Wielki Brat czy nowoczesny system CCTV?

forum
'
System CCTV to znacznie więcej
niż instalacja techniczna
Waldemar Więckowski za prezentacją dr. Pawła
Waszkiewicza podaje cztery cele dotyczące systemu CCTV – zapobieganie popełnianiu przestępstw przez odstraszanie sprawców, zwiększenie poczucia bezpieczeństwa „uczciwych
obywateli”, lepsze zarządzanie siłami porządkowymi oraz rejestracja sprawców. Wskazuje, że
system CCTV, jako środek techniczny może skutecznie realizować tylko cel czwarty. Uważa, że
pozostałe cele to marketing2).
Do lat 90. XX w. systemy CCTV były budowane
przede wszystkim z myślą o rejestracji obrazu
i odtwarzaniu go post factum. Szybkie udoskonalanie jakości kamer i monitorów zbiegło się
z nowymi oczekiwaniami użytkowników. W miejscach, gdzie istniało duże ryzyko kradzieży i potencjalnie wysokie straty, chcieli oni zatrzymać
sprawcę z łupem, zanim razem znikną. Właściciele
kasyn, kopalni złota czy diamentów testowali, czy
operatorzy będą potrafili przewidzieć kradzież.
Wielki
Brat
czy nowoczesny system CCTV?
Dyskusja nt. nowej ustawy o systemach
monitoringu wizyjnego wymaga,
żeby branża zabezpieczeń wyraźnie
przedstawiła swoje pomysły na
funkcjonowanie tych systemów.
Czy chcemy, żeby straszono Wielkim
Bratem, czy też chcemy, żeby powstawały
skuteczne systemy bezpieczeństwa
działające zgodnie z demokratycznymi
standardami? Czy system CCTV
to tylko instalacja techniczna, jak pisze
Waldemar Więckowski, czy organizacja
działająca w oparciu o nowoczesne
technologie?
Paweł Wittich
Akademia Monitoringu Wizyjnego
Facebook, GIODO i CCTV Obserwacje wskazały, że jest wiele zachowań,
Kiedy mówimy o nowej ustawie dla CCTV, które sygnalizują zamiar popełnienia przestępw moim odczuciu problemem nie jest, kto i ile stwa. Oprócz stałej obserwacji potrzebna była
prywatności pokazuje na Facebooku, ale brak komunikacja z pracownikami ochrony – żeby
przepisów, które mówią, co wolno robić ze zdję- przekazać im informację o zagrożeniu, należało
ciami zarejestrowanymi przez kamery CCTV. skoordynować ich działania, by agenci byli w odMniejsze znaczenie ma to, czy zdjęcie porównane powiednim miejscu i czasie.
ze zdjęciem z systemu CCTV pochodzi z Facebo- Prawie równolegle koncepcja proaktywnego
oka, czy z innej bazy danych. Ważniejsze jest pyta- dozoru została przeniesiona do miast. Wszędzie
nie: Kiedy strażnik miejski lub policjant może użyć tam, gdzie dziś definiuje się wymóg proaktywzdjęcia lub filmu zarejestrowanego w miejskim nej ochrony, system CCTV to znacznie więcej niż
instalacja techniczna. To struktura wymagająca
systemie CCTV? Do czego może ich używać?
Nie mam wątpliwości, że systemy monitorin- dobrego zarządzania, wyszkolonego personelu,
gu wizyjnego dają duże możliwości ingerencji sprawnej komunikacji i ciągłej oceny procesów
w prywatność. Dwanaście kamer miejskiego zachodzących w przestrzeni objętej dozorem kamonitoringu jednemu człowiekowi pozwala mer i w samym systemie.
obserwować wiele osób naraz lub śledzić jedną Zdaniem specjalistów Akademii Monitoringu Wiosobę przez długi czas (jeżeli operator będzie zyjnego współcześnie proaktywny system CCTV
przechodził z jednej kamery na kolejne). Jaskra- może realizować wszystkie cztery wymienione
wym przykładem są tu małe miasta i firmy, gdzie wyżej cele. Zapobieganie zdarzeniom zachodzi
operator często zna osoby, które obserwuje. Może nie poprzez odstraszanie (nie przez samą obeczobaczyć, że wieczorem Wojtek upił się, a Monika ność kamer), ale dzięki reagowaniu zespołu ludzi
poszła na spacer z Krzysztofem, który nie jest jej – operatorów, dyżurnych, policjantów lub agenmężem. Operator może wykorzystać tę wiedzę tów ochrony zgodnie z przyjętymi procedurami.
poza Centrum Nadzoru, przekraczając granice Lepsze wykorzystanie zasobów policji i straży
miejskich jest możliwe dzięki GPS w radiowoprywatności tych osób.
Moim zdaniem intencją GIODO przy tworzeniu zach, mapowaniu ich pozycji na ekranie na sta„Wymagań do ustawy o monitoringu wizyjnym” nowisku dyżurnego i zestawom słuchawkowym
było zaproponowanie pewnych standardów do szybkiej komunikacji. Współpraca dyżurnych
działania systemów CCTV, których dziś brakuje. policji i straży miejskiej pozwala na wykorzystanie
Takie stanowisko przedstawiciel GIODO zapre- najbliższego patrolu, a w efekcie skrócenie czasu
zentował podczas konferencji „Miasto monito- reakcji na interwencję.
rowane” w Częstochowie. Rozumiem to nie jako Rejestracja obrazu także przestała być czynnością
„ograniczenie stosowania” tych systemów, jak czysto techniczną. Zbyt często automatycznie
napisał Waldemar Więckowski1), ale uporządko- obracająca się kamera „patrzyła” w inną stronę niż
wanie chaosu, z którym mają problemy i użyt- na sprawcę. Dziś sprawny operator w trakcie zdakownicy tych systemów i osoby wchodzące rzenia wykonuje szereg ujęć: zbliżenia pozwalaw pole widzenia kamer.
jące na identyfikację sprawców, ofiar i świadków,
__________
1) W. Więckowski, Prawo dla monitoringu wizyjnego,
4/2012, s. 14.
2) W. Więckowski, Prawo dla monitoringu wizyjnego,
4/2012, s. 17.
systemy alarmowe nr 5, wrzesień – październik 2012
zbliżenie na ręce sprawcy w momencie samej
kradzieży, zbliżenie na miejsce, gdzie schowano
łup, np. kieszeń w kurtce, a także szeroki plan, żeby
pokazać role osób w zdarzeniu, jego przebieg
i postępowanie służb porządkowych.
O tym, że omawiane cele monitoringu wizyjnego
to nie marketing, świadczy także to, że w wielu
krajach prowadzi się audyty, żeby oceniać, jak są
one realizowane.
Czy da się „przewrócić”
Wielkiego Brata?
Waldemar Więckowski pisze, że podstawowy
wniosek z badań przeprowadzonych na Uniwersytecie Warszawskim, że monitoring telewizyjny
nie działa (...) poszedł w przestrzeń publiczną
i czy to się branży zabezpieczeń podoba, czy
nie – takie są fakty3). Wnioski, które płyną z UW,
nie są prawdą objawioną, ale pewną diagnozą,
która wymaga merytorycznej dyskusji. Jeżeli dziś
producent sprzętu CCTV poinformuje, że ma kamerę, której parametry biją na głowę urządzenia
dostępne na rynku, to konkurencja nie będzie się
zachwycać nowym produktem, ale pobiegnie do
komputerów sprawdzić, czy test urządzania został wykonany zgodnie z obowiązującymi standardami i czy wyniki przedstawiono rzetelnie.
Analogicznie można ocenić, czy należy przyjąć
diagnozę dotyczącą systemów CCTV, którą stawia dr Waszkiewicz. W moim odczuciu jest zbyt
wiele wątpliwości, żeby można było to zrobić:
1. W Warszawie miesięcznie na jedną kamerę
CCTV4) operatorzy wykrywali dwa zdarzenia,
w Nowej Hucie w Krakowie – 55), a w Częstochowie – 216). W moim przekonaniu nie ma
podstaw, żeby wnioski z Warszawy przenosić
na miasta, gdzie systemy CCTV osiągają wyższe
wyniki. Skoro występują różnice między miastami, to trudno przyjąć za prawdziwy generalny
wniosek z warszawskich badań, że systemy CCTV
są nieskuteczne.
2. Na podstawie warszawskich badań nie da się
wyjaśnić, dlaczego w Nowej Hucie i Częstochowie systemy CCTV osiągają wyższe wyniki. Skoro
nie da się wyjaśnić zjawisk zachodzących w rzeczywistości, to można się zastanawiać, czy przyjęta metodologa badań pozwoliła na uzyskanie
rzetelnych wniosków.
3. Dr Waszkiewicz nie włączył do swoich badań
zakłóceń porządku publicznego (spożywanie alkoholu w miejscach publicznych lub demolowanie mienia publicznego), gdyż to nie respondenci
są ich ofiarami7). 90,5% – 3099 zdarzeń8) wykrytych przez częstochowski system monitoringu
wizyjnego w 2009 r. nie kwalifikowałoby się do
warszawskich badań. Szczegółowo: 1165 zdarzeń to osoby leżące, 626 – spożywanie alkoholu
w miejscu publicznym, 553 – żebrzący i małolet-
ni bez opieki, 288 – nieprawidłowe parkowanie,
150 – zakłócanie porządku publicznego, 132 – zaśmiecanie, 100 – niszczenie mienia, 2% – kolizje
i wypadki. Częstochowski system monitoringu
wizyjnego wykrył też 8 pożarów.
Metodologia przyjęta w warszawskich badaniach
nie uwzględnia zadań, które na co dzień realizują
systemy monitoringu wizyjnego. Ich część może
być zrealizowana poza wiedzą mieszkańców
– czy w takim razie badanie ankietowe wśród
mieszkańców jest dobrą metodą do oceny skuteczności systemu monitoringu wizyjnego?
4. Z brytyjskich badań z 2005 r. wynika, że sama
instalacja kamery nie wystarcza, żeby mieszkańcy
zaczęli postrzegać dane miejsce za bezpieczne
i żeby je odwiedzali9). Afke Besselink podczas
konferencji „Miasto monitorowane” mówiła, że
w Rotterdamie najpierw robi się porządki, przycina roślinność i poprawia oświetlenie w miejscu,
gdzie występują problemy z bezpieczeństwem.
Dopiero po tych działaniach można rozważyć
wprowadzenie monitoringu.
W warszawskich badaniach przyjęto, że sama
instalacja kamery ma spowodować wzrost poczucia bezpieczeństwa. W kontekście brytyjskich
i holenderskich doświadczeń wydaje się, że jest to
zbyt wysokie i nierealistyczne oczekiwanie.
5. Skoro skuteczność systemów monitoringu
wizyjnego jest różna, oznacza to, że problemem
nie jest system monitoringu wizyjnego, ale sposób, w jaki jest on zorganizowany i wykorzystywany. Jak w formule 1 – wszystkie teamy mają
podobne samochody, ale to od kierowców
i mechaników zależy, kto wygrywa. Tym samym
nie można przyjąć wniosku, który przedstawia
dr Waszkiewicz, że nie da się poprawiać efektywności systemów monitoringu wizyjnego.
Przykłady Częstochowy i Krakowa pokazują, że
można ją zwiększyć. W brytyjskich badaniach
z 1998 i 2005 r. wskazano, jakie czynniki pozwalają to zrobić – zarządzanie, wyszkolenie personelu, oświetlenie obszaru objętego nadzorem,
komunikacja z policją itd.
6. W przypadku analizy kosztów działania systemu monitoringu wizyjnego znów natrafiamy na
ograniczenie „jednego miasta”. Dr Waszkiewicz
wyciąga wnioski wyłącznie na podstawie kosztów systemu CCTV Warszawy, której ani wielkość,
ani budżet nie przystają do przeciętnego polskiego miasta i przeciętnego systemu monitoringu
wizyjnego.
Warto, aby branża CCTV przeanalizowała
wątpliwości, jakie towarzyszą tym badaniom,
i konsekwentnie prezentowała swoje stanowisko w tej sprawie. Jest to potrzebne także
w kontekście dyskusji o nowej ustawie o systemach CCTV.
__________
3) W. Więckowski, Prawo dla monitoringu wizyjnego,
4/2012, s. 17.
4) Współczynnik uzyskałem, dzieląc liczbę zdarzeń z jednego roku, przez liczbę kamer w systemie CCTV,
przez 12 miesięcy; w Częstochowie przez 9 miesięcy, bo system działał od kwietnia 2009.
5) P. Wittich, Częstochowa – organizacja bliska ideałowi,
1/2011, s. 14.
6) P. Wittich, Kraków – w oczekiwaniu na następny krok,
2/201, s. 71.
7) P. Waszkiewicz, Wielki Brat Rok 2010 s. 164.
8) P. Wittich, Częstochowa – organizacja bliska ideałowi,
1/2011, s. 14.
9) M. Gill A. Spriggs, Assessing the impact of CCTV. Home Office Research Study 292, London 2005.
systemy alarmowe nr 5, wrzesień – październik 2012