docWsparcie unijne małych i średnich przedsiębiorstw w kontekście
download 
Reklamacja Transkrypt
Wsparcie unijne małych i średnich przedsiębiorstw w kontekście
Tomasz Naruniec Magdalena Raczyńska Wsparcie unijne małych i średnich przedsiębiorstw w kontekście realizacji dokumentów strategicznych województwa warmińsko-mazurskiego Wstęp Sektor małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) odgrywa w gospodarkach krajów rozwiniętych bardzo istotną rolę. Stanowi bowiem ważne źródło wzrostu gospodarczego, a w kontekście regionów przyczynia się do łagodzenia nierównowagi na lokalnych rynkach pracy i do wykorzystania miejscowych czynników produkcji. Według raportu Komisji Europejskiej z września 2012 r., małe i średnie przedsiębiorstwa w liczbie 20,7 mln stanowią aż 98% ogółu wszystkich podmiotów działających w Unii Europejskiej (UE) [Wymenga i inni, 2012, s. 9]. Liczba ta przekłada się zarówno na ilość miejsc pracy oraz na wielkość dochodu narodowego generowanego przez sektor MSP w krajach UE. I tak, szacuje się, że w 2012 r. w małych i średnich przedsiębiorstwach Wspólnoty zatrudnionych było 67% (87 mln) ogółu czynnych zawodowo osób, a wygenerowany przez nie dochód narodowy kształtował się na poziomie 58% [Wymenga i inni, 2012, s. 9]. W Polsce, głównie po procesach transformacyjnych, problematyka małych i średnich przedsiębiorstw nabrała szczególnego znaczenia. Powszechnie akcentuje się istnienie ścisłej zależności pomiędzy rozwojem tego sektora, a rozwojem lokalnym i regionalnym, przekładającym się w konsekwencji na wzrost społeczno-gospodarczy całego kraju [Huczek, 2008, s. 9-10]. Niestety jednym z głównych problemów, z jakimi borykają się chcące rozwijać swą działalność małe i średnie przedsiębiorstwa w Polsce, jest wciąż trudny dostęp do kapitału, co jest szczególnie widoczne w przypadku przedsiębiorstw nowo powstałych oraz Mgr, Katedra Organizacji i Zarządzania, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, [email protected], 10-720 Olsztyn, ul. R. Prawocheńskiego 3 Mgr, Katedra Organizacji i Zarządzania, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, [email protected], 10-720 Olsztyn, ul. R. Prawocheńskiego 3 490 Tomasz Naruniec, Magdalena Raczyńska znajdujących się w fazie wczesnego rozwoju [Mikołajczyk, Krawczyk, 2006, s. 77]. Sytuacja ta skutkuje m.in. ograniczaniem inwestowania w urządzenia produkcyjne, brakiem zwiększania zatrudnienia, czy niewprowadzaniem nowych, innowacyjnych produktów na rynek [Wyciślok, 2012, s. 21]. Dlatego tak istotna w tej kwestii staje się przede wszystkim rola państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego, których działania powinny koncentrować się na zapewnianiu sektorowi MSP wszechstronnej pomocy, tak aby jego rozwój wpływał na umocnienie strategicznych obszarów regionów i w konsekwencji determinował rozwój całego kraju. Obok różnorodnych form wsparcia tj. zmniejszenie i uproszczenie obowiązków administracyjnych, podatkowych oraz w zakresie rachunkowości czy modyfikacji prawa handlowego i cywilnego, istotną rolę odgrywają programy wsparcia finansowego ze środków wspólnotowych. Głównym celem analizy było zidentyfikowanie branż sektora małych i średnich przedsiębiorstw województwa warmińsko-mazurskiego, którym przyznano środki w latach 2007-2013 w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury oraz ocena zgodności kierunków alokacji przyznanych środków z założeniami Strategii Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Województwa Warmińsko-Mazurskiego do roku 2020. 1. Podstawowe dane o sektorze MSP Sektor małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) bywa w literaturze różnie definiowany, a sposób jego określania zależy od państwa czy instytucji go badającej. Dlatego, mimo iż zwrot “małe i średnie przedsiębiorstwa” jest powszechnie używany, to definicje przyjmowane przez różne instytucje są często rozbieżne [Oliński, 2009, s. 7]. Podstawowym kryterium zaliczania danego przedsiębiorstwa do sektora MSP jest zatrudnienie. Często uzupełnia się to kryterium o dodatkowe, tj. rodzaj prowadzonej działalności (sektor lub branża gospodarki) czy wielkość rocznych przychodów [Mikołajczyk, Krawczyk, 2006, s. 69]. Dnia 6 maja 2003 r. na mocy Zalecenia nr 2003/361/EC wydanego przez Komisję Europejską, ujednolicono we Wspólnocie sposób definiowania małej i średniej firmy oraz wprowadzono pojęcie mikroprzedsiębiorstwa [Majewski, 2005, s. 125-126]. Zgodnie z tym zaleceniem, do kategorii małych przedsiębiorstw zalicza się podmioty zatrudniające Wsparcie unijne małych i średnich przedsiębiorstw w kontekście… 491 mniej niż 50 pracowników, o rocznych przychodach netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczających 10 mln euro lub o sumie aktywów bilansu na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekraczających 10 mln euro. Za przedsiębiorstwa średnie uważa się podmioty zatrudniające mniej niż 250 pracowników o rocznych przychodach netto nie przekraczających 50 mln euro lub sumie aktywów bilansu nie przekraczających 43 mln euro. Wspomniane zalecenie wprowadziło także po raz pierwszy do słownika ekonomicznego definicję mikroprzedsiębiorstwa. Do tej kategorii zalicza się firmy zatrudniające mniej niż 10 osób, wykazujące roczne przychody netto nie większe niż 2 mln euro lub których suma aktywów bilansu nie przekraczała w poprzednim roku obrotowym 2 milionów euro [Majewski, 2005, s. 126-127]. Według 14 Raportu o stanie sektora MSP w Polsce opublikowanego przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości w 2011 r., spośród 1,67 mln wszystkich przedsiębiorstw, podmioty sektora MSP stanowią 99,8%, przy czym aż 96% to mikrofirmy. Obserwując długoterminowe dane, można zauważyć, że liczba przedsiębiorstw tego sektora w Polsce systematyczne rośnie, jednakże tempo tego wzrostu, które w latach 2003-2009 wyniosło 7,4% jest niższe niż w Unii Europejskiej (odpowiednio 11,6%). Przedsiębiorstwa sektora MSP generują co roku ok. połowę polskiego PKB, w czym same mikroprzedsiębiorstwa prawie jedną trzecią. Sektor małych i średnich przedsiębiorstw generuje ponadto większość miejsc pracy. Szacuje się, że 7 na 10 zatrudnionych osób pracuje właśnie w przedsiębiorstwie zaliczanym do MSP [Raport o stanie MSP w Polsce, 2011 s. 17-20]. Sektor małych i średnich przedsiębiorstw w województwie warmińsko-mazurskim na koniec 2008 r. liczył ok. 115,7 tys. podmiotów (ponad 99% ogólnej liczby przedsiębiorstw województwa). Około 94% wszystkich przedsiębiorstw stanowiły mikroprzedsiębiorstwa. Firmy zarejestrowane w województwie warmińsko-mazurskim jako podmioty sektora MSP stanowiły w omawianym czasie zaledwie 3,1% ogółu tych podmiotów w Polsce, co plasowało Warmię i Mazury na 13 miejscu w kraju. Pomimo niewielkiego udziału przedsiębiorstw MSP Warmii i Mazur w liczbie krajowych przedsiębiorstw sektora MSP, ich liczba od roku 2002 systematycznie rosła, co było podstawą do wyliczenia tempa tego wzrostu na poziomie 7,4%. Spośród ogółu podmiotów gospodarczych sektora MSP funkcjonujących na terenie województwa w 2008 r., 492 Tomasz Naruniec, Magdalena Raczyńska ponad 95% stanowiły przedsiębiorstwa prywatne. Pozostałe 4,9% zaliczyć można było do sektora publicznego (m.in. jednostki funkcjonujące w obrębie administracji publicznej, edukacji czy ochrony zdrowia) [Waldziński, Śledź, 2009, s. 22-24]. 2. Znaczenie Strategii Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Województwa Warmińsko-Mazurskiego do roku 2020 w wyznaczaniu kierunków wsparcia sektora MSP Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Województwa Warmińsko-Mazurskiego do roku 2020 (Strategia) jest dokumentem, nad którym prace zostały podjęte już w połowie 1999 r. na mocy uchwały Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego. W pierwotnym kształcie określała ona cele i działania przewidziane do wykonania w latach 2000-2015. W roku 2004, wraz z akcesją Polski do Unii Europejskiej i wynikającymi z tego faktu zmianami w otoczeniu województwa, zauważono potrzebę aktualizacji założeń Strategii. Podstawą do aktualizacji Strategii była również diagnoza głównych problemów województwa, dokonana poprzez analizę syntetycznych mierników poziomu rozwoju regionów Polski. Przeprowadzona diagnoza wykazała m.in., że Warmia i Mazury utraciły swoją konkurencyjność względem innych regionów w kraju. Produkt Krajowy Brutto (PKB) na jednego mieszkańca w województwie warmińsko-mazurskim był w latach 1995-2002 jednym z najniższych w kraju, wyprzedzając na koniec 2002 r. tylko poziom PKB na mieszkańca generowany przez województwo opolskie i podkarpackie. Województwo warmińsko-mazurskie miało ponadto, w porównaniu do innych województw, niewielki udział w tworzeniu Produktu Krajowego Brutto, wyprzedzając jedynie województwo świętokrzyskie, podlaskie, lubuskie i opolskie. Niekorzystnie też na tle innych województw kształtowała się w warmińsko - mazurskim w latach 2000-2005 stopa bezrobocia, wynosząc corocznie średnio o 10 punktów procentowych więcej niż stopa w całym kraju. Przytoczony poziom wskaźników skutkował m.in. niskim poziomem atrakcyjności inwestycyjnej województwa. Negatywnym zjawiskiem był również niski regionalny poziom popytu wewnętrznego, niski poziom przedsiębiorczości, a także niski poziom konkurencyjności przedsiębiorstw, w tym tych z sektora MSP [Strategia…, 2005, s. 13-14]. Na potrzeby Strategii przeprowadzono analizę SWOT gospodarki i innowacyjności województwa warmińsko-mazurskiego. Analiza wy- Wsparcie unijne małych i średnich przedsiębiorstw w kontekście… 493 kazała, iż najmocniejszymi stronami regionu w tych obszarach są: jego branżowo-przemysłowe zróżnicowanie, obecność dużych krajowych i zagranicznych przedsiębiorstw, a także istnienie branż o szczególnym potencjale innowacyjnym. Za takie obszary uznano m.in. przemysł meblarski, turystykę czy przetwórstwo rolno-spożywcze. Wyszczególniając słabe strony gospodarki i innowacyjności Warmii i Mazur zauważono jednak, iż pomimo że np. turystyka wykazywała duży potencjał innowacyjny, jednak w regionie dominowała słaba oferta i jakość tych usług. Wskazano także m.in. na występowanie nielicznych powiązań między światem nauki a przedsiębiorstwami, niewielką skłonność do budowania więzi międzyorganizacyjnych czy brak regionalnego spójnego systemu wspierania innowacji, a także rozwoju i transferu technologii do sektora MSP. Szansy na poprawę sytuacji gospodarczej regionu upatrywano przede wszystkim w ożywieniu gospodarczym, które mogłoby być skutkiem wzrostu zainteresowania kapitału zewnętrznego, czy wzrostu całorocznego popytu wewnętrznego na ofertę turystyczną regionu, a także wzrostu możliwości eksportowych [Strategia…, 2005, s. 22]. Aby znacząco polepszyć sytuację regionu, określono cel główny Strategii i wyznaczono trzy priorytety strategiczne. Za cel główny Strategii obrano “Spójność ekonomiczną, społeczną i przestrzenną Warmii i Mazur z regionami Europy". Aby realizować cel główny Strategii, podejmuje się działania w trzech obszarach: „konkurencyjna gospodarka”, „otwarte społeczeństwo”, „nowoczesne sieci”. Obszary te nazwano priorytetami strategicznymi [Strategia…, 2005, s. 25]. Z uwagi na cel badawczy artykułu, skoncentrowano się na realizacji pierwszego priorytetu, celowo pomijając realizację dwóch kolejnych. Dla priorytetu „konkurencyjna gospodarka” wytyczono trzy główne cele strategiczne: wzrost konkurencyjności gospodarki, wzrost aktywności społecznej oraz wzrost liczby i jakości powiązań sieciowych. Każdy z tych celów następnie zoperacjonalizowano, by w końcu wyznaczyć dla nich właściwe działania [Strategia…, 2005, s. 26-27]. Niektóre z celów operacyjnych Strategii i przewidzianych dla ich wykonania działań istotnie powiązane są z rozwojem przedsiębiorstw regionu, w tym tych z sektora MSP. Dotyczy to w szczególności celu „wzrost konkurencyjności gospodarki”. Aby zrealizować ten cel, podkreśla się w Strategii konieczność wzrostu konkurencyjności firm, a także wzrostu liczby miejsc pracy, wzrostu potencjału turystycznego, wzrostu poten- 494 Tomasz Naruniec, Magdalena Raczyńska cjału instytucji otoczenia biznesu, wspierania systemu produkcji i promocji wytwarzanej w regionie żywności wysokiej jakości, wzrostu konkurencyjności usług dla starzejącego się społeczeństwa czy tworzenia społeczeństwa informacyjnego [Strategia…, 2005, s. 27-30]. Jednym z dokumentów wykonawczych Strategii jest Regionalny Program Operacyjny Warmia i Mazury na lata 2007-2013 (RPO WiM 2007-2013). Dokument ten określa tzw. branże strategiczne województwa warmińsko-mazurskiego, do których powinno być skierowane wsparcie unijne, tak aby korelowało ono z potrzebami regionu, szczególnie w kontekście priorytetu „wzrost konkurencyjności”. 3. Wybrane formy pomocy unijnej skierowane do sektora MSP Potrzebę ciągłego rozwoju i umacniania sektora MSP państw członkowskich zauważono we Wspólnocie już w latach 80. ubiegłego stulecia, kiedy to sektor MSP jednoczącej się Europy został objęty szczególnymi regułami konkurencji. Zawarty w lutym 1992 r. w Maastricht Traktat o Unii Europejskiej jednoznacznie wskazywał konieczność tworzenia sprzyjających warunków do rozwoju tego sektora. Niezwykle istotnymi z punktu widzenia polityki UE wobec MSP okazały się być też założenia zawarte w Strategii Lizbońskiej przyjętej w 2000 r. Za jej cel główny przyjęto transformację gospodarki Unii w najbardziej konkurencyjną na świecie, zdolną do utrzymania zrównoważonego wzrostu, zachowania społecznej spójności, a także stworzenia większej liczby miejsc pracy [Huczek, 2008, s. 13]. By zrealizować ten cel, zastosowano szereg działań zmierzających do umocnienia zdolności konkurencyjnej gospodarki Wspólnoty, dających podłoże do powstania różnorodnych programów wsparcia [Huczek, 2008, s.14]. Jedną z form unijnego wspierania przedsiębiorstw, w tym sektora MSP, są fundusze strukturalne. Fundusze strukturalne to instrumenty Polityki Strukturalnej UE, ukierunkowane na świadczenie pomocy w restrukturyzacji oraz modernizacji gospodarek krajów Wspólnoty. Podstawowym celem pomocy płynącej z funduszy jest zwiększanie spójności społecznej i ekonomicznej Unii, poprzez skierowanie jej do sektorów gospodarki i regionów, które bez wsparcia nie byłyby w stanie zbliżyć się do średniego poziomu ekonomicznego w UE [www.fundu szestrukturalne.gov.pl, dostęp dnia 05.01.2013]. W latach 2000-2006 istniały cztery fundusze strukturalne: Europejski Fundusz Społeczny, Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rol- Wsparcie unijne małych i średnich przedsiębiorstw w kontekście… 495 nej, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego oraz Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa. Pierwszym okresem, w którym Polska wykorzystywała środki funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności1 były lata 2004-2006, w których Polska otrzymała 12,8 mld euro [www.funduszeonline.pl, dostęp dnia 05.01.2013]. W wyniku reformy polityki spójności m.in. ograniczono liczbę funduszy strukturalnych do dwóch. I tak, na lata 2007-2013 przewidziano istnienie tylko Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego [http://ec.europa.eu/polska, dostęp dnia 05.01.2013]. Polityka wsparcia sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce związana z wykorzystaniem właściwych funduszy strukturalnych, określona została w Narodowej Strategii Spójności2. Narzędziem realizacji Narodowej Strategii Spójności są tzw. programy operacyjne, w ramach których przyznawana jest Polsce pomoc finansowa [Huczek, 2008, s.19]. Programy operacyjne realizowane są w poszczególnych województwach w ramach właściwych Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO). Szacuje się, że na koniec 2013 r. budżet wszystkich 16 RPO wyniesie ok. 16 mld euro, uwzględniając tylko środki z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. W ramach RPO ubiegać się można o wsparcie na wiele typów inwestycji m.in. z zakresu ochrony zdrowia, edukacji, ochrony środowiska, infrastruktury drogowej, sportu, turystyki, kultury czy społeczeństwa informacyjnego [http://www.funduszeonline.pl, dostęp dnia 05.01.2013]. 4. Wykorzystanie środków w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na lata 2007-2013 Regionalny Program Operacyjny Warmia i Mazury na lata 20072013 (RPO WiM 2007-2013) jest dokumentem planistycznym o charakterze wykonawczym, którego cel główny oraz cele szczegółowe wynikają Fundusz Spójności jest odrębnym instrumentem finansowym Unii Europejskiej, wdrażanym jednak na poziomie wybranych Państw a nie regionów, którego celem jest wspomaganie integracji krajów słabiej rozwiniętych poprzez budowę m.in. sieci transportowych oraz obiektów ochrony środowiska o ponadregionalnym znaczeniu. 2 Narodowa Strategia Spójności, a właściwie Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 2007-2013 to dokument strategiczny, w którym określone są priorytety i obszary wykorzystania funduszy unijnych (Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności) wraz z systemem ich wdrażania [Huczek, 2008, s. 19]. 1 496 Tomasz Naruniec, Magdalena Raczyńska z zapisów Strategii Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Województwa Warmińsko - Mazurskiego do roku 2020, stanowiąc istotny instrument jej wdrażania [Regionalny Program Operacyjny…, 2007, s. 5]. Za priorytet dla realizacji celów Strategii określono w ramach RPO WiM 2007-2013 czynniki wpływające na wzmocnienie potencjału rozwojowego województwa warmińsko-mazurskiego oraz jego konkurencyjność, w efekcie prowadzące do zmian w strukturze gospodarki. Do czynników tych zaliczono wzrost udziału sektora usług rynkowych i przemysłu, a także wzrost udziału województwa w nowoczesnych sieciach (komunikacyjnych, teleinformatycznych, infrastrukturalnych i środowiska przyrodniczego) [Regionalny Program Operacyjny…, 2007, s. 54]. Na podstawie powyższych założeń oraz dokumentów strategicznych, ustalono cel główny RPO WiM 2007-2013 jako „Wzrost konkurencyjności gospodarki oraz liczby i jakości powiązań sieciowych", a także wynikające z niego cele szczegółowe oraz osie priorytetowe [Regionalny Program Operacyjny…, s. 56-58]: 1) „wzrost konkurencyjności firm, produktów i usług"; cel realizowany przez osie priorytetowe Przedsiębiorczość oraz Turystyka, 2) „wyższa konkurencyjność województwa jako miejsca pracy i życia"; cel realizowany przez osie priorytetowe Infrastruktura społeczna oraz Rozwój, restrukturyzacja i rewitalizacja miast, 3) „poprawa połączeń sieciowych województwa warmińsko – mazurskiego"; cel realizowany przez osie priorytetowe Infrastruktura transportowa regionalna i lokalna, Środowisko przyrodnicze, Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego. Ze względu na określony cel badań, skupiono uwagę na osi priorytetowej Przedsiębiorczość, Działanie 1.1. Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, Poddziałanie 1.1.9 Inne inwestycje w przedsiębiorstwa. Utworzenie osi priorytetowej Przedsiębiorczość było wynikiem zidentyfikowanych potrzeb gospodarki regionu (m.in. w Strategii) oraz konieczności wzmocnienia gospodarki województwa i zapewnienia miejsc pracy zarówno dla osób dotkniętych bezrobociem, jak i młodzieży wchodzącej na rynek pracy. Istotną, a właściwie kluczową rolę w realizacji założonych celów, odegrać miały przedsiębiorstwa sektora prywatnego, a w szczególności sektor MSP [Regionalny Program Operacyjny…, 2007, s. 69]. Wsparcie unijne małych i średnich przedsiębiorstw w kontekście… 497 Z uwagi na konieczność szybkiego wdrażania działań w zakresie wzrostu konkurencyjności regionu, wsparcie założone w tej osi miało koncentrować się na obszarach o podwyższonym potencjale rozwojowym, w dziedzinach o wyższych możliwościach konkurencyjnych i tożsamych z branżami strategicznymi dla rozwoju województwa, tj. przedsiębiorstw przemysłowych wykorzystujących w produkcji nowoczesne technologie, w szczególności branż przemysłu rolno-spożywczego (żywność i napoje), meblarskiego, drzewnego i stolarki drewnianej. Z drugiej strony, wsparcie z założenia miało być skierowane na usługi rynkowe, a w szczególności usługi sanatoryjne, odnowę biologiczną, rehabilitację, usługi zdrowotne i socjalne dla ludzi starszych, a także inwestycje w zakresie usług finansowych, rachunkowych i logistycznych. Dla branż turystycznej i ICT - z uwagi na ich znaczenie dla rozwoju regionu - przewidziane zostały odrębne osie priorytetowe, odpowiednio oś Turystyka i oś Społeczeństwo Informacyjne [Regionalny Program Operacyjny…, 2007, s. 70]. Należy zauważyć, iż w założeniu RPO WiM 2007-2013 ukierunkowany jest na przedsięwzięcia wpływające na rozwój organizacji, a nie ich utrzymanie. Ze wsparcia wykluczone zostały także inwestycje o negatywnym wpływie na środowisko naturalne [Regionalny Program Operacyjny…, 2007, s. 70]. Poddziałanie 1.1.9 stanowiące element obszaru priorytetowego Przedsiębiorczość skierowane zostało do mikro, małych i średnich przedsiębiorstw zdefiniowanych w Rozporządzeniu Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r., uznającym niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu [Dz. U. L 214 z 9.08.2008 r.], [Szczegółowy opis osi priorytetowej…, 2007, s. 44]. Za cel poddziałania przyjęto „Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, który będzie realizowany poprzez działania przyczyniające się do podniesienia zdolności inwestycyjnych istniejących podmiotów gospodarczych poprzez systemy dotacji inwestycyjnych służących rozwojowi, a nie bieżącemu utrzymaniu działalności'' [Szczegółowy opis osi priorytetowej…, 2007, s. 42]. Wśród rodzajów projektów kwalifikujących się do dofinansowania wyróżniono następujące [Szczegółowy opis osi priorytetowej…, 2007, · s. 43]: 498 Tomasz Naruniec, Magdalena Raczyńska 1) rozbudowa lub rozszerzenie zakresu działalności gospodarczej przedsiębiorstwa, 2) dokonywanie zasadniczych zmian produkcji, procesu produkcyjnego lub zmiana w zakresie świadczenia usług, 3) zakup urządzeń niezbędnych do unowocześnienia i rozwoju działalności przedsiębiorstwa. Planowana alokacja środków finansowych na poddziałanie 1.1.9 ustalona została na poziomie 186 227 230,46 EUR, z czego 79 146 573,46 EUR stanowią środki pozyskane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, a 13 967 042,00 EUR środki pochodzące z budżetu państwa. Wkład własny przedsiębiorstw, które miały uzyskać dofinansowanie, zaprojektowano na poziomie 93 113 615,00 EUR [Szczegółowy opis osi priorytetowej…, 2007,s 44]. Z dofinansowania w ramach poddziałania 1.1.9 Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na lata 2007-2013 (w ramach zorganizowanych konkursów nr 1/08/1.1.9, 1/09/1.1.9/ 1/10/1.1.9) skorzystało łącznie 688 przedsiębiorstw sektora MSP (zobacz tablica 1). Największym beneficjentem środków w ramach poddziałania 1.1.9 były przedsiębiorstwa branży budowlanej. W 2008 r. stanowiły one ponad 16% wszystkich wspartych organizacji, a w 2009 r. ponad 17%. Spośród strategicznych dla rozwoju regionu warmińsko - mazurskiego gałęzi gospodarki, największy udział w strukturze firm wspartych dofinansowaniem uzyskała branża usług zdrowotnych, a w szczególności: placówki stomatologiczne, diagnostyki USG, kardiologiczne czy okulistyczne. Umiarkowanym wsparciem cieszyły się branże: drzewna i meblarska, których projekty w 2008 r. łącznie stanowiły blisko 9% w strukturze wspartych przedsiębiorstw. Wsparcie unijne małych i średnich przedsiębiorstw w kontekście… 499 Tablica 1. Alokacja środków RPO WiM 2007-2013 w ramach konkursów na poddziałanie 1.1.9 w ujęciu branżowym Liczba Liczba wspar- Liczba wsparwspartych tych przedtych przedprzedsięBranża działalności siębiorstw w siębiorstw w biorstw w konkursie nr konkursie nr konkursie nr 1/08/1.1.9 1/09/1.1.9 1/10/1.1.9 Branże o największym potencjale rozwojowym w województwie warmińskomazurskim Przemysł rolno - spożywczy 6 15 7 Przemysł meblarski 10 9 11 Przemysł drzewny i stolarki 5 5 6 drewnianej Usługi sanatoryjne 0 0 0 Odnowa biologiczna 2 4 3 Rehabilitacja 1 0 0 Usługi zdrowotne 21 26 37 Usługi socjalne (domy opieki) 0 1 3 Usługi biznesowe (w tym finansowe, rachunkowe, bizne5 6 6 sowe, podatkowe, audyt) Usługi logistyczne 1 0 2 RAZEM 51 66 75 Pozostałe branże o znaczącym udziale w strukturze dofinansowania przedsięwzięć w ramach konkursów nr 01/08/1.1.9, 01/09/1.1.9/01/10/1.1.9 Branża budowlana 28 47 29 Branża motoryzacyjna 15 42 20 Edukacja, szkolenie 3 6 8 Produkcja wyrobów z betonu 6 4 7 Produkcja wyrobów z tworzyw 6 5 9 sztucznych Usługi projektowe i geodezyjne 2 7 3 Usługi weterynaryjne 1 7 3 Sport i rekreacja 2 15 20 Reklama, promocja, PR 2 6 4 Pozostałe 58 67 64 RAZEM 123 206 167 OGÓŁEM 174 272 242 Źródło: opracowanie własne na podstawie: [Regionalny Program Operacyjny Warmia i Mazury na lata 2007-2013]. 500 Tomasz Naruniec, Magdalena Raczyńska W kolejnych latach odsetek firm przemysłu drzewnego i meblarskiego zanotował spadek i wynosił w 2009 r. ok. 5%, a w 2010 r. ok. 8%. Nieco gorzej wygląda sytuacja dla branży rolno-spożywczej, która jedynie w 2009 r. osiągnęła poziom ponad 5% udziału w ogólnej strukturze beneficjentów konkursów poddziałania 1.1.9. Łącznie przedsiębiorstwa prowadzące działalność gospodarczą w sektorach strategicznych dla rozwoju gospodarki regionu stanowiły odpowiednio w latach 2008-2010 około 29% ogólnej liczby beneficjentów, kolejno 25% oraz 31%. Wśród pozostałych przedsiębiorstw sektora MSP, które uzyskały dofinansowania na przedsięwzięcia objęte konkursem, oprócz wcześniej wymienionej branży budowlanej, duży udział w strukturze beneficjentów stanowiły firmy branży motoryzacyjnej, a w szczególności: warsztaty, serwisy, myjnie samochodowe i stacje diagnostyczne. Stanowiły one w 2008 r. około 9%, w 2009 r. blisko 15,5% oraz w 2010 r. około 8%. Na uwagę zasługuje również systematyczny wzrost udziału firm z zakresu sportu i rekreacji. W 2008 r. ich udział w ogólnej strukturze wynosił ok. 1%, w 2009 r. 5,5% a ramach konkursu nr 1/10/1.1.9 ponad 8%. Przedsiębiorstwa sektora MSP, nie prowadzące działalności w branżach strategicznych gospodarki regionu, które uzyskały wsparcie w ramach konkursów RPO WiM 2007-2009 poddziałanie 1.1.9, stanowiły w latach 2007-2009 odpowiednio około 71%, 75% oraz 69% w ogólnej strukturze beneficjentów. Zakończenie W założeniach Strategii Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Województwa Warmińsko-Mazurskiego do roku 2020 oraz Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na lata 2007-2013, wsparcie finansowe przeznaczone dla przedsiębiorstw, w głównej mierze miało być skierowane do przedstawicieli branż o największym potencjale rozwoju z punktu widzenia gospodarki regionu. Przeprowadzona diagnoza wykazała, iż firmy prowadzące działalność w branżach strategicznych stanowiły od 25 do 31% wszystkich wspartych finansowo przedsiębiorstw. Wskaźnik ten osiągnął swój poziom w głównej mierze dzięki przedsiębiorstwom świadczącym usługi zdrowotne, które w 2010 r. stanowiły około 50% wszystkich beneficjentów działających w branżach strategicznych. Warto jednak zauważyć, iż z punktu widzenia zapisów Strategii za branżę o wysokim potencjale rozwojowym uznano usługi zdrowotne skierowane do osób starszych. Wsparcie unijne małych i średnich przedsiębiorstw w kontekście… 501 Tymczasem, ze wsparcia nie skorzystały placówki specjalizujące się w geriatrii, a gabinety i kliniki reprezentujące inne specjalizacje, jak np. stomatologiczne, diagnostyki USG, kardiologiczne czy okulistyczne. Trudno więc uznać, że dofinansowanie tych przedsięwzięć jest zbieżne z zapisami Strategii. Praktyczny brak wsparcia zaobserwować można w przypadku działalności dotyczących usług sanatoryjnych i rehabilitacyjnych. W ramach trzech konkursów zaledwie jeden dofinansowany projekt dotyczył rozwoju usług rehabilitacji, a żaden poprawy konkurencyjności sanatoriów. Stosunkowo niewielkie wsparcie trafiło do przedsiębiorstw reprezentujących drzewną oraz meblarską gałąź gospodarki. Zjawisko to jest tym bardziej dziwne z uwagi na fakt, iż region Warmii i Mazur uważany jest za zagłębie branży meblarskiej w Polsce. Z drugiej strony, wysoki wskaźnik wsparcia uzyskały przedsiębiorstwa branży budowlanej, która również stanowi istotny element gospodarki województwa warmińsko-mazurskiego, zarówno pod względem tworzonych miejsc pracy jak i generowania PKB. Nie jest ona jednak uznawana za branżę o strategicznym znaczeniu dla rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego. Reasumując, za głównych beneficjentów poddziałania 1.1.9 RPO WiM 2007-2013 uznać można przedsiębiorstwa reprezentujące branże budowlaną, motoryzacyjną i medyczną, które nie stanowią rodzajów działalności uznanych za strategiczne z punktu widzenia rozwoju oraz poprawy konkurencyjności gospodarki regionu Warmii i Mazur. Dlatego też uznano, iż kierunki alokacji przyznanych środków jedynie w niewielkim stopniu są zgodne z założeniami Strategii Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Województwa Warmińsko-Mazurskiego do roku 2020 czy też zapisami Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na lata 2007-2013. Literatura 1. Huczek M. (2008), Wspieranie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw przez Unię Europejską na przykładzie Małopolski, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanitas” nr 2/28. 2. Majewski R. (2005), Ewolucja definiowania małych i średnich przedsiębiorstw w Unii Europejskiej, „Studenckie Prace Prawnicze, Administracyjne i Ekonomiczne” nr 3. 3. Mikołajczyk B., Krawczyk M. (2006), Sektor przedsiębiorstw mikro, ma- 502 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. Tomasz Naruniec, Magdalena Raczyńska łych i średnich w krajach Unii Europejskiej, „Studia Europejskie” nr 2/2006. Oliński M. (2008), Wspieranie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w regionie Warmii i Mazur, Fundacja „Wspieranie i Promocja Przedsiębiorczości na Warmii i Mazurach”, Olsztyn. Raport o stanie małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce (2011), PARP, Warszawa. Regionalny Program Operacyjny Warmia i Mazury na lata 2007-2012 (2007), Zarząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego. Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Województwa WarmińskoMazurskiego do roku 2020 (2005), Zarząd Województwa WarmińskoMazurskiego. Szczegółowy opis osi priorytetowej „Przedsiębiorczość” Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na lata 2007 - 2013 (2007), Zarząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego. Waldziński D., Śledź D. (red.) (2011), Rola małych i średnich przedsiębiorstw w gospodarce województwa warmińsko-mazurskiego (w kontekście zarządzania zmianą gospodarczą), Instytut Badań i Analiz, Olsztyn. Wyciślok J. (2012), Małe i średnie przedsiębiorstwa- kwestią kluczową dla zapewnienia wzrostu gospodarczego i zatrudnienia w krajach Unii Europejskiej, materiał Kongresowy: II Europejski Kongres Małych i Średnich Przedsiębiorstw, 24-27 września 2012 r. Regionalna Izba Gospodarcza w Katowicach. Wymenga P., Spanikova V., Barker A., Konings J., Canton E. (2012), EU SMEs in 2012: at the crossroads. Annual report on small and mediumsized enterprises in the EU, 2011/12, Rotterdam. http://www.funduszestrukturalne.gov.pl/Podstawowe+informacje/, dostęp dnia 05.01.2013. http://www.funduszeonline.pl/16175.dhtml, dostęp dnia 05.01.2013. http://www.funduszeonline.pl/2519.dhtml, dostęp dnia 05.01,2013. http://ec.europa.eu/polska/possibilities_for_funding/funds/index_pl. htm, dostęp dnia 05.01.2013. Streszczenie W artykule poruszono problematykę wsparcia małych i średnich przedsiębiorstw województwa warmińsko-mazurskiego z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Wyszczególniono branże sektora MSP, które były głównymi beneficjentami pomocy przyznawanej w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na lata 2007-2013. Przeanalizowano także, czy Wsparcie unijne małych i średnich przedsiębiorstw w kontekście… 503 wsparcie przyznawane w ramach programu trafia do branż, które w „Strategii Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Warmii i Mazur do roku 2020” określone zostały jako branże strategiczne, wpływające na zwiększenie konkurencyjności całego regionu. Słowa kluczowe Warmia i Mazury, fundusze strukturalne, konkurencyjność EU support for small and medium enterprises in the context of implementation of strategic documents of Warmia and Mazury (Summary) This paper addresses the issues of support for small and medium-sized enterprises of Warmia-Mazury from European Union structural funds. Trades of the SME sector, which were the main beneficiaries of aid under the Regional Operational Program Warmia and Mazury 2007-2013, were specified. I was also examined whether the support granted under the Program goes to the industries, which in the "Strategy for Socio-Economic Development of Warmia and Mazury to 2020" were defined as strategic industries, affecting the increase of competitiveness of the entire region. Keywords Warmia and Mazury, structural funds, competitiveness
