62 Samolot czy szybowiec?

KONSTRUKCJE
UFM-13 Lambada
Lambada!
W
czerwcu 1994 r. trójka
konstruktorów z czeskiej
firmy Urban Air – Pavel
Urban, Karel Faltus i Milosˇ
Mládek – rozpocz´∏a prace nad
nowym ultralekkim samolotem do
latania rekreacyjnego. Za∏o˝enia
konstrukcyjne obejmowa∏y spe∏nienie wymagaƒ przepisów JARVLA, a jednoczeÊnie wykorzystanie
rozwiàzaƒ i technologii produkcji
stosowanych w wyczynowych szybowcach. Pod wzgl´dem aerodynamicznym i obliczeniowym konstrukcj´ opracowa∏ Mirko Musil,
który niestety zmar∏ przed zakoƒczeniem projektu. Ostateczne obliczenia wytrzyma∏oÊciowe wykonano metodà elementów skoƒczonych za pomocà oprogramowania
62
PLAR
MSC / NASTRAN w firmie Vanessa Air, gdzie równie˝ dopracowano
aerodynamik´ p∏atowca. Próby
wytrzyma∏oÊciowe wykonano na
politechnice w Brnie.
Dla osiàgni´cia jak namniejszej
masy p∏atowca zdecydowano si´
zastosowaç konstrukcj´ skorupowà z kompozytów na bazie w∏ókien szklanych i w´glowych, minimalizujàc liczb´ elementów nie
przenoszàcych obcià˝eƒ – elementami pracujàcymi sà nawet
miski foteli pilotów. SamonoÊne
skrzyd∏o ma skorupowà konstrukcj´ przek∏adkowà, pasy dêwigara
wykonano z kompozytów na bazie
w∏ókien w´glowych. Zastosowany
laminarny profil SM 701 odznacza si´ bardzo dobrà charaktery-
stykà aerodynamicznà w ró˝nych
warunkach lotu.
Samolot
czy szybowiec?
Prototyp Lambady w wersji
UFM-13 o rozpi´toÊci 13 m oblatano 23 maja 1996 r., produkcj´
samolotu rozpocz´to ju˝ w paêdzierniku 1996 r, zaÊ pierwszy egzemplarz trafi∏ do klienta równo
rok póêniej. JednoczeÊnie opracowano wersj´ UFM-11 ze skrzyd∏ami o rozpi´toÊci 11,9 m, która
w przeciwieƒstwie do UFM-13,
mimo ewidentnie szybowcowych
kszta∏tów i doskona∏oÊci równej
26 (dok∏adnie takiej, jakà ma poczciwy Bocian!), nie mog∏a byç
Co lepsze – szybowiec,
pozwalajàcy napawaç si´
ciszà bezsilnikowego lotu,
czy samolot, dajàcy
niezale˝noÊç od innych
i swobod´ od kaprysów
termiki? A mo˝e
– dwa w jednym?
CENY
UFM-13 Lambada z silnikiem
Rotax 912 UL (80 KM)
- 49900 EUR
Koƒcówki zwi´kszajàce
rozpi´toÊç skrzyde∏ do 15 m
- 2380 EUR
Dop∏ata do silnika Rotax 912
ULS (100 KM)
- 1960 EUR
System ratunkowy Junkers
- 2700 EUR
Przestawialne Êmig∏o
Woodcomp Varia
- 2300 EUR
skrzyde∏ hamulce aerodynamiczne
systemu Schempp-Hirth. Nie zapomniano oczywiÊcie o mo˝liwoÊci ∏atwego demonta˝u i monta˝u
skrzyde∏ i usterzenia poziomego –
w konstrukcji zastosowano znane
z szybowców automatyczne z∏àcza
nap´dów trójpo∏o˝eniowych klapolotek, hamulców aerodynamicznych i steru wysokoÊci.
Zdj´cia: Michal Horák, archiwum Urban Air
Warianty...
W 2003 roku w modelu UFM11 zrezygnowano z klapolotek na
korzyÊç konwencjonalnych lotek,
wprowadzajàc za to prawdziwie
„samolotowe” dwuszczelinowe
klapy Fowlera. Samolotowy charakter „jedenastki” podkreÊla te˝
sta∏e podwozie ze sterowanym
kó∏kiem przednim; model UFM13 mo˝e byç wyposa˝ony w kó∏ko
ogonowe, równie˝ sterowane.
Wsparte na na elastycznych goleniach kompozytowych ko∏a podwozia g∏ównego zaopatrzone sà
w hydrauliczne hamulce, uruchamiane umieszczonà na drà˝ku
„rowerowà” dêwignià. Wszystkie
ko∏a os∏oni´te sà owiewkami.
Usterzenie w uk∏adzie T wyposa˝one jest w pojedynczy ster wysokoÊci zaopatrzony w elektryczny
trymer. Nap´dy lotek i steru wysokoÊci sà popychaczowe, steru kierunku – linkowy.
Miejsca w kabinie znajdujà si´
obok siebie i oba sà wyposa˝one
w sterownice. Ukszta∏towana
w sposób zapewniajàcy bardzo
dobrà widocznoÊç jednocz´Êciowa
pleksiglasowa owiewka po uniesieniu w gór´ odsuwa si´ do ty∏u.
Na lewej cz´Êci tablicy przyrzàdów
umieszczono podstawowe przyrzàdy pilota˝owe. Parametry pracy
silnika podaje zintegrowany przyrzàd z wyÊwietlaczem alfanumerycznym.
UFM-13/15
wyró˝nia si´
skrzyd∏ami
o rozpi´toÊci
13 m, którà
mo˝na
zwi´kszyç do
15 m dzi´ki
wymiennym
koƒcówkom
– po ich
za∏o˝eniu
doskona∏oÊç
roÊnie do 30.
Lambada znajduje wielu nabywców na ca∏ym Êwiecie – tego zdj´cia na pewno nie zrobiono w Czechach...
uznawana za motoszybowiec. Zarówno przepisy JAR, jak i FAR
okreÊlajà bowiem zgodnie, ˝e motoszybowcem jest najwy˝ej dwuosobowy statek powietrzny o ci´˝arze nie przekraczajàcym 850
kg, dla którego stosunek maksymalnego ci´˝aru do kwadratu rozpi´toÊci nie przekracza 3 kg/m2.
Aktualnie produkowana wersja
UFM-13/15 wyró˝nia si´ skrzyd∏ami o rozpi´toÊci 13 m, które mo˝na przed∏u˝yç do 15 m dzi´ki wymiennym koƒcówkom – po ich za∏o˝eniu doskona∏oÊç roÊnie do 30,
czyniàc z Lambady ca∏kiem niez∏y
szybowiec.
Jak na szybowiec przysta∏o,
Lambada jest wyposa˝ona w wysuwane z górnej powierzchni
PLAR
63
KONSTRUKCJE
UFM-13 Lambada
Umieszczone
w skrzyd∏ach
jeden lub dwa
integralne
zbiorniki,
mieszczàce
po 50 l paliwa,
zapewniajà
imponujàcy
zasi´g
do
1500 km
Lambady w RPA – takiej floty mo˝na tylko pozazdroÊciç...
Wymienne koƒcówki skrzyde∏ zwi´kszajà doskona∏oÊç z 26 do 30...
...a ich monta˝ dzi´ki sprytnym spr´˝ynowym sworzniom jest szybki i prosty
Przy takiej doskona∏oÊci aerodynamicznej typowo szybowcowe hamulce aerodynamiczne sà ju˝ nieodzowne.
64
PLAR
Zach´ceni powodzeniem Lambady, konstruktorzy z Urban Air stworzyli szybszà Samb´ (na pierwszym planie), dost´pnà równie˝ w wersji XXL
wane w charakterze holówek
m.in. w RPA i Luksemburgu.
Producent mo˝e si´ te˝ pochwaliç sukcesami sportowymi –
w sierpniu 2004 roku startujàca
na UFM-11 czeska ekipa obroni∏a
na mistrzostwach Europy mikrolotów w Castel Branco (Portugalia)
z∏oty medal z roku 2002.
Jak podaje producent, Lambad´ mo˝na rejestrowaç jako samolt
ultralekki (tak sà rejestrowane
Lambady w Czechach, a wi´c i te
latajàce w Polsce), w kategorii
VLA (tak rejestruje si´ je np.
w RPA) lub jako motoszybowiec.
Bez wzgl´du na kategori´ rejestracji, w∏asnoÊci i osiàgi Lambady
pozwalajà jej u˝ytkownikom zarówno czerpaç radoÊç z cichego
lotu bezsilnikowego, cieszyç si´
niezale˝noÊcià, jakà daje w∏asny
nap´d, jak i szybko przemieszczaç
si´ na znaczne odleg∏oÊci. Na co
tylko przyjdzie ochota...
Micha∏ Setlak
Wykonane
z kompozytu
w´glowego
dwu∏opatowe
Êmig∏o
Woodcomp
Varia 1,6
ma mo˝liwoÊç
ustawienia w
choràgiewk´,
co pozwala
wydatnie
zmniejszyç
opory
w locie
szybowcowym
UFM 13 LAMBADA
Rozpi´toÊç 12,94 m (14,95 m)
D∏ugoÊç
6,60 m
WysokoÊç
1,95 m
Powierzchnia noÊna
12,16 m2 (12,87 m2)
Masa w∏asna
od 265 kg
Masa startowa dla kategorii:
– Ultralight
450 kg
– VLA / Experimental 560 kg
Pr´dkoÊç maks.
200 km/h
Pr´dkoÊç ekonom. 160 km/h
Pr´dkoÊç min.
63 km/h
Pr´dkoÊç wznoszenia 5 m/s
Rozbieg
150 m
D∏. startu na 15 m
275 m
Dobieg
80 m
D∏. làdowania z 15 m 285 m
Zasi´g
1 500 km
Doskona∏oÊç
26 (30)
Min. opadanie
1,1 m
(w nawiasach dane po za∏o˝eniu koƒcówek
zwi´kszajàcych rozpi´toÊç do 15 m)
Lambad´ mo˝na zarejestrowaç jako UL, VLA lub motoszybowiec
fot. ZZZyyy
Nap´d stanowià silniki czterosuwowe Rotax 912 UL (80 KM),
Rotax 912 ULS (100 KM) lub Jabiru 2200 (80 KM), do których
dobraç mo˝na Êmig∏a Woodcomp
SR200, SR2000 lub SR3000
(dwu∏opatowe lub trój∏opatowe).
W modelu UFM-13/15 dost´pne
jest wykonane z kompozytu w´glowego dwu∏opatowe Êmig∏o
Woodcomp Varia 1,6, majàce
mo˝liwoÊç ustawienia w choràgiewk´, co pozwala wydatnie
zmniejszyç opory w locie szybowcowym. Umieszczone w skrzyd∏ach jeden lub dwa integralne
zbiorniki, mieszczàce po 50 l paliwa, zapewniajà imponujàcy zasi´g si´gajàcy 1500 km (pojedynczy zbiornik umieszczony blisko
kad∏uba nie ma istotnego wp∏ywu
na wywa˝enie). Samolot mo˝na
wyposa˝yç w spadochronowy system ratunkowy Junkers.
Lambada cieszy si´ sporym zainteresowaniem klientów. Do koƒca roku 2005 zbudowano 15
sztuk w wersji UFM-11 i 78 sztuk
w wersji UFM-13/15, które znalaz∏y nabywców w RPA, Francji,
Hiszpanii, USA, Brazylii, Holandii,
Niemczech i Szwajcarii. W Polsce
latajà 4 egzemplarze, jak na razie
wszystkie na czeskich znakach.
Lambada to nie tylko rekreacja.
Dost´pny jako wyposa˝enie dodatkowe zaczep pozwala holowaç
szybowce o masie do 660 kg –
Lambady ze 100-konnymi silnikami sà z powodzeniem wykorzysty-
PLAR
65