Zarządzanie projektem inwestycyjnym

Zarządzanie projektem
inwestycyjnym
Wykład 2
Motywy inwestowania przez podmioty
gospodarcze
• start-up, greenfield project
• powiększanie rozmiarów i zakresu dotychczasowej działalności
gospodarczej
• wprowadzanie na rynek nowych produktów
• dywersyfikacja działalności
• wymiana aktywów
• wdrażanie nowych technologii
• dostosowywanie się do zmian przepisów prawnych
• odpowiedź na działania konkurencji
• ograniczanie kosztów
Haus 2003, s. 301
Podstawowe pojęcia:
• Inwestycja – „długookresowe, obarczone ryzykiem alokowanie
zasobów ekonomicznych (w postaci nakładów inwestycyjnych) w celu
osiągnięcia korzyści w przyszłości”
• Nakład - alokacja kapitału – własnego i obcego poprzez nakłady
inwestycyjne w aktywa)
• Korzyść - oczekiwany efekt z realizacji inwestycji
• Czas - okres zaangażowania kapitału oraz uzyskiwania korzyści
• Ryzyko - możliwość wystąpienia odchyleń od wartości oczekiwanej
planowanych nakładów i kosztów, korzyści z okresu zaangażowania
kapitału, długości cyklu życia inwestycji
Rodzaje inwestycji ze względu na typ obiektu
• Rzeczowe
• Finansowe (kapitałowe) (Rogowski 2013, s. 27)
Lub (Wiśniewski 2008, s. 28):
• Rzeczowe
• Finansowe
• Niematerialne
Rogowski 2013, s. 27
Inwestycje strategiczne, systemowe i operacyjne
(Drobniak 2002, s. 21)
Rodzaj inwestycji
Strategiczne
Systemowe
Operacyjne
Zakres czasowy
2-5
1 do 2 lat
Do 1 roku
Stopień zmiany dla
klienta
Wysoki
Średni
Niski
Kompleksowość
Wysoka
Średnia
Niska
Efekty inwestycji
Wpływ odczuwalny
wewnątrz organizacji
i w jej otoczeniu
Wpływ odczuwalny
w większości obszarów
organizacji
Wpływ ograniczony do
jednego obszaru
funkcjonalnego
Organizacji
Charakter
uzyskanej
zmiany
Zmiana tego, co jest
dostarczane przez
organizację (np. nowy
produkt)
Zmiana sposobu
wykonywania
danego procesu/produktu
(np. system poprawy
jakości)
Zmiana osób, miejsca,
czasu i środków związanych
z wykonywaniem danego
procesu (np. reorganizacja
linii produkcyjnej)
Czym jest projekt inwestycyjny?
• Opracowanie
• Procesowe odwzorowanie inwestycji
• Ma: punkty startu i zakończenia, jasno zdefiniowany cel, określone
zasoby
• Jednorazowe działanie
• Przedsięwzięciem jednokrotne, celowe, złożone, ograniczone,
specyficznie zorganizowane, prowadzące do urzeczywistnienia zmiany
Czym jest przedsięwzięcie inwestycyjne?
• kompleksowo ujęty materialny zakres inwestycji rzeczowej
• przewidziany do zrealizowania w określonym celu, miejscu i czasie
• „zamierzenie rozwojowe firmy mające jasno określony cel
produkcyjny, ściśle określone co do zakresu rzeczowego, miejsca
i czasu realizacji i ujęte w sposób kompleksowy”
Rozróżnienie podstawowych pojęć
Pojęcie
Wymiar
Definicja
Inwestycja
Ogólny
Długookresowe, obarczone ryzykiem alokowanie zasobów ekonomicznych
(nakładów inwestycyjnych) w celu osiągnięcia korzyści w przyszłości
Inwestycja rzeczowa
Ogólny
Inwestycja prowadzona w składniki aktywów rzeczowych
Przedsięwzięcie inwestycyjne
Materialny Kompleksowo ujęty, fizyczny zakres inwestycji przewidziany do zrealizowania
w określonym celu, miejscu i czasie.
Projekt inwestycyjny
Procesowy Opracowanie, które jest podstawą realizacji inwestycji
Cechy nowoczesnego inwestowania
• włączenie kapitału prywatnego
• wydzielone podmioty celowe
• rosnąca rola aktywów intelektualnych
• wyodrębnienie z inwestycji publicznych inwestycji
• rosnąca zmienność otoczenia
Typy inwestycji a rozwój
• Inwestycje odtworzeniowe
• Inwestycje modernizacyjne
• Inwestycje rozwojowe
Typy inwestycji według relacji społecznych
• Inwestycje komercyjne
• Inwestycje społeczne
• Inwestycje hybrydowe (komercyjne z elementami społecznymi,
społeczne z elementami komercyjnymi)
Cechy inwestycji społecznych
• Korzyści społeczne
• Konieczne jest ponoszenie społecznych kosztów
• Trudności kwantyfikowania
• Niepełny obraz negatywnych skutków inwestycji
• Brak kompleksowości
Porównanie między inwestycjami komercyjnymi a inwestycjami społecznymi
Charakterystyka
inwestycji
Inwestycja komercyjna
Inwestycja społeczna
Formalna
kontrola
Możliwa zawsze
Nie zawsze możliwa
Cel finansowania
Osiągnięcie korzyści komercyjnych
(finansowych) – wzrost wartości rynkowej
Osiągnięcie korzyści społecznych – wzrost dobrobytu społecznego
Oczekiwany zwrot Tak (komercyjny – finansowy)
z inwestycji
Tak (społeczny często przy braku zwrotu w ujęciu komercyjnym –
finansowym)
Ryzyko inwestycji
Zróżnicowane – możliwe do określenia
Zróżnicowane –często trudne do określenia
Zabezpieczenia
Tak
Często brak zabezpieczeń materialnych; dostępne zabezpieczenia
materialne i nieformalne
Dostęp do
informacji
Tak
Nierównomierny, większa otwartość, ale często informacje trudne do
porównania ze względu na brak standardów
Charakter
korzyści
Ilościowe, możliwe do wyceny pieniężnej
Często jakościowe, korzyści ilościowe trudno kwantyfikowalne, trudne do
wyceny w jednostkach pieniężnych
Opcja wyjścia
z inwestycji
Tak, zawsze
Często niemożliwe
Standardy
sprawozdawcze
Tak
nie zawsze lub niepozwalające na porównywanie danych o korzyściach
społecznych (celu społecznym)
Charakter
korzyści netto
Komercyjny
Społeczny
Project Finance – nowoczesna
perspektywa
Definicja Project Finance
„sposób finansowania wyodrębnionej jednostki gospodarczej
(wyodrębnionej inwestycji), w którym kredytodawca jest pierwotnie
zainteresowany przepływami pieniężnymi i zyskami generowanymi
przez tę jednostkę jako źródłem spłaty kredytu i odsetek oraz aktywami
tej jednostki jako źródłem zabezpieczenia kredytu”
Nevitt i Fabocci 200, s. 21
Cechy Project Finance
• Przedmiot finansowania: jest prawnie i ekonomicznie wyodrębnione
przedsięwzięcie inwestycyjne (inwestycja) w postaci specjalnie utworzonej spółki
projektowej, zwanej spółką specjalnego przeznaczenia (special purpose vehicle –
SPV)
• Środki finansowe są zazwyczaj pozyskiwane na realizację nowej inwestycji
• Występuje wysoki poziom lewaru
• Wierzyciele nie mają roszczenia zwrotnego w stosunku do sponsorów
• Decyzja wierzycieli o podjęciu się współfinansowania: oparta na zdolności
inwestycji do generowania w przyszłości strumieni pieniężnych
• Źródło spłaty kredytu: przyszłe przepływy pieniężne generowane przez
inwestycję.
• Główne źródło zabezpieczenia: aktywa powstałe w trakcie realizacji
• Inwestycja ma określony czas trwania
Cechy Project Finance - cd
• wysoki stopień złożoności prawnej, organizacyjnej i finansowej
• długi okres finansowania
• wysoki poziom ryzyka
• duża liczba źródeł finansowania
Interesariusze Project Finance
Podmiot
Motywy
Sponsorzy
realizacja własnych pomysłów
• promowanie inwestycji, opracowanie struktury
• uzyskanie stopy zwrotu
finansowania, prowadzenie negocjacji z podmiotami
z zainwestowanego kapitału
potencjalnie zainteresowanymi udziałem w realizacji
• poszerzenie obszarów
inwestycji (np. wierzycielami)
działalności gospodarczej
• wniesienie wkładów kapitałowych (kapitału własnego)
• pozyskanie nowych rynków zbytu • zobowiązanie do zwiększenia zaangażowania
• zapewnienie stabilności dostaw
kapitałowego w przypadku wystąpienia niedoboru
produktów
środków finansowych w trakcie realizacji inwestycji
• udzielanie gwarancji ukończenia inwestycji
(w przypadku finansowania z regresem)
Wierzyciele • uzyskanie prowizji i odsetek od
udzielonych kredytów, pożyczek
lub nabytych obligacji
• korzyści wizerunkowe
• wspieranie rozwoju
gospodarczego kraju, w którym
inwestycja jest realizowana
Zadania
• udostępnienie kapitału obcego niezbędnego do
realizacji inwestycji
• leasing sprzętu niezbędnego do realizacji i eksploatacji
inwestycji
• udzielenie gwarancji i kredytów
• przejęcie części ryzyka kredytowego
• wniesienie wiedzy i doświadczenia
Interesariusze Project Finance cd
Podmiot
Motywy
Zadania
Wykonawca
• uzyskanie wynagrodzenia za wykonanie
infrastruktury inwestycyjnej
• zapewnienie pełnego wykorzystania
własnych zdolności produkcyjnych
• dostawa sprzętu i budowa infrastruktury inwestycyjnej
• udzielenie gwarancji terminowego wykonania prac
zgodnie z umową
Dostawcy
• uzyskanie przychodów ze sprzedaży
• zapewnienie stabilności dostaw surowców, paliw
surowców lub energii
• lub materiałów w ramach wieloletnich umów
• zapewnienie stabilnego rynku zbytu na
• częściowe przejęcie ryzyka dostaw
produkowane surowce, materiały lub usługi
poprzez pozyskanie hurtowego odbiorcy
i podpisanie długoterminowych umów na
dostawę
Odbiorcy
• uzyskanie stałego źródła dostaw produktu
• zobowiązanie do zakupu produktów lub usług
w ramach długoterminowych umów
• przejęcie części ryzyka rynkowego
Operator
• uzyskanie wynagrodzenia za świadczone
usługi
• zarządzanie, eksploatacja, utrzymanie
i nadzorowaniem aktywów
Interesariusze Project Finance cd
Podmiot
Motywy
Zadania
Doradcy
• uzyskanie honorarium za wykonane usługi
doradcze
• pogłębienie doświadczenia
• promocja świadczonych usług zwiększenie
rozpoznawalności na rynku
• doradztwo prawne, finansowe, rachunkowe,
techniczno-inżynieryjne itp.
• przygotowanie studium wykonalności, biznesplanu
• przeprowadzenie analiz rynkowych i marketingowych
• opracowanie procedur przetargowych
• wykonanie czynności związanych z nadzorem
budowlanym
Sektor
publiczny
• wspieranie rozwoju gospodarczego kraju
• rozbudowa infrastruktury użyteczności
publicznej
• prywatyzacja niektórych branż i sektorów
gospodarki narodowej
• udzielanie zezwoleń i koncesji
• udzielanie gwarancji i poręczeń
• przyznanie dotacji, subwencji lub grantów
kształtowanie korzystnej polityki podatkowej
(korzystne stawki podatkowe, ulgi i zwolnienia
• podatkowe)
• udostępnianie infrastruktury do realizacji inwestycji
• zapewnienie korzystnych uwarunkowań politycznych i
prawnych
Typy decyzji w Project Finance
• decyzje inwestycyjne
• decyzje organizacyjne
• decyzje finansowe
Obszary zastosowania Project Finance
• inwestycje o podwyższonym poziomie ryzyka
• inwestycje infrastrukturalne
• inwestycje powtarzalne typowo o charakterze zamkniętych obiektów
Zastosowanie Project Finance - branże
• sektor energetyczny
• transport
• sektor petrochemiczny i gazowy
• sektor
• telekomunikacja
• inne – pozostałe sektory o szerokim wykorzystaniu
Project Finance a Corporate Finance
Cechy
Project Finance
Corporate Finance
Forma realizacji inwestycji
Prawno-organizacyjno-kapitałowo
wyodrębniona struktura w formie spółki
celowej SPV
W ramach istniejącej struktury prawnoorganizacyjno-kapitałowej firmy
Powiązanie inwestycji z firmą
Inwestycja jest tożsama z firmą
Inwestycja = firma
Inwestycja jest jedną z części firmy
Inwestycja ≠ firma
Korzyści netto inwestycji
(zysk lub przepływ pieniężny
netto)
Korzyści netto inwestycji = korzyści
netto firmy
Korzyści netto inwestycji + korzyści
netto firmy z działalności kontynuowanej
= korzyści netto firmy z inwestycją
Rzeczowe i finansowe efekty
realizacji inwestycji
Bezpośrednio w bilansie spółki projektowej
W bilansie firmy
Pośrednio u sponsorów (jako dywidenda albo
jako wzrost wartości posiadanych akcji lub
udziałów spółki celowej)
Źródła finansowania
inwestycji
Kapitał własny – spółka matka, również
wykonawca inwestycji, dostawcy, odbiorcy,
samorząd lokalny
Instytucje finansowe, państwo
Kapitał obcy – wierzyciele
Kapitał własny – właściciele firmy
Kapitał obcy – wierzyciele
Project Finance a Corporate Finance cd
Cechy
Project Finance
Corporate Finance
Metodyka oceny
opłacalności
Wyizolowana - dotyczy tylko oceny
opłacalności i ryzyka samej inwestycji
Ocena opłacalności i ryzyka inwestycji wraz z oceną
wpływu inwestycji na całościową działalność firmy, w
tym na jej profil ryzyka
Podmiot zaciągający
zobowiązania
Spółka projektowa (celowa)
Firma
Możliwe źródła spłaty Jedynie strumienie pieniężne
zobowiązań
generowane przez inwestycję
Strumienie pieniężne generowane przez inwestycję,
ale również przepływy pieniężne firmy uzyskiwane z
innej kontynuowanej działalności
Źródła
zabezpieczenia
kredytu
Aktywa inwestycji, ale również inne aktywa dostępne
firmie, niezwiązane ani bezpośrednio, ani pośrednio z
inwestycją
Cesja należności z kontraktów podpisanych w związku
z realizacją inwestycji, ale również cesja należności z
kontraktów niezwiązanych bezpośrednio ani
pośrednio z inwestycją
Aktywa inwestycji
Cesja należności z kontraktów
podpisanych w związku z realizacją
inwestycji
Gwarancje i poręczenia (ewentualnie)
Project Finance a Corporate Finance cd
Cechy
Project Finance
Corporate Finance
Dokumenty będące
podstawą oceny
opłacalności
Studium wykonalności inwestycji
Biznesplan firmy i studium wykonalności
inwestycji
Analiza ryzyka
Analizowane ryzyko sponsora, ryzyko
wierzyciela, ryzyko wyłączne inwestycji
Ryzyko właściciela, ryzyko wierzyciela,
ryzyko firmy, ryzyko inwestycji
Poziom ryzyka
związanego z
realizacją inwestycji
Sponsorzy – do wysokości wniesionego
kapitału w spółkę projektową (w
przypadku finansowania bez regresu)
Całość ryzyka jest alokowana na firmę,
w konsekwencji ewentualne negatywne zdarzenia
związane z inwestycją (jej realizacją i późniejszą
eksploatacją) mogą wiązać się z możliwością upadłości
firmy (właściciele firmy ryzykują całością wniesionego
do firmy kapitału)
Zalety i wady Project Finance
Zalety
Wady
Wysoki poziom dźwigni finansowej
Wysokie koszty
Pozabilansowy charakter długu
Obszerna i złożona dokumentacja
Zwiększenie zdolności kredytowej
Trudności negocjacyjne
Finansowanie bez regresu
Silna ingerencję wierzycieli
Dywersyfikacja ryzyka
Skomplikowany proces zarządzania inwestycją
Korzyści podatkowe
Elastyczność finansowania
Łatwiejszy sposób zarządzania inwestycją
Literatura
• Drobniak A., Zastosowanie analizy kosztów i korzyści w ocenie projektów
publicznych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach,
Katowice 2002.
• Haus B., Inwestycje i dywestycje gospodarcze przedsiębiorstw, [w:]
Zarządzanie finansami firm – teoria i praktyka, Prace Naukowe Akademii
Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, t. 1, red. W. Pluta,
Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu,
Wrocław 2003.
• Nevitt P.K., Fabozzi F.J. , Project financing, Euromoney Books, London 2000,
• Wiśniewski T., Ocena efektywności inwestycji rzeczowych ze szczególnym
uwzględnieniem ryzyka, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2008.
• Rogowski W., Rachunek efektywności inwestycji, Wolters-Kluwer,
Warszawa, 2013