1 Załącznik nr 2 Autoreferat przedstawiający opis dorobku i

Załącznik nr 2
Autoreferat
przedstawiający opis dorobku i osiągnięć naukowo-badawczych w języku polskim
1. Imię i nazwisko: Jacek Tadeusz Waliński
2. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe – z podaniem nazwy, miejsca i roku ich uzyskania
oraz tytułu rozprawy doktorskiej.
Doktor nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa. Stopień nadany uchwałą Rady
Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Łódzkiego z dnia 28 września 2001r.
Tytuł rozprawy doktorskiej: Lexical Acquisition of Terminology from Comparable Corpora
[Akwizycja leksykalna terminologii z korpusów porównywalnych].
Magister Filologii w zakresie filologii angielskiej (1997) Uniwersytet Łódzki, Wydział
Filologiczny
Magister Pedagogiki w zakresie pedagogiki opiekuńczo-wychowawczej (1995) Uniwersytet
Łódzki, Wydział Nauk o Wychowaniu
3. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu w jednostkach naukowych.
a) 1997 – obecnie: doktorant, asystent a następnie adiunkt w Instytucie Anglistyki Wydziału
Filologicznego Uniwersytetu Łódzkiego.
b) 2008 – obecnie: współpraca na podstawie umowy zlecenia ze Społeczną Akademią Nauk
(poprzednio Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania) w Łodzi.
c) 2009 – obecnie: współpraca na podstawie umowy zlecenia ze Społeczną Akademią Nauk
(poprzednio Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania) w Warszawie
d) 2002 – 2011: adiunkt w Katedrze Języka Angielskiego Wyższej Szkoły Studiów
Międzynarodowych w Łodzi (do końca ubiegłego roku akademickiego współpraca na
podstawie umowy zlecenia).
1
4. Wskazanie osiągnięcia wynikającego z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o
stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U.
nr 65, poz. 595 ze zm.):
a) tytuł osiągnięcia naukowego: „Komplementarność czasu i przestrzeni w reprezentacjach
odległości. Studium kognitywne w oparciu o korpusy językowe.”
b) autor, tytuł publikacji, rok wydania, nazwa wydawnictwa:
Monografia: Waliński, Jacek T. (2013). Complementarity of Space and Time in Distance
Representations. A Cognitive Corpus-based Study. [Komplementarność czasu i przestrzeni
w reprezentacjach odległości. Studium kognitywne w oparciu o korpusy językowe.]
Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. ISBN 978-83-7969-004-6
c) omówienie celu naukowego ww. pracy i osiągniętych wyników wraz z omówieniem ich
ewentualnego wykorzystania:
W 2010 roku przystąpiłem do udziału w europejskim projekcie COST Action TD0904 „Time
In MEntaL activitY” (TIMELY) a następnie do realizacji prowadzonego równolegle projektu
krajowego „Percepcja czasu jako kategorii językowej” finansowanego ze środków Narodowego
Centrum Nauki. Badanie tego tematu z perspektywy językoznawstwa kognitywnego
skierowało moje zainteresowania w kierunku opracowania zagadnienia relacji między czasem
i przestrzenią w reprezentacjach dystansu na podstawie danych empirycznych z korpusów
językowych. Wybraną część obserwacji naukowych poczynionych w tym zakresie
opublikowałem w napisanej w języku angielskim monografii pt. „Complementarity of Space
and Time in Distance Representations. A Cognitive Corpus-based Study.” (przekład tytułu na
język polski: „Komplementarność przestrzeni i czasu w reprezentacjach odległości. Studium
kognitywne w oparciu o korpusy językowe.”), którą wskazuję jako moje główne osiągnięcie
naukowe w postępowaniu habilitacyjnym. Kolejne publikacje związane z tą tematyką są
obecnie w przygotowaniu (zob. Załącznik nr 4 do wniosku o przeprowadzenie postępowania
habilitacyjnego).
Problematyka pojmowania czasu i przestrzeni oraz powiązań miedzy nimi w ludzkim
umyśle zajmuje naukę cywilizacji zachodu od ponad dwóch tysiącleci. Wysiłki podejmowane
w kierunku rozwikłania tych powiązań były podejmowane w filozofii, psychologii,
językoznawstwie, jak również innych dziedzinach zajmujących się badaniem złożoności
2
ludzkiego umysłu. Od lat 70-tych ubiegłego stulecia osiągnięcia z różnych dyscyplin
zajmujących się tą problematyka próbuje łączyć w jedną spójną całość kognitywistyka, jako
nauka systematyzująca działanie procesów poznawczych i rozumowania. Problematyka
powiązań między czasem a przestrzenią jest jednym z najbardziej intensywnie badanych
zagadnień w tej dyscyplinie, co podkreśla opublikowany w tym roku przegląd autorstwa
Núñeza i Cooperridera.1 Moje opracowanie naukowe podchodzi do zagadnienia powiązań
między czasem i przestrzenią z perspektywy językoznawstwa kognitywnego w oparciu o
korpusy językowe (Brytyjski Korpus Narodowy – BNC i Narodowy Korpusu Języka Polskiego
– NKJP). Takie podejście do badań językoznawczych charakteryzuje się analizowaniem
konstrukcji języka naturalnego z perspektywy kognitywnej, jednak podchodzi do tego w
sposób możliwie jak najbardziej obiektywny w oparciu o dane empiryczne z korpusów
językowych i warsztat metodologiczny2 lingwistyki korpusowej.
Opublikowana monografia skupia się na analizie relacji między czasem a przestrzenią z
punktu widzenia wybranych aspektów dystansu obejmujących: dystans topograficzny, tj.
separację geograficzną między dwoma punktami w przestrzeni fizycznej, dystans
konstruowany ruchem, czyli odniesienia do odległości przestrzennej w kontekście zdarzeń
ruchu, oraz dystans trajektorii ko-ekstensji rozumiany jako określenie rozciągłości
przestrzennej obiektów statycznych wyrażane za pomocą struktur metaforycznych
odwołujących się do ruchu fiktywnego.3 Dodatkowo, moja praca omawia schemat poznawczy
horyzontu czasowego wyłaniający się z odniesień do dystansu temporalnego między chwilą
obecną a wydarzeniami w przeszłości i przyszłości. To ostatnie zagadnienie badawcze zostało
1
Núñez, R. E., & Cooperrider, K. (2013). The tangle of space and time in human cognition. Trends in Cognitive
Sciences, 17(5), 220–229.
2
Lewandowska-Tomaszczyk, B. (red.) (2005). Podstawy jezykoznawstwa korpusowego. Łódź: Wydawnictwo
Uniwersytetu Łódzkiego. Zob. też: McEnery, T, & Hardie, A. (2012). Corpus Linguistics: Method, Theory and
Practice. Cambridge: Cambridge University Press.
3
Talmy, L. (2000). ‘Fictive Motion in Language and 'Ception'’ W: Toward a Cognitive Semantics, Vol. I: Concept
Structuring Systems. Cambridge, MA: MIT Press.
3
opracowane w oparciu o Korpus Konwersacyjny PELCRA, także standardowy materiał
referencyjny.4
Prowadzone przeze mnie badania przyjmują zastrzeżenie, że język naturalny nie
odzwierciedla bezpośrednio fizycznych właściwości czasu i przestrzeni, takich jakie stanowią
przedmiot badań w fizyce, a jedynie przestawia ich odwzorowanie w umyśle. To zastrzeżenie,
wyeksplikowane przez Ronalda Langackera,5 odnosi się zarówno do czasu i przestrzeni jako
podstawowych kategorii poznawczych, które wywodzą się z naszych biologicznych
mechanizmów ich doświadczania, jak również odwzorowań czasu i przestrzeni na poziomie
interpretacyjnym konstruowanych świadomie w komunikacji językowej, w której podlegają
kształtowaniu przez konteksty kulturowe i społeczne. To zastrzeżenie nie zaprzecza jednak
realności czasu i przestrzeni wyrażanych językowo. Uzgodnienie z drugą osobą spotkania wg
współrzędnych czasowo-przestrzennych skutkuje zazwyczaj spotkaniem tejże osoby w
ustalonym miejscu i czasie. Wskazanie prawdopodobieństwa spotkania drugiej osoby „w
niebie” jest znacznie trudniejsze do opracowania w sposób obiektywny, przez co praktycznie
wymyka się możliwości zbadania w sposób naukowy.
Założenia teoretyczne, na których opiera się moje opracowanie naukowe tej tematyki
zostały omówione w pierwszej części monografii. Prezentuje ona kolejno zagadnienia
percepcji czasu, sposoby jego konceptualizacji wyrażane językowo, konceptualizacje odległości
w przestrzeni oraz podejścia do relacji między czasem a przestrzenią z punktu widzenia ich
wzajemnej symetryczności i asymetryczności. Osobny rozdział poświęcony został warsztatowi
metodologicznemu językoznawstwa kognitywnego w oparciu o korpusy językowe jako bazy
metodologicznej przeprowadzonych badań. Wyniki moich autorskich prac badawczych
4
Określenie standardowy materiał referencyjny odnosi się do korpusów dostępnych powszechnie dla innych
badaczy. Zob.: McEnery, T., & Wilson, A. (2001). Corpus Linguistics: An Introduction, 2nd Ed. Edinburgh:
Edinburgh University Press.
5
Langacker, R. W. (2012). ‘Linguistic manifestations of the space-time (dis)analogy.’ W: L. Filipović & K. M.
Jaszczolt (red.), Space and Time in Languages and Cultures: Language, culture, and cognition (s. 191–216).
Amsterdam: John Benjamins.
4
zostały przestawione w drugiej części monografii (na kartach rozdziałów 6–9) oraz w
podsumowujących je wnioskach końcowych.
Pierwsze przeprowadzone badanie wskazuje na korelację między temporalnością
reprezentacji dystansu w przestrzeni a semantyką ruchu w obrębie angielskich i polskich
wyrażeń przyimkowych. Dane frekwencyjne pochodzące z korpusów BNC i NKJP wskazują,
że semantyczny aspekt ruchu działa jako modulator określeń dystansu wyrażanych
odpowiednio w kategoriach temporalnych lub przestrzennych. W moim opracowaniu
zjawisko to zostało przedstawione na przykładzie angielskiego przyimka „away” i jego
odpowiedników frazeologicznych w języku polskim (drogi stąd, drogi do/od/z). Empiryczne
dane korpusowe wskazują, że użycia zawierających go wyrażeń przyimkowych w kategoriach
temporalnych częściej odnoszą się do określenia dystansu w przestrzeni6 niż do pozostałych
relacji czasowych, czego nie można zaobserwować w przypadku innych wyrażeń
przyimkowych przeanalizowanych w badaniach.
Systematyczne wyrażanie relacji przestrzennych za pomocą wyrażeń temporalnych w
języku naturalnym można przypisać semantyce ruchu. Nacechowanie takich wyrażeń
przyimkowych semantyką ruchu można wywodzić zarówno z etymologii tego przyimka, jak i
współczesnego znaczenia odwołującego się inherentnie do trajektorii (ang. path) stanowiącej
podstawowy element schematu poznawczego ruchu (PUNKT POCZĄTKOWY–TRAJEKTORIA–
PUNKT KOŃCOWY – ang. SOURCE-PATH-GOAL)7. Należy dodać, że trajektoria stanowi również
jeden z podstawowych komponentów semantycznych zdarzeń ruchu wyróżnionych przez
Leonarda
6
Talmy’ego8.
Warto
również
wspomnieć,
że
modulacja
konceptualizacji
O dużym stopniu temporalności takich wyrażeń przyimkowych można się przekonać w prosty sposób wpisując
frazę drogi stąd w wyszukiwarce korpusowej dla NKJP dostępnej publicznie pod adresem www.nkjp.uni.lodz.pl.
7
Lakoff, G. (1987). Women, Fire, and Dangerous Things: What Categories Reveal About the Mind. Chicago:
University of Chicago Press.
8
Talmy, L. (2000). Toward a Cognitive Semantics, Tom I i II. Cambridge, MA: MIT Press.
5
temporalnych poprzez uprzednie gruntowanie wyrażeniami ruchu została wykazana w
badaniach prowadzonych za pomocą eksperymentów psycholingwistycznych.9
Ten wątek badawczy został rozwinięty w badaniach przedstawionych w następnym
rozdziale monografii. Prezentuje on proporcje frekwencyjności temporalnych vis-a-vis
przestrzennych reprezentacji odległości (np. „15 kilometrów stąd” lub „15 minut stąd”) w
kontekście zdarzeń ruchu kodowanych za pomocą semantycznych aspektów sposobu (np.
jazdy, lotu, rejsu, spaceru, itp.) oraz instrumentu (np. łodzią, pociągiem, samochodem,
samolotem, itp.) ruchu, które trudno od siebie rozdzielić.10 Frekwencyjność reprezentacji
odległości dla tych dwóch wybranych aspektów semantycznych zarówno w brytyjskim jak i
polskim korpusie narodowym wskazuje, że użytkownicy tych języków wykazują tendencję do
wyrażania odległości w takich kontekstach częściej w kategoriach temporalnych niż
przestrzennych.
Wyniki moich badań wskazują, że odpowiednio przestrzenny lub temporalny charakter
konceptualizacji dystansu jest powiązany, przynajmniej w pewnym stopniu, z charakterem
opisywanej jednostki konceptualnej. Gdy tą jednostka jest zdarzenie ruchu, wyrażenia
odległości wykazują tendencję do przyjmowania reprezentacji temporalnych. Natomiast gdy
tą jednostką jest statyczny obiekt, wyrażenia odległości wykazują tendencję do przyjmowania
reprezentacji przestrzennych. Obserwację tę potwierdzają dodatkowo badania przestawione w
kolejnym rozdziale monografii, który prezentuje atemporalność reprezentacji trajektorii koekstensji, tj. rozciągłości przestrzennej obiektów opisywanych za pomocą ruchu fiktywnego, w
których czasowniki ruchu używane są do opisu konfiguracji przestrzennej nieruchomych
obiektów, np. „droga biegnie przez las”, „rurociąg idzie po dnie morza”, itp. Wyniki
przeprowadzonych badań wskazują, że w korpusach językowych wyrażenia tego typu rzadko
9
Ramscar, M., Matlock, T., & Boroditsky, L. (2010). Time, Motion, and Meaning: The Experiential Basis of
Abstract Thought. W: K. S. Mix, L. B. Smith, & M. Gasser (red.), The Spatial Foundations of Language and
Cognition (67–82). Oxford: Oxford University Press.
10
Ścisłe powiązane aspektów semantycznych sposobu i instrumentu wskazują badania Anny Wierzbickiej. Zob.
Goddard, C., & Wierzbicka, A. (2009). Contrastive semantics of physical activity verbs: “Cutting” and
“chopping” in English, Polish, and Japanese. Language Sciences, 31(1), 60–96.
6
opisywane są w kategoriach temporalnych, np. „droga biegnie przez 15 minut”. Ponieważ
takie wyrażenia dystansu występują w analizowanych korpusach wyraźnie rzadziej od wyrażeń
ruchu fiktywnego reprezentowanych w kategoriach przestrzennych, np. „droga biegnie przez
10 km”, można z dużym prawdopodobieństwem zakładać, że ich frekwencyjność w języku
naturalnym jest stosunkowo niewielka, szczególnie w porównaniu z wysoką frekwencyjnością
temporalnych wyrażeń odległości w kontekstach zdarzeń ruchu rzeczywistego. Taka relatywna
atemporalność reprezentacji odległości w trajektoriach ko-ekstensji obserwowana w
analizowanych korpusach wydaje się potwierdzać założenie, że konceptualizacje obiektów są
osadzone przede wszystkim w przestrzeni a czas odgrywa przy ich konceptualizacji rolę
drugorzędną.11
Choć wyciąganie daleko idących uogólnień na temat powiązań między czasem a
przestrzenią w ludzkim umyśle z badań o tak ograniczonym charakterze byłoby zbyt
pochopne, ich wyniki pozwalają na wskazanie pewnych właściwości powiązań czasowoprzestrzennych odzwierciedlanych w języku jakim posługujemy się na co dzień. Pierwszy
wniosek wyłaniający się z wyników przeprowadzonych badań wskazuje, że powiązanie między
czasem a przestrzenią w języku nie jest asymetrycznie jednokierunkowe, na co wskazywałaby
powszechność metaforyzacji czasu za pomocą kategorii przestrzennych (bez wzajemności w
drugą stronę) wskazana przez Lakoffa i Johnsona w książce „Metafory w naszym życiu”.12 W
świetle przedstawionych badań wzajemne powiązania między tymi podstawowymi domenami
poznawczymi przebiegają, przynajmniej w kontekstach ruchu, w sposób wzajemnie
komplementarny.
Interpretacja wyników badań prezentowanych w moim opracowaniu badawczym
pozwala zakładać, że w kontekście zdarzeń ruchu czas, przestrzeń i ruch tworzą jednolitą ramę
konceptualną regulującą powiązania między jej elementami w sposób wzajemnie
metonimiczny. Z tej perspektywy można mówić o spójnym i jednolitym schemacie
poznawczym PRZESTRZEŃ-CZAS-RUCH jako wyznaczniku wzajemnych relacji czasowo
11
Langacker, R. W. (2008). Cognitive Grammar: A Basic Introduction. Oxford: Oxford University Press.
12
Lakoff, G., & Johnson, M. (1980). Metaphors We Live By. Chicago: University of Chicago Press. [Polskie
wydanie pt. Metafory w naszym życiu (przełożył T. Krzeszowski). Warszawa: PIW, 1988]
7
przestrzennych13. W jego obrębie relacje między czasem a przestrzenia zachodzą w sposób
komplementarny, czyli mogą się wzajemnie zastępować w konkretnych wyrażeniach.
Pozawala to na określanie odległości w czasie za pomocą przestrzeni, np. „Przespałem 50
kilometrów”, jak również odległości w przestrzeni za pomocą czasu, np. „Warszawa jest o
godzinę drogi stąd”.14 Na tej samej zasadzie możliwe jest wskazanie punktu na osi czasu za
pomocą wyrażenia przestrzennego w postaci nazwy miejsca, np. „Nie miałem nic w ustach od
Poznania”. Tę komplementarność można zaobserwować w korpusach językowych również
bardziej bezpośrednio w zdaniach wykorzystujących zarówno czas jak i przestrzeń do
określenia lokalizacji przestrzennej, np. „Odwiedziłam Kadyny – kilometr od Zalewu
Wiślanego, pół godziny drogi od Elbląga” (przykład z NKJP) lub „Apartamenty są
zlokalizowane zaledwie 200 metrów od plaży i trzy minuty spacerkiem od sklepów i centrum
nocnej rozrywki” („Apartments are situated only 200 metres from the beach and within a
three minute walk from the shops and nightlife” – przykład z BNC).
W obrębie schematu poznawczego PRZESTRZEŃ-CZAS-RUCH : (a) czasu, jaki upłynął
podczas ruchu można użyć do wyrażenia odległości przestrzennej; (b) przestrzeń pokonana w
czasie ruchu może zostać wykorzystana do określenia upływającego czasu (w ten sposób
określamy godzinę na podstawie pozycji słońca na niebie); (c) konkretny moment w czasie
podróży może posłużyć do wskazania miejsca mijanego w jej trakcie; (d) miejsce mijane po
drodze może posłużyć do wskazania konkretnego momentu w czasie. Możliwe, że taki ścisły
związek konceptualny jest powiązany w jakiś sposób z nierozerwalnością czasoprzestrzeni15
jako pochodnej teorii względności Einsteina. Prowadzone przez mnie badania nie zmierzały
jednak w kierunku odpowiedzi na to pytanie ze względu na to, że w codziennych
13
Już Arystoteles w Fizyce wskazuje na czas i przestrzeń jako warunki konieczne do zaistnienia zjawiska ruchu.
14
Kövecses, Z. (2005). Metaphor in Culture: Universality and Variation. Cambridge: Cambridge University Press.
15
Pojęcie czasoprzestrzeni zostało zaproponowane przez Hermanna Minkowskiego w odniesieniu do modelu
powiązania czasu z przestrzenią opracowanego geometrycznie wg specjalnej teorii względności Einsteina. Zob.
Minkowski, H. (1908/1964). ‘Space and Time’. [A translation of an address delivered at the 80th Assembly of
German Natural Scientists and Physicians, at Cologne, September 21, 1908]. W: J. J. C. Smart (red.), Problems of
Space and Time (s. 297–312). New York: Macmillan.
8
konceptualizacjach odzwierciedlanych w języku podchodzimy do czasu i przestrzeni jak do
dwóch odrębnych kategorii, co wyraźnie podkreśla Stephen Hawking w książce „Krótka
historii czasu”.16
Potencjalna wymienność czasu i przestrzeni w wyrażeniach odnoszących się do zdarzeń
ruchu nie oznacza jednak, że można ją zaobserwować we wszystkich możliwych kontekstach.
Zdaniem Langackera17 należy to przypisywać nawarstwieniu konceptualnemu (ang. conceptual
layering). Sprawia ono, że normalnie konceptualizujemy spadające przedmioty jako
przemieszczające się „coraz niżej i niżej poprzez przestrzeń w czasie” zamiast „coraz później i
później poprzez czas w przestrzeni”, mimo to, że punktu widzenia jednolitej czasoprzestrzeni
miedzy tymi dwa konceptualizacjami nie ma zasadniczej różnicy treści propozycjonalnej.
Wyniki badań przedstawionych w mojej monografii wskazują nową ścieżkę badań, która
zajmie się opracowaniem zagadnienia elastyczności nawarstwienia konceptualnego. Dane
korpusowe wskazują, że jako użytkownicy języka mamy pewną dowolność w wyborze
temporalnej albo przestrzennej konceptualizacji zdarzenia ruchu, przynajmniej w odniesieniu
do związanej z nim odległości, w zależności od tego, co bardziej odpowiada w danej sytuacji
naszym subiektywnym potrzebom profilowania rzeczywistości. Na przykład, w środowiskach
miejskich często posługujemy się czasem podróży jako wyznacznikiem odległości między
oddalonymi od siebie miejscami, ponieważ dzielący je dystans jest uzależniony w większym
stopniu od intensywności ruchu ulicznego, niż od odległości metrycznej.18
Co więcej, temporalne określenia dystansu przestrzennego pozwalają nam wyrazić nasz
subiektywny stosunek do reprezentowanej odległości. Pozwalają określić odległość, na
16
Hawking, S. (1988). A Brief History of Time: From the Big Bang to Black Holes. New York: Bantam Books.
[Polskie wydanie pt. “Krótka historia czasu” (przełożył P. Amsterdamski). Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka,
2007]
17
Langacker, R. W. (2012). ‘Linguistic manifestations of the space-time (dis)analogy.’ W: L. Filipović & K. M.
Jaszczolt (red.), Space and Time in Languages and Cultures: Language, culture, and cognition (s. 191–216).
Amsterdam: John Benjamins. Zob. też: Langacker, R. W. (2008). Cognitive Grammar: A Basic Introduction.
Oxford: Oxford University Press.
18
Wagner, M. (2006). The Geometries of Visual Space. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum.
9
przykład, jako wyjątkowo krótką: „Następna stacja jest o 10 minut stąd” (co może odpowiadać
10 km w czasie jazdy pociągiem) lub długą: „Obóz znajduje się o dwa dni stąd” (co również
może odpowiadać 10 km w przypadku wyjątkowo trudnych terenów górskich lub
arktycznych). W ten sposób możemy również określić nasz subiektywny stosunek do
odległości przestrzennej bardziej ogólnikowo mówiąc, np. „Miną wieki nim dotrzemy stąd do
Warszawy!”.
Wydaje się, że brak elastyczności nawarstwienia konceptualnego jest determinowany w
znacznym stopniu poprzez wzorce utartej frazeologii, raczej niż przez ograniczenia
konceptualne jako takie. Można to przypisać osadzaniu19 (ang. sedimentation) się znaczeń
rozumianemu jako konsolidacja wzorców pojęciowych powstałych pierwotnie w oparciu o
doświadczenia poznawcze wynoszone z ucieleśnionego doświadczenia, przyswajanych
następnie przez wielokrotny styk z konceptualizacjami językowymi w procesie nabywania
kompetencji językowej przez transfer społeczno-kulturowy.
Pewną elastyczność nawarstwienia konceptualnego można zaobserwować w twórczych
użyciach kategorii czasowych i przestrzennych w opisach otaczającej nas rzeczywistości.
Szczególnie w tekstach literackich można zetknąć się z wyrażeniami, które opisują relacje
czasowo-przestrzenne w sposób figuratywny. Na przykład, bohater niekiedy „wyłania się z
przeszłości” a złoczyńcy potrafią „rozpłynąć się w mroku”. Na podobnej zasadzie, nawet jeśli
początkowo wzbudza to w nas pewne zaskoczenie, akceptujemy, że przebieg akcji może
zmierzać „stąd do wieczności”20 i przypuszczalnie bylibyśmy skłonni zaakceptować, że coś
może zniknąć „z teraźniejszości donikąd”. Taka elastyczność konceptualizacyjna leży w
naturze ludzkiego umysłu, który z łatwością przekracza ograniczenia czasowo-przestrzenne
narzucane przez materialne uwarunkowania naszej egzystencji. Można to zaobserwować w
19
Woelert, P. (2011). Human cognition, space, and the sedimentation of meaning. Phenomenology and the
Cognitive Sciences, 10(1), 113–137.
20
„Stąd do wieczności” jest tytułem powieści sensacyjnej Jamesa Joyca opublikowanej w 1951.
10
konstruowaniu czasu po śmierci21 oraz mentalnym podróżowaniu w czasie22. Są to powszechne
zjawiska kognitywne, tradycyjnie przypisywane wyjątkowości natury ludzkiej.
Jednak przeprowadzone przez mnie badania wskazują, że powiązania między czasem a
przestrzenią w ludzkim umyśle wykraczają poza ich nierozerwalny związek w ruchu z jednej
strony, a społeczno-kulturowe osadzanie znaczeń poprzez utartą frazeologię z drugiej. Wyniki
przeprowadzonych badań wskazują, że stanowią one raczej „zjawisko króliczej nory”23, której
korytarze wiodą daleko w głąb ludzkiego umysłu do nadrzędnego ontologicznie i
epistemologicznie rozróżnienia między obiektami i zdarzeniami jako jednostkami
konceptualnymi. Ponieważ w semantycznym kontekście zdarzeń ruchu przeważają
konceptualizacje odległości w kategoriach temporalnych, natomiast w semantycznym
kontekście obiektów statycznych przeważa tendencja do określania odległości w kategoriach
przestrzennych, drugi wniosek, jaki wyłania się z moich badań wskazuje, że wzajemne relacje
między czasem a przestrzenią w języku są uzależnione, przynajmniej w pewnym stopniu, od
nadrzędnych ontologicznie i epistemologicznie konceptualizacji zdarzeń i obiektów.
Jeśli przyjmiemy, że czasu i przestrzeń stanowią relacje (wg propozycji przestawionej w
filozofii przez Leibniza24), tzn. założymy, że przestrzeń jest systemem relacji przestrzennych
między obiektami a czas jest systemem relacji temporalnych miedzy zdarzeniami,25 możemy
również przyjąć założenie, że pojmowanie czasu jak i przestrzeni jest w znacznym stopniu
21
Boyd, J. N., & Zimbardo, P. G. (1997). Constructing Time After Death: The Transcendental-Future Time
Perspective. Time & Society, 6(1), 35–54.
22
Suddendorf, T., & Corballis, M. C. (2007). The evolution of foresight: What is mental time travel, and is it
unique to humans? Behavioral and Brain Sciences, 30(3), 299–313.
23
Takie nawiązanie do „Alicji w Krainie Czarów” Lewisa Carrolla w odniesieniu do złożonych zjawisk
kognitywnych zostało użyte przez Stephena Pinkera w książce The Stuff of Thought. Zob. Pinker, S. (2007). The
Discover interview Steven Pinker. Discover Magazine, (Wrzesień, 2007), 48–52.
24
Alexander, H. G. (Ed.). (1956). The Leibniz-Clarke Correspondence: Together with Extracts from Newton’s
Principia and Optiks. Manchester: Manchester University Press.
25
Huggett, N., & Hoefer, C. (2009). Absolute and Relational Theories of Space and Motion. W: (E. N. Zalta, Ed.)
The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Stanford, CA: Stanford University. Retrieved from
http://plato.stanford.edu/archives/fall2009/entries/spacetime-theories/
11
uzależnione od relacji jakie postrzegamy odpowiednio między obiektami i zdarzeniami w
otaczającej nas rzeczywistości. Mogą one działać jako wyznaczniki konceptualizacji czasu i
przestrzeni usytuowane na wyższym poziomie ontologicznym i epistemologicznym26. Czas i
przestrzeń rozumiane w ten sposób przypominają w pewnym stopniu relacje matematyczne:
istnieją same w sobie, ale niewiele można o nich powiedzieć bez odniesienia do liczb, bez
których trudno dyskutować o choćby podstawowych operacjach matematycznych. Trudno
bowiem powiedzieć coś więcej o wzajemnych relacjach między dodawaniem a
odejmowaniem, poza tym, że stanowią działania przeciwne, bez jednostek, które można
dodawać i odejmować. Podobnie niewiele można powiedzieć o relacjach między czasem a
przestrzenią w ludzkim umyśle bez odwołania się do jednostek konceptualnych, do których
relacje czasowo-przestrzenne się odnoszą. To nie oznacza, że percepcja i konceptualizacja
czasu i przestrzeni samych w sobie nie istnieją27. Raczej należałoby założyć, że wzajemne
powiązania między czasem i przestrzenią zależą od związków jakie postrzegamy między
obiektami i zdarzeniami w rozmaitych kontekstach otaczającej nas rzeczywistości, co z kolei
wywodzi się z doświadczeń sensory-motorycznych nabywanych w trakcie naszego życia.28
Rezultaty przeprowadzonych przez mnie badań potwierdzają z perspektywy
językoznawczej na gruncie badań empirycznych, że pojmowanie obiektów i zdarzeń osadzone
jest w strukturze czasowo-przestrzennej29, w której przestrzeń stanowi fundamentalną domenę
26
Już z obserwacji Piageta wynika, że dzieciństwie najpierw poznajemy ciała fizyczne i ruch, a dopiero po nich
pojęcia czasu i przestrzeni. Zob. Piaget, J. (1946/1969). The Child’s Conception of Time [First published in 1946 as
Le développement de la notion de temps chez l’enfant]. (A. J. Pomerans, Trans.). New York: Basic Books.
27
Gibson, J. J. (1975). Events are Perceivable But Time Is Not. In J. T. Fraser & N. Lawrence (Eds.), The Study of
Time II: Proceedings of the Second Conference of the International Society for the Study of Time (s. 295–301).
Berlin: Springer. Zob. też: Katz, J. J. (1981). Language and Other Abstract Objects. Totowa, NJ: Rowman and
Littlefield.
28
Sheets-Johnstone, M. (2011). The Primacy of Movement, Expanded 2nd Ed. Amsterdam: John Benjamins.
29
Radvansky, G. A., & Zacks, J. M. (2011). Event perception. Wiley Interdisciplinary Reviews: Cognitive Science,
2(6), 608–620.
12
konceptualizacji dla obiektów a czas fundamentalną domenę konceptualizacji dla zdarzeń.30
Co więcej, pozwalają rozszerzyć to założenie, oczywiście z należytą ostrożnością biorąc pod
uwagę ograniczony charakter przeprowadzonych badań, że czasowe i przestrzenne
konceptualizacje otaczającej nas rzeczywistości stanowią pochodne postrzeganych obiektów i
zdarzeń. Choć rezultaty badań przedstawionych w mojej monografii badań są zbyt
ograniczone, aby móc wnioskować z pewnością o systematycznej zależności konceptualizacji
relacji czasowo-przestrzennych od konceptualizowanych obiektów i zdarzeń, pozwalają
jednak wysnuć hipotezę, że odwzorowania wzajemnych relacji czasowo-przestrzennych nie
zależą bezpośrednio od czasu i przestrzeni jako takich, lub przynajmniej nie w sposób
wyczerpujący, są natomiast konceptualizowane w odniesieniu do nadrzędnych struktur
pojęciowych pochodzących z postrzegania konkretnych jednostek konceptualnych.
Przyjęcie takiego punktu widzenia pozwala pogodzić z sobą pozornie sprzeczne poglądy
na metaforyzację relacji czasowo-przestrzennych. Mianowicie, pozwala zaakceptować
obiektywizację czasu31 w kontekstach relacji statycznych, jak i kwestionować32 metaforyzację
czasu w formie odwzorowań przestrzennych z powodu jego ulotnej przemijalności (ang.
transience) w kontekstach relacji dynamicznych. Co więcej, w ten sposób możliwe staje się
odrzucenie metaforyzacji relacji przestrzennych i czasowych,33 gdy są one pojmowane jako w
30
Langacker, R. W. (2012). ‘Linguistic manifestations of the space-time (dis)analogy.’ W: L. Filipović & K. M.
Jaszczolt (red.), Space and Time in Languages and Cultures: Language, culture, and cognition (s. 191–216).
Amsterdam: John Benjamins.
31
Obiektywizacja czasu oznacza w tym przypadku odniesienie do jego konceptualizacji jako namacalnego
obiektu, zgodnie z propozycją przestawioną przez Aleksandra Szwedka. Zob. Szwedek, A. (2009).
‘Conceptualization of space and time’. W: P. Łobacz, W. Zabrocki, & P. Nowak (Eds.), Language, Science and
Culture: Essays in Honor of Professor Jerzy Bańczerowski on the Occasion of His 70th Birthday (s. 317–333).
Poznan: Wydawnictwo Naukowe UAM.
32
Galton, A. (2011). Time flies but space does not: Limits to the spatialisation of time. Journal of Pragmatics,
43(3), 695–703.
33
Jackendoff, R. (2002). Foundations of Language: Brain, Meaning, Grammar, Evolution. Oxford: Oxford
University Press. Zob. też: Szwedek, A. (2009). ‘Are prepositions metaphorical?’ W: W. Oleksy & P. Stalmaszczyk
13
sensie
czysto
abstrakcyjnym,
Leibnizowskim,
przy
jednoczesnym
zaakceptowaniu
metaforyzacji relacji temporalnych w kategoriach przestrzennych,34 a nawet metaforyzacji
relacji przestrzennych w kategoriach temporalnych,35 w odniesieniu do konkretnych relacji
zachodzących między obiektami i zdarzeniami. Z tego punktu widzenia relacje między czasem
a przestrzenią mogą być modulowane nie tylko przez ruch, ale także przez inne typy relacji
siłowo-dynamicznych36.
Dodatkowo, w opublikowanej monografii komplementarność czasu i przestrzeni została
zademonstrowana na przykładzie przestrzennego odwzorowania czasu w schemacie
poznawczym horyzontu czasowego.37 Według Bergsona38 takie przestrzenne odwzorowania
czasu pozwalają nam przezwyciężyć jego ulotną naturę związaną z nieustającym
przemijaniem. Jak dotąd istota czasu wymyka się próbom pomiaru za pomocą przyrządów
stosowanych w badaniach naukowych.39 Wykonane przez mnie badania wskazują, że schemat
(Eds.), Cognitive Approaches to Language and Linguistic Data: Studies of Honor of Barbara LewandowskaTomaszczyk (s. 171–180). Frankfurt am Main: Peter Lang.
34
Lakoff, G., & Johnson, M. (1999). Philosophy in the Flesh: The Embodied Mind and Its Challenge to Western
Thought. Chicago: University of Chicago Press.
35
Engberg-Pedersen, E. (1999). Space and Time. W: J. Allwood & P. Gärdenfors (red.), Cognitive Semantics:
Meaning and Cognition (s. 131–152). Amsterdam: John Benjamins.
36
Talmy, L. (2000). ‘Force Dynamics in Language and Cognition’ W: Toward a Cognitive Semantics, Vol. I:
Concept Structuring Systems. Cambridge, MA: MIT Press. Zob. też. Kardela, H. (2007). Event Structure: A Force
Dynamics/Absolute Construal Account. W: W. Chłopicki, A. Pawelec, & A. Pokojska (red.), Cognition in
Language: Volume in Honour of Professor Elżbieta Tabakowska (s. 150–167). Kraków: Tertium.
37
Badania oparte na tej samej zasadzie prowadzone są studiach dotyczących mentalnej osi czasu. Przegląd w:
Bonato, M., Zorzi, M., & Umilta, C. (2012). When time is space: Evidence for a mental time line. Neuroscience &
Biobehavioral Reviews, 36(10), 2257–2273.
38
Bergson (1922/2002) ‘Duration and Sumultaneity’ W: Bergson, H. (2002). Henri Bergson: Key Writings. (K.
Ansell-Pearson & J. Mullarkey, Eds.). New York: Continuum.
39
Do tej pory wysiłki podejmowane w psychologii (zob. Hancock, P. A., & Block, R. A. (2012). The Psychology of
Time: A View Backward and Forward. American Journal of Psychology, 125(3), 267–274.) oraz w neurobiologii
(zob. Wittmann, M. (2013). The inner sense of time: how the brain creates a representation of duration. Nature
14
poznawczy horyzontu czasowego składa się z trzech głównych obszarów odpowiadających
okresom jednego dnia, jednego roku i do 50 lat (bez rozróżnienia retrotensji i protensji w ich
obrębie), do których przywiązujemy różną wagę w naszym codziennym funkcjonowaniu w
przestrzeni życiowej40. Z perspektywy wyników przeprowadzonych badań można wyróżnić
bezpośredni horyzont czasowy, odgrywający najważniejszą rolę w sytuacjach, z którymi
musimy sobie radzić w naszym codziennym funkcjonowaniu, operacyjny horyzont czasowy,
obejmujący okres roczny, który jest niemal równie ważny dla podejmowanych decyzji oraz
projektywny horyzont czasowy, który wykorzystujemy do analizowania zdarzeń z przeszłości i
planowania działań na przyszłość. Przeprowadzone badania wskazują, że rola jaką te obszary
horyzontu czasowego odgrywają w naszej przestrzeni życiowej podlega dynamicznym
zmianom na przestrzeni ludzkiego życia.
Pragnę dodać, że moja monografia zyskała pozytywną recenzję wydawniczą a moje
opracowanie zagadnienia komplementarności czasu i przestrzeni w reprezentacjach odległości
spotyka się uznaniem wśród językoznawców kognitywnych. Warto również wspomnieć, że
moje opracowanie wskazuje ścieżkę badawczą dla kolejnych prac naukowych, które dogłębnie
opracują zagadnienie konceptualizacji czasowo-przestrzennych poprzez wskazanie, w jakim
stopniu temporalność konceptualizacji modulowana jest przez czynniki wchodzące w skład
strukturalizacji zdarzeń (ang. event structure).
5. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo - badawczych
Moja praca naukowa od początku koncentrowała się wokół wykorzystania nowoczesnych
technologii w językoznawstwie stosowanym i teorii języka. Szczególnie ważny obszar w tym
zakresie stanowiły korpusy językowe rozumiane jako obszerne zbiory tekstów gromadzone w
postaci elektronicznej umożliwiającej ich przetwarzane za pomocą algorytmów i narzędzi
Reviews Neuroscience, 14(3), 217–223.) nie ustaliły mechanizmów percepcji i postrzegania czasu w organizmie
ludzkim.
40
Zimbardo, P. G., & Boyd, J. N. (2008). The Time Paradox: The New Psychology of Time That Will Change Your
Life. New York: Free Press. [Polskie wydanie pt. Paradoks czasu (przełożyli A. Cybulko i M. Zieliński).
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011]
15
informatycznych wchodzących w skład warsztatu metodologicznego lingwistyki korpusowej.
Bezpośrednio po ukończeniu studiów na kierunku Filologia angielska w roku 1997, zostałem
zaproszony przez prof. Barbarę Lewandowską-Tomaszczyk do tworzonego wówczas w
porozumieniu z brytyjskim Uniwersytetem w Lancaster zespołu badawczego PELCRA (Polish
and English Language Corpora in Research and Applications – Polskie i Angielskie Korpusy
Językowe w Badaniach Naukowych i Zastosowaniach Praktycznych). Od tamtej pory byłem
stałym członkiem komitetów organizujących w Uniwersytecie Łódzkim kolejne edycje
międzynarodowej konferencji naukowej PALC poświęconej praktycznym zastosowaniom
komputerów w językoznawstwie. W roku 2001 obroniłem pracę doktorską, której tematem
było automatyczne pozyskiwanie terminologii z korpusów porównywalnych na poziomie
leksykalnym. W 2003 roku znalazłem się wśród głównych wykonawców projektu naukowego
„Współczesny referencyjny korpus języka polskiego PELCRA – 100 milionów słów”.
Następnie, w 2007 roku zostałem powołany do zespołu projektu rozwojowego, który w ciągu
następnych trzech lat zbudował Narodowy Korpus Języka Polskiego.
Drugi ważny wątek mojej aktywności naukowo-badawczej na styku językoznawstwa i
nowoczesnych
technologii
obejmuje
wykorzystanie
technologii
informatycznych
i
komunikacyjnych (ICT) w nauczaniu języków obcych i przekładzie. Moja praca magisterska
obroniona w roku 1997 omawiała wykorzystanie Internetu w nauczaniu języka angielskiego,
co w tamtym czasie stanowiło novum. W latach 2003 – 2005 byłem wśród głównych
wykonawców międzynarodowego projektu badawczego „ELISE - E-Learning in In-Service
teacher training in Europe”, realizowanego w ramach europejskiego programu Minerva, który
zajmował się wypracowaniem metodologii kształcenia nauczycieli aktywnych zawodowo w
zakresie e-learning. Zespół Uniwersytetu Łódzkiego opracował w nim moduł dla nauczycieli
języka angielskiego.
W latach 2007 – 2009 byłem wykonawcą międzynarodowego projektu badawczego
„WebCEF - Collaborative assessment of oral language proficiency through a web-based
environment”. Projekt ten zajmował się opracowaniem zintegrowanego środowiska
internetowego (tzw. platformy e-learningowej) do ewaluacji kompetencji w zakresie
umiejętności posługiwania się językiem mówionym wg europejskiej skali CEFR. W tym
16
projekcie zespół UŁ zajmował się opracowaniem materiałów i procedur służących do oceny
kompetencji dla języka angielskiego oraz konstruował materiały do oceny kompetencji dla
języka polskiego.
Następnie, w latach 2009 – 2011 brałem udział w realizacji międzynarodowego projektu
badawczego
„CEFcult - Raising awareness and enhancing intercultural communicative
competences for students and lifelong learners”. Ten projekt opracował zdalny system
podnoszenia kompetencji w zakresie komunikacji interkulturowej dla studentów studiów
wyższych i osób aktywnych zawodowo na bazie warsztatu metodologicznego i doświadczenia
wypracowanego we wcześniejszych projektach. Udział w tym projekcie skierował moje
zainteresowania naukowe w kierunku wykorzystania technologii mobilnych w procesie
dydaktycznym (m-learning). W rezultacie, w ostatnim czasie opublikowałem serię opracowań
naukowych na temat wykorzystania technologii mobilnej w powiązaniu z metodologią
odwzorowania „krajobrazu językowego” (ang. Linguistic Landscape) dla celów kształcenia
kompetencji interkulturowej w procesie nauczania języka obcego.
Trzeci zasadniczy wątek mojej pracy naukowo-badawczej obraca się wokół roli jaką tzw.
„nowe media”, czyli treści przekazywane za pośrednictwem Internetu, odgrywają w
kształtowaniu świadomości społecznej. W latach 2005 – 2009 brałem udział w realizacji
międzynarodowego projektu badawczego „IntUne - Integrated and United? A Quest for
Citizenship in an Ever Closer Europe” w ramach 6-tego Programu Ramowego Unii
Europejskiej. Byłem także wśród głównych wykonawców towarzyszącego mu krajowego
projektu badawczego „Zintegrowani i zjednoczeni. Tożsamość obywateli jednoczącej się
Europy”. W ramach tych projektów zespół UŁ badał zmiany zachodzące w świadomości
obywateli jednoczącej się Europy z perspektywy językoznawczej w oparciu o budowane w tym
celu korpusy językowe odwzorowujące język używany w zarówno w tradycyjnych mediach
elektronicznych (telewizja, radio) oraz mediach internetowych (fora, blogi, Usenet).
W latach 2006 – 2009 byłem wśród wykonawców międzynarodowego projektu
badawczego „Stability and Adaptation of Classification Systems in a Cross-Cultural
Perspective” realizowanego w ramach europejskiego programu COST Action 31. Równolegle
brałem udział w realizacji jego krajowego odpowiednika - projektu badawczego specjalnego
17
„Analiza systemów kategoryzacji w polszczyźnie, angielszczyźnie, językach celtyckich i
rekonstrukcji indoeuropejskiej z perspektywy lingwistyki kognitywnej i korpusowej”. Prace
badawcze prowadzone w ramach tych programów w Uniwersytecie Łódzkim zajmowały się
analizą zmian zachodzących w systemach kategoryzacji z perspektywy międzykulturowej w
oparciu o dane korpusowe oraz budowaniem bazy danych dla wybranych systemów
klasyfikacyjnych.
Od roku 2010 do chwili obecnej biorę udział w realizacji międzynarodowego projektu
badawczego „Transforming Audiences, Transforming Societies” COST Action IS0906, który
zajmuje się badaniem przemian społecznych zachodzących w związku z popularyzacją
mediów internetowych. Od tego czasu jestem także jednym z głównych wykonawców
krajowego projektu „Przemiany w postrzeganiu rzeczywistości a język nowych mediów”
realizowanego ze środków finansowych Narodowego Centrum Nauki. Badania prowadzone w
ramach tych projektów zmierzają do opracowania z perspektywy językoznawczej przemian
jakie zachodzą w postrzeganiu otaczającej nas rzeczywistości w świadomości użytkowników
nowych mediów. Prace badawcze w tym zakresie opierają się na powiązaniu metodologii
językoznawstwa kognitywnego z warsztatem metodologicznym lingwistyki korpusowej oraz
metodą odwzorowania krajobrazu językowego przy użyciu nowoczesnych technologii
mobilnych.
Kompetencje i umiejętności zdobyte w tych projektach naukowo-badawczych
wykorzystywałem w mojej własnej praktyce dydaktycznej. Od 2001 roku do chwili obecnej
prowadzę zajęcia z zakresu językoznawstwa korpusowego oraz e-learning na studiach
niestacjonarnych COBEL „Język angielski i zastosowania komputerowe”, które początkowo
zostały uruchomione w porozumieniu z Uniwersytetem w Lancaster z Wielkiej Brytanii
(dawniej pod nazwą COBAL). W 2005 roku uruchomiłem i wdrożyłem do nauczania na bazie
systemu Moodle platformę e-learningową „Virtual Learning Environment for Teaching
English as a Foreign Language”. W ciągu minionych ośmiu lat w prowadzonych z jej pomocą
kursach w trybie nauczania mieszanego (ang. blended learning) wzięło udział ponad 600
studentów Uniwersytetu Łódzkiego. W latach 2005 – 2008 byłem w zespole realizującym
projekt dokształcający nauczycieli w zakresie nowoczesnych metod dydaktycznych pt. „Studia
18
podyplomowe dla nauczycieli w zakresie ICT, języków obcych oraz drugiego przedmiotu”,
który był współfinansowany przez EFS i MEN. W ramach tego programu prowadziłem zajęcia
z zakresu kształcenia nauczycieli do samodzielnego opracowywania materiałów e-learning dla
potrzeb codziennej praktyki zawodowej.
Tematyka wykorzystania technologii informatycznych i komunikacyjnych stanowiła
temat moich zajęć prowadzonych w ramach międzynarodowego instytutu „SILCC - Summer
Institute: Languages and Cultures in Contact / in Contrast” koordynowanego przez
Uniwersytet Łódzki a prowadzonego we współpracy z Uniwersytetami Chambery z Francji,
Chemnitz z Niemiec i Ege z Turcji (w formule szkoły letniej). W ramach kolejnych edycji tego
instytutu prowadziłem zajęcia z tematyki wykorzystania korpusów językowych oraz
technologii mobilnych w badaniach dotyczących przenikania się języka i kultury we
współczesnej Europie. W latach 2005, 2007 i 2009 byłem organizatorem sesji tematycznych
poświęconych zagadnieniom e-learning w ramach międzynarodowej konferencji PALC. W
2011 roku za opracowanie rozdziału poświęconego tematyce e-learning w skrypcie „New
Ways to Language” otrzymałem nagrodę I stopnia Rektora UŁ.
Warto również wspomnieć, że w latach 2006 – 2008 pełniłem w Katedrze Języka
Angielskiego Uniwersytetu Łódzkiego funkcję kierownika Pracowni Językoznawstwa
Komputerowego. W latach 2007 – 2008 zajmowałem się tworzeniem i prowadzeniem
Studenckiego Językoznawczego Koła Naukowego "Gavagai" w Instytucie Anglistyki UŁ.
Jednocześnie publikowałem związane z tą tematyką artykuły naukowe i propagowałem wyniki
moich badań na konferencjach krajowych i zagranicznych. (Szczegóły w Załączniku nr 4 do
wniosku o przeprowadzenie postępowania habilitacyjnego). Jestem promotorem ponad 25
prac magisterskich poświęconych tematyce przekładu i nauczania języków obcych
obronionych w Uniwersytecie Łódzkim, które w zdecydowanej większości przypadków
zostały ocenione przez recenzentów na oceny dobre i bardzo dobre.
W Społecznej Akademii Nauk w Łodzi. zajmuję się przede wszystkim prowadzeniem
zajęć dydaktycznych z zakresu przekładu pisemnego (jestem tłumaczem przysięgłym języka
angielskiego, pracuję w Zakładzie Translatoryki) oraz prowadzeniem seminariów
licencjackich i magisterskich z zakresu przekładu i nauczania języka angielskiego. W czasie
19