dodano: 18-12-2015 SAMOPOMOC I PROFESJONALIZM

dodano: 18-12-2015
SAMOPOMOC I PROFESJONALIZM
Pretekstem i inspiracją do napisania artykułu było moje uczestnictwo w konferencji „Pomoc
profesjonalna i samopomoc w zdrowieniu z uzależnienia od alkoholu”, która odbyła się w
Poznaniu w dniu 27 listopada 2015 r.
Zaniepokojony obserwacjami i doświadczeniem a także opiniom, że psychoterapia
uzależnienia od alkoholu spycha AA na margines, chcę się podzielić własnymi
przemyśleniami dotyczącymi roli Wspólnoty AA i innych ruchów trzeźwościowych w
zdrowieniu z alkoholizmu i możliwości współpracy z placówkami lecznictwa odwykowego.
Najważniejszym powodem do współpracy jest wspólny cel: Anonimowi Alkoholicy (Każda
grupa ma jeden główny cel, nieść posłanie alkoholikowi, który wciąż jeszcze cierpi) i
lecznictwo odwykowe zajmuje się pomaganiem osobom uzależnionym w zaprzestaniu picia i
powrotowi do życia w trzeźwości. Jak zatem wygląda współpraca i motywowanie pacjenta od
strony terapeutów do aktywnego uczestnictwa w mityngach AA. Na początku lat 90 polskie
lecznictwo odwykowe wzorując się na amerykańskich ośrodkach leczenia uzależnień opierało
swoje programy na filozofii Dwunastu Kroków Wspólnoty AA. Głównym celem lecznictwa
było dążenie do utrzymania abstynencji przez pacjenta. Grupy AA zaproszone do współpracy
często znajdowały swoje siedziby na terenie poradni leczenia uzależnień. Jednocześnie
pacjenci poradni byli obligatoryjnie zobowiązani do udziału w czterech zamkniętych
spotkaniach grup AA i pisemnym sprawozdaniu (zachowując anonimowość) z tych spotkań.
W tym celu powstała grupa terapeutyczna, której celem było zapoznanie pacjentów z
ideologią Wspólnoty AA. W owym czasie terapeuci zatrudniani w poradniach leczenia
uzależnień, to w większości trzeźwiejący alkoholicy należący do Wspólnoty AA i aktywni
uczestnicy mityngów. W drugiej połowie lat 90 za sprawą szkoły psychoterapii uzależnień
lecznictwo odwykowe, również ze względu na standardy zaczęło się zmieniać. Zmienił się
rodzaj pacjenta i rodzaj uzależnienia. Do poradni zgłaszali się pacjenci młodsi wiekowo, z
uzależnieniem od kilku substancji oraz pacjenci z podwójna diagnozą. Powstające programy
terapeutyczne uwzględniały ( i uwzględniają nadal ) wartości i idee programu 12 kroków i 12
tradycji AA. W poradni terapeuci nadal zalecali pacjentom uczestnictwo w spotkaniach AA
ale czasami spotykali się z oporem ze strony starszych stażem uczestników tych grup.
Anonimowi Alkoholicy zarzucali niezgodność z kierowaniem na mityngi z tradycjami
Wspólnoty AA (oddziaływanie na zewnątrz opiera się na przyciąganiu, a nie na reklamowaniu
a tym bardziej na wymuszaniu udziału w mityngach). Zarzuty dotyczyły również łamania
anonimowości przez pisanie raportów z tych spotkań oraz stałego powracania do omawiania
pierwszego kroku AA na mityngach dla nowych osób przysyłanych z terapii. Od pacjentów
powracających z mityngów dowiadywaliśmy się także o rywalizacji o prestiż i walkę oto kto
mądrzejszy i skuteczniejszy. Zmiana przepisów i ustaw wykonawczych dla placówek służby
zdrowia „wyprowadziły” grupy samopomocowe i stowarzyszenia
poza siedziby
profesjonalnych placówek zdrowotnych. Coraz większe wymogi rynku i walka o klienta
spowodowały, że terapeuci kończący różne szkoły psychoterapii wnoszą do praktyki leczenia
osób uzależnionych doświadczenia i praktyki nurtów innych niż nauczane w szkołach
psychoterapii uzależnień. Zmienia się także oferta, która poszerza asortyment niesienia
pomocy. Program leczenia uzależnień odszedł również od obligatoryjnego zalecenia
uczestnictwa w mityngach na rzecz propozycji przystąpienia do Wspólnoty jako dodatku do
terapii. Niestety, specyfika leczenia choroby alkoholowej i innych uzależnień, zwłaszcza na
początku terapii wymaga często stosowania dyrektywnych zaleceń a nie propozycji lub
zachęty które są często mało skutecznym środkiem oddziaływań terapeutycznych. Ostatnie
badania wskazują, że 50% pacjentów przerywa leczenie w trakcie trwania terapii, a 90%
przerywa abstynencje w ciągu czterech lat od rozpoczęcia leczenia. Zdajemy sobie również
sprawę z mniejszych chęci uczestnictwa w AA naszych pacjentów. Co dalej ?
Sama terapia nie zawsze jest wystarczającą formą pomocy w osiągnięciu trwałego
utrzymania abstynencji i życia w trzeźwości. Wieloletnie doświadczenia wskazują, że
optymalną drogą do trzeźwienia jest przebycie profesjonalnej terapii uzależnień połączone z
uczestnictwem w spotkaniach AA. Specyficzna relacja, wzajemna pomoc, stosowanie się do
tradycji i realizacja programu Dwunastu Kroków sprawia że alkoholicy odzyskują
samokontrole i zmieniają swoją tożsamość. Stają się trzeźwymi alkoholikami. Częste
spotykanie się alkoholików na mityngach sprzyja identyfikacji ze wspólnotą i innymi
alkoholikami co ułatwia akceptacje własnej osoby. AA dostarcza sprawdzonych przez lata
praktyk. Program Dwunastu Kroków został napisany przez samych alkoholików na podstawie
ich własnych doświadczeń alkoholowych, własnego zachowania i postepowania, własnych
prób i błędów w poszukiwaniu własnej drogi do trzeźwości. Powszechnie cenione wartości
we wspólnocie to uczciwość wobec siebie i innych, solidarność, prawdomówność,
obowiązkowość i odpowiedzialność we wzajemnych relacjach. Zbudowanie poczucia
bezpieczeństwa i wsparcia uczestników uruchamia autorefleksje i zmienia świadomość.
Analizowanie doświadczeń pozwala kształtować tożsamość a nabywanie nowych
umiejętności umożliwia odzyskanie wpływu na własne życie, powrót do wartości i dalszy
rozwój osobowy. Z grupą AA można się identyfikować bez poczucia niższości natomiast
anonimowość wpływa na otwartość w grupie. Relacjonowanie w trakcie mityngu swoich
doświadczeń, uważne przyglądanie się sobie i obserwowanie swoich zachowań daje wgląd w
obszar emocji i uczuć. Program Dwunastu Kroków określa się jako program duchowego
przebudzenia i duchowego rozwoju. W programie dynamicznie współdziałają i łączą się
doświadczenie i wiedza, wiara i uduchowienie, co ma znaczenie terapeutyczne i wyjaśnia
efektywność tego programu. Biorąc pod uwagę powyższe wnioski nie ulega wątpliwości, że
program AA jako uzupełnienie terapii jest dla pacjentów, którzy go zaakceptują prawdziwym
dobrodziejstwem. Warto więc zachęcać pacjentów do czynnego uczestnictwa w AA już na
początku terapii uzależnienia od alkoholu. W podstawowym programie terapii uzależnień od
alkoholu w poradniach odwykowych już w pierwszych dwóch tygodniach leczenia, pacjent
ma możliwość spotkania się na grupie z Trzeźwiejącym Anonimowym Alkoholikiem, który
mówi o własnych doświadczeniach we Wspólnocie. Aby osoby uzależnione miały większą
szanse doświadczać korzyści z udziału we Wspólnocie, należy im proponować udział w AA
nie raz, a kilka razy wracając do tematu tradycji i kroków co jakiś czas. Jednakże procesu
trzeźwienia w ramach spotkań grup AA nie można utożsamiać z terapią uzależnień dlatego, że
w AA każdy z uczestników jest jedynym odpowiedzialnym za własne trzeźwienie i że nie
otrzymuje tam pomocy ze strony profesjonalnego terapeuty.
Niepokojące są w ostatnim czasie informacje o sponsoringu, który przyjmuje formę pracy
terapeutycznej a czasami nawet głębokiej pracy psychologicznej z członkami Wspólnoty. W
każdej dziedzinie pomagania należy pamiętać o najważniejszej zasadzie: „Primum non
nocere” - po pierwsze nie szkodzić.
„Sponsor nie jest terapeutą dla trzeźwiejącego alkoholika, a jedynie dyskretnym
obserwatorem i życzliwym towarzyszem drogi do trzeźwości”.
!
!
!
!
Wiesław Janiak
Certyfikowany Instruktor Terapii Uzależnień