docW przestrzeni Smoka - Muzeum Narodowe w Krakowie
download 
Reklamacja Transkrypt
W przestrzeni Smoka - Muzeum Narodowe w Krakowie
In the Realm of the Dragon Chinese Art in the Collections of the National Museum in Krakow W przestrzeni Smoka Sztuka chińska w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie Kraków 2015 Spis treści Contents Zofia Gołubiew 7 *** Joanna Wardęga 9 11 Wu Guang O cywilizacji chińskiej / On Chinese Civilization 13 Beata Romanowicz Wprowadzenie / Introduction 17 Album *** Beata Pacana Zbiory sztuki chińskiej w Muzeum Narodowym w Krakowie The Collections of Chinese Art at the National Museum in Krakow 21 Marcin Jacoby Wejście do krainy Smoka / Entering the Land of the Dragon 29 Malarstwo i grafika / Paintings and Prints 53 Rzeźba buddyjska / Buddhist Sculpture 59 Ceramika / Ceramics 179 Ubiór i akcesoria / Clothing and Accessories 217 Sztuka zdobnicza / Decorative Art 259 Noty / Notes 358 Okresy historyczne i dynastie chińskie / Historical Periods and Chinese Dynasties 358 Wybrana bibliografia / Selected bibliography Wprowadzenie Introduction Beata Romanowicz Wystawa W przestrzeni Smoka prezentuje dzieła sztuki i przedmioty rzemiosła artystycznego o chińskiej proweniencji wchodzące w skład kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie. Eksponaty, poza bogatym zbiorem ceramiki obejmującym formy od III wieku p.n.e. aż do początku wieku XX, pochodzą głównie z czasów panowania ostatniej dynastii – Qing (1644–1911). Twórcy ekspozycji skoncentrowali się na pojęciu przestrzeni – zarówno tej mitycznej, którą włada tytułowy Smok, jak i kulturowej, literackiej, estetycznej i filozoficznej. Prezentowane w szerokim kontekście chińskich symboli i mitów dzieła mówią o przestrzeni w sztuce, przestrzeni sacrum, a także o przestrzeni wokół kluczowej w kulturze chińskiej postaci uczonego literata – erudyty; dają również pojęcie o ogromnej różnorodności społecznej i etnicznej rozległego chińskiego państwa. Idea scenariusza wystawy zasadza się także na charakterystycznej dla Chińczyków równowadze – cyklu, w którym koncepcje filozofów wpływają na społeczeństwo, które tworzy kulturę materialną i tradycję słowa, które z kolei określają przestrzenie sztuk wizualnych, takich jak malarstwo czy kaligrafia. Wprowadzając widza w poszczególne dziedziny, otwieramy go na kolejne przestrzenie pojęciowe, uzmysławiając mu istniejące pomiędzy nimi związki. Przestrzeń jest jedną z podstawowych i uniwersalnych kategorii opisu świata. Porządkuje jego postrzeganie zarówno na poziomie realnym, jak i w sferze wyobraźni, mitów i podań. Świat, do którego zapraszamy na wystawie sztuki chińskiej – przestrzeń Smoka – to metaforycznie ujęta kilkutysiącletnia tradycja i kultura Państwa Środka przedstawiona za pomocą obiektów z kolekcji Muzeum – fundamentu tej opowieści o Chinach. Opowieść jest przedstawiona w kilku różnych odsłonach ukazujących widzowi kolejne przestrzenie poznawcze. The exhibition titled In the Realm of the Dragon presents works of art and handicraft of Chinese provenance which constitute part of the collection of the National Museum in Krakow. Apart from the impressive collection of ceramics presenting items from the 3rd century BC until the early 20th century, the objects presented at the exhibition date back to the reign of the last dynasty – the Qing (1644–1911). The exhibition creators focused on the concept of space – both in its mythical sense, controlled by the title dragon and in its cultural, literary, aesthetic and philosophical aspects. Works of art, presented in a broad context of Chinese symbols and myths, discuss the space in art, the sacred sphere, and the realm of the key figures in Chinese culture – the literati. They also shed light on the immense social and ethnic diversity of the vast Chinese state. The idea of the exhibition scenario also refers to the balance, so characteristic of China, reflected in the cultural cycle in which philosophers’ concepts affect the society, thus creating material culture and oral tradition, which in turn defi ne the space for visual arts, such as painting or calligraphy. By introducing the viewers to each domain, we open them to new conceptual spaces, making them aware of the existing connections. Space is one of the most fundamental categories describing the world. It organizes its perception both on the reality level and in the realm of imagination, myths and legends. The world to which we extend an invitation through the exhibition of Chinese art – the realm of the dragon – is a metaphor of a few-thousand-year-old tradition and culture of the Middle Kingdom presented using the objects from the Museum collection, which constitute the foundation of our story about China. This story is encapsulated in several different scenes revealing to the viewer subsequent cognitive spaces. 14 Wprowadzenie / Introduction Beata Romanowicz Smok jest jednym z tych symboli, które występują w różnych kulturach i mają wiele znaczeń. W Chinach wiąże się on z ideą dobra, pozytywną siłą wspierającą zmiany, co w naturalny sposób nawiązuje do idei odradzania się i bezpośrednio – życia. Związek smoka z cyklem przemian opisuje przypowieść o tym, jak jesienią, w czasie zrównania dnia z nocą, pokrywa on swoje ciało mułem, zakopując się na dnie wodnych odmętów, i wyczekuje właściwego czasu, by zerwać się do działania. Gdy nastaje wiosna, ukazuje się wśród burzowych chmur, myje grzywę w ich wirujących kipielach, jego pazury widać w zarysach błyskawic, łuska połyskuje w odbiciach zroszonej kory sosen. I choć sam, jak mówią legendy, nie słyszy, jego potężny ryk pobrzmiewa w odgłosach huraganu, który wymiata zwiędłe liście i wszystko, co stare, by obudzić wiosnę. Wystawa przeznaczona jest dla szerokiego grona odbiorców. Zainteresowanych sztuką i kulturą Chin usatysfakcjonuje poziom artystyczny prezentowanych obiektów, bogactwo znaczeń ich kształtowanej przez tysiąclecia symboliki. Na wystawie prowadzimy dialog również z tymi widzami, dla których Chiny to kraj i kultura nadal odległe. Z pewnością każdy zwiedzający doceni niezwykłą feerię barw prezentowanych tkanin – spódnic, kaftanów, bucików, wachlarzy – wyrafinowanie kolorystyczne, bogactwo kształtów i dekoracji naczyń, zdobionych na przykład emalią komórkową, kunsztowne wyroby z kości słoniowej, jadeitu, szylkretu czy rogu nosorożca, będące świadectwem maestrii chińskich wytwórców rzeźbiących ażurowe, kilkuplanowe kompozycje na tych niewielkich przedmiotach. Z tego powodu wystawa nie pozostawia obojętnymi ani koneserów, ani widzów oglądających chińskie rzemiosło po raz pierwszy. W rozumieniu chronologicznym wystawę otwiera i zamyka ceramika, której kolekcja w Muzeum Narodowym w Krakowie jest bardzo jednorodna i kompletna, co umożliwia prześledzenie historii tej dziedziny twórczości – od III w. p.n.e. do końca epoki Qing (1911). Taki układ prezentacji ceramiki pozwala na czytelne uwypuklenie pojawiania się zmian i nowych wartości artystycznych w kolejnych epokach. W kręgu kultury Chin funkcjonują trzy zasadnicze systemy fi lozoficzne: konfucjanizm, taoizm i buddyzm. Współistnienie myśli wielkich fi lozofów oddaje poświęcona temu część wystawy ilustrująca wpływ chińskich systemów fi lozoficznych nie tylko na życie społeczno-religijne, ale także na przedmioty sztuki – ich formę i motywy zdobnicze. Materialną sferę życia reprezentują na ekspozycji m.in. akcesoria użytku codziennego i ubiory – wytworne jedwabne kaftany, spódnice, wyrafinowane hafty i wachlarze. Stroje, głównie Dragon is one of those symbols which are featured in many different cultures and are laden with meanings. In China, it is associated with the idea of good and positive forces fuelling changes, which in a natural way refers to the idea of rebirth and directly – to life. The relationship between the dragon and the cycle of change is described in the parable explaining how, at the time of the autumn equinox, it covers its body with silt, burying itself at the bottom of deep waters, and awaits the right time to spring to action. When the spring comes, it reveals itself among stormy clouds and washes its mane in their churning whirlpools. Its claws are visible in the outlines of lightnings, its scales glisten in the reflections of bedewed pine bark. And although – as the legends say – the dragon itself cannot hear, its mighty roar echoes in the rumbles of a hurricane, which sweeps away the dead leaves and everything that is old in order to wake up the upcoming spring. The exhibition is intended for a wide range of visitors. Those interested in the art and culture of China will acknowledge the artistic quality of the displayed objects and the diversity of the symbolism shaped over several thousand years. At the exhibition we also enter into a dialogue with those to whom China is still a distant country and culture. Each visitor will certainly appreciate a remarkable diversity of colours of the displayed fabrics such as skirts, robes, shoes and fans, the sophisticated hues and the variety of shapes and ornaments of vessels decorated, e.g. with cloisonné enamel, the elaborate objects made of ivory, jade, tortoiseshell and rhinoceros horn, which testify to the mastery of Chinese manufacturers carving their openwork, multidimensional compositions on these small objects. The exhibition does not leave anyone indifferent, whether it be connoisseurs or visitors who have seen the Chinese craftsmanship for the fi rst time. Chronologically, the exhibition begins and ends with ceramics, whose collection at the National Museum in Krakow is very homogeneous and complete, making it possible to trace the history of this kind of art from the 3rd century BC to the end of the Qing Dynasty (1911). Maintaining such an arrangement of the ceramics display allows for a special emphasis on the emerging changes and new artistic values contributed by successive periods. Chinese culture features three fundamental philosophy systems: Confucianism, Taoism and Buddhism. One part of the exhibition is dedicated to the coexistence of the great philosophers’ ideas, which illustrates the impact of Chinese philosophical systems not only on social and religious life but also on works of art – their forms and decorative motifs. 15 Część wystawy poświęcona malarstwu skupia się na zasadniczym problemie przestrzeni obrazu w kontekście przestrzeni przekazu. Przekaz ten zawiera się zarówno w całej ekspozycji, jak i w wielu poszczególnych jej wątkach, w których przestrzeń występuje jako wartość semantyczna i artystyczna, a także kategoria otwierająca kolejne pokłady postrzegania – budowanie kompozycji i planów czy kreowanie głębi w obrazie. Wystawa przygotowana przez Muzeum Narodowe w Krakowie ukazuje zatem różne aspekty przestrzeni w sztuce i kulturze Chin, wykorzystując smoka jako główny motyw, który w tej kulturze ma wielkie znaczenie i wiele znaczeń. Smok – jako patron rozmaitych dziedzin – nawiązuje do bogatej mitologii, legend i podań, poszerza pojęcie przestrzeni o wymiar ontologiczny, transcendentalny, czasem po prostu baśniowy. Beata Romanowicz Kurator wystawy The realm of the word is formed by the interrelated script, symbol and myth. Themes from literature, parables and legends serve as the foundation of symbols and complex decorative motifs. Next to painting, calligraphy belongs to the most highly valued visual arts in China and the Chinese script refers to one of the oldest forms of written language. By presenting a fragment of the literati’s workshop, we emphasize the values resulting from penmanship among the educated elites - thinkers, philosophers, artists and art theoreticians. The section of the exhibition which is dedicated to painting focuses on the fundamental issue of understanding the visual dimension in the context of the contents dimension. This message is conveyed by the exhibition as a whole as well as in its numerous individual threads, which feature space as a semantic and artistic value as well as a category opening subsequent layers of perception – forming compositions and planes or creating depth in the image. The exhibition at the National Museum in Krakow presents various aspects of space in Chinese art and culture, employing the dragon as its main motif, which in this society is laden with numerous important meanings. The dragon, which acts as a patron of various disciplines, refers to the impressive mythology, legends and parables, and broadens the notion of space by adding an ontological, transcendental, and sometimes simply fantasy-like dimension. Beata Romanowicz Curator of the exhibition Wprowadzenie / Introduction Przestrzeń słowa tworzą przenikające się wzajemnie pismo, symbol i mit. Wątki z literatury, podań i legend leżą u podłoża symboli i złożonych motywów dekoracyjnych. Kaligrafia należy obok malarstwa do najwyżej cenionych sztuk wizualnych w Chinach, a pismo chińskie nawiązuje do jednej z najstarszych form języka pisanego. Prezentując fragment warsztatu erudyty, uwypuklamy wartości, jakie wynikają z operowania pędzlem przez wykształcone elity – myślicieli, filozofów, artystów i teoretyków sztuki. The material sphere of life is represented at the exhibition by accessories for everyday use and clothing – elegant silk robes, skirts as well as sophisticated embroidery and fans. The clothes, mainly dating back to the eighteenth and nineteenth centuries, present a unique palette of bright and saturated colours, typical of China. Their use, as well as their cut, correspond with both social and ethnic divisions. Another aspect which deserves a special mention is the embroidery, frequently only partially preserved, which gives an impulse for vivid storytelling about motifs and Chinese symbolism. Beata Romanowicz z XVIII–XIX wieku, reprezentują charakterystyczną dla Chin, jedyną w swoim rodzaju paletę barw – żywych i nasyconych, których użycie, podobnie jak i krój szat, odpowiada zarówno podziałom społecznym, jak i etnicznym. Na uwagę zasługuje hafciarstwo, które – zachowane często fragmentarycznie – daje asumpt do snucia barwnych opowieści o chińskich motywach i symbolice. 130 Ceramika / Ceramics Album III 75 Misa w kształcie sześciopłatkowego kwiatu ze szkliwa langyao (ᒠ) Bowl in the shape of a six-petalled flower made of langyao glaze Epoka Qing, okres Qianlong, 1736–1795 (?) Jingdezhen, prow. Jiangxi Porcelana, szkliwo typu langyao Dar prof. Juliana Ignacego Nowaka, 1946 Qing Dynasty, Qianlong period, 1736–1795 (?) Jingdezhen, Jiangxi province Porcelain, langyao glaze Donated by Professor Julian Ignacy Nowak, 1946 153 Ceramika / Ceramics Album III 98 Flakonik ze szkliwem ciemnozielonym z krakelurą Small vase with a dark green glaze and craquelure Epoka Qing, okres Qianlong, 1736–1795 Porcelana, szkliwienie, krakelura Dar prof. Juliana Ignacego Nowaka, 1946 Qing Dynasty, Qianlong period, 1736–1795 Porcelain, glaze, craquelure Donated by Professor Julian Ignacy Nowak, 1946 187 Ubiór i akcesoria / Clothing and Accessories Album IV 9 IV 10 Emblemat mandaryński buzi (ᇖ) urzędnika cywilnego z wizerunkiem czapli Emblemat mandaryński buzi (ᇖ) urzędnika cywilnego, z wizerunkiem kaczki mandarynki An official’s Mandarin buzi badge with an image of a egret An official’s Mandarin buzi badge with an image of a Mandarin duck Epoka Qing, XIX w. Jedwab, złota nić, technika kesi Epoka Qing, 1. poł. XIX w. Jedwab, złota nić, technika kesi, detale malowane Nabyto z kolekcji Ottona i Celiny Kowarskich, 1927 Qing Dynasty, 19th century Silk, golden thread, kesi technique Qing Dynasty, fi rst half of the 19th century Silk, golden thread, kesi technique, painted details Acquired from the collection of Otton and Celina Kowarski, 1927 199 Ubiór i akcesoria / Clothing and Accessories Album IV 21 Szata kobieca changyi (९۪) Woman’s changyi robe Epoka Qing, XIX/XX w. Jedwab, haft Nabyto z kolekcji Ottona i Celiny Kowarskich, 1927 Qing Dynasty, 19th–20th century Silk, embroidery Acquired from the collection of Otton and Celina Kowarski, 1927 IV 30 Para butów dziecięcych A pair of children’s shoes Epoka Qing, XIX w. Jedwab, bawełna, złota nić, skóra, szkło, haft, aplikacja Przekaz z Muzeum Miejskiego w Gliwicach Qing Dynasty, 19th century Silk, cotton, golden thread, leather, glass, embroidery, appliqué Transfer from the Municipal Museum in Gliwice 235 Sztuka zdobnicza / Decorative Art Album V 24 Talerz z motywem trzech żurawi wśród obłoków Plate with a motif of three cranes among clouds Epoka Qing, XIX w. Miedź, emalia komórkowa, mosiądz, złocenie Dar Erazma Barącza, 1921 Qing Dynasty, 19th century Copper, cloisonné, brass, gilded Donated by Erazm Barącz, 1921 239 Sztuka zdobnicza / Decorative Art Album V 28 Zabawka – akrobata na drążku Toy acrobat on a bar Epoka Qing, XIX w. Guangzhou (Kanton) Kość słoniowa, rzeźbienie Dar Edwarda Goldsteina, 1909 Qing Dynasty, 19th century Guangzhou (Canton) Ivory, carved Donated by Edward Goldstein, 1909 280 Noty / Notes Ceramika / Ceramics III 13 Płaska misa z nieregularną cienką warstwą polewy Shallow bowl covered with a thin irregular glaze layer Epoka Song, XII–XIII w. Yuzhou, prow. Henan Kamionka, szkliwo typu junyao Wys. 3,3 cm, śr. 15,6 cm Nr inw. MNK VI-7037 Dar prof. Juliana Ignacego Nowaka, 1946 Song Dynasty, 12th–13th century Yuzhou, Henan province Stoneware, junyao glaze Height – 3.3 cm, diameter – 15.6 cm Inv. no. MNK VI-7037 Donated by Professor Julian Ignacy Nowak, 1946 Doskonała znajomość materiału i znakomite operowanie technikami pozwalały na eksperymenty pozornie przeczące matowym właściwościom szkliwa junyao. Misa prezentuje tak dalece wyszukaną wrażliwość na zestawienie kamionkowego czerepu i szkliwa, że oglądając naczynie, można ulec wrażeniu transparentności glazury. Jest to jednak nadal nieprzezroczysta powierzchnia, która absorbuje światło, a efekt lekkości wynika z delikatnego nakładania subtelnych warstw szkliwa przed jego wypaleniem. [BR] III 14 Excellent knowledge of the material and great familiarity with the techniques allowed for experiments seemingly contradicting the lustreless properties of junyao glaze. The bowl represents such exquisite sensitivity to the combination of stoneware and glaze that while looking at the vessel, one may have the impression of the transparency of the glaze. However, it still remains an opaque surface, which absorbs light, and the effect of lightness results from the delicate application of subtle layers of glaze before fi ring it. [BR] Misa z okuciem ze stopu miedzi Bowl with copper alloy mount Epoka Song, XII–XIII w. Yuzhou, prow. Henan Kamionka, szkliwo typu junyao, stop miedzi, sztuczna patyna Wys. ok. 6,2 cm, śr. 18,7 cm Nr inw. MNK VI-6973 Dar prof. Juliana Ignacego Nowaka, 1946 Song Dynasty, 12th–13th century Yuzhou, Henan province Stoneware, junyao glaze, copper alloy, artificial patina Height – c. 6.2 cm, diameter – 18.7 cm Inv. no. MNK VI-6973 Donated by Professor Julian Ignacy Nowak, 1946 Efekt szczególnie cennej glazury w odcieniu łagodnego błękitu uzyskiwały naczynia wypalane w atmosferze redukcyjnej, barwione tlenkiem żelaza. Szczególna wrażliwość mistrzów chińskich na połączenia kolorów i rozmaitych faktur inspirowała ich do zestawiania np. powierzchni porcelany z otokiem metalowym. Tworząc prezentowaną misę, znakomicie dobrano odcień patynowanego stopu miedzi z zielonkawym odcieniem błękitnego szkliwa. [BR] This effect of particularly valuable glaze in the shade of pale blue was achieved by fi ring the vessels in reduction atmosphere and tinting them with iron oxide. The particular sensitivity of Chinese masters to combinations of colours and various textures inspired them to juxtapose, for example, porcelain surface with a metal rim. In the production of this bowl, great care was exercised to perfectly match the tint of the patinated copper alloy with the greenish shade of blue glaze. [BR] 320 Leon Wyczółkowski Ubiór i akcesoria / Clothing and Accessories Portret Feliksa Jasieńskiego w błękitnym kaftanie, (1911) Nr inw. MNK III-r.a.13403 Noty / Notes Portrait of Feliks Jasieński in a Blue Robet, (1911) Inv. no. MNK III-r.a.13403 IV 1 Szata męska półoficjalna longpao (ᚊ ) z motywem ośmiu pięciopalczastych smoków Semi-formal men’s longpao robe with a motif of eight five-clawed dragons Epoka Qing, XIX w. Jedwab, złota nić, broszowanie Dł. 137,5 cm, szer. 223 cm Nr inw. MNK VI-7486 Dar Feliksa „Mangghi” Jasieńskiego, 1920 Qing Dynasty, 19th century Silk, golden thread, brocaded Length – 137.5 cm, width – 223 cm Inv. no. MNK VI-7486 Donated by Feliks “Manggha” Jasieński, 1920 Męska szata, tzw. smocza, jest częścią tradycyjnego stroju półoficjalnego ji fu, utrzymanego w stylu mandżurskim. Noszenie takiego ubioru przysługiwało cesarzowi, jego najbliższej rodzinie oraz przedstawicielom klasy urzędniczej, stąd występował on w wielu typach 2 . Członkowie administracji cesarskiej, zwani przez Europejczyków mandarynami (chiń. guan, ࡴ ), nosili szaty smocze w trakcie wykonywania oficjalnych obowiązków. Urzędnicy zakładali szaty w kolorze ciemnoniebieskim, które w zależności od posiadanej rangi dekorowano dziewięcioma, ośmioma lub pięcioma smokami z płonącą perłą, rozmieszczonymi symetrycznie wśród stylizowanych obłoków. Wizerunek smoka na szacie odnosił się bezpośrednio do osoby cesarza Syna Niebios i symbolizował jego władzę. This men’s garment, called a dragon robe, constitutes part of a traditional semi-formal ji fu outfit in the Manchu style. Wearing such clothing befitted the Emperor, his immediate family and the representatives of the clerical class, hence its numerous types.2 The members of the imperial administration, called mandarins (Chinese – guan, ࡴ) by the Europeans, wore dragon robes while performing their official duties. Civil servants wore dark blue robes, which, depending on their rank, were decorated with nine, eight or five dragons with a flaming pearl, arranged symmetrically among stylized clouds. The image of the dragon on the robe referred directly to the Emperor, the Son of Heaven, and symbolized his authority. 22 The basic document regulating the types of garments in the Qing Dynasty was Huangchao liqi tushi – an illustrated catalogue of cere- 22 Podstawowym dokumentem regulującym typy ubiorów w epoce Qing był ilustrowany ka- monial objects and costumes, developed at the behest of Emperor talog ceremonialnych przedmiotów i strojów Huangchao liqi tushi, opracowany na polece- Qianlong in 1759 and published in 1766. It consisted of 18 volumes in- nie cesarza Qianlonga w 1759 r., a opublikowany w 1766 r. Obejmował 18 tomów liczących cluding six thousand illustrations and five thousand pages of text, 6 tysięcy ilustracji i 5 tysięcy stron tekstu, na których szczegółowo opisano m.in. rytualne which minutely described ritual vessels, insignia, astronomical naczynia, insygnia władzy, przyrządy astronomiczne. Jeden z rozdziałów był poświęcony instruments, etc. One chapter was devoted to the clothes of the ubiorom cesarza, członków jego rodziny, dostojników oraz urzędników cesarskich. Emperor, members of his family, dignitaries and imperial officials.
