. W przypadku gdy płatnik składek już nie istnieje lub uzyskanie korygujących lub brakujących
dokumentów ubezpieczeniowych nie jest możliwe,
Zakład dokonuje korekty danych z urzędu bezpośrednio na koncie ubezpieczonego lub na k oncie
płatnika składek, koryguje z ur zędu błędy stwierdzone w dokumentach związan ych z ubezpieczeniami społecznymi określonych w ustawie lub sporządza z urzędu brakujące dokumenty.
2o. Przepisy ust. 2e–2m stosuje się odpowiednio do ubezpieczonego będącego płatnikiem składek, który po otrzymaniu informacji o stanie konta
stwierdzi, że na jego k oncie nie zostały zewidencjonowane wszystkie wpłacone składki na ubezpieczenie emerytalne lub zostały zewidencjonowane w niewłaściwej wysokości.
3. Dane zgromadzone na koncie ubezpieczonego, o których mowa w art. 40, i na k oncie płatnika składek, o któr ych mowa w ar t. 45, mogą
być udostępniane sądom, prok uratorom, organom kontroli skarbowej, organom podatk owym,
Państwowej Inspekcji Pracy, Straży Granicznej,
komornikom sądowym, organom egz ekucyjnym
w rozumieniu us tawy z dnia 1 7 czerwca 1966 r.
o postępowaniu egzekucyjnym w adminis tracji
(Dz.U. z 2012 r. poz. 1015, z późn. zm.), ośrodkom
pomocy społecznej, powiatowym centrom pomocy rodzinie, publiczn ym służbom zatrudnienia,
Komisji Nadzoru Finansowego oraz w ojewodzie
i Szefowi Urzędu do Spraw Cudz oziemców w zakresie prowadzonych postępowań dotyczących
legalizacji pobytu cudzoziemców na ter ytorium
Rzeczypospolitej Polskiej, z uwzględnieniem przepisów dotyczących ochrony danych osobowych.
3a. Dane zgromadz one na k oncie ubezpieczonego będącego ucz estnikiem w rozumieniu
załącznika I lub załącznika II do rozporządz enia
Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1304/2013
z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie Europejskiego
Funduszu Społecznego i uch ylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 1 081/2006 (Dz. Urz. UE L 3 47
z 20.12.2013, str. 470), o których mowa w art. 40, i na
koncie płatnika składek, o których mowa w art. 45,
mogą być udostępniane ministrowi właściwemu
do spraw rozwoju regionalnego w celu s pełnienia
wymogów określonych odpowiednio w załączniku
I lub w załączniku II do tego rozporządzenia i w zakresie do tego niezbędnym.
4. Dane, o których mowa w ust. 3, udostępnia
się także na wniosek osób f izycznych i płatników
składek, których dotyczą informacje zawarte na
kontach, z zastrzeżeniem ust. 5 i 6.
5. Do czasu o trzymania przez ubezpieczonego pierwszej informacji, o której mowa w us t. 1,
dane zgromadzone na k oncie ubezpieczonego
udostępnia się ustnie na ustny wniosek zgłoszony
osobiście przez ubezpieczonego, którego dotyczą
informacje zawarte na koncie, w jednostce organizacyjnej Zakładu.
6. Dane zgromadzone na koncie ubezpieczonego, udostępnione ustnie, na wniosek ubezpieczonego Zakład potwierdza pisemnie.
7. W przypadkach, o których mowa w ust. 3–6,
wniosek powinien zawierać:
1) w przypadku danych zgromadzonych na koncie ubezpieczonego – imię i nazwisk o ubezpieczonego oraz numer y, o kt órych mowa
w art. 35 ust. 1 pkt 1;
2) w przypadku danych zgromadzonych na koncie płatnika składek – imię i nazwisk o lub nazwę skróconą płatnika składek oraz numer y,
o których mowa w art. 35 ust. 1 pkt 2.
8. Zakład nie udos tępnia danych, jeżeli wniosek nie zawiera inf ormacji określonych w us t. 7.
W przypadku, gdy z wnioskiem wy stępuje komornik sądowy, dane, o kt órych mowa w ust. 3 udostępnia się w oparciu o inf ormacje zawarte w tym
wniosku, chyba że są niewystarczające do identyfikacji osoby, której wniosek dotyczy.
9. Dane zgromadz one na k ontach, o któr ych
mowa w ust. 3, udostępnia się bezpłatnie sądom, prokuratorom, organom kontroli skarbowej, organom
podatkowym, Państwowej Inspekcji Pracy, Straży
Granicznej, ośrodkom pomocy społecznej, powiatowym centrom pomocy rodzinie, publicznym służbom
zatrudnienia, Komisji Nadzoru Finansowego, wojewodzie i Szefowi Urzędu do Spraw Cudz oziemców
w zakresie pro wadzonych postępowań dotyczą-
IFK
[art. 50]
83
cych legalizacji pobytu cudzoziemców na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej, ministrowi właściwemu
do spraw rozwoju regionalnego w zakresie wynikającym z ust. 3a, a także – w zakresie niezbędnym do
realizacji świadczeń rodzinnych – w ójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta.
10. Dane zgromadzone na kontach, o których
mowa w us t. 3, udos tępnia się k omornikom sądowym, w zakresie niezbędn ym do pr owadzenia
egzekucji, odpłatnie, chyba że przepisy odrębne
stanowią inaczej. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w dr odze rozporządzenia, wysokość opłaty pobieranej przez
Zakład za udzielenie inf ormacji komornikom sądowym oraz tryb jej pobierania, uwzględniając ponoszone przez Zakład koszty związane z udzielaniem informacji, a w szczególności:
1) koszty wyszukania informacji;
2) koszty sporządzenia zaświadczenia.
11. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przekazuje Straży Granicznej oraz Państwowej Inspekcji
Pracy:
1) wykaz obejmujący dane płatnik ów, którzy
w ostatnim kwartale zgłosili do ubezpiecz eń
społecznych co najmniej jednego cudzoziemca – w t erminie do końca ostatniego dnia roboczego miesiąca nas tępującego po upływie
kwartału, którego wykaz dotyczy oraz
2) dane ubezpieczonego cudzoziemca – w terminie 7 dni od dnia otrzymania pisemnego wniosku Straży Granicznej lub Państwowej Inspekcji
Pracy.
12. Dane, o których mowa w ust. 11 pkt 1, obejmują:
1) numer NIP;
2) numer REGON;
3) numer PESEL;
4) kod rodzaju działalności według P olskiej Klasyfikacji Działalności (PKD);
5) serię i numer dow odu osobistego albo paszportu, jeżeli płatnikowi składek nie nadano numeru NIP, REGON lub jednego z nich;
6) nazwę skróconą;
7) imię i nazwisko;
8) adres siedziby;
9) adres do korespondencji;
10) adres miejsca prowadzenia działalności;
11) liczbę cudzoziemców zgłoszonych do ubezpieczeń społecznych;
12) obywatelstwo cudzoziemca;
13) tytuł ubezpieczenia cudzoziemca.
Kodeks kadr i płac
84
13. Dane, o których mowa w ust. 11 pkt 2, obejmują:
rodzaj, serię i numer dokumentu tożsamości;
numer PESEL, jeżeli został nadany;
imię i nazwisko, datę urodzenia;
obywatelstwo;
płeć;
adres zameldowania;
adres zamieszkania;
adres do korespondencji;
kod tytułu ubezpieczenia;
datę powstania obowiązku ubezpieczeń społecznych;
11) datę zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych;
12) datę wygaśnięcia obowiązku ubezpiecz eń
społecznych, wyrejestrowania ubezpieczonego z ubezpieczeń społecznych;
13) wymiar czasu pracy;
14) podstawę wymiaru składki na ubezpiecz enia emerytalne i rentowe oraz datę opłacenia
składki – w pr zypadku danych przekazywanych do Państwowej Inspekcji Pracy.
14. Zakład udos tępnia publicznym służbom
zatrudnienia, w pos taci elektronicznej, dane
zgromadzone na koncie ubezpieczonego, o których mowa w art. 40, obejmujące:
1) imię i nazwisko,
2) datę urodzenia,
3) numer PESEL, a w razie gdy nie nadano numeru PESEL – rodzaj, serię i numer dok umentu tożsamości,
4) obywatelstwo,
5) kod i nazwę tytułu ubezpieczenia,
6) nazwę i dane identyfikacyjne płatnika,
7) datę powstania obowiązku ubezpieczeń społecznych,
8) datę zgłoszenia do ubezpiecz eń społecznych lub do ubezpieczenia zdrowotnego,
9) datę wyrejestrowania z ubezpiecz eń społecznych lub z ubezpieczenia zdrowotnego,
10) rodzaje ubezpieczeń wraz z określeniem,
czy dobrowolne, czy obowiązkowe,
11) wymiar czasu pracy,
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
10)
12) informację o podstawie wymiaru składek na
ubezpieczenia społeczne,
13) opłacone składki na ubezpieczenia społeczne za osoby prowadzące pozarolniczą działalność i osoby z nimi współpracujące,
14) informację o prz ekroczeniu rocznej pods tawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe,
15) wykazane w imiennym raporcie miesięcznym
przerwy w opłacaniu składek,
16) wypłacone świadczenia z ubezpieczenia chorobowego i z ubezpieczenia wypadkowego,
17) wypłacane świadczenia z ubezpiecz enia
emerytalnego i z ubezpieczeń rentowych,
18) imię i nazwisko oraz datę uzyskania lub utraty uprawnień do ubezpieczenia zdrowotnego
przez członka rodziny
– w zakresie niezbędn ym do realizacji zadań
określonych w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
15. Zakład udos tępnia powiatowym urzędom
pracy i w ojewódzkim urzędom pracy, w pos taci
elektronicznej, wykaz obejmujący dane osób ubezpieczonych, wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 9–9b,
które w poprzednim miesiącu zostały zgłoszone
do ubezpieczeń społecznych lub ubezpiecz enia
zdrowotnego, także z innych tytułów – w terminie
do 10 dnia roboczego następnego miesiąca.
16. Dane, o których mowa w ust. 15, obejmują:
1) imię i nazwisko;
2) datę urodzenia;
3) numer PESEL, a w razie gdy nie nadano numeru
PESEL – rodzaj, serię i numer dok umentu tożsamości oraz datę urodzenia i obywatelstwo;
4) datę powstania obowiązku ubezpieczeń społecznych lub ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu niż wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 9–9b;
5) datę wyrejestrowania z ubezpieczeń społecznych lub z ubezpiecz enia zdrowotnego z innego tytułu niż wymienione w ar t. 6 us t. 1
pkt 9–9b;
6) kod tytułu ubezpieczenia.
Rozdział 4. Zgłoszenia do ubezpieczeń
i zasady rozliczania składek [ar t. 33–50]
KOMENTARZ
1. Wymagane dane identyfikacyjne podawane w dokumentach
przekazywanych do ZUS
We wszystkich dokumentach związanych z r ozliczaniem i opłacaniem składek ZUS or az przyznawaniem i wypłatą świadczeń z ubezpieczeń społecznych płatnik , co do zasady, powinien po-
luty 2015
IFK
85
sługiwać się numer em PESEL ubezpieczonego. Obowiązek posługiwania się okr eślonymi danymi identyfikacyjnymi, tj. numer em PESEL (w pr zypadku ubezpieczonych) or az numerem NIP
(w przypadku firm), zarówno w dokumentach zgłoszeniowych do ubezpieczeń, jak i w dokumentach rozliczeniowych (deklaracjach, imiennych raportach miesięcznych) ma istotne znaczenie dla
dokonywania prawidłowych zapisów na kontach ubezpieczonych i płatników składek.
Jakimi identyfikatorami należy się posługiwać w kontaktach z ZUS
Rodzaj identyfikatora
Ubezpieczony
Płatnik
Numer PESEL*
NIP**
REGON
* W sytuacji gdy ubezpieczonemu nie nadano numeru PESEL – należy poda wać serię i numer dowodu osobistego lub paszportu.
** Jeżeli płatnikowi składek nie nadano tych numerów lub jednego z nich – należy posługiw ać się numerem PESEL lub serią i numerem
dowodu osobistego albo paszportu.
2. Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych.
Wyrejestrowanie z ubezpieczeń
Ustawa systemowa nakłada obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń k ażdego ubezpieczonego,
który podlega tym ubezpieczeniom obowiązkowo (art. 36 ust. 1 ustawy systemowej).
Z reguły obowiązek dokonania zgłoszenia do ubezpieczeń spoczywa na płatnik u składek. Dotyczy to przede wszystkim pracowników, zleceniobiorców oraz duchownych będących członkami
zakonów lub klasztorów.
Natomiast osoby pr owadzące pozarolniczą działalność i pozost ali duchowni sami zgłaszają
się do ubezpieczeń.
Jakie dane powinno zawierać zgłoszenie do ubezpieczeń (art. 36 ust. 1 ustawy systemowej)
nazwisko, pierwsze i drugie imię,
datę urodzenia,
nazwisko rodowe,
obywatelstwo,
płeć,
tytuł ubezpieczenia,
stopień niepełnosprawności,
posiadanie ustalonego prawa do emerytury lub renty,
adres zameldowania na stałe miejsce pobytu,
adres zamieszkania, jeżeli jest inny niż adres zameldowania na stałe miejsce pobytu,
adres do korespondencji, jeżeli jest inny niż adres zameldowania na stałe miejsce pobytu i adres
zamieszkania,
■ PESEL ubezpieczonego,
■ NIP, REGON płatnika.
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
Prawdziwość danych za wartych w zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych zgłaszana osoba
potwierdza własnoręcznym podpisem.
Zgłoszenia do ubezpieczeń należy dok onać w t erminie 7 dni od dat y powstania obowiązku
ubezpieczeń (art. 36 ust. 4 ustawy systemowej).
PRZYKŁAD
Firma 12 stycznia 2015 r. zatrudniła 3 pracowników i 2 zleceniobiorców . Powinna dokonać
zgłoszenia tych osób do ubezpieczeń najpóźniej do 19 stycznia br. na odpowiednim formularzu i z właściwym kodem tytułu ubezpieczeń.
IFK
Kodeks kadr i płac
86
Płatnik dokonuje zgłoszenia na odpowiednim for mularzu: ZUS ZUA (zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego) albo ZUS ZZA (zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego), w formie elektronicznej albo papierowej (wydruk z oprogramowania). Na podstawie
pierwszego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych zakładane jest k onto ubezpieczonego.
PRZYKŁAD
Firma POLDRUK Sp. z o.o. podpisała umowę o pracę z Kr ystyną Malinowską. Umowa o pracę obowiązuje od 1 s tycznia, zatem spółka musi dokonać zgłoszenia do ZUS do 8 s tycznia
2015 r., na formularzu ZUS ZUA z kodem tytułu ubezpieczeń 01 10 00.
Wzór formularza ZUS ZUA (zgłoszenie pracownika)
luty 2015
IFK
87
Należy pamiętać, że zgłoszenia do ubezpieczeń osób pr zebywających na ur lopie wychowawczym dokonuje się poprzez wykazanie ubezpieczonego w imiennym raporcie miesięcznym.
Osoby, które są obejmowane ubezpieczeniami społecznymi na zasadach dobr owolności, zgłaszają
wniosek o objęcie ich ubezpieczeniem w terminie przez nie wybranym (art. 36 ust. 5 ustawy systemowej).
IFK
Kodeks kadr i płac
88
Każda osoba, w stosunku do której wygasł tytuł do ubezpieczeń społecznych, podlega wyrejestrowaniu z tych ubezpieczeń. Płatnik składek jest zobowiązany złożyć zgłoszenie wyrejestrowania
w terminie 7 dni od dat y zaistnienia tego faktu (art. 36 ust. 11 ustawy systemowej).
PRZYKŁAD
Pracodawca zwolnił pracownika dyscyplinarnie 14 stycznia br. W tej sytuacji powinien wyrejestrować go od 15 stycznia 2015 r. na druku ZUS ZWUA, z kodem przyczyny wyrejestrowania
100 (ustanie tytułu do ubezpieczeń).
Wzór formularza ZUS ZWUA
luty 2015
IFK
89
Natomiast w przypadku pracowników będących członkami służby zagranicznej i wykonujących
obowiązki służbowe w placówce zagranicznej płatnik składek powinien zgłosić ich wyr ejestrowanie
z ubezpieczeń w terminie 30 dni od daty ustania stosunku pracy (art. 36 ust. 12 ustawy systemowej).
3. Zgłaszanie zmian wykazanych w dokumentach zgłoszeniowych
Płatnik składek jest zobowiązany za wiadomić ZUS o w szelkich zmianach w st osunku do danych
wykazanych w zgłoszeniach do ubezpieczeń. Ma na t o 7 dni, licząc od dat y zaistnienia zmian, stwierdzenia nieprawidłowości we własnym zakresie lub otrzymania zawiadomienia o stwierdzeniu nieprawidłowości przez ZUS. O zmianach w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu do ubezpieczeń,
dotyczących tytułu ubezpieczenia oraz rodzajów ubezpieczeń i terminów ich powstania, płatnik składek zawiadamia ZUS poprzez złożenie zgłoszenia wyr ejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych zawierającego prawidłowe dane (art. 36 ust. 13 i 14 ustawy systemowej).
PRZYKŁAD
Zleceniobiorca został zgłoszony do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych od 5 stycznia br.
Omyłkowo nie został zgłoszony do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. W tym celu
firma powinna najpier w wyrejestrować go z ubezpiecz eń na formularzu ZUS ZWUA z kodem 600 (inna przyczyna), a następnie zgłosić do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych
i ubezpieczenia zdrowotnego oraz dobrowolnego chorobowego od 5 stycznia 2015 r. na druku ZUS ZUA z kodem 04 11 xx.
Także w sytuacji, gdy w dokumencie zgłoszenia do ubezpieczeń został podany błędny kod tytułu
ubezpieczenia ze słownika, tj. zgodnego z obowiązującym w danym okresie wykazem kodów, należy:
■ wyrejestrować daną osobę z ubezpieczeń z dniem zar ejestrowania – od dnia ob jęcia ubezpieczeniami z nieprawidłowym kodem tytułu ubezpieczenia (na formularzu ZUS ZWUA),
■ złożyć zgłoszenie z pr awidłowym kodem tytułu ubezpieczenia (na for mularzu ZUS ZUA lub
ZUS ZZA).
PRZYKŁAD
Pracownica została zgłoszona do ubezpieczeń 2 stycznia 2015 r. z kodem 04 11 xx, zamiast
z kodem 01 10 xx. W t ym przypadku pracodawca powinien wyrejestrować ją z ubezpieczeń
od 2 stycznia na druku ZUS ZWUA z nieprawidłowym kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 xx.
Następnie powinien ponownie zgłosić ją do ubezpiecz eń na druku ZUS ZUA z prawidłowym
kodem 01 10 xx, z datą 2 stycznia br.
4. Zawieszenie działalności a dobrowolne ubezpieczenia emerytalne
i rentowe
Ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej (art. 14a ust. 1–1b ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej) przez
osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą są dobrowolne. Osoba taka nie podlega ubezpieczeniu chorobowemu ani wypadkowemu (art. 36a ustawy systemowej).
Przedsiębiorca w celu ob jęcia go dobr owolnymi ubezpieczeniami emer ytalnym i r entowymi
powinien złożyć w ZUS st osowny wniosek na dr uku ZUS ZUA z kodem 19 00 xx. Objęcie dobrowolnymi ubezpieczeniami następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie wcześniej niż od dnia, w kt órym wniosek został złożony.
PRZYKŁAD
Przedsiębiorca zamierza zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej od 1 lutego 2015 r. na
okres 6 miesięcy. Chce jednak pr zystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych od tego dnia. W tym celu powinien dokonać zgłoszenia do tych ubezpieczeń na druku ZUS
ZUA z kodem 19 00 xx, wpisując 1 lutego br. jako datę objęcia dobrowolnymi ubezpieczeniami.
IFK
Kodeks kadr i płac
90
Wzór formularza ZUS ZUA (zgłoszenie do dobrowolnych ubezpieczeń)
luty 2015
IFK
IFK
91
Kodeks kadr i płac
92
Przedsiębiorca rozlicza składki za dany miesiąc w deklar acji ZUS DRA i opłaca je w t erminie
do 10. dnia następnego miesiąca.
W okresie zawieszenia działalności podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne
i rentowe ustala się na zasadach obowiązujących pr zed zawieszeniem działalności, tj. w wysokości:
■ 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego pr zyjętego do ust alania
kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiary składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe
(w 2015 r. – 2375,40 zł),
■ 30% minimalnego wynagrodzenia (w 2015 r. – 525 zł).
PRZYKŁAD
Jacek K. w okresie zawiesz enia działalności złożył w ZUS wniosek o ob jęcie dobrowolnymi
ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi. Przed zawieszeniem działalności opłacał składki
od kwoty 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (2375,40 zł), zatem w okresie podlegania dobrowolnym ubezpieczeniom będzie opłacał składki od tej kwoty.
5. Decyzja ZUS o podleganiu ubezpieczeniom s połecznym
ZUS wydaje decyzję o podleganiu ubezpieczeniom w razie sporu dotyczącego obowiązku ubezpieczeń. Decyzję doręcza zarówno ubezpieczonemu, jak i płatnikowi składek. Obowiązkiem płatnika składek jest, nie później niż w terminie 7 dni od uprawomocnienia się decyzji, przekazanie do
ZUS dokumentów korygujących za okres objęty decyzją (art. 38 ustawy systemowej).
ZUS jest także zobowiązany do wydania decyzji dotyczącej wymiaru składek na ubezpieczenia
społeczne (uchwała SN z 6 wr ześnia 2006 r., II UZP 4/05).
Ponadto ZUS jest uprawniony do wydania decyzji dotyczącej wymierzania i pobierania składek
na ubezpieczenie zdrowotne. Do jego właściwości nie należy natomiast wydawanie decyzji o podleganiu ubezpieczeniu zdrowotnemu – jest to kompetencja dyrektora właściwego oddziału NFZ.
6. Sporządzanie dokumentów rozliczeniowych przez płatników składek
oraz tryb korygowania dokumentów
W każdym miesiącu płatnik składek przekazuje do ZUS imienne raporty miesięczne za miesiąc
poprzedni, w terminie ustalonym dla rozliczania składek (art. 41 ust. 1 ustawy systemowej).
Raport ZUS RCA składa się za osoby podlegające ubezpieczeniom społecznym i ubezUWAGA!
pieczeniu zdrowotnemu, natomiast ZUS RZA
Nie należy składać korekty dokumentów rozliczenio– gdy ubezpieczony podlega tylko ubezpieczeniu
wych, jeżeli wysokość podstawy wymiaru składek różzdrowotnemu.
Raporty imienne za wierają przede wszystni się o kwotę nieprzekraczającą 2,20 zł.
kim dane dotyczące podstawy wymiaru składek
i wysokości składek za danego ubezpieczonego.
W raporcie ZUS RCA wykazuje się także dane dotyczące zasiłków wypłaconych z budżetu państwa.
Dokumenty mogą za wierać też informacje o złożeniu pr zez ubezpieczonego za wiadomienia
o przekroczeniu rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i rentowe.
Płatnik składek jest odpowiedzialny za pr awidłowe ustalenie podstawy wymiaru składek i ich
wysokości. Zatem w razie stwierdzenia błędów w przesłanych dokumentach, we własnym zakresie
lub przez ZUS, jest zobowiązany złożyć imienny r aport miesięczny korygujący w formie nowego
dokumentu zawierającego wszystkie prawidłowe dane.
Nie koryguje się danych podanych w imiennym r aporcie miesięcznym w pr zypadku stwierdzenia różnicy w podst awie wymiaru składek w wy sokości nieprzekraczającej 2,20 zł, z wy jątkiem
sytuacji, gdy podstawę wymiaru składek stanowi zadeklarowana kwota.
Od 1 st ycznia 2015 r. płatnik składek nie ma już obowiązk u sprawdzania prawidłowości danych przekazanych do ZUS w imiennym raporcie miesięcznym dotyczącym danego roku kalendarzowego do 30 kwietnia następnego roku kalendarzowego.
luty 2015
IFK
93
W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości płatnik jest zobowiązany złożyć imienny r aport
miesięczny korygujący, w terminie 7 dni od stwier dzenia nieprawidłowości we własnym zakr esie
lub otrzymania zawiadomienia o stwierdzeniu nieprawidłowości przez ZUS.
PRZYKŁAD
Spółka złożyła za grudzień 2014 r. za zleceniobiorcę raport ZUS RCA oraz jeden raport ZUS
RSA. Po sprawdzeniu okazało się, że w raporcie ZUS R CA z kodem 04 11 00 wystąpił błąd
dotyczący podstawy wymiaru składek. Aby dokonać korekty błędu popełnionego w raporcie
składkowym ZUS RCA z kodem 04 11 00, płatnik powinien złożyć deklarac ję rozliczeniową
korygującą ZUS DRA z załączonym do niej drukiem ZUS RCA, w którym wypełnia wyłącznie
raport dotyczący kodu 04 11 00. Płatnik nie przekazuje natomiast korygującego raportu ZUS
RSA, który został wypełniony prawidłowo.
Płatnik składek, który w imiennym r aporcie miesięcznym wpisał błędne dane ident yfikacyjne ubezpieczonego, np. nazwisk o lub imię albo numer PESEL, musi ponownie złożyć za t ego
ubezpieczonego raport z poprawnymi danymi (raport ten i deklarację rozliczeniową oznacza się
kolejnym numerem identyfikatora).
PRZYKŁAD
Firma, sporządzając za pracownika imienny raport miesięczny ZUS RCA za listopad 2014 r.,
wpisała błędny numer PESEL. Aby skorygować błąd, płatnik składek jest zobowiązany przekazać komplet dokumentów korygujących oznaczony identyfikatorem deklaracji/raportu 02
– zarówno deklarację rozliczeniową korygującą, jak i imienn y raport miesięczny korygujący,
po wpisaniu w raporcie imiennym korygującym prawidłowego numeru PESEL.
Wzór ZUS RCA
IFK
Kodeks kadr i płac
94
luty 2015
IFK
95
Jeżeli konieczność korekty danych podanych w imiennym r aporcie miesięcznym jest wynikiem
stwierdzenia nieprawidłowości przez ZUS w drodze:
■ decyzji – imienny raport miesięczny korygujący powinien być złożony nie później niż w terminie
7 dni od uprawomocnienia się decyzji,
■ kontroli – imienny raport miesięczny korygujący powinien być złożony nie później niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania protokołu kontroli.
PRZYKŁAD
Firma błędnie ustaliła podstawę wymiaru składek na ubezpiecz enia społeczne w pr zypadku
3 pracowników. Po przeprowadzonej kontroli ZUS zawiadomił płatnika o nieprawidłowościach.
Płatnik składek powinien spor ządzić korygujące raporty imienne za t e osoby z prawidłowo
ustaloną podstawą wymiaru składek w terminie 30 dni od daty otrzymania protokołu z ZUS.
Ubezpieczony zgłasza płatnikowi składek na piśmie lub do protokołu wniosek o sprostowanie
informacji zawartych w imiennym r aporcie miesięcznym w t erminie 3 miesięcy od o trzymania
rocznej informacji, jeżeli jego zdaniem nie są one zgodne ze st anem faktycznym. O t ym fakcie
informuje ZUS. W r azie nieuwzględnienia pr zez
płatnika składek r eklamacji w t erminie jednego
UWAGA!
miesiąca od dat y jej wpływu, na wniosek ubezpieczonego, ZUS po pr zeprowadzeniu postępo- Ubezpieczony ma 3 miesiące na zakwestionowanie inwania wyjaśniającego wydaje decyzję.
formacji w imiennym raporcie miesięcznym.
Jeśli ubezpieczony nie zakwestionuje informacji zawartych w imiennym r aporcie miesięcznym
w terminie 3 miesięcy, to informacje te uznaje się za zgodne ze st anem faktycznym, chyba że
informacje dotyczące okresu objętego raportem zakwestionuje ZUS, wydając decyzję.
W sytuacji gdy ZUS zakwestionuje i zmieni infor macje przekazane przez płatnika składek, zawiadamia o t ym ubezpieczonego i płatnik a składek. Jeśli w t erminie 3 miesięcy ubezpieczony
i płatnik składek nie złożą wniosku o zmianę stanowiska ZUS, informacje uznane przez ZUS traktuje się jako prawdziwe. W razie złożenia takiego wniosku ZUS po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego wydaje decyzję (art. 41 ust. 11–13 ustawy systemowej).
ZUS może zakwestionować wy sokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chor obowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na
podstawie umowy spr zecznej z pr awem, zasadami w spółżycia społecznego lub zmier zającej do
IFK
Kodeks kadr i płac
96
obejścia prawa (art. 58 K odeksu cywilnego)
– uchwała SN z 2 7 kwietnia 2005 r . (II UZP
2/05). Jest t o jedno z upr awnień ZUS, kt óre
ZUS może zakwestionować wysokość wynagrodzenia
obejmuje kontrolę wykonywania zadań i obookreśloną w umowie o pracę.
wiązków w zakr esie ubezpieczeń społecznych
przez płatników składek. ZUS jest upr awniony
do badania poszczególnych postanowień umowy o pracę – szczególnie w zakresie wynagrodzenia,
jeśli np. mają one na celu obe jście przepisów prawa. ZUS sprawdza podstawę wymiaru składek
po otrzymaniu imiennych raportów miesięcznych.
UWAGA!
7. Roczna informacja dla ubezpieczonego
Informacje zawarte w raportach imiennych płatnik składek przekazuje ubezpieczonemu na piśmie
w podziale na poszczególne miesiące, za r ok ubiegły, w terminie do 28 lut ego następnego roku. Za
zgodą ubezpieczonego może spor ządzić roczną informację w for mie dokumentu elektronicznego.
Roczna informacja jest sporządzana w celu weryfikacji danych zawartych w raportach miesięcznych.
Dane zawarte w infor macji rocznej w poszczególnych miesiącach dla osoby ubezpieczoUWAGA!
nej powinny więc odzwier ciedlać informacje,
Płatnik musi do 28 lutego każdego r oku przekazać
które zostały przekazane do ZUS za ubezpieczonego odpowiednio w imiennych r aportach ZUS
pracownikom roczną informację o wysokości odproRZA, ZUS RCA lub ZUS RSA za dany miesiąc
wadzonych składek.
rozliczeniowy. Sposób wypełniania jest taki sam
jak wymienionych powyżej dokumentów rozliczeniowych. Informacja powinna zawierać także datę jej sporządzenia oraz podpis płatnika składek
lub osoby przez niego upoważnionej. Na żądanie ubezpieczonego płatnik składek przekazuje informacje nie częściej niż raz na miesiąc – za miesiąc popr zedni.
Płatnik składek nie ma obowiązk u przekazywania informacji rocznej, gdy ubezpieczony jest
objęty tylko ubezpieczeniem zdrowotnym (art. 41 ust. 10 ustawy systemowej).
8. Zgłoszenie płatnika składek
Płatnik składek powinien dokonać zgłoszenia do ubezpieczeń w t erminie 7 dni od:
daty zatrudnienia pierwszego pracownika lub powstania stosunku prawnego uzasadniającego
objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi pierwszej osoby,
■ daty powstania obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych dla ubezpieczonych wyłącznie zobowiązanych do płacenia składek na własne ubezpieczenia albo na ubezpieczenia osób
z nimi współpracujących.
■
Przedsiębiorca prowadzący działalność na podstawie wpisu w CEIDG nie ma obowiązku sporządzania odrębnego zgłoszenia płatnika składek (art. 25 ust. 5 pkt 3 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej), ponieważ integralną częścią wniosku o wpis do CEIDG jest żądanie zgłoszenia płatnika składek do ZUS. N a podstawie otrzymanej kopii wniosku ZUS sporządzi zgłoszenie
płatnika składek na druku ZUS ZFA.
Jeśli chodzi o podmio ty wpisane w KRS, ZUS utwor zy konto płatnika składek na podst awie
danych zawartych we wniosku o wpis. W edług danych pr zekazanych z CRP-KEP ZUS spor ządzi
dokumenty zgłoszeniowe płatnika składek:
■ ZUS ZPA – Zgłoszenie/zmiana danych płatnika składek – osoby pr awnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej,
■ ZUS ZAA – Adresy prowadzenia działalności gospodarczej przez płatnika składek,
■ ZUS ZBA – Informacja o numerach rachunków bankowych płatnika składek.
ZUS sporządzi dokumenty zgłoszeniowe pod war unkiem, że wniosek w KRS zost anie wypełniony poprawnie i dokładnie, a wniosek NIP-8 zostanie zgłoszony w urzędzie skarbowym w termi-
luty 2015
IFK
97
nie do 7 dni od dat y rejestracji w KRS. Jeśli wniosek NIP-8 będzie za wierał niepełne bądź błędne
dane, ZUS przeprowadzi postępowanie wyjaśniające.
Osoba rozpoczynająca prowadzenie działalności w formie jednoosobowej spółki z o.o., a także będąca w spólnikiem spółki jawnej, komandytowej i par tnerskiej, jest zobowiązana dok onać
zgłoszenia siebie jako płatnika składek do ubezpieczeń ZUS. K ażdy wspólnik takiej spółki jest
płatnikiem składek na własne ubezpieczenia, zat em powinien spor ządzić i pr zekazać do ZUS
zgłoszenie:
■ płatnika składek na formularzu ZUS ZFA, w którym wpisze własne dane identyfikacyjne, tj. numery PESEL i NIP lub NIP, REGON i PESEL (jeśli w spólnik prowadzi również odrębną działalność gospodarczą, inną niż prowadzona w formie spółki),
■ siebie do ubezpieczeń jak o osobę ubezpieczoną – na for mularzu ZUS ZUA (bądź jeśli będzie
podlegać tylko ubezpieczeniu zdr owotnemu – na for mularzu ZUS ZZA), z ident yfikatorem
PESEL.
Każdy płatnik składek ma obowiązek poinformować ZUS o zmianie wszelkich danych wykazanych w zgłoszeniu płatnik a składek, w terminie 7 dni od zaistnienia zmian, stwier dzenia nieprawidłowości we własnym zakresie lub otrzymania zawiadomienia o stwierdzeniu nieprawidłowości
przez ZUS (art. 44 ust. 1 ustawy systemowej).
Płatnicy składek wpisani do KRS dok onują zgłoszenia aktualizacy jnego do właś ciwego naczelnika urzędu skarbowego, w terminie 7 dni od zaistnienia zmian wyłącznie w zakr esie zmiany
danych uzupełniających, tj.:
■ nazwy skróconej płatnika,
■ daty powstania obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne,
■ wykazu rachunków bankowych,
■ adresu do korespondencji,
■ adresu prowadzenia działalności,
■ w przypadku osobowych spółek handlowych i podmiotów podlegających wpisowi do rejestru
przedsiębiorców na zasadach okr eślonych dla spółek osobowych – danych do tyczących poszczególnych wspólników, w tym ich numerów NIP.
Zmiana zewidencjonowanych danych na k oncie płatnika wpisanego do KRS nast ępuje automatycznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego po przekazaniu danych z Centralnego
Rejestru Podmiotów – Krajowej Ewidencji Podatników.
9. Rozliczanie składek na ubezpieczenia
Płatnik składek jest zobowiązany , zgodnie z zasadami wynik ającymi z pr zepisów ustawy, obliczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, r ozliczać oraz opłacać należne składki za k ażdy
miesiąc kalendarzowy (art. 46 ust. 1 ust awy systemowej). W tym celu płatnik składek spor ządza
i przekazuje do ZUS następujące dokumenty rozliczeniowe:
■ deklarację ZUS DRA,
■ raporty składkowe (ZUS RCA lub ZUS RZA),
■ raporty świadczeniowe ZUS RSA.
Rozliczenie składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdr owotne, a także wypłaconych przez płatnika w tym samym miesiącu zasiłków oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych
podlegających rozliczeniu na poczet składek nast ępuje w deklaracji rozliczeniowej według ustalonego wzoru (ZUS DRA). Wzor y tych dokumentów określa rozporządzenie z 23 paździer nika
2009 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdr owotnego, imiennych r aportów miesięcznych i imiennych r aportów miesięcznych korygujących,
zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń
IFK
Kodeks kadr i płac
98
danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów (Dz.U. Nr 186, poz. 1444 ze zm.).
Deklaracja rozliczeniowa zawiera:
■ zestawienie należnych składek na: ubezpieczenia społeczne (z uwzględnieniem podziału na
składki finansowane przez ubezpieczonego i płatnik a), ubezpieczenie zdr owotne, Fundusz
Pracy, Fundusz Gwar antowanych Świadczeń Pr acowniczych, Fundusz Emer ytur Pomostowych, a oprócz tego:
■ dane identyfikacyjne płatnika składek:
– NIP,
– REGON
– nazwę skróconą firmy, a w przypadku płatników składek – osób fizycznych – nazwisko i imię;
oraz
■ informacje o liczbie ubezpieczonych,
■ informacje o uprawnieniu płatnika składek do wypłaty zasiłków,
■ kwoty wypłaconych zasiłków oraz zasiłków finansowanych z budżetu państwa, podlegających
rozliczeniu w ciężar składek na ubezpieczenia społeczne oraz kwoty wynagrodzeń z tytułu niezdolności do pracy.
Terminy na przekazanie dokumentów rozliczeniowych do ZUS
Terminy do
Termin dla
5. dnia następnego miesiąca
jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych
osób fizycznych opłacających składkę wyłącznie za siebie
pozostałych płatników
Płatnik składek, który opłaca składki wyłącznie za siebie, sporządza jedynie deklarację rozliczeniową. Rozlicza w niej składki na:
■ ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe),
■ Fundusz Emerytur Pomostowych,
■ ubezpieczenie zdrowotne,
■ Fundusz Pracy,
■ Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Ponadto w deklaracji płatnik składek rozlicza:
zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek wyr ównawczy, zasiłek macier zyński
i zasiłek opiekuńczy,
■ zasiłki rodzinne, pielęgnacyjne i wychowawcze, należne za okr es do 30 kwietnia 200 4 r., oraz
świadczenia rodzinne, należne za okres do 31 sierpnia 2006 r.
■
Rozliczenia składek, zasiłków oraz świadczeń rodzinnych płatnik dokonuje za okres, za który
był uprawniony do ich wypłaty, w terminach określonych w ustawie.
Rozliczenia składek oraz wypłaconych w danym miesiącu kalendarzowym zasiłków i świadczeń
rodzinnych dokonuje się w jednej deklaracji. Do deklaracji płatnik składek załącza imienne raporty miesięczne dotyczące ubezpieczonych.
Dla każdego ubezpieczonego, kt órego podUWAGA!
stawę wymiaru składek na ubezpieczenia emeDane zamieszczone w deklaracji za dany miesiąc karytalne i r entowe stanowi przychód, w r ozulendarzowy powinny być zgodne z danymi wynikającymieniu przepisów o podatk u dochodowym od
mi z raportów za dany miesiąc kalendarzowy.
osób fizycznych, płatnik składek w raporcie (lub
imiennym raporcie miesięcznym korygującym)
luty 2015
IFK
99
oraz w deklar acji (lub w deklar acji rozliczeniowej korygującej) uwzględnia należne składki na
ubezpieczenia społeczne i zdrowotne od wszystkich dokonanych lub postawionych do dyspozycji
ubezpieczonego wypłat – od pier wszego do ostatniego dnia miesiąca k alendarzowego, którego
deklaracja dotyczy – stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.
10. Zwolnienie z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowych
za każdy miesiąc
Osoby prowadzące pozarolniczą działalność, opłacające składki wyłącznie za siebie lub osoby
z nimi współpracujące, są zwolnione z obowiązk u składania deklaracji rozliczeniowej lub imiennych raportów miesięcznych za k olejny miesiąc, jeżeli w ost atnio złożonych dokumentach rozliczeniowych zadeklarowały do podstawy wymiaru składek kwotę w wysokości najniższej podstawy
wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i na ubezpieczenie zdr owotne oraz nie nast ąpiła
żadna zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca.
PRZYKŁAD
Przedsiębiorca podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Opłaca składki od zadeklarowanej
podstawy wymiaru, tj. 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (2375,40 zł). Podstawa
ta obowiązuje przez cały rok. Nie ma więc obowiązku składania deklarac ji rozliczeniowej za
kolejne miesiące.
Z obowiązku składania dokumentów rozliczeniowych za kolejny miesiąc jest t akże zwolniony
płatnik składek, który zatrudnia nianię na podst awie umowy uakt ywniającej, pod war unkiem
że w ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej zadeklarował do podstawy wymiaru składek na
ubezpieczenia społeczne kwo tę w wy sokości nie wyższej niż minimalne wynagr odzenie (art. 47
ust. 2f ustawy systemowej).
11. Sporządzanie przez ZUS dokumentów z urzędu
Jeżeli płatnik składek nie złoży w t erminie deklaracji rozliczeniowej, wówczas ZUS dok onuje
wymiaru składek z urzędu, w wysokości wynikającej z ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej,
bez uwzględnienia wypłaconych zasiłków oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych, o czym informuje płatnika.
PRZYKŁAD
Firma ABC złożyła ostatnią deklarację ZUS DRA za wrzesień 2014 r. Za październik, listopad
i grudzień 2014 r. nie złożyła żadn ych dokumentów rozliczeniowych. W tej sytuacji ZUS dokona przypisu składek na podstawie deklaracji za wrzesień 2014 r.
W sytuacji gdy po wymier zeniu przez ZUS składek z ur zędu płatnik składek złoży deklar ację
rozliczeniową, ZUS koryguje wymiar składek do wysokości wynikającej ze złożonej deklaracji rozliczeniowej, z uwzględnieniem wyk azanych w deklaracji zasiłków oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych (art. 48 ustawy systemowej).
12. Informacja o stanie konta ubezpieczonego
W terminie do 31 sierpnia każdego roku ZUS jest zobowiązany przesłać ubezpieczonemu urodzonemu po 31 grudnia 1948 r. informację o zewidencjonowanych na k oncie ubezpieczonego
składkach na ubezpieczenie emer ytalne, tzw. informację o stanie konta.
W informacji ZUS podaje wysokość:
■ zwaloryzowanego kapitału początkowego według st anu na dzień 3 1 grudnia poprzedniego
roku, w przypadku gdy kapitał ten został już ubezpieczonemu obliczony;
IFK
Kodeks kadr i płac
100
hipotetycznej emerytury;
kwot składek, środków i odsetek za zwłokę, ogółem, zewidencjonowanych na subk oncie, według stanu na dzień 31 grudnia poprzedniego roku;
■ składek na ubezpieczenie emer ytalne, z wyłączeniem składek podlegających odpr owadzeniu
do OFE i zewidencjonowaniu na subkoncie:
– należnych – w przypadku ubezpieczonych niebędących płatnikami składek,
– wpłaconych – w pr zypadku ubezpieczonych będących płatnikami składek oraz osób współpracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność
– za okres ostatnich 12 miesięcy kalendarzowych, według stanu na 31 grudnia poprzedniego
roku, w wysokości nominalnej, w podziale na miesiące;
■ składek na OFE, należnych i odpr owadzonych;
■ składek należnych i wpłaconych zewidencjonowanych na subk oncie.
■
■
Jeżeli po otrzymaniu informacji o stanie konta ubezpieczony niebędący płatnikiem składek
stwierdzi, że na jego koncie nie zostały zewidenPłatnik składek ma 60 dni na r ozpatrzenie wniosku
cjonowane wszystkie należne składki na ubezpieubezpieczonego w sprawie niezgodności w zakr esie
czenie emerytalne lub zostały zewidencjonowawysokości składek ZUS.
ne w niewłaś ciwej wysokości, powinien zgłosić
to do płatnika składek, na piśmie. Płatnik składek powinien poinfor mować ubezpieczonego
o sposobie rozpatrzenia wniosku w terminie 60 dni od jego o trzymania. W razie uwzględnienia
wniosku o spr ostowanie danych lub o pr zekazanie brakujących dokumentów płatnik musi dokonać korekty błędnych dok umentów lub złożyć w ZUS br akujący dokument ubezpieczeniowy
w terminie 30 dni od dnia powiadomienia ubezpieczonego o sposobie załatwienia wniosk u.
W sytuacji gdy wniosek ubezpieczonego zostanie rozpatrzony negatywnie lub jeśli płatnik
UWAGA!
już nie istnieje, ubezpieczony powinien zwr ócić
Wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczesię do ZUS z wnioskiem o pr zeprowadzenie ponia społeczne nie może być udowodniona zeznaniastępowania wyjaśniającego. Do wniosk u należy
załączyć dokumenty potwierdzające wysokość
mi świadków.
podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie
emerytalne oraz kopię informacji płatnika o negatywnym rozpatrzeniu wniosku o sprostowanie danych. ZUS powinien zakończyć postępowanie
wyjaśniające nie później niż w ciągu 3 miesięcy, a w sprawach szczególnie skomplikowanych – nie
później niż w ciągu 6 miesięcy od dnia o trzymania wniosku ubezpieczonego.
Jeżeli w wynik u postępowania wyjaśniającego okaże się, że pr zyczyną niezewidencjonowania
na koncie ubezpieczonego w szystkich należnych składek na ubezpieczenie emer ytalne lub zewidencjonowania ich w niewłaściwej wysokości są:
■ błędy w danych podanych w zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych, w zgłoszeniu wyr ejestrowania ubezpieczonego z ubezpieczeń społecznych, w zgłoszeniu płatnik a składek lub w zgłoszeniu wyrejestrowania płatnika składek albo niezłożenie t ych dokumentów – ZUS dok onuje
korekty danych z urzędu bezpośrednio na koncie ubezpieczonego lub na koncie płatnika składek, jeżeli uzna t o za możliwe, albo po złożeniu pr zez płatnika składek dokumentów korygujących te dokumenty lub brakujących dokumentów,
■ błędy w danych podanych w imiennym r aporcie miesięcznym lub w deklar acji rozliczeniowej
albo niezłożenie tych dokumentów – ZUS dokonuje korekty danych po złożeniu przez płatnika
składek dokumentów korygujących te dokumenty albo brakujących dokumentów.
UWAGA!
Obowiązkiem płatnika składek jest złożenie k orygujących lub br akujących dokumentów
w terminie 30 dni od o trzymania z ZUS za wiadomienia o stwierdzonych w wyniku przepro-
luty 2015
IFK
[art. 51–54]
101
wadzonego postępowania wyjaśniającego
UWAGA!
nieprawidłowościach w dokumentach ubezJeżeli płatnik składek już nie istnieje, ZUS dokona kopieczeniowych.
Płatnik składek jest zobowiązany złożyć k o- rekty danych z urzędu bezpośrednio na koncie ubezrygujące lub brakujące dokumenty w terminie pieczonego lub na koncie płatnika.
30 dni od dnia:
■ uprawomocnienia się decyzji – jeśli stwier dzenie nieprawidłowości następuje w drodze decyzji,
■ otrzymania protokołu kontroli – jeśli stwierdzenie nieprawidłowości następuje w drodze kontroli.
Jeśli płatnik składek już nie istnie je albo uzy skanie korygujących lub br akujących dokumentów ubezpieczeniowych nie jest możliwe, ZUS dok onuje korekty danych z ur zędu bezpośrednio
na koncie ubezpieczonego lub na k oncie płatnika składek, koryguje z ur zędu błędy stwierdzone
w dokumentach ubezpieczeniowych lub sporządza z urzędu brakujące dokumenty.
Rozdział 5
Fundusz Ubezpieczeń Społecznych
Art. 51. [Fundusz Ubezpieczeń Społecznych]
1. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych jest państwowym funduszem celowym, powołanym w celu
realizacji zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych.
2. Dysponentem FUS jest Zakład.
Art. 52. [Przychody FUS]
1. Przychody FUS pochodzą:
1) ze składek na ubezpiecz enia społeczne, niepodlegających przekazaniu na r zecz otwartych funduszy emerytalnych;
1a) ze środków rekompensujących kwoty składek
przekazanych na r zecz otwartych funduszy
emerytalnych;
1b) z wpłat, o kt órych mowa w ar t. 111c ust. 1
ustawy z dnia 28 sierpnia 1 997 r. o organizacji
i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych;
2) (uchylony);
3) z wpłat z budż etu państwa oraz z inn ych instytucji, przekazanych na świadczenia, których wypłatę zlecono Zakładowi, z wyjątkiem świadczeń
finansowanych z odrębnych rozdziałów budżetowych oraz wpłat z instytucji zagranicznych;
4) z oprocentowania rachunku bankowego FUS;
4a) z lokat dokonywanych w jednostki uczestnictwa funduszy r ynku pieniężnego, o kt órych
mowa w art. 178 ustawy z dnia 27 maja 2004 r.
o funduszach inwes tycyjnych (Dz.U. Nr 146,
poz. 1546, z późn. zm.);
5) z odsetek od nieterminowo regulowanych zobowiązań wobec FUS;
6) ze zwrotu nienależnie pobran ych świadczeń,
wraz z odsetkami;
IFK
7) z dodatkowej opłaty, o której mowa w art. 24
ust. 1a, i z opłaty prolongacyjnej;
8) z dotacji z budżetu państwa;
9) ze środków FRD, o których mowa w art. 59;
10) z innych tytułów.
2. Składkę na ubezpieczenia społeczne zalicza
się do przychodów FUS w miesiącu następującym
po miesiącu, za który składka jest należna.
3. (uchylony).
4. Minister właściwy do spraw finansów publicznych przekazuje na rachunek bank owy Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych środki, o których mowa
w ust. 1 pkt 1a, w terminie 3 dni po przedstawieniu
przez Zakład wniosku zawierającego inf ormacje
o terminie i wysokości składek pr zekazanych na
rzecz otwartych funduszy emerytalnych.
Art. 53. [Dotacje z budżetu państwa]
1. W granicach określon ych w ustawie budżetowej FUS może otrzymywać z budżetu państwa
dotacje i nieoprocentowane pożyczki.
2. Dotacje i pożyczki, o których mowa w ust. 1,
mogą być przeznaczone wyłącznie na uzupełnienie środków na wypłat y świadczeń gwarantowanych przez państwo, jeżeli przychody przekazywane na rachunek bank owy FUS oraz śr odki
zgromadzone na funduszu rez erwowym nie zapewniają pełnej i t erminowej wypłaty świadczeń
finansowanych z przychodów FUS.
3. Za zgodą minis tra właściwego do spraw f inansów publicznych FUS może zaciągać kredyty.
Art. 54. [Działalność finansowana ze środków FUS]
Ze środków zgromadzonych w FUS f inansowane są:
1) wypłaty świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego,
rentowego, chorobowego oraz wypadkowego;
Kodeks kadr i płac
102
2) wydatki na prewencję rentową;
3) spłaty kredytów i pożyczek wraz z odsetkami,
zaciąganych w celu wypłaty świadczeń z FUS;
4) odsetki za nieterminowe wypłaty świadczeń;
5) należności dla płatnik ów składek, o kt órych
mowa w art. 3 ust. 2;
6) wydatki związane z realizacją zadań, o których
mowa w art. 52 ust. 1 pkt 3;
7) (uchylony);
8) odpis stanowiący przychód Zakładu, o którym
mowa w art. 76 ust. 1 pkt 1;
9) wydatki na pokr ycie niedoboru środków niezbędnych do zapewnienia wypłat emer ytur kapitałowych;
10) emerytury kapitałowe, śr odki gwarantowane
oraz jednorazowe wypłaty, ustalane ze składek
zewidencjonowanych na subkoncie.
Art. 55. [Fundusze FUS]
1. W ramach FUS wyodrębnia się fundusze:
1) emerytalny, z którego są f inansowane wypłaty
emerytur i wydatki, o kt órych mowa w ar t. 54
pkt 9 i 10;
2) rentowy, z którego są finansowane:
a) wypłaty rent z t ytułu niezdolności do pracy, rent szk oleniowych, rent r odzinnych,
dodatków do rent rodzinnych dla sierot zupełnych, dodatków pielęgnacyjnych,
b) wypłaty emerytur przyznanych z ur zędu
zamiast rent z tytułu niezdolności do pracy
osobom urodzonym przed dniem 1 s tycznia 1949 r., które nie mają okresu składkowego i nieskładk owego wynoszącego
co najmniej 20 lat dla k obiet i co najmnie j
25 lat dla mężczyzn,
c) wypłaty zasiłków pogrzebowych,
d) świadczenia zlecone Zakładowi do wypłaty
podlegające finansowaniu z budżetu państwa, a także
e) wydatki na prewencję rentową;
3) chorobowy, z którego finansowane są świadczenia określone w odrębnych przepisach;
KOMENTARZ
4) wypadkowy, z którego finansowane są świadczenia określone w odrębn ych przepisach,
a także koszty prewencji wypadkowej określone w odrębnych przepisach;
5) rezerwowy tworzony dla ubezpiecz eń rentowych, chorobowego i wypadkowego.
2. Dla funduszy , o kt órych mowa w us t. 1
pkt 1–4, nie pr owadzi się odrębn ych rachunków
bankowych.
Art. 56. [Fundusze rezerwowe]
1. Fundusz rezerwowy tworzy się:
1) ze środków pozostających w dniu 3 1 grudnia
każdego roku na rachunku bank owym FUS
pomniejszonych o kwoty niezbędne do zapewnienia wypłat świadcz eń przypadających na
pierwszy miesiąc kolejnego roku;
2) z odsetek od ulokowanych środków funduszu
rezerwowego.
2. Środki funduszu rez erwowego mogą b yć
wykorzystane na uzupełnienie niedobor ów funduszu rentowego, chorobowego lub wypadkowego.
3. Środki funduszu rezerwowego mogą być lokowane jedynie na lokatach bank owych, w papierach
wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa
oraz w jednos tkach uczestnictwa funduszy r ynku pieniężnego, o których mowa w ar t. 178 ustawy
z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych.
4. Minister właściwy do spraw zabezpiecz enia społecznego, w por ozumieniu z minis trem
właściwym do spraw f inansów publicznych, określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady gospodarki f inansowej oraz zasady lok owania
środków FUS, mając na względzie efekt ywność
zarządzania i bezpieczeństwo środków.
Art. 57. [Prewencja rentowa]
W ustawie budżetowej określa się cor ocznie
kwotę wydatków na prewencję rentową w wysokości do 0,4% wydatk ów na świadczenia z ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego
i wypadkowego, przewidzianych w planie f inansowym FUS na dany rok budżetowy.
Rozdział 5. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych [art. 51–57]
W celu r ealizacji zadań z zakr esu ubezpieczeń społecznych Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych został powierzony do dy spozycji państwowy fundusz celowy – Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (FUS).
Przychody FUS pochodzą m.in. od płatników składek i ubezpieczonych, w szczególnoś ci:
■ z wpłat składek na ubezpieczenia społeczne (poza częścią składki na ubezpieczenie emerytalne
przekazywaną do otwartego funduszu emerytalnego),
luty 2015
IFK
■
[art. 58–59]
103
ze środków przekazanych z rachunku członka OFE w związk u z ukończeniem przez ubezpieczonego wieku niższego o 10 lat od wieku emerytalnego,
■ z odsetek od nieterminowo regulowanych zobowiązań z tytułu składek,
■ z oprocentowania rachunku bankowego FUS,
■ ze zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z odsetkami,
■ z opłaty dodatkowej i opłaty prolongacyjnej, do której uregulowania ZUS zobowiązał płatnika.
Ponadto fundusz jest zasilany środkami z budżetu państwa. Część jego przychodów pochodzi
także z oprocentowania rachunków bankowych i z lokat.
Zgromadzone w ramach FUS pr zychody są pr zekazywane na pięć funduszy , z których finansowane są konkretne rodzaje zadań wymienione w ar t. 55 ustawy systemowej. Są to fundusze:
■ emerytalny (z którego przede wszystkim jest realizowana wypłata emerytur),
■ rentowy (z którego pokrywane są koszty prewencji rentowej oraz następuje wypłata m.in. rent, dodatków pielęgnacyjnych, emerytur przyznanych z urzędu zamiast renty, zasiłków pogrzebowych),
■ chorobowy (z którego są finansowane świadczenia z tytułu choroby lub macierzyństwa, a także wynagrodzenie dla płatników składek z tytułu ustalania uprawnień oraz wypłacania zasiłków z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego w wysokości 0,1% kwoty prawidłowo naliczonych świadczeń),
■ wypadkowy (z którego są finansowane świadczenia przysługujące w związku z wypadkiem przy
pracy lub chorobą zawodową oraz koszty prewencji wypadkowej),
■ rezerwowy, tworzony dla ubezpieczeń r entowych, chorobowego i wypadk owego (dla t ego
funduszu prowadzone jest odrębne konto).
Fundusz rezerwowy jest tworzony:
ze środków pozostających na rachunku bankowym 31 grudnia bieżącego roku (po pomniejszeniu o kwoty niezbędne do wypłaty świadczeń w pierwszym miesiącu następnego roku),
■ z odsetek od ulokowanych środków funduszu rezerwowego.
Środki funduszu r ezerwowego są wyk orzystywane do uzupełnienia niedobor ów funduszu
rentowego, chorobowego, wypadkowego. Mogą być lok owane tylko na lok atach bankowych,
w papierach wartościowych Skarbu Państwa oraz w jednostk ach uczestnictwa funduszy r ynku
pieniężnego (art. 178 ustawy z 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych).
■
Rozdział 6
Fundusz Rezerwy Demograficznej
Art. 58. [Fundusz Rezerwy Demograficznej]
1. Dla ubezpieczenia emerytalnego tworzy się
Fundusz Rezerwy Demograficznej.
2. FRD zasilany jest:
1) ze środków, o których mowa w art. 22 ust. 4;
2) z przekazywanych środków z pr ywatyzacji
mienia Skarbu Państwa w wysokości 40% przychodów z ogólnej kwoty brutto, pomniejszonej
o kwoty obowiązkowych odpisów na fundusz
celowy, o którym mowa w ar t. 56 ust. 1 pkt 1
ustawy z dnia 30 sierpnia 1 996 r. o komercjalizacji i pr ywatyzacji (Dz.U. z 2013 r. poz. 216),
uzyskanej ze wszystkich procesów prywatyzacyjnych prowadzonych w danym roku;
3) z przychodów od środków FRD ulokowanych
zgodnie z art. 63 ust. 2 i art. 65 ust. 2 i 4;
IFK
4) z odsetek uzyskanych z lokat na rachunkach
prowadzonych przez Zakład, a nies tanowiących przychodów FUS i Zakładu;
4a) aktywami pochodzącymi z przeniesienia aktywów, o których mowa w art. 23 ust. 2 pkt 2–4
ustawy z dnia 6 grudnia 2013 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad
wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w o twartych funduszach emer ytalnych
(Dz.U. poz. 1717), które są wyodrębniane ewidencyjnie;
5) z innych źródeł.
Art. 59. [Wykorzystanie środków FRD]
1. Środki FRD mogą być wykorzystane wyłącznie na:
1) uzupełnienie wynikającego z pr zyczyn demograficznych niedoboru funduszu emer ytalnego, o którym mowa w art. 55 ust. 1 pkt 1, z zastrzeżeniem ust. 3 i art. 112 ust. 1;
Kodeks kadr i płac
104
[art. 60–65]
2) nieoprocentowaną pożyczkę uzupełniającą
środki funduszu emerytalnego na bieżącą wy płatę świadczeń, zapewniającą płynność finansową FUS, zwr otną w t erminie nie dłuższym
niż 6 miesięcy od dnia o trzymania środków
przez FUS;
3) zasilenie funduszu emer ytalnego z akt ywów,
o których mowa w ar t. 58 us t. 2 pkt 4a, powiększonych o przychody uzyskane z tych aktywów.
2. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia,
może zarządzić wykorzystanie środków FRD na
cel, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, mając na względzie konieczność zapewnienia wypłaty świadczeń
finansowanych z funduszu emerytalnego.
2a. Rada Minis trów, w dr odze rozporządzenia, może zarządzić wykorzystanie środków FRD
na cel, o kt órym mowa w ust. 1 pkt 2, określając
termin i sposób zwrotu pożyczki, mając na względzie konieczność zapewnienia wypłaty świadczeń
finansowanych z funduszu emerytalnego.
2b. Rozporządzenia, o którym mowa w ust. 2,
nie wydaje się, jeż eli ustawa budżetowa na dany
rok kalendarzowy ujmuje w pr zychodach FUS
środki, o których mowa w ust. 1 pkt 1.
2c. Zarząd Zakładu uruchamia środki FRD na
cel, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 i 3, do wysokości
ujętej w planie finansowym FUS.
3. Koszty bieżącego zar ządzania środkami
FRD finansowane są z jego śr odków. Wysokość
środków na zarządzanie określana jest corocznie
w planie finansowym FRD.
Art. 60. [Osobowość prawna FRD]
1. FRD posiada osobowość prawną.
2. Statut FRD nadaje minis ter właściwy do
spraw zabezpieczenia społecznego, w drodze rozporządzenia.
3. Organem FRD jest Zakład.
4. Środkami FRD dysponuje Zakład, z zastrzeżeniem art. 59 i 64.
5. Zakład reprezentuje FRD w sposób określony dla reprezentacji Zakładu w jego statucie.
6. Siedzibą FRD jest siedziba Zakładu.
7. Nazwa FRD jest prawnie chroniona.
Art. 61. [Gospodarka finansowa FRD]
1. Gospodarka finansowa FRD odbywa się na
podstawie wieloletniej prognozy kroczącej dochodów i wydatków funduszu emerytalnego.
2. Podstawą prognozy, o której mowa w ust. 1,
są w szczególności założenia dotyczące sytuacji
demograficznej i społeczno-ekonomicznej kraju,
luty 2015
IFK
a zwłaszcza założenia dotyczące płodności, umieralności, wzrostu gospodarczego, wysokości zarobków, migracji, inflacji, stopy bezrobocia, struktury populacji w podziale na poszcz ególne grupy
zawodowe oraz grupy znajdujące się poza siłą r oboczą, oraz wskaźniki waloryzacji składek i świadczeń wypłacanych z ubezpieczeń społecznych.
3. Prognoza, o której mowa w ust. 1, sporządzana jest przez Zarząd Zakładu.
4. Prognoza, o kt órej mowa w us t. 3, jes t
przedstawiana Radzie Minis trów co 3 lata, do
dnia 30 czerwca, wraz z opinią aktuariusza działającego na pods tawie przepisów o działalności
ubezpieczeniowej. Wyboru aktuariusza dokonuje
minister właściwy do spraw zabezpiecz enia społecznego w drodze konkursu.
5. Prognoza publikowana jest corocznie
w Biuletynie Informacyjnym. Zakres publikac ji
określi minister właściwy do spraw zabezpiecz enia społecznego, w drodze rozporządzenia.
Art. 62. [Gwarancje budżetu państwa]
FRD nie może zaciągać pożyczek lub kredy tów. Budżet państwa gwarantuje wypłatę świadczeń emerytalnych z FUS.
Art. 63. [Obrót środkami FRD]
1. FRD lokuje sw oje środki w celu osiągnięcia
ich maksymalnego bezpieczeństwa i rentowności.
2. Do dnia 31 grudnia 2001 r. FRD lokuje swoje środki w bonach i obligacjach skarbowych oraz
innych papierach w artościowych emitowanych
przez Skarb Państwa.
3. FRD nie moż e lokować swoich środków
z aktywów, o których mowa w art. 58 ust. 2 pkt 2,
w instrumentach, o których mowa w art. 65 ust. 2
pkt 2–5.
Art. 64. [Zarządzanie środkami FRD]
1. Po zgromadzeniu przez FRD środków wyższych niż 250 000 t ys. zł zar ządzanie środkami
FRD może być powierzone przez Zakład upraw nionemu podmiotowi zewnętrznemu na zasadach
określonych w ustawie i umowie o zarządzaniu.
2. Wybór zarządzającego środkami FRD odbywa się w tr ybie negocjacji z ogłoszeniem lub negocjacji bez ogłoszenia. Przepisy o zamówieniach
publicznych stosuje się odpowiednio.
Art. 65. [Ograniczenia w zarządzaniu środkami FRD]
1. Żadnemu podmiotowi lub grupie podmiotów
związanych, w rozumieniu przepisów o organizacji i funk cjonowaniu funduszy emer ytalnych, nie
może być powierzone w zarządzanie więcej niż:
1) 40% środków FRD, jeż eli wartość tych środków nie przekracza 1 000 000 tys. zł;
2) 25% środków FRD, jeż eli wartość tych środków przekracza 1 000 000 t ys. zł, a nie pr zekracza 2 000 000 tys. zł;
3) 15% środków FRD, jeż eli wartość tych środków przekracza 2 000 000 tys. zł.
2. Zarządzający jest obowiązany, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4, lok ować środki FRD tylko w kraju
i wyłącznie w:
1) bonach, obligacjach skarbowych i innych papierach wartościowych Skarbu Państwa;
2) papierach wartościowych emitowanych przez
gminy, związki gmin i mias to stołeczne Warszawa;
3) dłużnych papierach wartościowych gwarantowanych przez Skarb Państwa;
4) akcjach i obligac jach zdematerializowanych
zgodnie z pr zepisami ustawy z dnia 29 lipca
2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi
(Dz.U. z 2010 r. Nr 211, poz. 1384, z późn. zm.);
5) obligacjach emitowanych przez spółki publiczne w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r.
o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz.U. z 2013 r. poz. 1382);
6) (uchylony).
społecznego w por ozumieniu z minis trem właściwym do spraw f inansów publicznych, mając na
KOMENTARZ
105
względzie efektywność zarządzania, bezpieczeństwo i rentowność lokat, określi, w dr odze rozporządzenia:
1) obowiązkowe istotne elementy, które powinna
zawierać umowa o zarządzanie środkami FRD,
z uwzględnieniem w szczególności określenia
obowiązków i praw uprawnionego podmio tu
zewnętrznego oraz opłaty za zarządzanie;
2) dopuszczalne proporcje udziału poszczególnych lokat środków FRD, z uwzględnieniem ryzyka inwestycyjnego i celów powołania FRD;
3) sposób lokowania środków z akt ywów, o których mowa w art. 58 ust. 2 pkt 4a, wraz z zasadami ich wyceny;
4) szczegółowy sposób ustalania kosztów, o których mowa w art. 59 ust. 3, z uwzględnieniem
w szczególności kosztów, które mogą b yć
uznane za koszty zarządzania środkami FRD.
3a. Minister właściwy do spraw zabezpiecz enia społecznego, w por ozumieniu z minis trem
właściwym do spraw f inansów publicznych, może
określić, w drodze rozporządzenia, inne formy lokowania środków FRD, z uwzględnieniem bezpieczeństwa i rentowności lokat.
4. Środki FRD mogą b yć lokowane przez
Zakład także bezpośrednio w jednostkach uczestnictwa funduszy inwestycyjnych wybranych w trybie, o którym mowa w ar t. 64, jeżeli ich polit yka
inwestycyjna określona w s tatucie i faktycznie realizowana nie jest sprzeczna z wymogami określonymi w ust. 2 i 3.
Rozdział 6. Fundusz Rezerwy Demograficznej [art. 58–65]
W celu zapewnienia ciągłoś ci wypłaty świadczeń z funduszu emer ytalnego został utworzony Fundusz Rezer wy Demograficznej (FRD), kt órym dysponuje ZUS. Celem t ego funduszu jest
gromadzenie i pomnażanie r ezerw finansowych przeznaczonych na uzupełnianie niedobor ów
funduszu emerytalnego wynikających z przyczyn demograficznych.
Finanse zgromadzone w ramach tego funduszu pochodzą m.in.:
■ z części składki emer ytalnej w wysokości 0,35% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie
emerytalne,
■ ze środków z prywatyzacji Skarbu Państwa,
■ z odsetek uzyskanych z lokat prowadzonych przez ZUS,
■ z aktywów przeniesionych z OFE, które są wyodrębniane ewidencyjnie.
FRD jest funduszem „a waryjnym”, uruchamianym wyłącznie na podst awie rozporządzenia
Rady Ministrów. Możliwość powier zenia zarządzania środkami zgromadzonymi w ramach FRD
oraz ich lokowania może się odbywać wyłącznie na zasadach okr eślonych w ar t. 63–65 ustawy
systemowej. Fundusz ten posiada osobowość prawną, ale nie może zaciągać pożyczek ani kredytów. Wypłatę świadczeń z funduszu emer ytalnego gwarantuje budżet państwa.
IFK
Kodeks kadr i płac
106
[art. 66–68a]
Rozdział 7
Zakład Ubezpieczeń Społecznych
Art. 66. [Zakład Ubezpieczeń Społecznych]
1. Zakład jes t państwową jednostką organizacyjną i posiada osobow ość prawną. Siedzibą
Zakładu jest miasto stołeczne Warszawa.
2. Nadzór nad zgodnością działań Zakładu
z obowiązującymi pr zepisami sprawuje minis ter
właściwy do spraw zabezpiecz enia społecznego.
Nadzór ten nie może dotyczyć spraw indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnej.
3. Zakład działa na podstawie niniejszej ustawy
oraz innych ustaw regulujących poszczególne zakresy jego działalności.
4. W zakresie prowadzonej działalności, o której mowa w art. 68–71, Zakładowi przysługują środki prawne właściwe organom adminis tracji państwowej.
5. W postępowaniu administracyjnym organem
wyższego stopnia w stosunku do terenowych jednostek organizacyjnych Zakładu jest Prezes Zakładu.
Art. 67. [Organizacja ZUS]
1. W skład Zakładu wchodzą:
1) centrala;
2) terenowe jednostki organizacyjne.
2. (uchylony).
Art. 68. [Zakres działania ZUS]
1. Do zakresu działania Zakładu należy między
innymi:
1) realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych, a w szczególności:
a) stwierdzanie i us talanie obowiązku ubezpieczeń społecznych,
b) ustalanie uprawnień do świadcz eń z ubezpieczeń społecznych oraz wypłacanie tych
świadczeń, chyba że na mocy odrębn ych
przepisów obowiązki te wykonują płatnicy
składek,
c) wymierzanie i pobieranie składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
d) prowadzenie rozliczeń z płatnikami składek z t ytułu należnych składek i wypłacanych przez nich świadczeń podlegających
finansowaniu z funduszy ubezpieczeń społecznych lub innych źródeł,
e) prowadzenie indywidualnych kont ubezpieczonych i kont płatników składek,
luty 2015
IFK
f) orzekanie przez lekarzy orzeczników Zakładu oraz komisje lekarskie Zakładu dla
potrzeb ustalania uprawnień do świadczeń
z ubezpieczeń społecznych;
1a) opiniowanie projektów aktów prawnych z zakresu zabezpieczenia społecznego;
2) realizacja umów i por ozumień międzynarodowych w dziedzinie ubezpieczeń społecznych;
2a) wystawianie osobom uprawnion ym do emerytur i rent z ubezpiecz eń społecznych imiennych legitymacji emeryta-rencisty, potwierdzających status emeryta-rencisty;
3) dysponowanie środkami finansowymi funduszów ubezpieczeń społecznych oraz środkami
Funduszu Alimentacyjnego;
4) opracowywanie aktuarialnych analiz i pr ognoz
w zakresie ubezpieczeń społecznych;
5) kontrola orzecznictwa o czasowe j niezdolności do pracy;
6) kontrola wykonywania przez płatników składek
i przez ubezpieczonych obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych oraz innych zadań zleconych Zakładowi;
7) wydawanie Biuletynu Informacyjnego;
8) popularyzacja wiedzy o ubezpiecz eniach społecznych.
2. W ramach realizac ji zadań określon ych
w ust. 1 pkt 1 lit. f i pkt 5 oraz zadań związan ych
z orzekaniem przez lekarzy orzeczników i komisji
lekarskiej Zakładu dla potrzeb ustalania uprawnień
do świadczeń innych niż z ubezpiecz eń społecznych Zakład udziela zamówień na dodatk owe opinie lekarza konsultanta lub psychologa oraz wyniki
czasowej obserwacji szpitalnej – zgodnie z potrzebami orzecznictwa lekarskiego z wyłączeniem
przepisów o zamówieniach publicznych.
3. Przepis ust. 1 pkt 2a s tosuje się odpowiednio do osób uprawnion ych do emerytur i rent wy płacanych przez Zakład w ramach zadań zleconych na mocy odrębnych przepisów.
społecznego określi, w dr odze rozporządzenia,
wzór legitymacji emeryta-rencisty, tryb jej wydawania, wymiany lub zwrotu, a także zakres informacji,
jakie legitymacje mogą zawierać, kier ując się koniecznością zapewnienia sprawności postępowania
przy wydawaniu legitymacji emeryta-rencisty.
Art. 68a. [Działalność ZUS w zakresie pro wadzenia punktu kontaktowego]
1. Do zakresu działania Zakładu należy pr owadzenie punktu kontaktowego, o którym mowa
w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego
i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r.
dotyczącym wykonywania rozporządzenia (WE)
nr 883/2004 w sprawie k oordynacji systemów
zabezpieczenia społecznego (Dz. Ur z. UE L 28 4
z 30.10.2009, str. 1, z późn. zm.), służącego do wymiany danych w ramach Sy stemu Elektronicznej
Wymiany Informacji dotyczących Zabezpieczenia
Społecznego w zakresie:
1) określania ustawodawstwa mającego zas tosowanie;
2) świadczeń pieniężnych z tytułu choroby;
3) świadczeń z t ytułu macierzyństwa i r ównoważnych świadczeń dla ojca;
4) świadczeń z tytułu inwalidztwa;
5) świadczeń z tytułu starości;
6) rent rodzinnych;
7) świadczeń pieniężnych z t ytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych;
8) zasiłków na wypadek śmierci;
9) świadczeń przedemerytalnych;
10) specjalnych świadczeń pieniężnych o charakterze nieskładkowym;
11) odzyskiwania należności z t ytułu składek lub
nadpłaconych świadczeń.
2. W zakresie określonym w ust. 1 Zakład jest instytucją właściwą, instytucją miejsca zamieszkania,
instytucją miejsca pobytu, o których mowa w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE)
nr 883/2004 z dnia 29 kwie tnia 2004 r. w sprawie
koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. WE L 1 66 z 30.0 4.2004, str. 1, z późn.
zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz.
5, t. 5, s tr. 72, z pó źn. zm.) oraz ins tytucją łącznikową, o kt órej mowa w r ozporządzeniu Parlamentu
Europejskiego i Rady (WE) nr 98 7/2009 z dnia 1 6
września 2009 r. dotyczącym wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/200 4 w sprawie k oordynacji
systemów zabezpieczenia społecznego.
3. Zakład moż e przetwarzać dane osobowe,
jeżeli jest to niezbędne do pr owadzenia punktu
kontaktowego, o którym mowa w ust. 1, w tym do
realizacji praw lub obowiązków wynikających z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE)
nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego
oraz z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego
i Rady (WE) nr 98 7/2009 z dnia 16 września 2009 r.
dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE)
nr 883/2004 w sprawie k oordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.
IFK
[art. 69–70]
107
Art. 69. [Działalność ZUS w zakresie pre wencji rentowej]
1. Do zakresu działania Zakładu należy takż e
prowadzenie prewencji rentowej, obejmującej:
1) rehabilitację leczniczą ubezpieczonych zagrożonych całkowitą lub częściową niezdolnością
do pracy, osób uprawnionych do zasiłku chorobowego lub świadcz enia rehabilitacyjnego
po ustaniu tytułu do ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego, a także osób pobierających rentę okresową z t ytułu niezdolności
do pracy;
2) badania i analizy pr zyczyn niezdolności do
pracy;
3) inne działania prewencyjne.
2. W ramach prewencji rentowej Zakład:
1) kieruje ubezpieczonych i osob y, o kt órych
mowa w ust. 1 pkt 1 , do ośrodków rehabilitacyjnych;
2) może tworzyć i prowadzić własne ośrodki rehabilitacyjne;
3) udziela zamówień na usługi rehabilitacy jne
w innych ośrodkach;
4) prowadzi we własnym zakresie badania i analizy przyczyn niezdolności do pracy;
5) może zamawiać pr zeprowadzanie przez inne
podmioty badań nauk owych dotyczących
przyczyn niezdolności do pracy oraz me tod
i rozwiązań zapobiegających niezdolności do
pracy;
6) może finansować inne działania do tyczące
prewencji rentowej.
3. Do zamówień, o kt órych mowa w us t. 2
pkt 3, nie s tosuje się pr zepisów o zamówieniach
publicznych.
4. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady i tryb:
1) kierowania na rehabilitację leczniczą;
2) (uchylony);
3) udzielania zamówień na usługi rehabilitacyjne.
Art. 70. [Prognoza sytuacji finansowej ZUS]
1. Zakład spor ządza dla każdego funduszu
wymienionego w ar t. 55 us t. 1 pkt 1–4 pr ognozę
sytuacji finansowej na najbliższy r ok obrotowy.
Rachunek jest zestawieniem przewidywanych zobowiązań i wpływów na dany rok z tytułu składek
i innych źródeł.
2. Dla kolejnych 5 lat obr otowych Zakład sporządza dla każdego z funduszy upr oszczony rachunek ubezpieczeń. Przepis art. 61 ust. 2 stosuje
się odpowiednio.
Kodeks kadr i płac
108
[art. 71–73a]
Art. 71. [Inne zadania ZUS]
1. Zakład wykonuje również zadania powierzone na podstawie innych ustaw.
2. Zakład może wykonywać inne zlecone zadania z dziedziny ubezpieczeń lub zabezpieczenia
społecznego.
3. Zadania, o których mowa w ust. 1 i 2, Zakład
wykonuje odpłatnie, na zasadach określon ych
w przepisach lub w umow ach albo w por ozumieniach zawartych z jednostką zlecającą.
Art. 71a. [Doręczenie pism i decyzji ZUS]
1. Zakład może przesyłać pisma i decyzje listem zwykłym.
2. W razie spor u ciężar dowodu doręczenia
pisma lub decyzji, o kt órych mowa w ust. 1, spoczywa na Zakładzie.
Art. 71b. [Świadcz enia zlecone prz ez zagraniczne instytucje]
1. Zakład może pośredniczyć w przekazywaniu
świadczeń zleconych przez zagraniczne instytucje
do wypłaty osobom uprawnion ym zamieszkałym
w Polsce poprzez wystawianie zleceń dewizowych
do realizacji wypłat tych świadczeń przez banki.
2. Koszty realizacji wypłat świadcz eń, o kt órych mowa w ust. 1, ponosi Zakład.
Art. 72. [Organy ZUS]
Organami Zakładu są:
1) Prezes Zakładu;
2) Zarząd, którego przewodniczącym jest z urzędu Prezes Zakładu;
3) Rada Nadzorcza Zakładu.
Art. 73. [Prezes ZUS]
1. Działalnością Zakładu kier uje Prezes
Zakładu, który reprezentuje Zakład na zewnątrz.
2. Prezesa Zakładu pow ołuje Prezes Rady
Ministrów, na wniosek minis tra właściwego do
spraw zabezpieczenia społecznego, spośr ód
osób wyłonionych w drodze otwartego i konkurencyjnego naboru. Prezes Rady Ministrów odwołuje
Prezesa Zakładu na wniosek minis tra właściwego
do spraw zabezpieczenia społecznego.
2a. (uchylony).
2b. (uchylony).
2c. (uchylony).
3. Do zakresu działania Prez esa Zakładu należy w szczególności:
1) kierowanie pracami Zarządu;
2) koordynowanie współpracy Zakładu z ur zędami administracji rządowej, w t ym w szczególności z Komisją Nadzoru Finansowego, a tak że z innymi organami rentowymi;
luty 2015
IFK
3) tworzenie, przekształcanie i znoszenie terenowych jednostek organizacyjnych oraz określanie ich siedziby, właściwości terytorialnej i rzeczowej;
4) powoływanie i odw oływanie kierowników jednostek organizacyjnych Zakładu, ich zas tępców oraz głównych księgowych;
5) zwierzchni nadzór nad or zecznictwem lekarskim dla celów ubezpieczeń społecznych;
6) przyznawanie świadczeń w drodze wyjątku;
7) spełnianie funkcji pracodawcy w r ozumieniu
przepisów Kodeksu pracy;
8) zatwierdzanie projektów dotyczących administrowania środkami FRD.
Art. 73a. [Kandydat na Prezesa ZUS]
1. Stanowisko Prezesa Zakładu może zajmować osoba, która:
1) posiada tytuł zawodowy magistra lub r ównorzędny;
2) jest obywatelem polskim;
3) korzysta z pełni praw publicznych;
4) nie była skazana prawomocnym wyrokiem za
umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe;
5) posiada kompetencje kierownicze;
6) posiada co najmniej 6-letni staż pracy, w t ym
co najmniej 3-letni staż pracy na s tanowisku
kierowniczym;
7) posiada wykształcenie i wiedzę z zakresu
spraw należących do właściwości Zakładu.
2. Informację o naborze na stanowisko Prezesa
Zakładu ogłasza się pr zez umieszczenie ogłoszenia w miejscu powszechnie dostępnym w siedzibie
Zakładu oraz w Biule tynie Informacji Publicznej,
o którym mowa w ustawie z dnia 6 września 2001 r.
o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. Nr 112,
poz. 1198, z pó źn. zm.), i Biule tynie Informacji
Publicznej Kancelarii Prez esa Rady Minis trów.
Ogłoszenie powinno zawierać:
1) nazwę i adres Zakładu;
2) określenie stanowiska;
3) wymagania związane ze stanowiskiem wynikające z przepisów prawa;
4) zakres zadań wykonywanych na stanowisku;
5) wskazanie wymaganych dokumentów;
6) termin i miejsce składania dokumentów;
7) informację o metodach i technikach naboru.
3. Termin, o którym mowa w ust. 2 pkt 6, nie
może być krótszy niż 10 dni od dnia opublik owania ogłoszenia w Biuletynie Informacji Publicznej
Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.
4. Nabór na stanowisko Prezesa Zakładu przeprowadza zespół, powołany przez ministra właściwego do spraw zabezpiecz enia społecznego,
liczący co najmniej 3 osoby, których wiedza i doświadczenie dają rękojmię wyłonienia najlepszych
kandydatów. W toku naboru ocenia się doświadczenie zawodowe kandydata, wiedzę niezbędną
do wykonywania zadań na s tanowisku, na kt óre
jest przeprowadzany nabór, oraz kompetencje kierownicze.
5. Ocena wiedzy i k ompetencji kierowniczych,
o których mowa w ust. 4, może być dokonana na
zlecenie zespołu przez osobę niebędącą członkiem zespołu, która posiada odpowiednie kw alifikacje do dokonania tej oceny.
6. Członek zespołu oraz osoba, o której mowa
w ust. 5, mają obowiąz ek zachowania w tajemnicy informacji dotyczących osób ubiegających się
o stanowisko, uzyskanych w trakcie naboru.
7. W toku naboru zespół wyłania nie więcej niż 3
kandydatów, których przedstawia ministrowi właściwemu do spraw zabezpieczenia społecznego.
8. Z przeprowadzonego naboru zespół sporządza protokół zawierający:
2) określenie stanowiska, na które był prowadzony nabór, oraz liczbę kandydatów;
3) imiona, nazwiska i adresy nie więce j niż 3 najlepszych kandydatów uszeregowanych według poziomu spełniania pr zez nich wymagań
określonych w ogłoszeniu o naborze;
4) informację o zastosowanych metodach i technikach naboru;
5) uzasadnienie dokonanego wyboru albo powody niewyłonienia kandydata;
6) skład zespołu.
9. Wynik naboru ogłasza się niezwłocznie
przez umieszczenie informacji w biule tynach informacji publicznej, o kt órych mowa w us t. 2.
Informacja o wyniku naboru zawiera:
2) określenie stanowiska, na które był prowadzony nabór;
3) imiona, nazwiska wybranych kandydatów oraz
ich miejsca zamieszkania w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego albo informację o niewyłonieniu kandydata.
10. Umieszczenie w Biule tynie Informacji
Publicznej Kancelarii Prez esa Rady Minis trów
ogłoszenia o naborze oraz o wyniku t ego naboru
jest bezpłatne.
IFK
[art. 74]
109
Art. 74. [Zarząd ZUS]
1. Zarząd Zakładu składa się z Prez esa
Zakładu oraz z 2–4 osób, powoływanych i odwoływanych przez Radę Nadzorczą Zakładu, na wniosek Prezesa Zakładu.
2. Zarząd kieruje działaniami Zakładu w zakresie niezastrzeżonym dla Prezesa Zakładu.
3. Do zadań Zarządu należy w szczególności:
1) bieżące zarządzanie funduszami, kt órych
dysponentem jest Zakład;
2) przygotowywanie projektów dotyczących administrowania środkami FRD;
3) prowadzenie gospodarki finansowej Zakładu;
4) opracowywanie projektu rocznego planu f inansowego FUS i FRD oraz pr zekazywanie
go w tr ybie określonym w pr zepisach dotyczących prac nad pr ojektem budżetu państwa – po zaopiniow aniu przez Radę N adzorczą Zakładu – minis trowi właściwemu do
spraw zabezpieczenia społecznego;
5) sporządzanie rocznych sprawozdań finansowych
Zakładu, FUS i FRD i pr zedkładanie ich – po zaopiniowaniu przez biegłego rewidenta niebędącego pracownikiem Zakładu – minis trowi właściwemu do spraw zabezpieczenia społecznego;
5a) sporządzanie rocznych sprawozdań z wykonania planów finansowych FUS i FRD i przedkładanie ich – po zaopiniow aniu przez Radę
Nadzorczą Zakładu – ministrowi właściwemu
do spraw zabezpieczenia społecznego;
6) przedstawianie Radzie N adzorczej Zakładu
informacji o pracy Zakładu – w formie, zakresie i terminach określonych przez Radę Nadzorczą Zakładu;
7) (uchylony);
8) sporządzanie planu f inansowego Zakładu
i sprawozdań z jego wyk onania oraz pr zedkładanie ich – po zatwier dzeniu przez Radę
Nadzorczą Zakładu – ministrowi właściwemu
do spraw zabezpieczenia społecznego;
9) opracowywanie rocznych sprawozdań z działalności Zakładu i pr zedkładanie ich – po zatwierdzeniu przez Radę N adzorczą Zakładu
– ministrowi właściwemu do spraw zabezpieczenia społecznego;
10) sporządzanie wieloletniej prognozy kroczącej dochodów i wydatk ów funduszu emer ytalnego, o której mowa w art. 61 ust. 3.
3a. W sprawozdaniu z wykonania planu finansowego Zakładu, o kt órym mowa w ust. 3 pkt 8,
podaje się także informację o kwocie składek na-
Kodeks kadr i płac
110
[art. 74a–75]
leżnych, o których mowa w art. 40 ust. 1 pkt 1, nieopłaconych przez płatników składek.
4. Tryb pracy Zar ządu określa regulamin
uchwalany przez Radę Nadzorczą Zakładu.
społecznego, na wniosek Prezesa Zakładu, zaopiniowany przez Radę N adzorczą Zakładu, nadaje,
w drodze rozporządzenia, statut Zakładowi, w którym określa w szczególności:
1) strukturę organizacyjną Zakładu oraz zakres
rzeczowy działania centrali i t erenowych jednostek organizacyjnych Zakładu;
2) tryb funkcjonowania i k ompetencje organów
Zakładu.
6. (uchylony).
Art. 74a. [Rekrutacja pracowników ZUS]
1. Nabór kandydatów do zatrudnienia na wolne
stanowiska pracy w Zakładzie jes t otwarty i konkurencyjny.
2. Ogłoszenie o nabor ze zamieszcza się
w Biuletynie Informacji Publicznej, o którym mowa
w ustawie z dnia 6 wr ześnia 2001 r. o dostępie do
informacji publicznej, oraz w miejscu powszechnie
dostępnym w jednos tce organizacyjnej, w której
jest prowadzony nabór.
Art. 74b. [Rekrutacja pracowników ZUS]
Informacje o kandydatach, kt órzy zgłosili się
do naboru, stanowią informację publiczną w zakresie objętym wymaganiami określonymi w ogłoszeniu o naborze.
Art. 74c. [Rekrutacja pracowników ZUS]
Termin do składania dokument ów, określony
w ogłoszeniu o nabor ze, nie moż e być krótszy
niż 14 dni od dnia opublik owania tego ogłoszenia
w Biuletynie Informacji Publicznej.
Art. 74d. [Rekrutacja pracowników ZUS]
1. Po upływie terminu do składania dokumentów
określonego w ogłoszeniu o naborze niezwłocznie
upowszechnia się listę kandydatów, którzy spełniają
wymagania formalne określone w ogłoszeniu o naborze, przez umieszczenie jej w miejscu powszechnie dostępnym w jednostce organizacyjnej, w której
jest prowadzony nabór, a także przez opublikowanie jej w Biuletynie Informacji Publicznej.
2. Lista, o której mowa w ust. 1, zawiera imię
i nazwisko kandydata oraz jego mie jsce zamieszkania w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego.
Art. 74e. [Rekrutacja pracowników ZUS]
1. Sporządza się protokół przeprowadzonego
naboru kandydatów do zatrudnienia na wolne stanowiska pracy w Zakładzie.
luty 2015
IFK
2. Protokół zawiera w szczególności:
1) określenie stanowiska pracy, na które był prowadzony nabór, liczbę kandydatów oraz imiona, nazwiska i adresy nie więce j niż 5 najlepszych kandydatów uszeregowanych według
poziomu spełniania przez nich wymagań określonych w ogłoszeniu o naborze;
2) informację o zastosowanych metodach i technikach naboru;
3) uzasadnienie dokonanego wyboru.
Art. 74f. [Rekrutacja pracowników ZUS]
1. Informację o wyniku nabor u upowszechnia
się w terminie 14 dni od dnia zatr udnienia wybranego kandydata albo zakończenia naboru, w przypadku gdy w jego wyniku nie doszło do zatrudnienia żadnego kandydata.
2. Informacja, o której mowa w ust. 1, zawiera:
1) nazwę i adres urzędu;
2) określenie stanowiska pracy;
3) imię i nazwisko kandydata oraz jego mie jsce
zamieszkania w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego;
4) uzasadnienie dokonanego wyboru kandydata albo uzasadnienie niezatr udnienia żadnego
kandydata.
3. Informację o wyniku nabor u upowszechnia
się w Biuletynie Informacji Publicznej i w mie jscu
powszechnie dostępnym w jednostce organizacyjnej, w której był prowadzony nabór.
Art. 74g. [Rekrutacja pracowników ZUS]
Jeżeli stosunek pracy osoby wyłonionej w drodze naboru ustał w ciągu 3 miesięcy od dnia nawiązania stosunku pracy, można zatrudnić na tym
samym stanowisku kolejną osobę spośród najlepszych kandydatów wymienionych w protokole tego
naboru. Przepisy art. 74f stosuje się odpowiednio.
Art. 75. [Rada Nadzorcza ZUS]
1. Rada N adzorcza Zakładu jes t powoływana
przez Prezesa Rady Ministrów na pięcioletnią kadencję, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b, przy czym:
1) 4 członków, w t ym przewodniczący Rady, powoływanych jest na wniosek minis tra właściwego do spraw zabezpiecz enia społecznego,
złożony w por ozumieniu z minis trem właściwym do spraw finansów publicznych;
2) po 1 członku jes t powoływanych na wniosek
każdej z organizacji pracodawców, reprezentatywnej w r ozumieniu ustawy z dnia 6 lipca
2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i w ojewódzkich komisjach dialogu społecznego (Dz.U . Nr 1 00,
poz. 1080, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą
o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych”;
3) po 1 członku jes t powoływanych na wniosek
każdej organizacji związkowej, reprezentatywnej w rozumieniu ustawy o Trójstronnej Komisji
do Spraw Społeczno-Gospodarczych;
4) 1 członek jest powoływany na wniosek ogólnokrajowych organizacji emerytów i rencistów.
1a. Członek Rady N adzorczej Zakładu może
być odwołany przez Prezesa Rady Minis trów
przed upływem kadenc ji w pr zypadku złożenia
przez niego rezygnacji lub na wniosek organu albo
organizacji, która zgłosiła jego kandydaturę.
1b. Prezes Rady Minis trów dokonuje uzupełnienia składu Rady N adzorczej Zakładu w tr ybie
przewidzianym dla powołania.
2. Do zadań Rady N adzorczej Zakładu należy
w szczególności:
1) uchwalanie regulaminu działania Zar ządu Zakładu;
2) ustalanie wynagrodzenia członków Zarządu,
z wyłączeniem Prezesa Zakładu;
3) okresowa ocena – w pr zyjętym przez siebie
trybie – pracy Zarządu;
4) zatwierdzanie projektu rocznego planu finansowego Zakładu i sprawozdania z jego wykonania, a także rocznego sprawozdania z działalności Zakładu;
5) opiniowanie projektów planów f inansowych
FUS i FRD oraz sprawozdań z ich wykonania;
6) opiniowanie projektów aktów prawnych z zakresu
ubezpieczeń społecznych oraz zgłaszanie inic jatyw w tym zakresie kierowanych do ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego;
7) (uchylony);
8) wybór biegłego rewidenta wyk onującego badanie rocznego sprawozdania finansowego
Zakładu, FUS i FRD;
9) (uchylony);
10) (uchylony);
11) opiniowanie projektu statutu Zakładu.
3. Prezes Rady Minis trów określi, w dr odze
rozporządzenia:
1) tryb zgłaszania kandydatów na członków Rady
Nadzorczej Zakładu;
2) regulamin i zasady wynagradzania członk ów
Rady Nadzorczej Zakładu.
Art. 75a. [Współpraca organów z ZUS]
Organy Zakładu w spółpracują z Sz efem
Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w za-
IFK
[art. 75a–76]
111
kresie niezbędnym do realizacji jego zadań us tawowych.
Art. 76. [Przychody ZUS]
1. Zakład uzyskuje przychody z:
1) odpisu z FUS obciążającego fundusz e, o których mowa w art. 55; wysokość odpisu ustala
się corocznie w us tawie budżetowej na podstawie planu f inansowego FUS zatwierdzonego przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego w por ozumieniu
z ministrem właściwym do spraw budżetu;
1a) odpisu z F unduszu Emerytur Pomostowych,
o którym mowa w us tawie z dnia 1 9 grudnia
2008 r. o emeryturach pomostowych;
2) należności z t ytułu poniesionych kosztów poboru i dochodzenia składek na:
a) ubezpieczenie zdrowotne od Narodowego
Funduszu Zdrowia,
b) Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
c) (uchylona),
d) Fundusz Pracy
– których wysokość określają odrębne przepisy;
3) należności z t ytułu poniesionych kosztów poboru i dochodzenia składek na otwarte fundusze emerytalne w wy sokości nie wyższej niż
0,4% kwoty przekazanych do otwartych funduszy emerytalnych składek na to ubezpieczenie,
z tym że wysokość należności us tala się corocznie w ustawie budżetowej;
4) wpływów z t ytułu wykonywania innych zadań
zlecanych Zakładowi;
5) dotacji z budżetu państwa;
6) należności z tytułu poniesionych kosztów bieżącej działalności Zakładu związanych z:
a) (uchylona),
b) obsługą świadczeń wypłacanych z FUS,
podlegających finansowaniu ze środków
budżetu państwa,
c) obsługą rent socjalnych, finansowanych ze
środków budżetu państwa;
6a) (uchylony);
6b) oprocentowania środków Zakładu na rachunkach bankowych;
7) innych dochodów.
2. Należności z tytułu poniesionych kosztów,
o których mowa w ust. 1 pkt 6, podlegają refundacji z budżetu państwa w części pr oporcjonalnej do liczb y świadczeń finansowanych z t ych
źródeł.
3. (uchylony).
Kodeks kadr i płac
112
[art. 66–79a komentarz]
4. Koszty związane z t eletransmisją, obsługą bankową, zakupami licencji oraz amor tyzacją
ustalane są w każdym roku odrębnie na podstawie
aktualnych potrzeb i cen.
Art. 77. [Gospodarka finansowa ZUS]
1. Zakład gospodar uje swoim mieniem oraz
prowadzi samodzielną gospodark ę finansową
w ramach posiadanych środków.
2. Z pr zychodów, o których mowa w ar t. 76,
pokrywa się w szczególności:
1) wydatki na wynagrodzenia i składki naliczane
od wynagrodzeń;
2) wydatki na zakup towarów i usług;
3) koszty bieżącej działalności Rady N adzorczej
Zakładu;
4) pozostałe koszty bieżącej działalności Zakładu;
5) wydatki na inwestycje;
6) wydatki na działalność szkoleniową i popularyzatorską w zakresie ubezpieczeń społecznych;
7) koszty obsługi świadcz eń finansowanych
z FUS, a realiz owanych przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego;
8) koszty wypłaty świadczeń, w t ym realizowanych na mocy umów międzynarodowych;
9) wydatki na pr owadzenie punktu kontaktowego, o którym mowa w art. 68a ust. 1.
3. Zakład dy sponuje środkami finansowymi
w walutach obcych pochodzących z wpłat ins tytucji zagranicznych przekazywanych na pokr ycie
wypłat świadczeń zagranicznych osobom upraw nionym zamieszkałym w Polsce.
4. Zakład zwraca osobom wezw anym do osobistego stawiennictwa w sprawach świadczeń z ubezpieczeń społecznych i innych świadczeń wypłacanych
przez Zakład poniesione k oszty przejazdu. Minister
KOMENTARZ
właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia, rodzaje i wysokość kosztów podlegających zwrotowi oraz warunki dokonywania ich zwr otu, uwzględniając uzasadnion y interes
osób wezwanych oraz możliwości finansowe Zakładu.
5. W sprawach świadczeń z ubezpieczeń społecznych Zakład ma praw o do nieodpłatnego k orzystania z dokumentac ji medycznej zakładów
opieki zdrowotnej.
Art. 78. [Sprawozdanie finansowe ZUS]
Sprawozdanie finansowe Zakładu podlega
badaniu i ogłosz eniu na zasadach określon ych
w przepisach o rachunkowości.
Art. 79. [Tajemnica służbowa]
1. Indywidualne dane zawarte na kontach ubezpieczonych i kontach płatników składek, a także
w rejestrach prowadzonych przez Zakład oraz
dane źródłowe będące podstawą zapisów na tych
kontach i w rejestrach stanowią tajemnicę prawnie
chronioną Zakładu. Do przestrzegania tej tajemnicy obowiązani są:
1) pracownicy Zakładu;
2) członkowie Rady Nadzorczej Zakładu.
2. Przepis ust. 1 stosuje się również do indywidualnych danych osób, przetwarzanych w Zakładzie
w zakresie przyznawania, ustalania i wypłaty świadczeń z ubezpieczeń społecznych, a także świadczeń
finansowanych z budżetu państwa oraz o dok onanych wypłatach, w związku z realizac ją zadań zleconych Zakładowi na podstawie odrębnych przepisów.
Art. 79a. [Ochrona funkcjonariuszy publicznych]
Pracownicy Zakładu k orzystają z ochr ony
przewidzianej w K odeksie karnym dla funk cjonariuszy publicznych, chyba że pełnią wyłącznie
czynności usługowe.
Rozdział 7. Zakład Ubezpieczeń Społecznych [art. 66–79a]
ZUS jest państwową jednostką organizacyjną posiadającą osobowość prawną. Organem nadzorczym wobec ZUS jest Minister Pracy i Polityki Społecznej. W postępowaniu administracyjnym
prowadzonym przez terenowe jednostki ZUS organem wyższego stopnia jest Prezes ZUS.
Do kompetencji ZUS należą zadania określone w art. 68–69 ustawy systemowej, m.in.:
■ ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych, ust alanie uprawnień do ś wiadczeń i ich wy płata, wymierzanie i pobier anie składek – na ubezpieczenia społeczne i zdr owotne oraz na
fundusze pozaubezpieczeniowe, a także prowadzenie rozliczeń z płatnikami składek oraz kont
płatników składek i ubezpieczonych;
■ kontrola wykonywania zadań przez płatników składek i ubezpieczonych;
■ kontrola orzecznictwa o czasowej niezdolności do pracy;
■ prowadzenie prewencji rentowej, realizacja umów i por ozumień międzynarodowych dotyczących ubezpieczeń społecznych;
luty 2015
IFK
■
[art. 80–82]
113
prowadzenie punktu kontaktowego, o którym mowa w r ozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 98 7/2009 z 16 września 2009 r. dotyczącym wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/200 4 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.
Urz. UE L 28 4 z 30.10.2009, str. 1, ze. zm.), służącego do elektr onicznej wymiany danych
dotyczących zabezpieczenia społecznego w zakresie:
— określania ustawodawstwa mającego zastosowanie,
— świadczeń pieniężnych z tytułu choroby,
— świadczeń z tytułu macierzyństwa i równoważnych świadczeń dla ojca,
— świadczeń z tytułu inwalidztwa,
— świadczeń z tytułu starości,
— rent rodzinnych,
— świadczeń pieniężnych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych,
— zasiłków na wypadek śmierci,
— świadczeń przedemerytalnych,
— specjalnych świadczeń pieniężnych o charakterze nieskładkowym,
— odzyskiwania należności z tytułu składek lub nadpłaconych świadczeń.
W skład ZUS wchodzą Centrala oraz terenowe jednostki organizacyjne, tj. oddziały, inspektoraty i biura terenowe. Na zewnątrz ZUS jest reprezentowany przez Prezesa ZUS.
Przychody, jakie uzy skuje ZUS (pochodzące m.in. z odpisów z funduszy wydzielonych w r amach FUS, odpisu z Funduszu Emerytur Pomostowych, należności z tytułu poniesionych kosztów
poboru i egzekucji składek na ubezpieczenie zdr owotne, Fundusz Pr acy, Fundusz Gwar antowanych Świadczeń Pr acowniczych oraz na otwarte fundusze emer ytalne), są pr zeznaczane na wy datki na wynagrodzenia pracowników ZUS, należne składki od tych wynagrodzeń, koszty bieżącej
działalności czy wydatki na inwest ycje.
ZUS może wy syłać pisma i decyzje list em zwykłym. W r azie sporu na ZUS ciąży obowiązek
udowodnienia, że takie pismo czy decyzja zostały skutecznie doręczone.
Indywidualne dane ubezpieczonych oraz płatników składek są objęte tajemnicą prawnie chronioną przez ZUS. Obowiązek jej przestrzegania mają zarówno pracownicy ZUS, jak i członkowie
Rady Nadzorczej ZUS.
Pracownicy ZUS korzystają z ochr ony przewidzianej w Kodeksie karnym dla funkcjonariuszy
publicznych (nie dotyczy to pracowników, którzy wykonują wyłącznie czynności usługowe).
Rozdział 8
Obowiązki ubezpieczonych oraz tryb
odwoławczy
Art. 80. [Obowiązki ubezpieczonych]
W celu ustalenia prawa do świadczeń oraz ich
wysokości ubezpieczeni zobowiązani są do:
1) przedstawiania stanów faktycznych mających
wpływ na prawo lub wysokość świadczeń;
2) informowania o wszelkich zmianach mających
wpływ na świadczenie;
3) przedkładania na żądanie środków dowodowych;
4) osobistego stawiennictwa, jeżeli okoliczności
sprawy tego wymagają;
5) poddania się badaniom lekarskim, a takż e leczeniu lub rehabilitacji, jeżeli oczekuje się, że
IFK
leczenie lub rehabilitacja przywróci zdolność
do pracy lub spowoduje, że zdolność do pracy
zostanie zachowana.
Art. 81. [Wyłączenie stosowania przepisu
ustawy]
Przepisu art. 80 nie stosuje się, jeżeli:
1) Zakład ma możliw ości mniejszym nakładem
niż ubezpieczony ustalić okoliczności niezbędne do przyznania i wypłaty świadczenia;
2) badanie mogłoby narazić ubezpieczonego na
pogorszenie stanu zdrowia lub zagrażać jego
życiu.
Art. 82. [Utrudnianie postępowania]
W przypadku gdy ubezpieczony utrudnia możliwość wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy, Zakład może, w drodze decyzji, wstrzymać wy-
Kodeks kadr i płac
114
[art. 83–83d]
płatę świadczenia lub zawiesić pos tępowanie do
chwili podjęcia współpracy.
Art. 83. [Decyzja ZUS]
1. Zakład wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności:
1) zgłaszania do ubezpieczeń społecznych;
2) przebiegu ubezpieczeń;
3) ustalania wymiaru składek i ich pobor u, a także umarzania należności z tytułu składek;
3a) ustalania wymiaru składek na Fundusz Emerytur Pomostowych i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu tych składek;
4) ustalania uprawnień do świadcz eń z ubezpieczeń społecznych;
5) wymiaru świadczeń z ubezpieczeń społecznych.
2. Od decyzji Zakładu pr zysługuje odwołanie
do właściwego sądu w t erminie i według zasad
określonych w przepisach Kodeksu postępowania
cywilnego.
3. Odwołanie do sądu pr zysługuje również
w razie niewydania decyzji w t erminie 2 miesięcy,
licząc od dnia zgłosz enia wniosku o świadcz enie
lub inne roszczenia.
4. Od decyzji pr zyznającej świadczenie w drodze wyjątku oraz od decyzji odmawiającej przyznania takiego świadczenia, a także od decyzji w sprawach o umor zenie należności z t ytułu składek na
ubezpieczenia społeczne, odw ołanie, o kt órym
mowa w ust. 2, nie przysługuje. Stronie przysługuje
prawo do wniesienia wniosku do Prez esa Zakładu
o ponowne rozpatrzenie sprawy, na zasadach dotyczących decyzji wydane j w pier wszej instancji
przez ministra. Do wniosku s tosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji, określone w Kodeksie postępowania administracyjnego.
5. Odwołanie wnosi się na piśmie do jednos tki
organizacyjnej Zakładu, która wydała decyzję, lub
do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę.
6. Jeżeli Zakład uzna odw ołanie za słuszne,
zmienia lub uchyla decyzję niezwłocznie, nie pó źniej niż w t erminie 30 dni od dnia wniesienia odwołania. W tym wypadku odwołaniu nie nadaje się
dalszego biegu.
7. Jeżeli odwołanie nie zostało w całości lub
w części uwzględnione, Zakład pr zekazuje niezwłocznie, nie pó źniej niż w t erminie 30 dni od
dnia wniesienia odwołania, sprawę do sądu wraz
z uzasadnieniem.
Art. 83a. [Wznowienie postępowania]
1. Prawo lub zobowiązanie stwierdzone decyzją ostateczną Zakładu ulega ponownemu us tale-
luty 2015
IFK
niu na wniosek osoby zainteresowanej lub z ur zędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną
przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które
mają wpływ na to prawo lub zobowiązanie.
2. Decyzje ostateczne Zakładu, od których nie
zostało wniesione odwołanie do właściwego sądu,
mogą być z urzędu przez Zakład uchylone, zmienione lub unieważnione, na zasadach określonych
w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego.
3. W sprawach rozstrzygniętych orzeczeniem
właściwego sądu Zakład, na pods tawie dowodów
lub okoliczności, o których mowa w ust. 1:
1) wydaje we własnym zakresie decyzję przyznającą prawo lub określającą zobowiązanie, jeśli
jest to korzystne dla zainteresowanego;
2) występuje do właściwego sądu z wnioskiem
o wznowienie pos tępowania przed tym organem, gdy z przedłożonych dowodów lub ujawnionych okoliczności wynika, ż e prawo nie
istnieje lub zobowiązanie jest wyższe niż określone w decyzji.
4. Przepisów ust. 1–3 nie s tosuje się w pos tępowaniu o ustalenie uprawnień do emer ytur i rent
i ich wysokości.
Art. 83b. [Decyzja kończąca postępowanie]
1. Jeżeli przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego przewidują wydanie pos tanowienia kończącego postępowanie w sprawie, Zakład
w tych przypadkach wydaje decyzję.
2. Od wydan ych w trak cie postępowania innych postanowień Zakładu zażalenie nie pr zysługuje.
Art. 83c. [Zażalenie na postanowienie]
1. Dla postanowień, od których przysługuje zażalenie, wydanych przez kierownika terenowej jednostki organizacyjnej Zakładu działającego jak o
organ egzekucyjny na podstawie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w adminis tracji, organem odwoławczym jest dyrektor izby skarbowej.
2. Od wydanych w trakcie postępowania egzekucyjnego postanowień Zakładu w sprawie stanowiska wierzyciela zażalenie nie przysługuje.
Art. 83d. [Interpretacje indywidualne]
Zakład wydaje int erpretacje indywidualne,
o których mowa w ar t. 10 ustawy z dnia 2 lipca
2004 r. o sw obodzie działalności gospodarcz ej,
w zakresie obowiązku podlegania ubezpiecz eniom społecznym, zasad obliczania składek na
ubezpieczenia społeczne, ubezpiecz enie zdro-
wotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych
Świadczeń Pracowniczych i F undusz Emerytur
Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek. Interpretacje indywidualne wraz z wnioskiem
[art. 80–83d komentarz]
115
o wydanie interpretacji, po usunięciu danych identyfikujących wnioskodawcę oraz inne podmio ty
wskazane w treści interpretacji, Zakład niezwłocznie zamieszcza w Biuletynie Informacji Publicznej.
Rozdział 8. Obowiązki ubezpieczonych
oraz tryb odwoławczy [art. 80–83d]
KOMENTARZ
1. Obowiązki osób ubezpieczonych i płatników
W celu umożliwienia ZUS lub płatnik om składek pr awidłowego ustalenia prawa i wysokości
świadczeń ubezpieczeni mają obowiązek:
■ przedstawić stan faktyczny wpływający na pr awo lub wysokość świadczeń (muszą np. pr zedstawić określone dokumenty, złożyć odpowiedni wniosek),
■ informować o w szelkich zmianach wpływających na świadczenie (w pr zeciwnym razie może
dojść do nadpłaty świadczenia i konieczności jego zwrotu z odsetkami),
■ przedkładać na żądanie środki dowodowe,
■ stawić się osobiście, jeżeli wymagają tego okoliczności sprawy,
■ poddać się badaniom lekarskim, a także leczeniu lub rehabilitacji, jeżeli oczekuje się, że leczenie lub rehabilitacja przywrócą zdolność do pr acy lub spowodują, że zdolność do pr acy zostanie zachowana (chyba że badanie mogłoby nar azić ubezpieczonego na pogor szenie stanu
zdrowia lub zagrażać jego życiu).
Ubezpieczony jest zwolniony z tych obowiązków tylko wtedy, gdy ZUS ma możliwość ustalenia
wszelkich niezbędnych okoliczności do pr zyznania i wypłat y świadczenia we własnym zakr esie
mniejszym nakładem niż ubezpieczony lub gdy badanie może nar azić ubezpieczonego na pogorszenie stanu zdrowia albo zagraża jego życiu.
Jeśli ubezpieczony utrudnia wyjaśnienie wszystkich okoliczności sprawy, ZUS może:
■ wstrzymać wypłatę świadczenia lub
■ zawiesić postępowanie w spr awie do momentu, gdy ubezpieczony pode jmie współpracę
(art. 82 ustawy systemowej).
2. Decyzje wydawane przez ZUS i tryb odwoławczy
Postępowanie przed ZUS jest postępowaniem administracyjnym kończącym się decyzją administracyjną, która podlega kontroli sądowej.
W jakich sprawach ZUS wydaje decyzję (art. 83 ustawy systemowej)
ZUS wydaje decyzję w szczególności w sprawach:
zgłaszania
do ubezpieczeń
społecznych
przebiegu
ubezpieczeń
ustalania
wymiaru
składek i ich
poboru, a także
umarzania
należności
z tytułu składek
IFK
ustalania
wymiaru
składek na Fundusz Emerytur
Pomostowych
i ich poboru, a
także umarzania należności
z tytułu tych
składek
ustalania
uprawnień
do świadczeń
z ubezpieczeń
społecznych,
wymiaru
świadczeń
z ubezpieczeń
społecznych
Kodeks kadr i płac
116
Katalog spraw wymienionych w art. 83 ustawy systemowej nie jest katalogiem zamkniętym.
ZUS jest zobowiązany wydać decyzję we wszystkich
ZUS jest zobowiązany wydać decyzję we w szystsprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, w któkich sprawach z zakr esu ubezpieczeń społecznych, w których istnieje potrzeba rozstrzygnięcia
rych istnieje potrzeba rozstrzygnięcia o prawach lub
o prawach lub obowiązk ach płatnika składek
obowiązkach płatnika składek lub ubezpieczonego.
lub ubezpieczonego. N ależy do nich r ównież
decyzja o wstrzymaniu wypłaty świadczenia do
czasu podjęcia współpracy przez osobę ubezpieczoną.
Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 23 marca 2011 r. (I UZP 3/10, OSNP 2011/17–18/233):
„(...) od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (or ganu rentowego) wydanej na podst awie
art. 83a ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst:
Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) w przedmiocie nieważności decyzji przysługuje odwołanie
do właściwego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych”.
ZUS wydaje decyzje w indywidualnych sprawach osób ubezpieczonych lub płatników składek,
dotyczących w szczególności:
■ zgłaszania do ubezpieczeń,
■ ustalania wymiaru składek i ich poboru,
■ umarzania należności z tytułu składek,
■ ustalania prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych,
■ wysokości świadczeń.
UWAGA!
Decyzje wydawane przez ZUS podlegają
kontroli sądu. Osoba ubezpieczona lub płatnik,
którzy otrzymają niekorzystną dla siebie decyzję
Odwołanie od decyzji ZUS należy wnieść w ciągu mieZUS, do czasu je j uprawomocnienia mogą odsiąca od dnia doręczenia decyzji.
wołać się do sądu pr acy i ubezpieczeń społecznych. Termin na odwołanie wynosi 1 miesiąc od
doręczenia decyzji. Po tym terminie decyzja staje się prawomocna i podlega wykonaniu.
Część decyzji pr zesyłana jest pr zez ZUS zwykłym list em. W r azie sporu, czy decyzja zost ała
doręczona, ciężar dowodu jej doręczenia spoczywa na ZUS (art. 71a ust. 2 ustawy systemowej).
Inny tryb odwoławczy obowiązuje w odniesieniu do decyzji:
■ przyznającej świadczenie w drodze wyjątku,
■ odmawiającej przyznania takiego świadczenia,
■ w sprawach o umorzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne.
UWAGA!
Od tych decyzji nie przysługuje odwołanie do
sądu powszechnego. Osobie, kt óra taką decyzję otrzymała, przysługuje prawo do wniesienia
Decyzje ZUS dot yczące świadczeń pr zyznawanych
wniosku do Prezesa ZUS o ponowne r ozpatrzew drodze wyjątku oraz decyzje w spraw ach o umonie sprawy, na zasadach do tyczących decyzji
rzenie należności z t ytułu składek na ubezpieczenia
wydanej w pier wszej instancji przez ministra
społeczne podlegają kontroli sądu administracyjne(art. 83 ust. 4 ust awy systemowej). Jeżeli prezes
go, który orzeka tylko w kwestiach poprawności proZUS, po ponownym r ozpatrzeniu sprawy, podceduralnej, a nie co do samej treści decyzji.
trzyma decyzję organu, stronie przysługuje skarga do sądu administracyjnego. Sąd administracyjny w odróżnieniu od sądu powszechnego nie
bada merytorycznej treści orzeczenia, jedynie kontroluje, czy przy wydawaniu decyzji nie zost ały
naruszone procedury postępowania administracyjnego.
Odwołać można się nie t ylko od wydanej decyzji. Odwołanie pr zysługuje również w sytuacji,
gdy ZUS nie wydał decyzji w t erminie 2 miesięcy liczonych od dnia zgłoszenia r oszczenia (art. 83
UWAGA!
luty 2015
IFK
117
ust. 3 ustawy systemowej). W tym przypadku odwołanie można wnieść w każdym czasie po upływie tego terminu.
Zdarza się, że sprawa nie jest kończona decyzją administracyjną, lecz jedynie zwykłym pismem,
które nie posiada w szystkich elementów decyzji. W or zecznictwie od wielu lat jest utr walony
pogląd, że jeżeli w spr awie, w kt órej przepisy prawa przewidują wydanie decyzji, or gan zobowiązany do jej wydania rozstrzygnie sprawę inaczej, wówczas pismo or ganu jest traktowane jak
decyzja ze wszystkimi wynikającymi z tego tytułu konsekwencjami. Brak koniecznych elementów
decyzji, np. pouczenia o pr awie i terminie wniesienia odwołania, ma t ylko ten skutek, że strona
może wnieść odwołanie w k ażdym czasie. Pisma zawierające rozstrzygnięcia w sprawie załatwianej w drodze decyzji są bowiem decyzjami, mimo niezachowania w pełni for my decyzji (pr zewidzianej w art. 107 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego), jeśli tylko zawierają minimum
elementów niezbędnych do zakwalif ikowania ich jako decyzji.
Podstawowe elementy decyzji administracyjnej
wskazanie
adresata aktu
rozstrzygnięcie
o istocie sprawy
oznaczenie organu administracji
państwowej wydającego akt
podpis osoby
reprezentującej organ
W razie załatwienia sprawy pismem zamiast decyzją można wystąpić do ZUS o wydanie decyzji administracyjnej, a po odmowie wydania decyzji lub upływie t erminu do jej wydania wnieść
odwołanie od pisma do sądu.
Kodeks postępowania cywilnego nie nakłada specjalnych wymagań for malnych w odniesieniu
do odwołania się od decyzji ZUS (lub od br aku decyzji w okr eślonym terminie). Każde pismo,
w którym odwołujący się wyr azi swoje niezadowolenie z tr eści decyzji (lub je j braku), ZUS ma
obowiązek potraktować jako odwołanie. Odwołanie można spor ządzić na piśmie (sytuacja zdecydowanie najczęstsza) lub ustnie – do protokołu sporządzonego przez pracownika ZUS. Odwołanie składa się w jednostce ZUS, która wydała decyzję (art. 83 ust. 5 ustawy systemowej).
Jeżeli ZUS uzna odwołanie za słuszne, może
zmienić lub uchylić decyzję nie pó źniej niż w ciągu 30 dni od dnia wniesienia odwołania. Wt edy UWAGA!
sprawie nie nadaje się już dalszego biegu. Jeśli
Postępowanie sądowe w zakr esie ubezpieczeń sponatomiast ZUS nie uzna r oszczenia, odwołanie łecznych jest bezpłatne.
zostaje przekazane do sądu pr acy i ubezpieczeń
społecznych (art. 83 ust. 6 i 7 ust awy systemowej) razem z odpowiedzią or ganu na zar zuty podniesione w odwołaniu. P ostępowanie przeprowadzane zarówno przed ZUS, jak i pr zed sądem pracy w spr awach z zakr esu ubezpieczeń
społecznych jest dla osoby ubezpieczonej bezpłatne.
Ustawa systemowa przewiduje szczególne ur egulowania dotyczące możliwości wzruszenia
prawomocnej decyzji ZUS, a także zmiany sytuacji ubezpieczonego nawet w przypadku, gdy sprawa została rozstrzygnięta przez sąd (z wy jątkiem postępowania o ust alenie prawa i wy sokości
emerytury lub renty).
Jeżeli zostaną przedłożone nowe dowody albo pr zed wydaniem decyzji istniały ok oliczności
ujawnione dopiero po upr awomocnieniu się decyzji, kt óre mają wpływ na stwier dzone decyzją
prawo albo zobowiązanie ubezpieczonego lub płatnik a, ZUS na wniosek osoby zaint eresowanej
albo z ur zędu ponownie ust ali to prawo lub zobowiązanie. ZUS z ur zędu może t akże uchylić,
zmienić lub unieważnić ost ateczną decyzję, od kt órej nie zostało wniesione odwołanie do sądu
na zasadach określonych w Kodeksie postępowania administracyjnego. Jeśli natomiast zostaną
IFK
Kodeks kadr i płac
118
przedstawione nowe dowody albo uja wnione okoliczności istniejące przed wydaniem decyzji
w sprawach rozstrzygniętych orzeczeniem sądu, ZUS odpowiednio:
■ wydaje nową decyzję pr zyznającą prawo lub określającą zobowiązanie, jeśli jest t o korzystne
dla zainteresowanego, albo
■ występuje z wnioskiem o wznowienie post ępowania przed sądem, jeśli pr zedstawione nowe
dowody lub ujawnione okoliczności istniejące przed wydaniem decyzji powodują, że prawo nie
istnieje lub zobowiązanie jest wyższe niż okr eślone w decyzji.
3. Spór dotyczący objęcia ubezpieczeniami i decyzja ZUS
W razie sporu dotyczącego obowiązku ubezpieczeń społecznych ZUS wydaje decyzję osobie
ubezpieczonej i płatnikowi składek. Po uprawomocnieniu się tej decyzji płatnik składek ma obowiązek złożyć w ciągu 7 dni dok umenty ubezpieczeniowe za okres objęty decyzją (art. 38 ustawy
systemowej).
W tym przypadku chodzi zarówno o sytuację, gdy ze st anowiskiem ZUS w spr awie ubezpieczeń nie zgadza się płatnik czy ubezpieczony , jak i o sytuację, gdy ZUS kwestionuje zgłoszenie do
ubezpieczeń i opłacanie składek . Od decyzji ZUS w spr awie obowiązku ubezpieczeń pr zysługuje
odwołanie do sądu pr acy i ubezpieczeń społecznych. Decyzje w spr awie obowiązku ubezpieczeń
mogą być wyda wane wtedy, gdy jest pr owadzone postępowanie w indywidualne j sprawie na
wniosek ubezpieczonego, a także wówczas, gdy w wyniku kontroli u płatnika zostały stwierdzone
nieprawidłowości w zakresie ubezpieczeń (może to być decyzja tzw. pokontrolna).
PRZYKŁAD
Spółka zatrudniała 15 pracowników do sprzątania firmy, których nie zgłosiła do ubezpieczeń
ani nie opłacała za nich składek , gdyż zdaniem spółki b yły to osoby wykonujące umowy
o dzieło (takie umowy nie s tanowią tytułu do ob jęcia ubezpieczeniami). ZUS po pr zeprowadzeniu kontroli, na pods tawie zebranych dowodów i us taleń, wydał płatnikowi składek
i ubezpieczonym decyzje o podleganiu zatr udnionych osób spr zątających obowiązkowym
ubezpieczeniom społecznym jako pracowników. Spółka ma 7 dni od dat y doręczenia decyzji na złożenie do ZUS dokument ów zgłoszeniowych i rozliczeniowych za okres w skazany
w decyzji za wszystkie osoby uznane przez ZUS za pracowników. Jeżeli natomiast płatnik nie
zgadza się z tą decyzją, ma miesiąc na złożenie odwołania od decyzji ZUS. Wówczas sprawa
trafi pod rozstrzygnięcie sądu.
PRZYKŁAD
Jednoosobowa spółka z o.o. zgłosiła do ubezpieczeń społecznych właściciela firmy i równocześnie prezesa zarządu jako pracownika. Po przeprowadzeniu postępowania ZUS stwierdził, że nie było podstaw do podlegania przez prezesa ubezpieczeniu pracowniczemu, a status właściciela jednoosobowej spółki z o.o. s tanowi tytuł do objęcia ubezpieczeniami jako
osoby prowadzącej pozarolniczą działalność. ZUS wezwał spółkę do złożenia wyrejestrowania prezesa jako pracownika. Spółka nie zgodziła się na złożenie dokumentów wyrejestrowujących. W związku z t ym ZUS wydał decyzję w sprawie niepodlegania ubezpiecz eniom pracowniczym właściciela jednoosobowej spółki z o.o. i podlegania ubezpieczeniom jako osoba
prowadząca pozarolniczą działalność.
4. Interpretacje indywidualne wydawane przez ZUS
Przedsiębiorca może złożyć do właś ciwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej
oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdr owotne, w jego indywidualne j sprawie (art. 10
ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej). Do uzyskania interpretacji indywidualnej ZUS
uprawnieni są jedynie przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.
luty 2015
IFK
■
■
■
Przedsiębiorcą jest:
osoba fizyczna,
osoba prawna,
jednostka organizacyjna niebędąca osobą
prawną, której odrębna ustawa przyznaje
zdolność prawną – wykonująca we własnym
imieniu działalność gospodarczą.
119
UWAGA!
Jeżeli płatnik niebędący pr zedsiębiorcą w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej
wystąpi do ZUS z wnioskiem o wydanie interpretacji,
otrzyma decyzję odmawiającą jej udzielenia.
Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez
nich działalności gospodarczej (art. 4 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej).
Podmioty nieposiadające st atusu przedsiębiorcy nie mogą uzy skać interpretacji indywidualnej. Jeżeli wystąpią do ZUS z wnioskiem w tej sprawie, ZUS wyda decyzję odmawiającą udzielenia
interpretacji. Od takiej decyzji również przysługuje odwołanie do sądu.
Każda interpretacja indywidualna (niezależnie od t ego, jaki or gan ją wydaje) musi do tyczyć
przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz
składek na ubezpieczenia społeczne lub zdr owotne, w jego indywidualne j sprawie. Dodatkowo
zakres przedmiotowy interpretacji indywidualnych wydawanych przez ZUS został doprecyzowany
w przepisach ustawy systemowej.
Co może być przedmiotem interpretacji indywidualnej wydawanej przez ZUS
Interpretacje indywidualne są wydawane w zakresie:
podstawy wymiaru składek
obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym
zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdr owotne, FP i FGŚP
i Fundusz Emerytur Pomostowych
Przedmiotem interpretacji wydawanej przez ZUS nie mogą być zat em przepisy dotyczące:
objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym (dotyczy to samego obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego, ponieważ kwestia składek na ubezpieczenie zdr owotne, ich podst awy wymiaru oraz
wysokości pozostaje w gestii ZUS),
■ zasady składania i wypełniania dokumentów ubezpieczeniowych,
■ uznania danej pracy za pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (sprawy tego rodzaju nie zaliczają się do k ompetencji ZUS),
UWAGA!
■ zasady przyznawania i podst awy wymiaru
świadczeń z ubezpieczeń społecznych.
Płatnik może wnioskować o wydanie interpretacji tylko na rzecz swojej firmy.
Interpretacja indywidualna musi obejmować
swoim zakresem indywidualną sprawę wnioskodawcy. Nie można zat em w tr ybie interpretacji wystąpić o udzielenie ogólnych wy jaśnień w niesprecyzowanej i nieuk onkretnionej kwestii. Płatnik wniosk ujący o wydanie int erpretacji może
wnioskować o wykładnię tylko w swojej sprawie.
■
PRZYKŁAD
Biuro rachunkowe (przedsiębiorca w r ozumieniu przepisów o sw obodzie działalności
gospodarczej), którego klientem jest m.in. spółka z o.o. r ozliczająca składki za 550
IFK
Kodeks kadr i płac
120
ubezpieczonych, ma problem z prawidłowym oskładk owaniem nowego składnika wynagrodzenia, który został wprowadzony do przepisów o wynagradzaniu od 1 grudnia 2014 r.
Właścicielka biura rachunk owego chciałaby wystąpić do ZUS o uzy skanie interpretacji
indywidualnej w t ej sprawie. Mimo ż e biuro rachunkowe jest przedsiębiorcą, nie moż e
wystąpić we własnym imieniu o udzielenie int erpretacji dotyczącej problemu spółki, która jest klientem biura. Nie będzie t o bowiem wniosek we własne j sprawie płatnika. O interpretację w t ej sprawie moż e skutecznie wnioskować tylko spółka, w kt órej wystąpił
problem z oskładkowaniem nowego składnika wynagrodzenia. Spółka może jednak upoważnić właścicielkę biura rachunk owego (lub inną uzgodnioną osobę) do wy stąpienia
w imieniu płatnika z wnioskiem o int erpretację oraz reprez entowanie go w t oku postępowania o wydanie interpretacji. Wówczas do wniosku o int erpretację konieczne będzie
dołączenie pełnomocnictwa udzielonego właścicielce biura.
Ponadto należy mieć na względzie, że funk cja ochronna interpretacji ograniczona jest podmiotowo wyłącznie do pr zedsiębiorcy występującego z wnioskiem. Inny pr zedsiębiorca nie może
korzystać z funkcji ochronnej interpretacji wydanej w sprawie innego płatnika.
Wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej przez ZUS powinien zawierać:
■ firmę przedsiębiorcy,
■ oznaczenie siedziby i adresu albo miejsca zamieszkania i adresu przedsiębiorcy,
■ numer identyfikacji podatkowej (NIP),
■ numer w rejestrze przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym albo w Ewidencji Działalności Gospodarczej,
■ adres do korespondencji, jeśli jest on inny niż adr es siedziby albo adr es zamieszkania przedsiębiorcy,
■ opis stanu faktycznego lub zdar zenia przyszłego oraz własne st anowisko wnioskodawcy
w sprawie.
Wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji podlega opłacie w wysokości 40 zł, którą należy
uiścić w t erminie 7 dni od dnia złożenia wniosk u na r achunek organu. W pr aktyce najlepiej
jest to uczynić pr zed złożeniem wniosk u i załączyć potwierdzenie uiszczenia tej opłaty, ponieUWAGA!
waż rozpatrzeniu podlega wniosek o udzielenie
interpretacji, który został opłacony. W r azie
Jeżeli płatnik wnioskuje o wydanie interpretacji w kilnieuiszczenia opłaty w t erminie wniosek poku stanach faktycznych, a wniosek zost ał opłacony
zostawia się bez r ozpatrzenia. Jeśli w jednym
w pojedynczej wysokości, ZUS rozstrzygnie tylko jedwniosku o wydanie int erpretacji występują odno pytanie wnioskodawcy, pozostawiając pozostałe
rębne stany faktyczne lub zdar zenia przyszłe,
bez rozpatrzenia.
opłatę pobiera się od każdego przedstawionego
we wniosku odrębnego stanu faktycznego lub
zdarzenia przyszłego. W t ej sytuacji uiszczenie
tylko jednej opłaty spowoduje pozostawienie wniosku bez rozpoznania w zakresie pozostałych
stanów faktycznych.
Wnioski o interpretację indywidualną są rozpatrywane przez dwa oddziały ZUS – w Gdańsk u
i w L ublinie. Opłaty za wniosek o wydanie int erpretacji dotyczącej obowiązku zapłaty składek
na ubezpieczenia społeczne należy dok onać na rachunek właściwego oddziału ZUS. Właściwość
wskazanego oddziału do r ozpatrywania danego wniosku ustala się zgodnie z adr esem wnioskodawcy podanym na wniosku.
Wniosek może być złożony w dowolnym oddziale ZUS czy w Centr ali Zakładu. W k ażdym
przypadku zostanie on przekazany do jednego z dwóch oddziałów, który będzie go rozpatrywał.
Termin na wydanie pisemnej interpretacji biegnie od dnia wniesienia wniosk u o interpretację do
ZUS, a nie od dnia wpływu do właś ciwego (według wewnętrznych uregulowań ZUS) oddziału.
luty 2015
IFK
121
Oddziały ZUS wydające interpretacje indywidualne
Lp.
Adres
oddziału ZUS
Oddział ZUS
80-748
Gdańsk,
ul. Chmielna
27/33
1.
ZUS o/Gdańsk (wydaje interpretacje
w sprawach wnioskodawców oddziałów ZUS w : Białymstoku, Bydgoszczy, Elblągu, Gdańsk u, Gorzowie
Wielkopolskim, Koszalinie, Łodzi I,
Olsztynie, Ostrowie Wielkopolskim,
Pile, Płocku, Poznaniu I, Poznaniu II,
Siedlcach, Słupsku, Szczecinie, Toruniu, Warszawie I, Warszawie II, Warszawie III, Zielonej Górze)
2.
ZUS o/Lublin (wydaje int erpretacje 20-601 Lublin,
w sprawach wnioskodawców od- ul. T. Zana
działów ZUS w: Bielsku-Białej, Biłgo- 36–38c
raju, Chorzowie, Chrzanowie, Częstochowie, Jaśle, Kielcach, Krakowie,
Legnicy, Lublinie, Łodzi II, Nowym
Sączu, Opolu, Radomiu, R ybniku,
Rzeszowie, Sosnowcu, Tarnowie, Tomaszowie Mazowieckim, W ałbrzychu, Wrocławiu, Zabrzu)
Numer rachunku bankowego
PKO BP SA
I Regionalny Oddział Korporacyjny
w Warszawie
I Centrum Korporacyjne
w Warszawie
26 1020 5590 0000 0902 8090 1015
PKO BP SA
I Regionalny Oddział Korporacyjny
w Warszawie
I Centrum Korporacyjne
w Warszawie
61 1020 5590 0000 0302 8160 1019
Na formularzu przelewu w polu z tytułem wpłaty należy podać NIP wnioskodawcy oraz wpisać
„opłata za wniosek o wydanie int erpretacji”.
ZUS ma obowiązek wydać int erpretację bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie
30 dni od dnia otrzymania kompletnego i opłaconego wniosku. W razie niewydania interpretacji
w terminie uznaje się, że w dniu nast ępującym po dniu, w kt órym upłynął termin wydania interpretacji, została wydana int erpretacja stwierdzająca prawidłowość stanowiska przedsiębiorcy
przedstawionego we wniosku o wydanie interpretacji.
PRZYKŁAD
Spółka Alibaba SA wy stąpiła do ZUS z wnioskiem o udzielenie int erpretacji indywidualnej
w zakresie ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracownicy przebywającej na urlopie wy chowawczym. Opłacony i kompletny wniosek został
przesłany, za zwr otnym poświadczeniem odbioru, do oddziału ZUS w Kielcach, kt óremu
spółka podlega zgodnie z pr zynależnością terytorialną. Oddział ZUS w Kielcach po twierdził odbiór wniosku 3 lut ego 2015 r. Następnie wniosek został przekazany do Oddziału ZUS
w Lublinie, który zajął się jego r ozpatrzeniem. Pieczątka na wniosku po twierdza datę jego
wpływu do Oddziału ZUS w Lublinie 6 lut ego 2015 r.
Niezależnie od wewnętr znych uregulowań obowiązujących w ZUS, 30-dniowy t ermin na
udzielenie interpretacji indywidualnej biegnie od daty wpływu wniosku do ZUS (czyli od 3 lutego 2015 r. – wpływ wniosku do Oddziału ZUS w Kielcach), a nie od daty wpływu do oddziału,
który finalnie zajmuje się jego rozpatrzeniem. Jeżeli ZUS nie wyda interpretacji w ustawowym
terminie, wówczas stanowisko, które przedstawił płatnik w swoim wniosku, zostanie uznane
za prawidłowe.
Istotną cechą decyzji o int erpretacji jest szczególna ochr ona przedsiębiorcy. Podmiot, który
zastosował się do uzy skanej interpretacji, nie może być bowiem obciążony jakimik olwiek nega-
IFK
Kodeks kadr i płac
122
tywnymi daninami publicznymi, sankcjami administracyjnymi i finansowymi ani karami w zakresie, w jakim się do niej zastosował.
Składając wniosek o interpretację, przedsiębiorca powinien przedstawić stan faktyczny w sposób wyczerpujący, ze wskazaniem wszystkich okoliczności mogących mieć znaczenie dla ewentualnego rozstrzygnięcia sprawy. Gdyby okazało się, że stan faktyczny zawiera inne istotne dla rozstrzygnięcia okoliczności, które nie były podniesione pr zez przedsiębiorcę we wniosku o wydanie
interpretacji, wówczas ZUS może w pó źniejszym terminie próbować na t ej podstawie uchylić
ochronną funkcję interpretacji.
Interpretacja może zostać zmieniona wyłącznie w drodze wznowienia postępowania (art. 145
§ 1 Kodeksu postępowania administracyjnego). Nie zmienia się interpretacji, w wyniku której nastąpiły nieodwracalne skutki prawne.
Jeżeli płatnik nie zgadza się z wydaną przez ZUS interpretacją i uważa, że właściwa wykładnia przepisów jest inna niż prezentowana przez ZUS, może złożyć odwołanie w terminie miesiąca od wydania
decyzji. Wydziały pracy i ubezpieczeń społecznych, które rozstrzygają takie sprawy, mogą orzekać nie
tylko w kwestiach proceduralnych, ale również co do istoty sprawy. Oznacza to, że sąd może zmienić
decyzję ZUS i jeżeli wyr ok stanie się prawomocny,
wówczas dla ZUS wiążąca będzie wykładnia sądu,
UWAGA!
a nie jego własna interpretacja.
Od interpretacji ZUS udzielanej w formie decyzji płatPrzez długi czas wątpliwości budziła kwestia,
nikowi służy odwołanie do sądu, który może uznać wyczy odwołania od int erpretacji indywidualnych
kładnię ZUS za nieprawidłową.
wydawanych przez ZUS powinny r ozpatrywać
sądy administracyjne czy pow szechne. Początkowo jako organ właściwy do ponownego r ozpatrzenia wniosku o wydanie interpretacji sądy wskazywały Prezesa ZUS, którego decyzja miałaby
potem podlegać kontroli sądu administracyjnego (jest to postępowanie zgodne z procedurą administracyjną). Taka procedura była słusznie krytykowana przez płatników. Obecnie uznaje się, że
właściwy do rozpatrzenia odwołania od decyzji interpretacyjnej jest sąd powszechny
Sąd Najwyższy w postanowieniu z 6 kwietnia 2011 r. (II UK 331/10, OSNP 2012/11–12/147) stwierdził, że: „(...) sąd ubezpieczeń społecznych jest właś ciwy w sprawie z odwołania od decyzji or ganu rentowego w przedmiocie interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika
obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenia społeczne lub zdr owotne w jego
indywidualnej sprawie (art. 83 ust. 2 ust awy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm. oraz art. 10 ust. 1 ustawy z 2 lipca 2004 r.
o swobodzie działalności gospodarczej, jednolity tekst: Dz.U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 ze zm.)”.
Natomiast w postanowieniu z 4 lut ego 2011 r. (II UZP 1/11, OSNP 2012/7–8/102) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że przyjęcie administracyjnej drogi rozpoznania odwołań od takich decyzji
doprowadziłoby do sytuacji, w kt órych te same kwestie musiałyby być r ozstrzygane w niezależnych pionach sądownictwa.
Mimo że od 1 st ycznia 2013 r. ZUS został zobowiązany do publik owania wydawanych interpretacji, mogą one pełnić t ylko funkcję pomocniczą pr zy rozstrzyganiu własnych problemów interpretacyjnych. Płatnik, który uważa, że jego sytuacja jest analogiczna do pr zedstawionej w interpretacji,
stosuje wykładnię ZUS na własną odpowiedzialność. Na swojej stronie internetowej ZUS wskazuje, że:
■ uzasadnienia przedstawionych decyzji zawierają jedynie przywołanie opisu stanu faktycznego
lub zdarzenia przyszłego zawartego we wniosku. Oznacza to, że nie w każdym przypadku będą
one stanowiły pełne odzwierciedlenie treści wniosku;
■ nawet najmniejsza różnica w zawartym we wniosku o wydanie int erpretacji opisie stanu faktycznego lub zdar zenia przyszłego (w t ym pominięcie lub dodanie jakiegok olwiek elementu)
może mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia zawartego w interpretacji.
Interpretacje dotyczą stanu prawnego obowiązującego w chwili ich wydania. Niektóre z opublikowanych decyzji będą odnosiły się do nieobowiązujących już pr zepisów.
luty 2015
IFK
[art. 84]
123
Interpretacja indywidualna ZUS, nawet opublikowana w BIP, nie jest źródłem prawa, lecz jedynie informuje o zajętym przez organ rentowy stanowisku w danej sprawie. Aby zatem skorzystać
z ochrony, jaką daje interpretacja, płatnik powinien wystąpić o indywidualne rozstrzygnięcie ZUS
w jego własnej sprawie.
Rozdział 9
Zwrot nienależnie pobranych
świadczeń oraz odsetki za opóźnienie
w wypłacie świadczeń
Art. 84. [Nienależne świadczenia]
1. Osoba, która pobrała nienależne świadcz enie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana
do jego zwr otu, wraz z odse tkami, w wysokości
i na zasadach określon ych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11.
2. Za kwoty nienależnie pobranych świadczeń
uważa się:
1) świadczenia wypłacone mimo zais tnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do
świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeż eli osoba pobierająca
świadczenie była pouczona o braku praw a do
ich pobierania;
2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych
dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.
3. Nie można żądać zwr otu kwot nienależnie
pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych
za okres dłuższy niż os tatnie 12 miesięcy, jeżeli
osoba pobierająca świadcz enia zawiadomiła or gan wypłacający świadcz enia o zajściu ok oliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń
albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, a w poz ostałych przypadkach – za okres dłuższy niż os tatnie 3 lata.
4. Kwoty nienależnie pobran ych świadczeń
ustalone prawomocną decyzją oraz kwoty odsetek
i kosztów upomnienia, zwane dalej „należnościami
z tytułu nienależnie pobranych świadczeń”, podlegają potrąceniu z wypłacanych świadczeń, a jeżeli prawo do świadczeń nie istnieje – ściągnięciu
w administracji, z zastrzeżeniem ust. 8c.
4a. Nienależnie pobrane świadczenia mogą być
zabezpieczane hipoteką przymusową i ustawowym
prawem zastawu, z wyjątkiem przypadku, gdy pod-
IFK
legają potrąceniu z bieżąco wypłacan ych świadczeń. Przepisy art. 26 i 27 stosuje się odpowiednio.
5. Przepisów ust. 2–4 i 8 nie s tosuje się, jeżeli
przepisy szczególne określające zasady pr zyznawania i wypłacania świadczeń stanowią inaczej.
6. Jeżeli pobranie nienależnych świadczeń zostało spowodowane przekazaniem przez płatnika
składek lub inny podmiot nieprawdziwych danych
mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich
wysokość, obowiązek zwrotu tych świadczeń wraz
z odsetkami, o których mowa w ust. 1, obciąża odpowiednio płatnika składek lub inny podmiot.
7. Należności z t ytułu nienależnie pobran ych
świadczeń ulegają pr zedawnieniu po upływie 1 0
lat, licząc od dnia upraw omocnienia się decyzji
ustalającej te należności. Przepisy art. 24 ust. 5–5c
8. Zakład może odstąpić od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń
w całości lub w części, odroczyć termin ich płatności albo rozłożyć je na raty, jeżeli:
1) zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności lub
2) kwota nienależnie pobran ych świadczeń nie
przewyższa kosztów upomnienia w pos tępowaniu egzekucyjnym w administracji.
8a. Od kwot nienależnie pobranych świadczeń,
które rozłożono na rat y albo których termin płatności odroczono, nie nalicza się odsetek, począwszy od dnia wpływu wniosku o udzielenie tych ulg.
8b. Rozłożenie na raty kwot należności z tytułu
nienależnie pobranych świadczeń albo odroczenie
terminu ich płatności następuje w formie umowy.
8c. Jeżeli dłużnik nie spłaci w terminie ustalonych
przez Zakład rat, poz ostała kwota staje się nat ychmiast wymagalna wraz z odsetkami w wysokości i na
zasadach określonych przepisami prawa cywilnego.
8d. Należności z tytułu nienależnie pobranych
świadczeń, których termin płatności odr oczono
lub które rozłożono na raty, nie podlegają potrąceniu z wypłacanych świadczeń.
8e. Jeżeli wpłata na pocz et należności z t ytułu nienależnie pobranych świadczeń nie pokr ywa
w całości t ych należności, dokonaną wpłatę zalicza się w pierwszej kolejności na pokrycie w cało-
Kodeks kadr i płac
124
ści kosztów upomnienia i kosztów egzekucyjnych,
a pozostałą część zalicza się pr oporcjonalnie na
poczet kwoty nienależnie pobran ych świadczeń
oraz kwoty odsetek w s tosunku, w jakim w dniu
wpłaty pozostaje kwota nienależnie pobran ych
świadczeń do kwoty odsetek.
9. Przepisy ust. 1–8 s tosuje się także do pieniężnych świadczeń innych niż z ubezpieczeń społecznych, wypłacanych przez Zakład na mocy odrębnych przepisów.
10. Przepis ust. 8 stosuje się odpowiednio do
świadczeń wypłaconych bezpośrednio pr zez pracodawcę.
11. Jeżeli osoba pobierająca świadcz enia zawiadomiła organ wypłacający te świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do
świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to
świadczenia były nadal wypłacane, kw oty nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych podlegają zwrotowi bez odsetek za zwłokę.
Art. 85. [Opóźnienia w wypłacie świadczeń]
1. Jeżeli Zakład – w terminach przewidzianych
w przepisach określających zasady pr zyznawa-
KOMENTARZ
nia i wypłacania świadcz eń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadcz eń zleconych
do wypłaty na mocy odrębn ych przepisów albo
umów międzynarodowych – nie us talił prawa
do świadczenia lub nie wypłacił t ego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego
świadczenia w wy sokości odsetek ustawowych
określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opó źnienie w pr zyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem
okoliczności, za kt óre Zakład nie ponosi odpowiedzialności.
1a. Do odsetek, o których mowa w ust. 1, nie
stosuje się przepisów o finansach publicznych.
społecznego w por ozumieniu z minis trem właściwym do spraw f inansów publicznych określa,
w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady
wypłacania odsetek.
2a. Przepis ust. 1 stosuje się również do płatników składek zobowiązanych z mocy odrębn ych
przepisów do wypłat y świadczeń pieniężnych
z ubezpieczeń społecznych.
Rozdział 9. Zwrot nienależnie pobranych świadczeń
oraz odsetki za opóźnienie w wypłacie świadczeń [ar t. 84–85]
Każda osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczenia społecznego, musi
je zwrócić wraz z odsetk ami, w wy sokości i na zasadach okr eślonych przepisami prawa
cywilnego. Zwrot świadczenia następuje na zasadach okr eślonych w ar t. 138 ust. 4 i 5
ustawy o emer yturach i r entach z FUS, nat omiast odesłanie do pr awa cywilnego do tyczy
wyłącznie zasad zapłat y i wy sokości odsetek (wyrok SA w Kr akowie z 21 marca 2013 r.,
III AUa 1311/12)
Osoba, która pobrała nienależne świadczenie, jeżeli powiadomiła organ rentowy wypłacający
to świadczenie o braku do niego prawa, a mimo to świadczenie nadal było jej wypłacane, zwraca
je bez odsetek. W pozostałych przypadkach świadczenie musi zostać zwrócone z odsetkami ustawowymi (wynoszą 8% w stosunku rocznym).
Co jest nienależnie pobranym świadczeniem
Nienależnie pobrane świadczenia to:
świadczenia wypłacone mimo zaistnienia ok oliczności, które spowodowały ust anie prawa
do świadczenia albo konieczność wstrzymania
jego wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba
pobierająca świadczenie była pouczona o br aku prawa do jego pobierania
luty 2015
IFK
świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub f ałszywych
dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd or ganu wypłacającego świadczenia przez osobę pobier ającą
świadczenia
125
Oznacza to, że pobr anie nienależnego ś wiadczenia ma mie jsce wtedy, gdy osoba, kt óra je
pobrała, miała lub powinna mieć ś wiadomość (ponieważ zost ała pouczona o ok olicznościach
powodujących brak prawa do świadczenia), że to świadczenie jej się nie należy lub pr zysługuje
w niższej wysokości. Podanie nieprawdziwych, a nie niekompletnych danych stanowi przesłankę
odpowiedzialności płatnika. To organ rentowy ma obowiązek zgr omadzenia dokumentów niezbędnych do wydania decyzji (wyrok SA w Lublinie z 6 marca 2013 r., III AUa 124/13). Nie zawsze
też podanie nieprawdziwych danych oznacza, że są one niezgodne z pr awem. Należy pamiętać,
że obowiązkiem or ganu rentowego jest w szechstronne i wnikliwe r ozpatrzenie sprawy i ust alenie stanu faktycznego. Przesłanką odpowiedzialności jest pr zekazanie nieprawdziwych danych,
przy czym pr zesłanka ta jest niezależna od winy
płatnika.
UWAGA!
ZUS może żądać zwr otu nienależnie pobranego świadczenia za okr es nie dłuższy niż
ZUS może żądać zwrotu nienależnie pobranego świadostatnie 3 lat a. Krótszy, 12-miesięczny okres,
czenia za okres 3 lat, a jeśli ubezpieczony poinformoza który ZUS może żądać zwr otu wypłaconego
wał ZUS o braku prawa do świadczenia, okres ten wyświadczenia, ma zast osowanie do osób, kt óre
nosi 12 miesięcy.
otrzymały świadczenie z ubezpieczenia społecznego, mimo że za wiadomiły organ wypłacający
to świadczenie o br aku do niego pr awa lub konieczności wstrzymania jego wypłaty (art. 84 ust. 3 ustawy systemowej). Jeśli powodem pr zyznania świadczenia lub naliczenia go w złe j wysokości były infor macje przekazane przez płatnika,
wówczas płatnik zostaje zobowiązany pr zez ZUS do zwr otu świadczenia nienależnie pobranego
przez ubezpieczonego (art. 84 ust. 6 ustawy systemowej).
Należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń przedawniają się po upływie 10 lat od dnia
uprawomocnienia się decyzji wydanej w tej sprawie przez ZUS (art. 84 ust. 7 ustawy systemowej).
ZUS może odstąpić od żądania zwr otu należności z t ytułu nienależnie pobranych świadczeń
w całości lub w części, odroczyć termin ich płatności albo rozłożyć je na raty, jeżeli:
■ zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności lub
■ kwota nienależnie pobranych świadczeń nie przewyższa kosztów upomnienia w postępowaniu
egzekucyjnym w administracji.
Przedstawione zasady dochodzenia zwr otu nienależnie pobr anych świadczeń mają zast osowanie zarówno wtedy, gdy świadczenie wypłacił ZUS, jak i wt edy, gdy wypłacił je inny podmio t,
np. pracodawca, zleceniodawca.
W praktyce często dochodzi do wypłat y zasiłku chorobowego pracownikowi za okr es
niezdolności do pr acy orzeczony w zwolnieniu lek arskim, który następnie został skrócony
w wyniku badania pr zez lekarza orzecznika
ZUS. W takiej sytuacji płatnik zasiłk u (pracoUWAGA!
dawca, zleceniodawca) nie może samodzielnie dochodzić zwr otu nienależnie pobr anego Jeżeli ZUS nie wypłaci świadczenia w terminie, będzie
świadczenia. Podstawą do dochodzenia zwro- zobowiązany wypłacić odsetki.
tu zasiłku jest pr awomocna decyzja wydana
przez ZUS.
Podmiot zobowiązany do ust alania uprawnień i wypłat y świadczeń z ubezpieczenia społecznego, np. pracodawca lub ZUS, ma obowiązek wypłacać t e świadczenia w terminie określonym
w przepisach. Wypłata świadczeń po terminie powoduje obowiązek naliczenia odset ek ustawowych, chyba że płatnik nie ponosi odpowiedzialnoś ci za okoliczności, które opóźniły przyznanie
lub wypłacenie świadczenia.
Zasiłki z ubezpieczenia społecznego powinny być wypłacane:
■ gdy płatnikiem jest ZUS – na bieżąco po stwierdzeniu uprawnień, nie później niż w ciągu 30 dni
od dnia złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłku,
IFK
Kodeks kadr i płac
126
■
[art. 86–87]
w przypadku płatników składek (pr acodawców, zleceniodawców) – w pr zyjętym u płatnik a
terminie wypłaty wynagrodzeń, nie później niż w ciągu 30 dni od dnia złożenia dok umentów
niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłku.
Jeżeli jednak płatnik składek zobowiązany do wypłacenia należnego ubezpieczonemu ś wiadczenia nie wypłaci go, to obowiązek rozpatrzenia sprawy i wypłaty zasiłku spoczywa na ZUS.
Jeśli nie nast ąpi terminowa wypłata świadczenia, obowiązek wypłat y odsetek istnieje także
wtedy, gdy opóźnienie jest wynikiem innych pr zyczyn niezależnych od or ganu rentowego. Nie są
to odsetki za zwłokę, tylko odsetki za niewypłacenie w t erminie należnego świadczenia. Obowiązek zapłaty odsetek za zwłokę istnieje wówczas, gdy ubezpieczony pr zedłoży wszelkie wymagane
dokumenty, a or gan rentowy podejmuje postępowanie sprawdzające. W t ej sytuacji mamy do
czynienia z nieterminową wypłatą świadczenia.
W zakresie spraw regulowanych ustawą systemową zastosowanie mają przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. Oznacza t o m.in., że „(...) ost ateczne decyzje ZUS, od kt órych
nie wniesiono odwołania do właś ciwego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, mogą być uchy lone, zmienione lub unieważnione na zasadach określonych w przepisach Kodeksu postępowania
administracyjnego jedynie z ur zędu, a nie na wniosek str ony” (postanowienie Sądu Najwyższego
z 25 lutego 2003 r., III KKO 18/02, OSNP 2004/5/91). Przepis szczególny zawarty w regulacjach
ubezpieczeniowych ma jednak pier wszeństwo stosowania przed przepisem ogólnym zawartym
w Kodeksie postępowania administracyjnego.
Przez sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych należy rozumieć (art. 180 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego) sprawy wynikające z przepisów o:
■ ubezpieczeniach społecznych,
■ zaopatrzeniach emerytalnych i rentowych,
■ funduszu alimentacyjnym,
■ innych świadczeniach wypłacanych z funduszów pr zeznaczonych na ubezpieczenia społeczne.
Rozdział 10
Kontrola wykonywania zadań
z zakresu ubezpieczeń społecznych
Art. 86. [Zakres kontroli ZUS]
1. Kontrolę wykonywania zadań i obowiązk ów
w zakresie ubezpieczeń społecznych przez płatników składek przeprowadzają inspektorzy kontroli
Zakładu.
2. Kontrola może obejmować w szczególności:
1) zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych;
2) prawidłowość i r zetelność obliczania, po trącania i opłacania składek oraz inn ych składek
i wpłat, do kt órych pobierania z obowiązany
jest Zakład;
3) ustalanie uprawnień do świadcz eń z ubezpieczeń społecznych i wypłacanie tych świadczeń
oraz dokonywanie rozliczeń z tego tytułu;
4) prawidłowość i t erminowość opracowywania
wniosków o świadczenia emerytalne i rentowe;
5) wystawianie zaświadczeń lub zgłaszanie danych dla celów ubezpieczeń społecznych;
luty 2015
IFK
6) dokonywanie oględzin składnik ów majątku
płatników składek zalegających z opłatą należności z tytułu składek.
Art. 87. [Uprawnienia inspektora kontroli
Zakładu]
1. W trakcie przeprowadzania kontroli inspektor kontroli Zakładu ma prawo:
1) badać wszelkie księgi, dokument y finansowo-księgowe i osobowe oraz inne nośniki inf ormacji związane z zakresem kontroli;
1a) dokonywać oględzin i spisu składników majątku płatników składek zalegających z opłatą należności z tytułu składek;
2) zabezpieczać zebrane dowody;
3) żądać udzielania informacji przez płatnika składek i ubezpieczonego;
4) legitymować osoby w celu ustalenia ich tożsamości, jeśli jest to niezbędne dla potrzeb kontroli;
5) przesłuchiwać świadków;
6) przesłuchiwać płatnika składek i ubezpiecz onego, jeżeli z powodu braku lub po wy czerpa-
niu innych środków dowodowych pozostały
niewyjaśnione okoliczności mające znaczenie
dla postępowania kontrolnego.
2. Inspektor kontroli Zakładu wyk orzystuje
dla celów kontroli informacje zawarte na kontach
ubezpieczonych i na kontach płatników składek.
Art. 88. [Obowiązki płatnika składek w zakresie kontroli przez ZUS]
1. Płatnicy składek są zobowiązani:
1) udostępnić wszelkie księgi, dokument y i inne
nośniki informacji związane z zakresem k ontroli, które są przechowywane u płatnika oraz
u osób trzecich w związku z powierzeniem tym
osobom niektórych czynności na pods tawie
odrębnych umów;
1a) udostępniać do oględzin składniki majątku,
których badanie wchodzi w zakres kontroli, jeżeli zalegają z opłatą należności z t ytułu składek;
2) sporządzić i wydać kopie dokumentów związanych z zakresem k ontroli i określonych przez
inspektora kontroli Zakładu;
3) zapewnić niezbędne w arunki do pr zeprowadzenia czynności k ontrolnych, w t ym udostępnić środki łączności, z wyjątkiem środków
transportowych, oraz inne niezbędne śr odki
techniczne do wyk onania czynności k ontrolnych, którymi dysponuje płatnik;
4) udzielać wyjaśnień kontrolującemu;
5) przedstawić tłumaczenie na język polski sporządzonej w języku obcym dokumentac ji finansowo-księgowej i osobowe j przedłożonej
2. Czynności określonych w ust. 1 płatnik składek jest obowiązany dokonać nieodpłatnie.
3. W spraw ach objętych zakresem k ontroli
płatnik składek ma obowiąz ek, w wyznacz onym
terminie, dostarczyć inspektorowi kontroli Zakładu
żądane dokumenty.
Art. 89. [Wszczęcie kontroli u płatnika składek]
1. Inspektor kontroli Zakładu wszczyna kontrolę u płatnika składek po okazaniu legit ymacji służbowej i po doręcz eniu upoważnienia do pr zeprowadzenia kontroli.
1a. Upoważnienie, o którym mowa w ust. 1, powinno zawierać co najmniej:
1) wskazanie podstawy prawnej;
2) oznaczenie jednostki organizacyjnej Zakładu;
3) datę i miejsce wystawienia;
4) imię i nazwisk o inspektora kontroli Zakładu
oraz numer jego legitymacji służbowej;
IFK
[art. 88–90]
127
5) oznaczenie kontrolowanego płatnika składek;
6) wskazanie daty rozpoczęcia kontroli i pr zewidywanego terminu zakończenia kontroli;
7) zakres przedmiotowy kontroli;
8) podpis osoby udzielającej upoważnienia z podaniem zajmowanego stanowiska lub funkcji;
9) pouczenie o prawach i obowiązkach kontrolowanego płatnika składek.
2. Datą wszczęcia kontroli jest dzień doręczenia kontrolowanemu płatnikowi składek upow ażnienia do przeprowadzenia kontroli.
3. W przypadku nieobecności płatnika składek
kontrola może być wszczęta po okazaniu dokumentów, o których mowa w ust. 1, osobie upoważnionej
do reprezentowania lub prowadzenia spraw płatnika składek. Z czynności t ych sporządza się protokół i doręcza niezwłocznie płatnikowi składek.
4. Obecny w czasie k ontroli płatnik składek ,
a także osoba przez niego wskazana, mają prawo
uczestniczyć w czynnościach kontrolnych.
5. Płatnik składek powinien b yć zawiadomiony o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu
z zeznań świadków lub oględzin, w sposób umożliwiający mu udział w przeprowadzaniu tego dowodu, nie później niż bezpośrednio przed podjęciem
tych czynności.
6. Przepisu ust. 5 nie s tosuje się, jeżeli okoliczności faktyczne uzasadniają nat ychmiastowe
podjęcie czynności, a płatnik jes t nieobecny. Fakt
nieobecności płatnika odnotowuje się w protokole
przeprowadzonej kontroli.
Art. 90. [Miejsce prowadzenia czynności kontrolnych]
1. Czynności kontrolne prowadzone są w siedzibie płatnika składek oraz w mie jscach prowadzenia przez niego działalności, a takż e w mie jscu prowadzenia działalności przez osoby trzecie
w związku z powier zeniem tym osobom niekt órych czynności na podstawie odrębnych umów.
2. Inspektor kontroli Zakładu jes t uprawniony do w stępu i por uszania się po t erenie siedziby płatnika oraz mie jsc prowadzenia przez niego
działalności, na podstawie dokumentów, o których
mowa w ar t. 89 ust. 1, bez potrzeby uzyskiwania
przepustki oraz nie podlega rewizji osobistej przewidzianej w wewnętrznym regulaminie określonym
3. Inspektor kontroli Zakładu podlega pr zepisom o bezpieczeństwie i higienie pracy obowiązującym na terenie, gdzie wykonuje czynności kontrolne.
Kodeks kadr i płac
128
[art. 91–93]
4. Czynności k ontrolne mogą b yć wykonywane poza mie jscami określonymi w us t. 1 w razie
niezapewnienia przez płatnika składek w arunków,
o których mowa w art. 88 ust. 1 pkt 3, a także w przypadkach, gdy charakter czynności tego wymaga.
5. W pr zypadkach określonych w ust. 4 płatnik
składek jest obowiązany, na żądanie inspekt ora kontroli Zakładu, wydać określone przez niego dokumenty wymienione w art. 88 ust. 1 pkt 1 na czas niezbędny
do przeprowadzenia czynności kontrolnych, nie dłuższy jednak niż 3 t ygodnie. Czynności w t ym zakresie
są prowadzone w terenowej jednostce organizacyjnej
Zakładu. Z wydania dokumentów sporządza się protokół, który podpisuje również płatnik składek.
6. Zakład zapewnia płatnikowi składek, na jego
żądanie, dostęp do wydanych dokumentów.
Art. 91. [Protokół kontroli]
1. Ustalenia kontroli opisuje się w pr otokole
kontroli, który powinien zawierać:
1) oznaczenie terytorialnej jednostki organizacyjnej Zakładu;
2) oznaczenie kontrolowanego płatnika składek;
3) oznaczenie inspektorów kontroli Zakładu wy konujących kontrolę;
4) określenie zakresu kontroli;
5) czas trwania kontroli z określeniem dat y
wszczęcia i zakończenia kontroli oraz z wy mienieniem dni przerwy w kontroli;
6) opis dokonanych ustaleń z podaniem podstaw prawnych;
7) przedstawienie dowodów;
8) pouczenie o prawie złożenia zastrzeżeń;
9) pieczęć i podpis inspektora kontroli Zakładu;
10) informacje o wpisie do książki kontroli.
2. Protokół sporządza się w dw óch jednobrzmiących egzemplarzach, z których jeden doręcza się kontrolowanemu płatnikowi składek lub
osobie upoważnionej do reprezentowania lub prowadzenia jego spraw.
3. Płatnik składek ma praw o w terminie 14 dni
od daty otrzymania protokołu złożyć pisemne zastrzeżenia do jego ustaleń, wskazując równocześnie stosowne środki dowodowe.
4. Inspektor kontroli Zakładu ma obowiąz ek
rozpatrzyć zgłoszone zastrzeżenia i w razie potrzeby podjąć dodatkowe czynności k ontrolne.
O sposobie rozpatrzenia zastrzeżeń płatnika składek informuje się na piśmie.
5. Protokół kontroli stanowi podstawę do
wydania decyzji w zakresie i tr ybie określonym
w art. 83.
luty 2015
IFK
Art. 91a. (uchylony).
Art. 91b. [Odpowiednie zastosowanie przepisów]
Przepisy art. 87 ust. 1 pkt 1a, ar t. 88 us t. 1
pkt 1a i art. 89 ust. 5 stosuje się odpowiednio do:
1) następców prawnych i osób trzecich odpowiadających za zadłużenie płatnika składek;
2) osób, które pobrały nienależne świadcz enia,
płatników składek lub innych podmiotów zobowiązanych do zwrotu nienależnych świadczeń,
o których mowa w ar t. 84, z wy jątkiem przypadku, gdy nienależne świadcz enia podlegają
potrąceniu z bieżąco wypłacanych świadczeń.
Art. 92. [Wyłączenie inspektora kontroli]
1. Inspektor kontroli Zakładu podlega wyłączeniu z udziału w k ontroli w razie s twierdzenia okoliczności, które mogą mieć wpływ na bezs tronność w jego postępowaniu.
2. Inspektor kontroli Zakładu jest obowiązany
zachować w tajemnicy inf ormacje, które uzyskał
w związku z wyk onywaniem obowiązków służbowych. Obowiązek zachowania tajemnicy tr wa
również po ustaniu zatrudnienia na stanowisku inspektora kontroli Zakładu.
Art. 92a. [Kontrola przedsiębiorców]
Do kontroli płatnika składek będącego pr zedsiębiorcą stosuje się pr zepisy rozdziału 5 ustawy
z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej.
Art. 93. [Inspektor kontroli ZUS]
1. Inspektorem kontroli Zakładu może być pracownik Zakładu, który:
1) posiada wyłącznie obywatelstwo polskie i k orzysta w pełni z praw cywiln ych i ob ywatelskich;
2) ma nienaganną opinię i nie b ył karany za przestępstwo z winy umyślnej;
3) posiada wyższe wykształcenie;
4) jest zatrudniony w centrali lub w t erenowej
jednostce organizacyjnej Zakładu co najmnie j
dwa lata;
5) złożył egzamin kw alifikacyjny na s tanowisko
inspektora kontroli Zakładu z wynikiem pozy tywnym przed komisją powołaną przez głównego inspektora kontroli Zakładu.
2. Inspektora kontroli Zakładu powołuje Prezes
Zakładu na wniosek głównego inspekt ora kontroli
Zakładu.
3. W szcz ególnie uzasadnionych przypadkach Prezes Zakładu, na wniosek głównego
inspektora kontroli Zakładu, moż e powołać na
stanowisko inspektora kontroli Zakładu osobę niespełniającą w arunków, o kt órych mowa
w ust. 1 pkt 3 i 4.
4. Prezes Zakładu, na wniosek głównego inspektora kontroli Zakładu, odwołuje ze stanowiska
inspektora kontroli Zakładu osobę, która:
1) złożyła rezygnację ze stanowiska;
2) nie spełnia w arunków określonych w us t. 1
pkt 1 i 2;
3) utraciła zdolność f izyczną lub psychiczną do
pracy na zajmowanym stanowisku, stwierdzoną orzeczeniem lekarskim;
4) otrzymała ujemną ocenę kw alifikacyjną, potwierdzoną ponowną ujemną oceną dok onaną
nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy i nie
później niż w ciągu roku od poprzedniej oceny;
5) (uchylony).
5. Pracownicy Zakładu uprawnieni do wyk onywania czynności k ontrolnych przed wejściem
w życie ustawy, którzy spełniają warunki określone w us t. 1 pkt 1 , 2 i 4, zachowują uprawnienia
do prowadzenia kontroli płatników składek, jeżeli w okresie 1 8 miesięcy złożą egzamin, o kt órym
mowa w ust. 1 pkt 5.
KOMENTARZ
129
Art. 94. [Główny inspektor kontroli ZUS]
1. Prezes Zakładu powołuje i odwołuje głównego inspektora kontroli Zakładu po zasięgnięciu
opinii Rady Nadzorczej Zakładu.
2. Główny inspektor kontroli Zakładu oraz upoważnieni przez niego inspektorzy kontroli Zakładu
zarządzają kontrole płatników składek, a w imieniu
Prezesa Zakładu nadzór nad ich pr zeprowadzeniem sprawuje główny inspektor kontroli Zakładu.
Art. 96. [Współpraca z organami podatkowymi]
1. Izby i urzędy skarbowe są obowiązane przekazywać Zakładowi inf ormacje o s twierdzonych
przypadkach naruszenia przepisów o ubezpieczeniach społecznych.
2. Organy kontroli, rewizji i inspekcji działające
w administracji rządowej i samorządzie terytorialnym są zobowiązane do udostępniania Zakładowi,
na jego wniosek, wyników kontroli przeprowadzonych przez te organy.
Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określi szczegółowe zasady i tr yb przeprowadzania kontroli płatników składek.
Rozdział 10. Kontrola wykonywania zadań
z zakresu ubezpieczeń społecznych [art. 86–97]
Jednym z zadań nałożonych na ZUS jest k ontrola wykonywania obowiązków z zakresu ubezpieczeń społecznych, obejmująca w szczególności:
■ zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych,
■ prawidłowość i r zetelność obliczania, potrącania i opłacania składek na ubezpieczenia społeczne oraz innych składek i wpłat, do kt órych pobierania jest zobowiązany ZUS,
■ ustalanie uprawnień do ś wiadczeń z ubezpieczeń społecznych i wypłacanie t ych świadczeń
oraz dokonywanie rozliczeń z tego tytułu,
■ prawidłowość i t erminowość opracowywania wniosków o ś wiadczenia emerytalne i r entowe,
■ wystawianie zaświadczeń lub zgłaszanie danych do celów ubezpieczeń społecznych,
■ dokonywanie oględzin składników majątku płatników składek zalegających z opłat ą należności z tytułu składek.
Kontrola ZUS może do tyczyć nie t ylko samego zgłoszenia do ubezpieczeń, ale t akże jego zasadności. ZUS może w r amach tego postępowania badać zar ówno fakt np. za warcia umowy
o pracę, jak i ważność je j poszczególnych post anowień, jak choćby wy sokość wynagrodzenia
w zakresie zgodności z pr awem i zasadami
współżycia społecznego or az ewentualnego UWAGA!
nadużycia prawa do ś wiadczeń. Ustalenia ZUS
Zakres kontroli ZUS nie może wykraczać poza okr ew tym zakresie mają zastosowanie wyłącznie na
ślony w upoważnieniu.
gruncie ubezpieczeń społecznych i nie do tyczą
innych kwestii, np. podatkowych.
IFK
Kodeks kadr i płac
130
Kontrolę przeprowadzają inspektorzy kontroli ZUS na podst awie upoważnienia do pr zeprowadzenia kontroli. Zakres kontroli nie może wykraczać poza określony w upoważnieniu.
Inspektor, który przeprowadza kontrolę u płatnika składek, ma prawo analizować m.in.:
■ wszystkie księgi płatnika,
■ dokumenty finansowo-księgowe i osobowe,
■ wszelkie inne dokumenty, które mają związek z pr zedmiotem przeprowadzanej kontroli.
Może również ustalać stan faktyczny na podstawie informacji uzyskanych od płatnika i ubezpieczonych czy zeznań świadków. Jeśli płatnik zalega z opłatą należności z tytułu składek, inspektor kontroli ZUS może ponadto dokonywać oględzin i spisu składników majątku.
Kontrolowany płatnik składek ma obowiązek:
udostępnić i dostarczyć wszelkie dokumenty i inne nośniki informacji objęte przedmiotem kontroli;
nieodpłatnie sporządzać i wydawać kopie dokumentów objętych przedmiotem kontroli;
zapewnić warunki do przeprowadzania kontroli – tzn. udostępnić pomieszczenie, środki łączności i inne śr odki techniczne niezbędne do pr owadzenia kontroli (poza środkami transportowymi); jeśli płatnik nie ma t akiej możliwości, czynności kontrolne mogą być wyk onywane
w jednostce ZUS, ale płatnik musi wówczas na żądanie inspektora wydać określone dokumenty niezbędne do prowadzenia kontroli na okres nie dłuższy niż 3 t ygodnie;
■ udzielać wszelkich wyjaśnień;
■ przedstawiać przetłumaczoną na język polski dokumentację finansowo-księgową i osobową
sporządzoną w języku obcym;
■ umożliwić oględziny składników majątku – jeśli zalega z opłacaniem składek .
■
■
■
Kontrola może być w szczęta po okazaniu przez inspektora ZUS legit ymacji służbowej i upoważnienia płatnikowi składek lub – w r azie jego nieobecnoś ci – osobie upoważnione j do jego
reprezentowania. Uczestniczenie w czynnościach kontrolnych jest uprawnieniem, a nie obowiązkiem płatnika składek/osoby go reprezentującej.
Czynności kontrolne są prowadzone w:
■ siedzibie płatnika składek,
■ miejscach prowadzenia przez niego działalności,
■ miejscu prowadzenia działalności przez osoby trzecie w związku z powierzeniem tym osobom
niektórych czynności na podstawie odrębnych umów (np. w biur ze rachunkowym prowadzącym rozliczenia płatnika).
Jeśli płatnik nie ma możliwoś ci zapewnienia
odpowiednich warunków do prowadzenia kontroli, czynności kontrolne są wykonywane w jedPłatnik w terminie 14 dni może wnieść zastr zeżenia
nostce ZUS. Ust alenia inspektora kontroli są
do protokołu pokontrolnego.
opisywane w protokole sporządzanym w dwóch
egzemplarzach. Jeden z nich o trzymuje płatnik
składek, który w terminie 14 dni ma pr awo do wniesienia zastr zeżeń i wskazania dowodów. Inspektor kontroli ma obowiązek rozpatrzyć zastrzeżenia i w razie konieczności podjąć dodatkowe
czynności kontrolne. O sposobie r ozpatrzenia zastrzeżeń inspektor informuje płatnika składek
na piśmie.
Jeśli w tr akcie kontroli zostały ujawnione nieprawidłowości, protokół pokontrolny jest
podstawą do wydania pr zez ZUS decyzji. Do tyczy to np. sytuacji, gdy w tr akcie kontroli zostaną ujawnione nieprawidłowości w naliczaniu składek na ubezpieczenia społeczne, w wy sokości wypłaconych zasiłków, w ust aleniu obowiązku ubezpieczeń społecznych. Od decyzji
wydanej przez ZUS płatnik owi przysługuje prawo odwołania do sądu pr acy i ubezpieczeń
społecznych.
UWAGA!
luty 2015
IFK
[art. 98]
131
Szczególne przepisy dotyczące prowadzenia kontroli odnoszą się do pr zedsiębiorców,
tj. do:
■ osób fizycznych, osób prawnych i jednostek organizacyjnych niebędących osobą pr awną,
która posiada zdolność pr awną – jeśli wyk onują we własnym imieniu działalność gospodarczą,
■ wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.
Do takich osób mają zast osowanie przepisy ustawy o swobodzie działalnoś ci gospodarczej
regulujące sposób pr zeprowadzania kontroli (art. 77–84d tej ustawy). Odrębności w zakr esie
prowadzenia kontroli u t ych płatników przejawiają się m.in. w obowiązk u prowadzenia i pr zechowywania w siedzibie płatnik a książki kontroli (służącej do dok umentowania liczby i czasu
trwania kontroli jego działalności), upoważnień i pr otokołów kontroli. W pr zypadku tych płatników istnieje zakaz jednoczesnego pr owadzenia więcej niż jednej kontroli, chyba że zachodzą
szczególne, wymienione w ustawie okoliczności (np. gdy przeprowadzenie kontroli jest niezbędne
w celu przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa).
Czas trwania wszystkich kontroli organu kontroli w jednym roku kalendarzowym
Maksymalny czas trwania kontroli w roku
kalendarzowym
Rodzaj płatnika
mikroprzedsiębiorca
12 dni roboczych
mały przedsiębiorca
18 dni roboczych
średni przedsiębiorca
24 dni robocze
żaden z powyższych
48 dni roboczych
Rozdział 11
Odpowiedzialność za wykroczenia
przeciwko przepisom ustawy
Art. 98. [Odpowiedzialność płatnika składek]
1. Kto, jako płatnik składek albo osoba obowiązana do działania w imieniu płatnika:
1) (utracił moc),
1a) nie dopełnia obowiązku opłacania składek na
ubezpieczenia społeczne w pr zewidzianym
przepisami terminie,
2) nie zgłasza wymagan ych ustawą danych
lub zgłasza nieprawdziwe dane albo udziela
w tych sprawach nieprawdziwych wyjaśnień
lub odmawia ich udzielenia,
3) udaremnia lub utrudnia przeprowadzenie kontroli,
4) nie dopełnia obowiązku wypłacania świadczeń
z ubezpieczeń społecznych i zasiłk ów finan-
IFK
sowanych z budżetu państwa albo wypłaca je
nienależnie,
5) nie prowadzi dokumentacji związanej z obliczaniem składek oraz z wypłatą świadcz eń
z ubezpieczeń społecznych,
6) nie dopełnia obowiązku pr zesyłania deklaracji
rozliczeniowych oraz imiennych raportów miesięcznych w przewidzianym terminie,
6a) (uchylony),
7) nie dopełnia obowiązku pr zekazywania dokumentów związanych z ubezpiecz eniami społecznymi i ubezpieczeniem zdrowotnym w formie określonej w art. 47a ust. 1 i 2,
podlega karze grzywny do 5000 złotych.
2. (utracił moc).
3. Tej samej karze podlega, kto dopuszcza się
czynów określonych w ust. 1 przy opłacaniu składek lub dokonywaniu wpłat z inn ych tytułów, do
których poboru jest obowiązany Zakład.
Kodeks kadr i płac
132
[art. 98 komentarz]
KOMENTARZ
Rozdział 11. Odpowiedzialność za wykroczenia
przeciwko przepisom ustawy [art. 98]
Ustawa systemowa definiuje pewne zachowania jako wykroczenie polegające na niewypełnianiu obowiązków wynikających z przepisów o ubezpieczeniach społecznych. Odpowiedzialność za
wykroczenia ponosi płatnik lub osoba upoważniona do działania w jego imieniu. Odpowiedzialność ponosi nie t ylko osoba, która dopuściła się czynów pr zeciwko ubezpieczeniom społecznym
(opisanych w ar t. 98 ust. 1 ust awy systemowej), ale t akże ten, kto dopuszcza się okr eślonych
czynów w zakr esie ubezpieczenia zdr owotnego oraz w zakr esie opłacania składek na FP , FGŚP
i FEP. Za niewypełnianie obowiązk ów ubezpieczeniowych odpowiada osoba, kt óra je popełniła
zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie.
Odpowiedzialność za popełnienie wykroczenia określonego w art. 98 ustawy systemowej ustaje po upływie roku od daty jego popełnienia. Jeżeli w t ym czasie zostało wszczęte postępowanie,
wówczas odpowiedzialność ustaje po upływie 2 lat. Sprawca wykroczenia podlega karze grzywny
do 5000 zł. W ymierzając karę, sąd bier ze pod uwagę nie t ylko sytuację osobist ą sprawcy, jego
dochody i stosunki rodzinne, ale też stopień zawinienia.
Oprócz odpowiedzialności na podstawie art. 98 ustawy systemowej odpowiedzialność może
być też ponoszona na podst awie art. 218 i ar t. 219 Kodeksu karnego. Zgodnie z powołanymi
przepisami sankcji karnej podlega t en, kto wykonując czynności w spr awach z zakr esu prawa
pracy i ubezpieczeń społecznych złośliwie lub upor czywie narusza prawa pracownika wynikające
ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, a t akże ten, kto dopuszcza się zachowania
polegającego na niezgłaszaniu, nawet za zgodą zainteresowanego, wymaganych danych albo na
zgłaszaniu nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość.
Za te czyny Kodeks karny przewiduje karę grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 2 lat.
Sankcje za niewykonanie zobowiązań wobec płatników składek
Rodzaj sankcji
Przesłanki zastosowania sankcji
1
2
Odsetki za zwłokę
Płatnik, który nieterminowo opłaca składki na ubezpieczenia spo-
(art. 23 ustawy systemowej) łeczne, zdrowotne, Fundusz Pr acy i Fundusz Gwar antowanych
Świadczeń Pracowniczych oraz Fundusz Emerytur Pomostowych, ma
obowiązek sam wyliczyć odsetki od zaległych składek i wpłacić je na
konto ZUS r azem ze składk ami (wysokość odsetek płatnik wylicza
na podstawie Ordynacji podatkowej i rozporządzenia z 22 sier pnia
2005 r. w sprawie naliczania odsetek za zwłokę oraz opłaty prolongacyjnej, a także zakresu informacji, które muszą być za warte w rachunkach). Płatnik nie nalicza odsetek za zwłokę, jeżeli ich wysokość
nie przekracza 6,60 zł.
Dodatkowa opłata
W przypadku nieopłacenia składek lub opłacenia ich w niższej wysokości niż należna ZUS może nałożyć na płatnik a dodatkową opłatę
do wysokości 100% nieopłaconych składek . Od decyzji o nałożeniu
dodatkowej opłaty płatnikowi przysługuje odwołanie do sądu pr acy
i ubezpieczeń społecznych.
Grzywna do 5000 zł
Grzywnie podlega płatnik, który:
■ nie dopełnia obowiązku opłacania składek w przepisanym terminie,
■ nie zgłasza danych lub zgłasza nieprawdziwe dane albo udziela
w tych sprawach nieprawdziwych wyjaśnień lub odmawia ich
udzielenia,
(art. 24 ust. 1a–1d ustawy
systemowej)
(art. 98 ustawy systemowej)
luty 2015
IFK
1
[art. 99–106]
133
3
■ udaremnia lub utrudnia przeprowadzenie kontroli ZUS,
■ nie dopełnia obowiązku wypłacania świadczeń z ubezpieczeń
społecznych i zasiłków finansowanych z budżetu państwa albo
wypłaca je nienależnie,
■ nie prowadzi dokumentacji związanej z obliczaniem składek oraz
z wypłatą świadczeń z ubezpieczeń społecznych,
■ nie przesyła deklaracji rozliczeniowych oraz imiennych raportów
miesięcznych w terminie,
■ nie przekazuje dokumentów związanych z ubezpieczeniami społecznymi i ubezpieczeniem zdrowotnym w formie elektronicznej,
a w wyjątkowych przypadkach – w formie papierowej.
O karze grzywny na wniosek ZUS orzeka sąd.
Ustanowienie hipoteki przymusowej lub zastawu
ZUS może wystąpić o ustanowienie hipoteki przymusowej na wszystkich nieruchomościach dłużnika w związku z zadłużeniem wobec ZUS.
Jeżeli ZUS nie może ust anowić hipoteki na nieruchomościach dłużnika, może wy stąpić o ust anowienie zastawu na r zeczach ruchomych
oraz zbywalnych prawach majątkowych będących własnością dłużnika
oraz stanowiących współwłasność łączną dłużnika i jego małżonka.
Odpowiedzialność karna
Pracodawca, który złośliwie lub upor czywie narusza obowiązki wobec pracownika wynikające z ubezpieczenia społecznego, podlega
grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozba wienia wolności
do lat 2.
Pracodawca, który narusza przepisy prawa o ubezpieczeniach społecznych, nie zgłaszając, na wet za zgodą zaint eresowanego, wymaganych danych albo zgłaszając niepr awdziwe dane mające wpływ
na prawo do świadczeń albo ich wysokość, podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Wszczęcie postępowania
egzekucyjnego
Składki oraz odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia i dodatkowa opłata, nieopłacone w terminie, mogą być ściągane
w trybie egzekucji o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub
egzekucji sądowej.
Ogłoszenie upadłości niewypłacalnego dłużnika
ZUS może wystąpić z wnioskiem o ogłoszenie upadłości niewypłacalnego dłużnika-płatnika.
Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych
zobowiązań.
Sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.
Sąd może r ównież oddalić wniosek o ogłoszenie upadłoś ci w r azie
stwierdzenia, że mająt ek dłużnika jest obciążony hipo teką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipo teką
morską w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie wystarcza na
zaspokojenie kosztów postępowania.
(art. 26, art. 27 ustawy
systemowej)
(art. 218 § 1a i art. 219
Kodeksu karnego)
(art. 24 ust. 2 ustawy systemowej)
(art. 20 Prawa upadłościowego i naprawczego)
Rozdział 12
Zmiany w obowiązujących przepisach
Art. 99 – 106 (pominięte).
IFK
Kodeks kadr i płac
134
[art. 107–111]
Rozdział 13
Przepisy przejściowe i końcowe
Art. 107. [Zgłoszenie pierwszorazowe do 31 stycznia 1999 r.]
1. Płatnicy składek z obowiązani są dok onać
imiennych zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych
wszystkich osób, za kt óre są z obowiązani opłacać składki na ubezpiecz enia społeczne za dzień
31 grudnia 1998 r. i dzień 1 stycznia 1999 r., w terminie do dnia 31 stycznia 1999 r.
2. Zgłoszeń, o których mowa w us t. 1, zobowiązani są dokonać również płatnicy składek opłacający składki na własne ubezpiecz enia społeczne za dzień 3 1 grudnia 1998 r. i dzień 1 s tycznia
1999 r., w terminie do dnia 31 stycznia 1999 r.
3. Płatnicy składek , o których mowa w ust. 1
i 2, zobowiązani są dokonać zgłoszenia płatnika
składek w terminie do dnia 31 stycznia 1999 r.
Art. 108. [Termin dokonania zgłoszenia identyfikacyjnego]
Płatnicy składek na ubezpiecz enia społeczne
lub ubezpieczenie zdrowotne, którzy nie posiadają, jako podatnicy, numeru identyfikacji podatkowej NIP lub nie złożyli wniosku o nadanie t ego
numeru, obowiązani są dok onać zgłoszenia identyfikacyjnego, w celu o trzymania NIP, w terminie
jednego miesiąca od dnia wejścia w życie ustawy,
w trybie określonym w przepisach o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników.
Art. 109. [Rozliczanie składek i świadczeń do
31 grudnia 1998 r.]
Składki na ubezpieczenie społeczne i zasiłki
oraz zasiłki r odzinne i pielęgnacy jne należne za
okres do dnia 3 1 grudnia 1998 r. płatnicy składek
są zobowiązani rozliczać i opłacać na pods tawie
przepisów dotychczasowych.
Art. 110. [Ubruttowienie przychodów należnych od 1 stycznia 1999 r.]
1. Płatnicy składek podwyższą ubezpiecz onym, o których mowa w ar t. 16 ust. 1, przychód
należny od dnia 1 s tycznia 1999 r., przeliczając
go w taki sposób, ab y po potrąceniu składek na
ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe nie był on niższy niż pr zed
przeliczeniem.
2. (uchylony).
społecznego określi, w dr odze rozporządzenia,
sposób przeliczania przychodu, o którym mowa
w ust. 1.
luty 2015
IFK
społecznego ogłosi wysokość najniższego wynagrodzenia pracowników po pr zeliczeniu w sposób określony w rozporządzeniu, o którym mowa
w ust. 3.
5. Ilekroć w pr zepisach dotyczących zakładowego funduszu świadczeń socjalnych jest mowa
o „przeciętnym wynagrodzeniu miesięcznym
w gospodarce narodowej w roku poprzednim lub
w drugim półroczu roku poprzedniego” lub „planowanych rocznych środkach przeznaczonych na
wynagrodzenia osobowe” oznacza to:
1) przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w r oku poprzednim lub
drugim półroczu roku poprzedniego,
2) planowane roczne środki przeznaczone na wynagrodzenia osobowe – pomniejszone o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe oraz chorobowe.
Art. 111. [Przystąpienie do OFE]
1. Podział składki, o kt órym mowa w ar t. 22
ust. 3, jest obowiązkowy dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1968 r.
2. Ubezpieczeni, o których mowa w ust. 1, są
zobowiązani do zawarcia umowy z o twartym funduszem emerytalnym w terminie do dnia 30 września 1999 r. Przepis art. 39 ust. 2 stosuje się odpowiednio.
3. Ubezpieczeni urodzeni po dniu 3 1 grudnia
1948 r., a pr zed dniem 1 s tycznia 1969 r., z wyjątkiem osób pobierających emeryturę, mogą na swój
wniosek przystąpić – poprzez zawarcie umowy – do
wybranego otwartego funduszu emerytalnego.
4. Ubezpieczeni, o kt órych mowa w us t. 3,
mogą zawrzeć umowę z o twartym funduszem
emerytalnym w terminie do dnia 31 grudnia 1999 r.,
z zastrzeżeniem ust. 6.
5. Przystąpienie przez ubezpieczonych, o których mowa w ust. 3, do otwartego funduszu emerytalnego jest nieodwołalnym oświadczeniem woli
o wyborze ubezpieczenia emerytalnego na zasadach określonych dla osób ur odzonych po dniu
31 grudnia 1968 r.
6. Termin, o którym mowa w ust. 4, uważa się
za zachowany, jeżeli osoba ur odzona w okresie
określonym w us t. 3 nie podlegała obowiązk owi
ubezpieczeń społecznych w 1999 r., lecz przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego w ciągu
6 miesięcy od pow stania obowiązku ubezpieczenia po dniu 31 grudnia 1999 r. oraz w dniu powstania tego obowiązku nie ukończyła 50 lat.
7. Cała składka na ubezpiecz enie emerytalne
ubezpieczonych, którzy nie pr zystąpili do otwartego funduszu emer ytalnego, przekazywana jest
na FUS.
8. Składka, o kt órej mowa w ar t. 22 us t. 3,
podlega przekazaniu na r zecz otwartego funduszu emerytalnego, począwszy od najbliższ ej
płatności składek na ubezpiecz enie emerytalne,
dokonanej po o trzymaniu przez Zakład od o twartego funduszu emer ytalnego zawiadomienia
o zawarciu umowy członkowskiej przez ubezpieczonego.
9. Składka ubezpieczonych, o których mowa
w ust. 1, podlega przekazaniu do otwartych funduszy emerytalnych na zasadach określon ych
w ust. 8, jednakże w przypadku, gdyby ubezpieczony nie zaw arł umowy w t erminie, o kt órym
mowa w us t. 2, składka, począw szy od składki z t ytułu zatrudnienia w październiku 1 999 r.,
przeznaczona na o twarty fundusz emer ytalny
podlega przekazaniu do o twartego funduszu
emerytalnego niezwłocznie po nab yciu członkostwa w o twartym funduszu emer ytalnym.
Przepis art. 39 us t. 4 zdanie dr ugie stosuje się
odpowiednio.
Art. 112. [Uruchomienie środków FRD]
1. Uruchomienie środków FRD może nastąpić
nie wcześniej niż w 2009 r.
2. W latach 2002 i 2003 część składki, o kt órej
mowa w art. 22 ust. 4, wynosi 0,1% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne.
3. Począwszy od 2004 r. część składki, o kt órej mowa w us t. 2, ulega r ocznie podwyższeniu
o 0,05% pods tawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne.
4. Począwszy od 2009 r. część składki, o której
mowa w art. 22 ust. 4, wynosi 0,35% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne.
Art. 113. [Kadencja dot ychczasowych rad
nadzorczych ZUS]
Kadencja dotychczasowych rad nadzorczych
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, powołanych
na podstawie art. 20 i 2 1 ustawy, o której mowa
w art. 122 ust. 1 pkt 1 , ustaje z dniem pow ołania
Rady Nadzorczej Zakładu, o której mowa w art. 75.
Art. 113a. [Termin sprawowania funkcji przez
dotychczasowego Prezesa ZUS]
1. Do dnia pow ołania Prezesa Zakładu, o kt órym mowa w art. 73, jego funkcje sprawuje Prezes
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych powołany w trybie ustawy, o której mowa w art. 122 ust. 1 pkt 1.
IFK
[art. 112–113c]
135
2. Z dniem pow ołania Prezesa Zakładu, o kt órym mowa w art. 73, wygasa akt powołania Prezesa
sprawującego jego funkcje.
Art. 113b. [Wygaśnięcie aktów powołania dyrektorów oddziałów ZUS]
1. Z dniem 1 stycznia 1999 r. wygasają akty powołania dyrektorów oddziałów Zakładu.
2. Osoby, o których mowa w ust. 1, pełnią obowiązki do czasu pow ołania kierowników terenowych jednostek organizacyjnych Zakładu, o kt órych mowa w art. 67 ust. 1 pkt 2.
Art. 113c. [Pracownicy ZUS zatrudnieni na
podstawie przepisów dotychczasowych]
1. Stroną stosunków pracy pracowników zatrudnionych w Zakładzie Ubezpiecz eń
Społecznych działającym na pods tawie art. 7
ustawy, o której mowa w art. 122 ust. 1 pkt 1, oraz
w jednostkach, o których mowa w ar t. 117 ust. 1,
staje się Zakład, z uwzględnieniem ust. 4 i 5.
2. Pracownikom, o których mowa w ust. 1, nie
przysługują odprawy i inne świadcz enia pieniężne wypłacane na pods tawie przepisów o szcz ególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy z pr zyczyn dotyczących zakładu pracy oraz na pods tawie przepisów o pracownikach urzędów państwowych, z zas trzeżeniem
ust. 4 i 5.
3. Zakład w terminie do dnia 31 stycznia 1999 r.
zawiadamia na piśmie pracowników zatrudnionych
na podstawie umowy o pracę o w arunkach pracy oraz o skutkach w zakresie s tosunków pracy
związanych ze zmianą, o której mowa w ust. 1 oraz
w art. 113b ust. 1.
4. W terminie 30 dni od zawiadomienia pr zewidzianego w ust. 3, pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę moż e bez wypowiedzenia,
za siedmiodniowym uprzedzeniem, rozwiązać stosunek pracy. Rozwiązanie stosunku pracy w t ym
trybie powoduje dla pracownika skutki, jakie przepisy prawa pracy wiążą z r ozwiązaniem stosunku
pracy przez pracodawcę z przyczyn dotyczących
zakładu pracy.
5. Pracownikom zatrudnionym na pods tawie
mianowania Zakład do dnia 3 1 stycznia 1999 r.
przedstawi na piśmie nowe w arunki pracy i płac
z wynagrodzeniem nie niższym niż do tychczasowe. Pracownicy w t erminie 30 dni winni złożyć
oświadczenie o pr zyjęciu lub odmowie pr zyjęcia
proponowanych warunków. W razie nieuzgodnienia warunków, dotychczasowy stosunek pracy
rozwiązuje się z upływem okresu r ównego okre-
Kodeks kadr i płac
136
[art. 114–122]
sowi wypowiedzenia, liczonego od dnia, w kt órym pracownik złożył oświadcz enie o odmowie
przyjęcia proponowanych warunków, lub od dnia,
do którego winien złożyć takie oświadcz enie.
Rozwiązanie stosunku pracy w t ym trybie powoduje skutki, jakie pr zepisy ustawy o pracow nikach urzędów państwowych wiążą z r ozwiązaniem stosunku pracy w związku z likwidac ją
urzędu.
6. Do czasu zaw arcia układu zbiorowego, zasady wynagradzania pracownik ów Zakładu oraz
wielkość środków na wynagr odzenia określa
Prezes Zakładu.
Art. 114. [Majątek ZUS]
1. Z dniem wejścia w życie ustawy majątek pozostający w zar ządzie Zakładu, stanowiący własność Skarbu Państwa, staje się nieodpłatnie własnością Zakładu.
2. Nabycie z mocy praw a własności nieruchomości w ramach majątku, o którym mowa w ust. 1,
stwierdza w formie decyzji wojewoda.
3. Ostateczna decyzja s twierdzająca nabycie
własności nieruchomości stanowi podstawę wpisu w księdze wieczystej.
4. W zakresie pr owadzonej działalności określonej w ustawie Zakład nie ponosi opłat skarbowych i sądowych.
5. Przepisy ust. 1–4 s tosuje się odpowiednio
do nieruchomości, w stosunku do których Zakład
nabył przed dniem 1 s tycznia 1999 r. prawo użytkowania wieczystego na r zecz Skarbu P aństwa.
W tym przypadku Zakład nabywa prawo użytkowania wieczystego gruntów oraz własność położonych na t ych gruntach budynków i budowli lub
innych części składowych.
Art. 115. [Następstwo prawne]
1. Zakład jest następcą prawnym działających
do 1950 r. Zakładu Ubezpiecz eń Społecznych,
ubezpieczalni społecznych i funduszy ubezpieczeniowych w zakresie ubezpieczeń społecznych
i jest uprawniony, jeżeli nie nar usza to ujawnionego w księdze wieczystej prawa własności lub
prawa użytkowania wieczystego osób tr zecich,
do występowania o zwr ot nieruchomości stanowiących w podanym okresie własność t ych podmiotów.
2. Zakład występuje o zwrot nieruchomości, jeżeli nieruchomość jest niezbędna dla wyk onywania jego zadań.
3. Stwierdzenie, że Zakład jest następcą prawnym właściciela nier uchomości, w r ozumieniu
luty 2015
IFK
ust. 1, oraz orzeczenie o zwrocie na rzecz Zakładu
nieruchomości następuje w drodze decyzji administracyjnej wydanej przez wojewodę.
4. Ostateczna decyzja w ojewody, o kt órej
mowa w us t. 3, s tanowi podstawę wpisu w księdze wieczystej.
5. Decyzja, o kt órej mowa w us t. 3, nie jes t
wymagana, jeżeli jedynym ujawnionym w księdze
wieczystej właścicielem jest działający do 1 950 r.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczalnia
społeczna lub fundusze ubezpieczeniowe, którego następcą prawnym jest Zakład, oraz nie jes t
ujawnione w księdze wieczystej prawo użytkowania wieczystego osób tr zecich. Wpis prawa własności Zakładu do księgi wieczy stej następuje na
jego jednostronny wniosek.
6. Wnioski o wszczęcie postępowania zgłasza
się do dnia 31 grudnia 2010 r.
Art. 116. [Likwidacja FUS działającego na
podstawie przepisów dotychczasowych]
1. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, utworzony na pods tawie ustawy, o kt órej mowa
w art. 122 ust. 1 pkt 1 , z dniem 1 s tycznia 1999 r.
likwiduje się, a jego śr odki pieniężne, wierzytelności i zobowiązania przejmuje fundusz emer ytalny
wyodrębniony z FUS zgodnie z ar t. 55.
2. Aktywa i pasyw a w zakresie działalności
bieżącej i inwes tycyjnej Zakładu Ubezpiecz eń
Społecznych, działającego na pods tawie ustawy,
o której mowa w ust. 1, stają się z dniem 1 stycznia
1999 r. aktywami i pasywami Zakładu.
3. Fundusz emerytalny sfinansuje przejściowo
koszty Zakładu. Zwrot kosztów funduszowi emerytalnemu następuje po uzyskaniu przez fundusze,
o których mowa w art. 55, przychodów ze składek
na ubezpieczenia społeczne.
Art. 117. (pominięte).
Art. 118a–121 (pominięte).
Art. 122. [Przepisy uchylone]
1. Tracą moc:
1) ustawa z dnia 25 lis topada 1986 r. o organizacji i f inansowaniu ubezpieczeń społecznych
(Dz.U. z 1989 r. Nr 25, poz. 137, z późn. zm.);
2) art. 1, art. 8, ar t. 14 ustawy z dnia 27 wr ześnia
1973 r. o zaopatr zeniu emerytalnym twórców
i ich r odzin (Dz.U. z 1 983 r. Nr 3 1, poz. 1 45,
z późn. zm.);
3) art. 1–5, art. 25–32, art. 34 ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób
wykonujących pracę na podstawie umowy agen-
cyjnej lub umowy zlecenia (Dz.U. z 1995 r. Nr 65,
poz. 333, z późn. zm.);
4) art. 1–4, ar t. 22–26, ar t. 28, ar t. 32 us tawy
z dnia 1 8 grudnia 1976 r. o ubezpiecz eniu
społecznym osób pr owadzących działalność
gospodarczą oraz ich r odzin (Dz.U. z 1989 r.
Nr 46, poz. 250, z późn. zm.);
5) rozdział 8 us tawy z dnia 28 kwie tnia 1983 r.
o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników
kolejowych i ich r odzin (Dz.U. Nr 23, poz. 99,
z późn. zm.);
6) art. 1–6, ar t. 27–32, ar t. 34 ustawy z dnia
17 maja 1989 r. o ubezpieczeniu społecznym
duchownych (Dz.U. Nr 29, poz. 1 56, z pó źn.
zm.).
2. Do czasu wydania przepisów wykonawczych
przewidzianych w ustawie pozostają w mocy przepisy aktów wykonawczych wydane na pods tawie
ustawy wymienionej w us t. 1 pkt 1 , jeżeli nie są
sprzeczne z przepisami ustawy.
3. Ilekroć przepisy:
1) odsyłają do pr zepisów o organizac ji i f inansowaniu ubezpieczeń społecznych, do pr zepisów o ubezpieczeniach społecznych lub do
przepisów o ubezpiecz eniach społecznych
pracowników – należy pr zez to rozumieć odesłanie do pr zepisów o systemie ubezpieczeń
społecznych;
2) określają jako organ właściwy oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub Biuro Rent
Zagranicznych – należy przez to rozumieć jednostkę organizacyjną Zakładu.
KOMENTARZ
137
Art. 123. [Odpowiednie stosowanie przepisów k.p.a.]
W sprawach uregulowanych ustawą stosuje
się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Art. 124. [Termin stosowania przepisów dotyczących informowania o danych zgromadzonych
na koncie]
Przepisy art. 50 ust. 1 w części do tyczącej informowania o danych zgromadzonych na koncie
stosuje się od dnia 1 stycznia 2000 r.
Art. 126. [Termin stosowania przepisów dotyczących emerytury hipotetycznej]
Przepisy art. 50 us t. 1 w części do tyczącej emerytury hipotetycznej stosuje się od dnia
1 stycznia 2004 r.
Art. 127. [Wejście w życie przepisów ustawy]
Ustawa wchodzi w ży cie z dniem 1 s tycznia
1999 r., z wyjątkiem:
1) art. 24–31, 33, 73 ust. 2, art. 74 ust. 1 i 5, art. 75
ust. 1, ust. 2 pkt 1, 2, 9 i 10 oraz ust. 3, art. 109,
117 ust. 2–4, art. 119 i 120, które wchodzą w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia;
2) art. 108, który wchodzi w życie z dniem 1 grudnia 1998 r.;
3) art. 39 ust. 1–4, który wchodzi w życie z dniem
1 października 1999 r.;
4) art. 15 ust. 2, art. 22 ust. 1 pkt 4 i us t. 2, które
wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2000 r.;
5) art. 22 ust. 4, który wchodzi w życie z dniem
1 stycznia 2002 r.
Rozdział 12. Zmiany w obowiązujących przepisach [art. 99–106]
Rozdział 13. Przepisy przejściowe i końcowe [art. 107–127]
W zakresie spraw regulowanych ustawą o sy stemie ubezpieczeń społecznych zast osowanie
mają przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, chyba że ust awa stanowi inaczej
(art. 123 ustawy systemowej). Oznacza t o m.in., że „ost ateczne decyzje ZUS, od kt órych nie
wniesiono odwołania do właściwego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, mogą być uchylone,
zmienione lub unieważnione na zasadach okr eślonych w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego jedynie z ur zędu, a nie na wniosek str ony” – post anowienie Sądu Najwyższego
z 25 lutego 2003 r. (III KKO 18/02, OSNP 2004/5/91). Przepis szczególny zawarty w regulacjach
ubezpieczeniowych ma jednak pier wszeństwo stosowania przed przepisem ogólnym zawartym
w Kodeksie postępowania administracyjnego.
Małgorzata Kozłowska, Mirosław Łabanowski, Piotr Kostrzewa
– specjaliści z zakresu ubezpieczeń społecznych
138
NAJCIEKAWSZE INTERPRETACJE ZUS
Najciekawsze interpretacje ZUS dotyczące zasad podlegania
ubezpieczeniom społecznym w 2014 r.
Obowiązek ubezpieczenia społecznego a pełnienie funkcji członka zarządu spółki
(decyzja ZUS z 30 kwietnia 2014 r. nr 467, sygn. WPI/200000/43/467/2014)
Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ust awy z 2 lipca 200 4 r. o swobodzie działalnoś ci gospodarczej (j.t. Dz.U. z 2013 r., poz. 672 z późn. zm.), w związk u z ar t. 83d ust awy z 13 października 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t. Dz.U . z 2013 r., poz. 1442 z późn. zm.), Zakład Ubezpieczeń
Społecznych Oddział w Lublinie uznaje za pr awidłowe stanowisko zawarte we wniosku złożonym w dniu
8 kwietnia 2014 r. przez (...) w spr awie braku obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdr owotne od wynagrodzenia uzyskiwanego z t ytułu pełnienia na podst awie aktu
powołania, niezależnie od wykonywanej umowy o pracę, funkcji członka zarządu spółki.
Uzasadnienie
W dniu 8 kwietnia 2014 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w (...) Inspektorat (...) wpłynął wniosek płatnika (...) o wydanie pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Powyższy wniosek został uzupełniony pismem z 24 kwietnia 2014 r. (wpływ do Oddziału
w dniu 28 kwietnia 2014 r.).
Wnioskodawca poinformował, że w przyszłości ma zostać powołany na członka zarządu na podstawie
aktu powołania obecny pracownik spółki. Z tytułu pełnionej funkcji będzie on otrzymywał wynagrodzenie.
Ponadto w piśmie z 24 kwietnia 2014 r. wnioskodawca wskazał, iż zakres obowiązków wynikających z pełnienia na podst awie powołania funkcji członka zarządu będzie r óżny od zakr esu obowiązków tej samej
osoby, wynikających z umowy o pracę.
W związku z powyższym spółk a powzięła wątpliwość, czy wynagr odzenie z t ytułu pełnienia funk cji
członka zarządu przez osobę będącą jednocześnie pr acownikiem spółki należy ob jąć obowiązkowymi
ubezpieczeniami społecznymi i ubezpieczeniem zdrowotnym.
Zdaniem wnioskodawcy przepisy ustawy o sy stemie ubezpieczeń społecznych (art. 6) i ust awy zdrowotnej (art. 66) nie wymieniają jako tytułu do ubezpieczeń pełnienia na podstawie aktu powołania funkcji
członka zarządu spółki k apitałowej, nawet jeśli jest on jednocześnie pr acownikiem tej spółki. Dlat ego
od uzyskiwanego wynagrodzenia z t ytułu pełnionej funkcji członka zarządu wnioskodawca nie powinien
naliczać obowiązkowych składek ZUS.
Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w Lublinie zważył, co następuje:
Przepis art. 10 ust. 1 ust awy o swobodzie działalności gospodarczej stanowi, że przedsiębiorca może
złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki or ganizacyjnej wniosek
o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub
zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. Stosownie do ust. 5 cytowanego przepisu w związku z art. 83d
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązującym od 1 stycznia 2013 r., udzielenie interpretacji
dotyczącej obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek następuje w drodze decyzji
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
Zgodnie z pr zepisami ustawy z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (j.t. Dz.U . z 2013 r.,
poz. 1030) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest spółką handlową o kapitałowym charakterze, mającą osobowość prawną, działającą w oparciu o kapitał zakładowy podzielony na udziały i ponoszącą odpowiedzialność całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki. Zdolność do czynnoś ci prawnych spółki z o.o. realizuje zarząd spółki. Jego kompetencje określone są generalnie jako prowadzenie spraw i reprezentacja.
W myśl art. 201 § 4 powołanej powyżej ustawy – Kodeks spółek handlowych członek zarządu powoływany i odwoływany jest uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Powołanie jest ogólnym
terminem obejmującym każdą formę prowadzącą do nawiązania stosunku organizacyjnego, jako czynność
prawna stanowi bowiem oś wiadczenie woli spółki, mocą kt órego ustanawiany jest jeden z je j organów,
a konkretnie jego członek bądź członkowie. Następstwem nawiązanego stosunku organizacyjnego może być
nawiązanie stosunku obligacyjnego, tj. podpisanie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej. Jednakże to
od woli spółki zależy, czy to stosunek organizacyjny będzie wyłączną podst awą wykonywania obowiązków
członka zarządu oraz czy będzie się wiązał z wynagrodzeniem, czy nie. Podstawą pełnienia funkcji członka za-
luty 2015
IFK
139
rządu może być w rezultacie zarówno zatrudnienie na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej
o świadczenie usług, jak też jedynie powołanie uchwałą zgromadzenia wspólników.
Katalog osób, za które płatnicy składek są zobowiązani do naliczania i odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne, określono w ar t. 6 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, natomiast obowiązek opłacania składki na ubezpieczenie zdr owotne reguluje ustawa z 27 sierpnia
2004 r. o ś wiadczeniach opieki zdr owotnej finansowanych ze śr odków publicznych (j.t. Dz.U . z 2008 r .
Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.), uzależniając zaistnienie t egoż obowiązku nie od f inansowego wymiaru
pełnionej funkcji, a od formy, w jakiej został mianowany na stanowisko członek zarządu. Powołane przepisy
nie zaliczają do ubezpieczonych osoby pełniące j funkcję członka zarządu spółki pod warunkiem, że funkcja
ta nie jest wykonywana w ramach stosunku prawnego określonego w tym przepisie (np. umowy o pracę).
Uwzględniając powyższe, należy wskazać, iż pełnienie funkcji członka zarządu wyłącznie na podstawie aktu
powołania przez osobę mającą zawartą umowę o pracę, z której nie wynikają czynności związane z tą funkcją,
nie będzie sk utkowało zaistnieniem obowiązk u opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne od wynagrodzenia z tytułu pełnionej funkcji, niemającego źródła w wykonywanym niezależnie
stosunku pracy. W rezultacie, jeżeli funkcja członka zarządu pełniona jest wyłącznie na podst awie stosunku
organizacyjnego i nie wynika z posiadanej umowy o pracę, to wynagrodzenie pobierane z tego tytułu nie będzie
stanowiło podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdr owotne
Biorąc powyższe pod uwagę, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie uznał za prawidłowe stanowisko przedstawione we wniosku złożonym w dniu 8 kwietnia 2014 r. w sprawie braku obowiązku opłacania
składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdr owotne od wynagrodzenia uzyskiwanego z tytułu pełnienia na podstawie powołania, niezależnie od wykonywanej umowy o pracę, funkcji członka zarządu spółki.
Mając na uwadze powyższe or zeczono jak w sentencji.
Wyłączenie z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne
dodatkowych świadczeń medycznych współfinansowanych przez pracowników
(decyzja ZUS z 1 października 2014 r. nr 371, sygn. DI/100000/43/1120/2014)
Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ust awy z 2 lipca 200 4 r. o swobodzie działalnoś ci gospodarczej
(Dz.U. z 2013 r., poz. 672 ze zm.), w związk u z ar t. 83d ust awy z 13 października 1998 r. o sy stemie
ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2013 r., poz. 1442 ze zm.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w Gdańsku uznaje za prawidłowe stanowisko zawarte we wniosku z 19 września 2014 r. złożonym w dniu
23 września 2014 r. przez (…) w sprawie nieuwzględnienia w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia
społeczne i ubezpieczenie zdr owotne pracowników spółki wartości dodatkowych świadczeń medycznych
w części finansowanej przez pracodawcę.
Uzasadnienie
W dniu 23 września 2014 r. do Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku wpłynął wniosek (…) z dnia 19 września 2014 r. o wydanie pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ust. 1 ustawy z 2 lipca
2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej.
Wnioskodawca w tr eści złożonego wniosk u wskazał, iż wpr owadził do Regulaminu wynagr adzania
pracowników zasadę, zgodnie z kt órą pracownicy mają prawo do zakupu, po cenie niższe j niż r ynkowa,
pakietów ubezpieczenia zdrowotnego umożliwiających korzystanie z prywatnej opieki medycznej. Wartość
ponoszonej opłaty przez pracowników to (…) zł i jest ona potrącona z wynagrodzenia w miesiącu, w którym pakiet medyczny jest postawiony do dyspozycji pracownika. Różnicę pomiędzy ceną rynkową a kwotą
opłaconą przez pracownika finansuje spółka.
Z przyjętych przez spółkę wewnętrznych regulacji wynika zatem, że z t ytułu powyższego ś wiadczenia
spółki na r zecz pracownika różnica pomiędzy war tością pakietu a odpłatnoś cią za pakiet medyczny ponoszony przez pracownika będzie finansowana przez pracodawcę. Z uwagi na to, że cena nabycia powyższych usług przez pracownika będzie niższa niż cena pakietu świadczeń medycznych, Spółka ustala kwotę
korzyści materialnej (przychodu), którą pracownik uzyskuje z tytułu świadczeń częściowo nieodpłatnych.
Przychody uzyskane przez pracownika będą opodatkowane w rozumieniu ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób f izycznych (Dz.U. z 2012 r., poz. 361 z późn. zm.).
Wątpliwości spółki budzi to, czy jako płatnik składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, w momencie wprowadzenia opisanych regulacji wewnętrznych regulujących zasady wynagradzania
pracowników, powinna odpr owadzać składki na t e ubezpieczenia od w skazanej wartości przychodu,
który pracownik uzyskuje w związku z zakupem pakietu świadczeń medycznych po cenie niższe j niż cena
tego pakietu f inansowanego przez pracodawcę.
IFK
Kodeks kadr i płac
140
Spółka wnosi o potwierdzenie, że słuszne jest jej stanowisko, że w opisanym stanie faktycznym nie istnieje obowiązek uwzględniania w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie
zdrowotne wartości dodatkowych świadczeń medycznych oferowanych przez spółkę swoim pracownikom.
We własnym stanowisku w sprawie wnioskodawca wskazuje, iż zgodnie z § 1 rozporządzenia Ministra Pracy
i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ust alania podstawy wymiaru składek
na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. Nr 161, poz. 1106 z późn. zm.) podstawę wymiaru składek na
ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od
osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy.
Zgodnie z tr eścią art. 18 ust. 1 i 2 or az art. 20 ust. 1 ust awy z 13 października 1998 r. o sy stemie
ubezpieczeń społecznych podst awę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pr acowników stanowi
przychód w r ozumieniu przepisów o podatk u dochodowym od osób f izycznych z t ytułu zatrudnienia
w ramach stosunku pracy, z wyłączeniem przychodów wymienionych w § 2 rozporządzenia Ministra Pracy
i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, jak również wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków z ubezpieczeń społecznych.
Jednocześnie zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 26 r ozporządzenia podstawy wymiaru składek nie stanowią korzyści
materialne wynikające z układów zbior owych pracy, regulaminów wynagradzania lub pr zepisów o wynagradzaniu, a polegające na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów, przedmiotów lub usług oraz korzystaniu z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji.
Konstrukcja § 1 i 2 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia jednoznacznie wskazuje, iż aby móc zastosować wskazane wyłączenie, dana korzyść musi stanowić przychód pracownika z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku
pracy oraz dodatkowo prawo do uzy skania korzyści (w t ym przypadku w post aci świadczeń dodatkowej
opieki medycznej) musi wynikać z pr zepisów układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub
przepisów o wynagradzaniu przewidujących partycypację pracownika (choćby symboliczną) w poniesieniu
kosztów nabycia tych świadczeń. Uzyskanie przez pracownika prawa do tych świadczeń po cenach niższych
niż detaliczne umożliwi wyłączenie war tości tych korzyści z podst awy wymiaru składek na ubezpieczenie
emerytalne i ubezpieczenia rentowe oraz analogicznie (na zasadzie przepisu art. 20 ust. 1 ustawy o systemie
ubezpieczeń społecznych) z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia chorobowe i wypadkowe.
W odniesieniu do ubezpieczenia zdr owotnego wnioskodawca wskazuje, iż zgodnie z ar t. 81 ust. 1 ust awy
o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2008 r., Nr 164, poz. 1027
z późn. zm.) do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne dla pracowników stosuje się
przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i rentowe tych osób.
Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdr owotne pomniejsza się nat omiast zgodnie z ar t. 81
ust. 6 w skazanej ustawy o kwo ty składek na ubezpieczenia emer ytalne, rentowe i chor obowe finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek, potrąconych przez płatników ze środków
ubezpieczonego, zgodnie z przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych. W opinii wnioskodawcy z powyższego wynika, iż wartość pakietu medycznego finansowana przez pracodawcę za pracowników będzie
wyłączona również z podstawy wymiaru na ubezpieczenie zdrowotne.
Podsumowując, przedsiębiorca uważa, że kwota przychodu, którą pracownik osiąga z tego tytułu, nie będzie
stanowiła podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i rentowe ani na ubezpieczenie zdr owotne
(art. 81 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych – Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.). Wskazane przepisy znajdują również zastosowanie do
składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe. Tym samym spółka nie będzie obowiązana
do odprowadzania, jako płatnik, składek na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne.
Mając na uwadze treść wniosku, jak również obowiązujące w tym przedmiocie przepisy prawa Zakład
Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku zważył, co następuje:
Stanowisko wyrażone przez wnioskodawcę we wniosk u o wydanie pisemne j interpretacji w tr ybie
art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej uznać należy za prawidłowe.
Zgodnie z tr eścią art. 18 ust. 1 i 2 or az art. 20 ust. 1 ust awy z 13 października 1998 r. o sy stemie
ubezpieczeń społecznych podst awę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pr acowników stanowi
przychód w r ozumieniu przepisów o podatk u dochodowym od osób f izycznych z t ytułu zatrudnienia
w ramach stosunku pracy, z wyłączeniem przychodów wymienionych w § 2 rozporządzenia Ministra Pracy
i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, jak również wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków z ubezpieczeń społecznych.
Za przychody ze stosunku pracy uważa się: wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalent y, bez względu na źr ódło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególnoś ci: wynagrodzenia zasadnicze, wynagr odzenia za godziny nadliczbowe, r óżnego
luty 2015
IFK
141
rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego,
czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak
również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.
Zgodnie z pr zywołanym przez wnioskodawcę § 2 ust. 1 pkt 26 ww . rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i rentowe z podstawy
wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wyłączone są korzyści materialne wynikające z układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu, a polegające na uprawnieniu
do zakupu po cenach niższych niż det aliczne niektórych artykułów, przedmiotów lub usług.
Wskazany przepis ma zastosowanie, jak podniósł wnioskodawca, również do składek na ubezpieczenie
chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe. W myśl bowiem art. 20 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych podstawę wymiaru składek na te ubezpieczenia stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, przy czym nie znajduje zastosowania ograniczenie wysokości rocznej podstawy wymiaru składek, o którym mowa w art. 19 ust. 1 tej ustawy.
Z literalnego brzmienia § 2 ust. 1 pkt 26 r ozporządzenia wynika, jak podnosi wnioskodawca, iż z wyłączenia z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne k orzystają jedynie te przychody, które
wynikają z układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu, przybierając postać niepieniężną (formę zakupu po cenach niższych niż det aliczne lub formę usługi).
W świetle powyższego składki na ubezpieczenia społeczne nie powinny być naliczane od przychodu pracownika z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy stanowiącego korzyść materialną wynikającą z układów
zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu, a polegającą na umożliwieniu
pracownikowi skorzystania z artykułów, przedmiotów lub usług jedynie za częściową odpłatnością.
Częściowa odpłatność polega w t ym przypadku na par tycypowaniu pracownika (choćby symbolicznym) w pokryciu kosztów zakupu niektórych artykułów, przedmiotów lub usług. Pracownik uzyska efekt,
o którym mowa w pr zepisie rozporządzenia, wówczas, gdy pr acodawca dokona zakupu towarów lub
udostępni korzystanie z usług po cenie niższe j od tej, do której uiszczenia pracownik zobowiązany byłby
w przypadku osobistego (uzyskanego w oderwaniu od zatrudnienia) nabycia tychże dóbr.
Podsumowując, jeżeli świadczenie na rzecz pracownika wynikające z regulaminu wynagradzania przybiera postać zakupu po cenach niższych niż detaliczne stosownego pakietu dodatkowych świadczeń medycznych oraz nie
stanowi ekwiwalentu w for mie pieniężnej i stanowi przychód uzyskiwany przez pracownika w ramach stosunku
pracy w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób f izycznych, to zostanie ono wyłączone z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne na podst awie powołanego wyżej przepisu rozporządzenia.
W praktyce oznacza to, że wyłączeniu z podst awy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne będzie
podlegała wartość różnicy pomiędzy ceną nabycia usługi a ponoszoną pr zez pracownika odpłatnością. Jest
to równoznaczne z brakiem obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od ww. wartości.
W konsekwencji należy uznać, iż war tość pakietu ś wiadczeń medycznych (składki) opłacana pr zez
pracodawcę za pr acowników, wobec spełnienia powyższych war unków, będzie wyłączona z podst awy
wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.
Jednocześnie, jak podniósł przedsiębiorca, z art. 81 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach
opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.) wynika,
iż do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne pracowników stosuje się przepisy
określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i r entowe tych osób. Tym samym
powyższe wyłączenie, pr zewidziane w § 2 ust. 1 pkt 26 r ozporządzenia w spr awie szczegółowych zasad
ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i rentowe, będzie miało zastosowanie
również do ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne.
Prawo do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej
kwoty, nie niższej niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia
(decyzja ZUS z 3 grudnia 2014 r. nr 460, sygn. DI/100000/43/1289/2014)
Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ust awy z 2 lipca 200 4 r. o swobodzie działalnoś ci gospodarczej
(Dz.U. z 2013 r., poz. 672 z późn. zm.), w związku z art. 83d ustawy z 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2013 r., poz. 1442 z późn. zm.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku: uznaje za pr awidłowe stanowisko zawarte we wniosku z 4 list opada 2014 r. złożonym
w dniu 5 list opada 2014 r. przez Panią (...) pr owadzącą działalność gospodar czą jako wspólnik spółki
cywilnej (...) dotyczące prawa do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej kwoty,
nie niższej niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia.
IFK
Kodeks kadr i płac
142
Uzasadnienie
Dnia 5 listopada 2014 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsk u wpłynął wniosek
Pani (...) pr owadzącej działalność gospodar czą jako wspólnik spółki cywilnej (...) o wydanie pisemne j
interpretacji w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Wniosek został uzupełniony
pismem z 21 listopada 2014 r. doręczonym dnia 25 listopada 2014 r.
Zainteresowana wskazała, iż w okresie do 14 września 2014 r. na podstawie umowy o pracę pracowała
w (...) na st anowisku referent księgowości. Od 15 września 2014 r. ww. została wspólnikiem ww. spółki
cywilnej, nowa nazwa spółki br zmi (...).
Wnioskodawczyni kieruje pytanie, czy w związku z zaistniałą sytuacją przysługuje jej prawo do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od ulgowe j podstawy i jednocześnie infor muje, iż nie prowadziła
żadnej działalności gospodarczej.
Pani (...) uważa, iż je j przystąpienie do spółki, której była pracownikiem, nie pozbawia jej możliwości
opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od zadeklar owanej kwoty, nie niższej niż 30% kwo ty minimalnego wynagrodzenia, ponieważ z chwilą r ozpoczęcia działalności w spółce działa w imieniu spółki,
ale na swoją rzecz. Wnioskodawczyni świadczy więc usługi nie dla byłego pr acodawcy, ale dla siebie jako
podmiotu gospodarczego.
Uzupełniając wniosek pismem z 21 listopada 2014 r. doręczonym dnia 25 listopada 2014 r. wnioskodawczyni oświadczyła, iż w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem 15 września 2014 r.
nie prowadziła żadnej działalności pozarolniczej.
Od 15 września 2014 r. wnioskodawczyni wykonuje jedynie działalność gospodar czą w formie spółki
cywilnej jako jeden ze wspólników.
Wnioskodawczyni nadmienia, iż wcześniej, tj. od 1 września 1998 r. do 14 września 2014 r. pracowała
na mocy umowy o pr acę, na pełny et at, na stanowisku referent księgowości w (...), t ak więc jej jedynym
pracodawcą było ………………….
W związku z powyższym ww . nie wykonuje działalności gospodarczej na r zecz jakiegokolwiek byłego
pracodawcy. Na podstawie umowy spółki cywilne j z byłymi pr acodawcami, tj. (...) jest r ównorzędnym
wspólnikiem w spółce cywilne j, pracodawcami są na podst awie umów o pr owadzenie księgowości poszczególni klienci.
w Gdańsku zważył, co następuje:
Stanowisko wyrażone przez Panią (...) prowadzącą działalność gospodarczą jako wspólnik spółki cywilnej we wniosku o wydanie interpretacji uznać należy za prawidłowe.
Zgodnie z ar t. 18a ust. 1 ust awy o systemie ubezpieczeń społecznych podst awę wymiaru składek na
ubezpieczenia emerytalne i r entowe osób pr owadzących działalność gospodar czą w okr esie pierwszych
24 miesięcy kalendarzowych od dnia r ozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwo ty minimalnego wynagrodzenia.
Powyższe nie ma zastosowania do osób, które:
1) (...) prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność;
2) (...) wykonują działalność gospodar czą na r zecz byłego pr acodawcy, na r zecz którego przed dniem
rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały
w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej (art. 18a ust. 2 ustawy).
Wnioskodawczyni oświadczyła, iż w okr esie ostatnich 60 miesięcy k alendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej nie pr owadziła działalności pozarolniczej, w związk u
z czym pr zyjąć należy, iż spełniony jest pier wszy z war unków, o kt órym mowa w ar t. 18a ust. 2 pkt 1
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Należy przy tym podnieść, iż poprzez zawarcie umowy spółki
cywilnej wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego, przy czym osiągnięcie tego celu możliwe będzie głównie popr zez podjęcie się pr owadzenia działalności gospodarczej.
Strony umowy spółki cywilne j stają się z mocy pr awa wspólnikami tej spółki, uzyskującymi w momencie
dokonania rejestracji w or ganie ewidencyjnym status przedsiębiorców. Wspólnik spółki cywilne j (nawet
w przypadku świadczenia uprzednio na jej rzecz pracy) podejmujący się prowadzenia działalności gospodarczej w ramach tej spółki, działa w rzeczywistości wprawdzie w imieniu spółki, ale na swoją rzecz. Okoliczność ta przesądza o tym, iż w kontekście art. 18a ust. 2 pkt 2 wnioskodawczyni stając się wspólnikiem
spółki cywilnej nie ś wiadczy pracy na r zecz byłego pr acodawcy, lecz na swo ją rzecz jako przedsiębiorca
prowadzący swoją działalność gospodarczą.
luty 2015
IFK
143
Podstawa wymiaru składek pracownika – nagroda jubileuszowa
(decyzja ZUS nr 954/2014 z 9 wr ześnia 2014 r., sygn. WPI/200000/43/954/2014)
Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej
(t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 672 ze zm.), w związku z art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U . z 2013 r., poz. 1442 z późn. zm.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych
Oddział w Lublinie uznaje za prawidłowe stanowisko Wnioskodawcy ........................ sp. z o.o. wyrażane
we wniosku złożonym w dniu 5 sierpnia 2014 r. (uzupełnionym w dniu 1 września 2014 r.) w sprawie braku obowiązku uwzględnienia w podst awie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie
zdrowotne nagrody jubileuszowej.
Uzasadnienie
W dniu 5 sier pnia 2014 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L ublinie wpłynął wniosek
przedsiębiorcy ....................... sp. z o.o. o wydanie pisemne j interpretacji w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.
Wnioskodawca wskazał, iż zamier za wprowadzić do Zakładowego Układu Zbior owego Pracy zapis
w brzmieniu:
„W razie ustania stosunku pracy w związku z pr zejściem na rentę z t ytułu niezdolności do pr acy lub
emeryturę, pracownikowi, któremu do nabycia prawa do nagrody jubileuszowej brakuje mniej niż 12 miesięcy, licząc od dnia r ozwiązania stosunku pracy, nagrodę tę wypłaca się w dniu r ozwiązania stosunku
pracy”.
Wnioskodawca pismem z dnia 2 7 sierpnia 2014 r., uzupełniając wniosek, poinformował, że w Zakładowym Układzie Zbiorowym Pracy istnieje zapis stanowiący o t ym, iż nagroda jubileuszowa pr zysługuje
pracownikowi nie częściej niż co 5 lat. Zapis br zmi następująco:
„Pracownik nabywa prawo do wypłaty nagrody jubileuszowej po 5 latach od daty ostatnio wypłaconej
nagrody jubileuszowej przez Pracodawcę”.
Ponadto Wnioskodawca poinformował, że kwota nagrody jubileuszowej stanowi dla pracownika przychód ze stosunku pracy i jest od niej pobrany podatek dochodowy od osób f izycznych.
Zdaniem Wnioskodawcy nagroda zostanie wyłączona z podst awy wymiaru składek na ubezpieczenia
społeczne i zdrowotne.
W ocenie pr zedsiębiorcy w opisanej sytuacji znajdzie zast osowanie § 2 ust. 1 pkt 1 r ozporządzenia
Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy
wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.
Wnioskodawca z powyższego zapisu wnioskuje, że nagroda jubileuszowa według brzmienia zapisu, jaki
zamierza wprowadzić, jest wolna od składki na ubezpieczenia społeczne i zdr owotne.
w Lublinie zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej
interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez
przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej
sprawie. Stosownie do ustępu 5 powołanego powyżej artykułu w związku z art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązującym od dnia 1 st ycznia 2013 r.. udzielenie interpretacji dotyczącej ustalania
podstawy wymiaru składek następuje w drodze decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Ponadto Zakład nie jest właś ciwy do udzielenia int erpretacji w zakr esie spraw dotyczących objęcia
ubezpieczeniem zdrowotnym, jednakże na podst awie art. 109a ust. 2 ust awy z dnia 2 7 sierpnia 2004 r.
o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U . z 2008 r. Nr 164,
poz. 1027 z późn. zm.) sprawy dotyczące obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie zdr owotne należą do właściwości Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Zgodnie z art. 18 ust. 1 oraz art. 20 ust. 1 w związku z art. 4 pkt 9 ustawy z dnia 13 października 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych or az § 1 r ozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia
emerytalne i rentowe podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych
(t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 361 z późn. zm.) z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy.
Ponadto stosownie do ar t. 81 ust. 1 ust awy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze
środków publicznych do ust alenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdr owotne pracowni-
IFK
Kodeks kadr i płac
144
ków stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i rentowe
tych osób.
Do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i r entowe pracowników nie zalicza się
przychodów określonych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r.
w sprawie szczegółowych zasad ust alania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i rentowe (Dz.U. Nr 161, poz. 1106 z późn. zm.).
Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 1 powyższego r ozporządzenia z podst awy wymiaru składek wyłączone są
nagrody jubileuszowe, które według zasad okr eślających warunki ich pr zyznawania przysługują pracownikowi nie częściej niż co 5 lat.
Powołany powyżej przepis będzie miał zast osowanie również w sytuacji, gdy nagr oda jubileuszowa
przysługująca nie częściej niż co 5 lat wypłacana jest w dniu r ozwiązania stosunku pracy pracownikowi,
któremu do nabycia pr awa do nagrody z t ytułu upływu kolejnych 5 lat br akuje mniej niż 12 miesięcy, licząc od dnia rozwiązania stosunku pracy, a rozwiązanie to następuje w związku z przejściem pracownika
na emeryturę lub r entę z t ytułu niezdolności do pr acy w związk u z wypadkiem pr zy pracy lub chor obą
zawodową albo rentę z t ytułu całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji lub całkowitej
niezdolności do pracy z innych przyczyn niż wypadek przy pracy lub choroba zawodowa.
Należy podkreślić, iż przepis § 2 ust. 1 pkt 1 r ozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia
emerytalne i rentowe znajduje zastosowanie w sytuacji, gdy z pr acownikiem rozwiązano stosunek pracy
z powodu przejścia na emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy
lub chorobą zawodową albo na rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji
lub całkowitej niezdolności do pracy z innych pr zyczyn niż wypadek pr zy pracy lub choroba zawodowa,
a do nabycia przez niego prawa do nagrody z tytułu upływu kolejnych 8 lat brakuje mniej niż 12 miesięcy,
licząc od dnia rozwiązania stosunku pracy.
W tym miejscu należy podkreślić, że jeżeli nagroda jubileuszowa jest wypłacana pr zed upływem 5 lat,
a przyczyną jej wypłaty jest pr zejście na rentę osoby, która częściowo utraciła zdolność do pr acy, to nagroda taka będzie stanowiła podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.
Z przedstawionego przez Wnioskodawcę stanu faktycznego wynika, iż prawo do nagrody jubileuszowej
przysługuje pracownikom na podst awie zapisu w Zakładowym Układzie Zbior owym Pracy, dodatkowo
zapis stanowi, iż nagrody jubileuszowe przysługują pracownikom nie częściej niż co 5 lat.
Przedsiębiorca zamierza również wprowadzić zapis st anowiący, że: „W razie ustania stosunku pracy
w związku z przejściem na rentę z tytułu niezdolności do pracy lub emeryturę, pracownikowi, któremu do
nabycia prawa da nagrody jubileuszowej brakuje mniej niż 12 miesięcy, licząc od dnia rozwiązania stosunku pracy, nagrodę te wypłaca się w dniu r ozwiązania stosunku pracy”.
Reasumując, nagrody jubileuszowe wypłacone na podst awie powyższego zapisu nie będą st anowiły
podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, jeżeli wypłata nagrody
jubileuszowej przed upływem kolejnych 5 lat związana jest z przejściem na emeryturę lub na rentę z tytułu
niezdolności do pracy w związku z wypadkiem pr zy pracy lub chorobą zawodową albo na r entę z tytułu
całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji lub całkowitej niezdolności do pracy z innych
przyczyn niż wypadek przy pracy lub choroba zawodowa.
W związku z powyższym Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał st anowisko Wnioskodawcy za pr awidłowe.
145
WYKAZ NAJWAŻNIEJSZYCH ROZPORZĄDZEŃ DO USTAWY SYSTEMOWEJ
Wykaz najważniejszych rozporządzeń wykonawczych do ustawy systemowej
Lp.
1
Tytuł aktu prawnego
Opublikowany w
2
3
Wejście w życie
4
1
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej Dz.U. z 1998 r.
z 14 grudnia 1998 r. w spr awie wysokości i tr ybu Nr 153, poz. 1005
wypłaty wynagrodzenia płatnikom składek z t ytułu
wykonywania zadań z ubezpieczenia społecznego
w razie choroby i macierzyństwa
1 stycznia 1999 r.
2
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
z 18 grudnia 1998 r. w spr awie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe
1 stycznia 1999 r.
3
Rozporządzenie Ministra Pracy i P olityki Spo- Dz.U. z 2009 r.
łecznej z 16 grudnia 2009 r . w spr awie określe- Nr 219, poz. 1711
nia szczegółowych informacji przekazywanych do
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych pr zez instytucje obsługujące wpłat y składek na ubezpieczenia
społeczne w zleceniu płatniczym or az formatu
zlecenia płatniczego w for mie dokumentu elektronicznego
6 stycznia 2010 r.
4
Rozporządzenie Rady Ministr ów z 30 gr udnia Dz.U. z 1998 r.
1998 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu prze- Nr 164, poz. 1165
prowadzania kontroli płatników składek
1 stycznia 1999 r.
5
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej Dz.U. z 1999 r.
z 1 lut ego 1999 r. w spr awie szczegółowych zasad Nr 12, poz. 104
wypłacania odsetek za opóźnienie w ust aleniu lub
wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych
1 stycznia 1999 r.
6
Rozporządzenie Rady Ministr ów z 1 8 kwietnia
2008 r. w spr awie szczegółowych zasad i tr ybu
postępowania w spr awach rozliczania składek, do
których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych
22 maja 2008 r.
7
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej Dz.U. z 2001 r.
z 2 lutego 2001 r. w sprawie określenia wzoru infor- Nr 10, poz. 81
macji o zasiłk ach, świadczeniach lub wynagr odzeniach z t ytułu niezdolności do pracy, wypłaconych
przez płatników składek, oraz sposobu jej sporządzania, przekazywania i korygowania
17 lutego 2001 r.
8
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Poli- Dz.U. z 2003 r.
tyki Społecznej z 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegó- Nr 141, poz. 1365
łowych zasad umarzania należności z tytułu składek
13 sierpnia 2003 r.
9
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej
z 12 sierpnia 2004 r. w spr awie wzoru legitymacji
emeryta-rencisty oraz trybu jej wydawania, wymiany
lub zwrotu
2 października
2004 r.
IFK
Dz.U. z 1998 r.
Nr 161, poz. 1106;
ost.zm. Dz.U.
z 2014 r., poz. 1967
Dz.U. z 2008 r.
Nr 78, poz. 465;
ost.zm. Dz.U.
z 2009 r. Nr 144,
poz. 1181
Dz.U. z 2004 r.
Nr 203, poz. 2082;
ost.zm. Dz.U. z 2004
r. Nr 283, poz. 2834
Kodeks kadr i płac
146
WYKAZ NAJWAŻNIEJSZYCH ROZPORZĄDZEŃ DO USTAWY SYSTEMOWEJ
1
2
3
4
10
Rozporządzenie Ministra Finansów z 5 list opada Dz.U. z 2009 r.
2009 r. w sprawie wzoru bankowego dokumentu płat- Nr 202, poz. 1561
niczego należności z tytułu składek, do których poboru
zobowiązany jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych
1 stycznia 2010 r.
11
Rozporządzenie Ministra Pracy i P olityki Społecznej z 23 paździer nika 2009 r . w spr awie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych
i ubezpieczenia zdr owotnego, imiennych r aportów
miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pr acy w szczególnych war unkach lub
o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów
j.t. Dz.U. z 2014 r.,
poz. 1844; ost.zm.
Dz.U. z 2014 r.,
poz. 1957
1 stycznia 2010 r.
12
Rozporządzenie Ministra Pracy i P olityki Społecz- Dz.U. z 2014 r.,
nej z 29 st ycznia 2014 r. w spr awie szczegółowych poz. 156
zasad gospodarki finansowej oraz zasad lokowania
środków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
1 lutego 2014 r.
13
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej Dz.U. z 2014 r.,
z 29 stycznia 2014 r. w sprawie lokowania środków poz. 152
Funduszu Rezerwy Demograficznej
1 lutego 2014 r.
14
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej Dz.U. z 2014 r.,
z 28 st ycznia 2014 r. w spr awie określenia wzoru poz. 146
oświadczenia o st osunkach majątkowych istniejących między ubezpieczonym a jego w spółmałżonkiem
1 lutego 2014 r.
15
Rozporządzenie Ministra Pracy i P olityki Społecz- Dz.U. z 2010 r.
nej z 1 kwietnia 20 10 r. w sprawie wymagań, jakie Nr 75, poz. 479
muszą spełnić płatnicy składek pr zekazujący dokumenty ubezpieczeniowe w for mie dokumentu elektronicznego poprzez transmisję danych
20 maja 2010 r.
16
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Poli- Dz.U. z 2003 r.
tyki Społecznej z 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegó- Nr 141, poz. 1365
łowych zasad umarzania należności z tytułu składek
13 sierpnia
2003 r.
17
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecz- j.t. Dz.U. z 2013 r.,
nej z 21 grudnia 2009 r. w spr awie szczegółowe- poz. 219
go zakresu danych zawartych w centr alnych rejestrach prowadzonych przez Zakład Ubezpieczeń
Społecznych
1 stycznia 2010 r.
18
Rozporządzenie Rady Ministr ów z 2 7 stycznia Dz.U. z 2014 r.,
2014 r. w spr awie określenia wzoru oświadczenia poz. 140
członka otwartego funduszu emer ytalnego o pr zekazywaniu składki do o twartego funduszu emer ytalnego oraz o zapoznaniu się z infor macją dotyczącą powszechnego systemu emerytalnego oraz
informacją dotyczącą otwartych funduszy emer ytalnych
1 lutego 2014 r.
luty 2015
IFK
2
SPIS TREŚCI
USTAWA z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(j.t. Dz.U. z 2013 r., poz. 1442; Dz.U. z 2013 r., poz. 1623; Dz.U. z 2013 r.,
poz. 1662; Dz.U. z 2014 r., poz. 1831) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zapraszamy na warsztaty
5
Rozdział 1. Przepisy ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
KOMENTARZ. Rozdział 1. Przepisy ogólne [art. 1–5] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Rodzaje ubezpieczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Zasada równego traktowania na gruncie ubezpieczeń społecznych . . . . . . . . . . . . .
3. Podmioty wykonujące zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych . . . . . . . . . . . . .
4. Wybrane definicje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1. Ubezpieczony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2. Płatnik składek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3. Przychód . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Wyłączenie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym . . . . . . . . . . . . . . . .
5
8
8
9
9
10
10
10
10
11
Rozdział 2. Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
KOMENTARZ. Rozdział 2. Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym
[art. 6–14]
.......................................................
1. Definicja osoby ubezpieczonej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1. Pracownik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2. Osoba współpracująca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3. Osoba prowadząca pozarolniczą działalność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.4. Twórca, artysta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5. Wspólnicy spółek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Tytuły do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1. Pracowniczy tytuł do ubezpieczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2. Podleganie ubezpieczeniom z tytułu umowy zlecenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3. Pozarolnicza działalność jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń . . . . . . . . .
2.4. Ubezpieczenia członków rad nadzorczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Ubezpieczenie wypadkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Kto może przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych . . . . .
6. Objęcie dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i chorobowym . . . .
7. Zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych – przykłady najczęściej występujących
zbiegów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.1. Umowa o pracę i umowa zlecenia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2. Umowa o pracę i pozarolnicza działalność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
21
21
21
22
23
23
24
24
25
25
27
28
29
29
30
30
30
30
31
INFOR PL S.A.
Adres redakcji: 01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72, tel. 22 530 41 93
Biuro Obsługi Klienta
03-308 Warszawa, ul. Batalionu Platerówek 3, tel. 22 212 07 30, 801 626 666,
e-mail: [email protected], strona: www.sklep.infor.pl
luty 2015
T e r m i n i l o k a l i z ac ja
T e m aT wa r s z TaT ó w
Jak prawidłowo zawierać i rozliczać
umowy zlecenia, o dzieło i inne
umowy cywilnoprawne po zmianie
przepisów od 1 stycznia 2015 r.
6 lutego 2015 r., Warszawa
ko s z T
469 zł (w tym 23% VAT)
P r o wa d z ą c y
Paweł Ziółkowski
w P r o g r a m i e wa r s z TaT ó w
1. Zasada swobody umów
2. Umowa zlecenia
3. Umowa o dzieło
4. Umowy przenoszące prawa autorskie
5. Członkostwo w organach osób prawnych
6. Samozatrudnienie
7. Podatek dochodowy
8. Składki ZUS
9. Omówienie wybranych świadczeń
10. Sesja pytań i odpowiedzi.
Więcej informacji na stronie www.okk.infor.pl
Informacje I zamówIenIa:
www.sklep.infor.pl
[email protected]
22 212 07 30
IFK
165x235_umowy-cywilnoprawne_fc.indd 1
2015-01-20 14:52:33
Terminarz
Ustawa o systemie
ubezpieczeń społecznych 2015
z komentarzem
rachunkowo-sprawozdawczy 2015
dla jednostek sektora finansów publicznych
Oznaczenie
w układzie
chronologicznym
wszystkich dni
ustawowo wolnych
od pracy
Pasek z nazwą
miesiąca
ułatwiający szybkie
przemieszczanie
się pomiędzy
miesiącami
Określenie
czynności
do wykonania
w danym dniu
Miejsce na
osobiste notatki
Wskazanie
przepisów (art., §)
obligujących jednostkę
do wykonania danej
czynności
Wszystkie terminy ważne dla księgowych w 2015 roku!
Do korzystania przez cały rok!
„Terminarz rachunkowo-sprawozdawczy 2015 dla jednostek sektora finansów publicznych”
stanowi pełne kalendarium dla jednostek sektora finansów publicznych.
Publikacja ta z pewnością ułatwi głównemu księgowemu oraz pracownikom służb
finansowo-księgowych przestrzeganie terminów wypełniania nałożonych na nich obowiązków.
www.sklep.infor.pl
22 212 07 30, 801 626 666
[email protected]
D O D A T E K D O N R . 3 / 2 0 15 „ S E R W I S U P P ”
Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych 2015 z komentarzem
Uwidocznienie
w każdym miesiącu
dni wolnych i dni
ustawowo wolnych
od pracy w formie
„macierzowej”
Małgorzata Kozłowska, Mirosław Łobanowski, Piotr Kostrzewa
Stan prawny na 5 lutego 2015 r.

IFK

Transkrypt

Podobne dokumenty

Kasa Rolnic/cjjo rbe/piec/enia Spolec/ncgo O d d / I a ł