POKOLENIE Y NA RYNKU PRACY – OCZEKIWANIA I WYZWANIA

POKOLENIE Y NA RYNKU PRACY – OCZEKIWANIA I WYZWANIA
Katarzyna Jordan
Politechnika Rzeszowska
STRESZCZENIE
Niniejszy artykuł podejmuje temat pokolenia Y, ich charakterystyki, wartości, motywatorów, a także
cech odróżniających tę grupę społeczną od pokoleo wcześniejszych. Pokolenie Y wkraczające właśnie
na rynek pracy, niesie ze sobą liczne zmiany w zarządzaniu firmami. Przypięto już wiele nazw: Klapki,
Milenialsi, Pokolenie Dlaczego?, Cyfrowi Autochtoni. Współcześni młodzi nie mają już zamiary pracowad w nadgodzinach i wspinad po szczeblach kariery po trupach. Od życia oczekują znacznie więcej i
nie mają zamiaru dostosowywad się do otoczenia. Co więcej, to oni dążą do tego, by to świat dostosował się do nich!
SUMMARY
This article takes the topic about the Y generation, their characteristics, values, motivators, as well as
features that distinguish this social group from previous generations. Generation Y , who is just entering the labor market, brings many changes in the management of companies. They have been pinned
with many names already: Slipper, Millennials, Generation Why?, Digital Indigenous. Nowadays
young people no longer have intentions to work overtime and climb the career ladder at all costs.
From life they expect much more and do not intend to adapt to the environment. What's more, they
strive to the situation, when the world will adapt to them!
12
Pokolenie Y na rynku pracy – oczekiwania i wyzwania
WSTĘP
Ostatnio coraz częściej temat pokolenia Y pojawia się w mediach. Dziennikarze, psycholodzy oraz
ludzie ze świata biznesu zdają się dostrzegad, że współcześni młodzi ludzie mocno różnią się od pokoleo urodzonych w innych czasach. Bardzo często usłyszed można falę krytyki spadającą na pokolenie
Y. Joel Stein, autor obszernego artykułu w amerykaoskim magazynie The Time podjął się tego tematu,
a swoje dzieło zatytułował Pokolenie Ja, Ja, Ja, co zdaniem wielu doskonale ich charakteryzuje. Są
zuchwali, leniwi, nielojalni. Ich wkroczenie na rynek pracy oznacza zmiany. Menadżerowie zmienid
muszą wiele w swojej kulturze organizacyjnej, sposobach rekrutowania i motywowania młodego
pracownika, jednak wiele firm wciąż nie uświadomiło sobie konieczności tych procesów.
1. Pojęcie pokolenia i pokolenia obecnie żyjące w Polsce
Słowo pokolenie pochodzi od słowa kolano o pierwotnym znaczeniu latorośl, tzn. ta częśd pędu rośliny wieloletniej, która przyrosła w ciągu jednego (ostatniego) roku, następująca po kolanie, czyli węźle
na pędzie, który rozgranicza przyrosty z dwu kolejnych lat1. Pojęcie generacja, które przyjmuje się
jako synonim pokolenia, pochodzi z języka łacioskiego (generatio) i oznacza rodzenie, tworzenie.
Słownik staropolski prezentuje podejście biologiczne i rozumie pokolenie jako potomstwo pochodzące od wspólnego przodka, związane z więzami krwi. W ujęciu społeczno-kulturowym za pokolenie
uważa się grupę ludzi urodzonych w podobnym przedziale czasu, wychowanych w podobnej sytuacji
społecznej, ekonomicznej, politycznej, których ukształtowany podobne doświadczenia historyczne,
charakteryzujący się wspólnymi cechami odróżniającymi ich od generacji wcześniejszych i późniejszych2. Jako przykład podad można znane i upowszechnione w literaturze pojęcie pokolenia Kolumbów, czyli twórców urodzonych w latach 20. XX wieku, których lata twórczości przypadały na okres II
wojny światowej, a dzieła rozpowszechniane były tajnymi, podziemnymi drogami.
Obecnie w Polsce wyróżnid można cztery generacje pracowników. Pierwsza, najstarsza z nich, to osoby urodzone w latach 1922-1944, nazywani Radio Babies lub Silent Generation (Milczące pokolenie),
to dzieci Wielkiego Kryzysu i II Wojny Światowej. Pracownicy w wieku 45-65 lat to Baby boomers,
których filozofią jest pracowad, żeby przetrwad. Generacja X to natomiast pracownicy w wieku 35-45
lat, którzy żyją po to, żeby pracowad i generacja Y - wiek 20-34 lat, pracują po to, żeby żyd. Każde z
wymienionych pokoleo posiada pewną liczbę charakterystycznych cech, która wyróżnia ich od reszty3.
W raporcie Millennials. A portrait of Generation Next z 2010 roku, przygotowanym przez Pew Research Center (bezpartyjny, amerykaoski think-tank dostarczający informacje na temat zagadnieo społecznych, opinii publicznej oraz trendów demograficznych w Stanach Zjednoczonych i na świecie) na
pytanie Co czyni Twoją generację wyjątkową?, technologię wskazało aż 24% spośród ankietowanych
przedstawicieli pokolenia Y. Milczące pokolenie za swoje wyróżniki wskazało II wojnę światową, mądrośd, szczerośd, etykę pracy oraz wartośd i morale; aż 17% wśród Baby boomers za cechą charakterystyczną swojej grupy wymieniło etykę pracy. Na kolejnych miejscach znalazł się szacunek oraz war-
1
Baokowski A., Etymologiczny słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
Kamioska A., Kategoria pokolenia w badaniach nad społeczeostwem i kulturą, „Kultura i Historia”, 2007, 11.
3
Smolbik-Jęczmieo A., Rozwój kariery zawodowej przedstawicieli pokolenia X i Y w warunkach gospodarki opartej na wiedzy, www.ur.edu.pl/file/57436/19.pdf, z dnia 25.06.2014.
2
13
Pokolenie Y na rynku pracy – oczekiwania i wyzwania
tości i morale. Generacja X najczęściej wskazywała technologię (12%), kolejno zaś etykę pracy i konserwatyzm/tradycje4.
Rys. 1 Wyniki ankiety: Co czyni Twoją generację wyjątkową?
Źródło: Millennials. A portrait of generation Next, PewResearch Center, 2010, s. 5.
Pokolenie X i Y to grupy, które najczęściej ścierają się ze sobą na rynku pracy. Warto więc przyjrzed
się szczególnie tym dwóm grupom. W Polsce do generacji X zalicza się ludzi urodzonych i wychowanych w czasach PRL. Mówi się o nich stracone pokolenie. To osoby sceptyczne, pesymistycznie nastawione do życia i nie posiadające złudzeo. Dorastali w okresie niepewnym i pełnym przemian, stąd
dostrzec u nich można poczucie niepewności, lęku o przyszłośd i obawa przed samotnością. Wyróżnia
ich szacunek do ciężkiej pracy i upór w dążeniu do celu, dostrzegalne również w sferze zawodowej.
Zdarzenia, których doświadczyli nauczyły ich zaradności i brania spraw we własne ręce. Są przekonani, że na wszystko muszą zapracowad sami, gdyż nikt inny im nie pomoże. Stąd też wśród nich dostrzec można wielu pracoholików – ludzi zdolnych poświęcid życie prywatne, rodzinne, do osiągnięcia
sukcesu zawodowego. Są w stanie zrozumied i zaakceptowad pracę po godzinach jako jedno z narzędzi wspinania się po stopniach kariery. Przekłada się to również na lojalnośd wobec pracodawców –
nie lubią zmian, nie są więc skorzy do zmiany miejsca pracy. Charakteryzuje ich wysoka etyka pracy,
motywują ich korzyści finansowe oraz zadowolenie z pracy, którą wykonują. Preferują konkretne
polecenia i szczegółowo określone zadania, oczekują też informacji zwrotnej od przełożonego (zarówno pozytywnej jak i negatywnej), a delegowanie zadao uważają za podstawę relacji pracowniczej.
Stracone pokolenie nie było jednak pechowe przez cały czas. Początek lat 90., okres transformacji w
Polsce, był dla nich ogromną szansą wspięcie się wysoko w hierarchii organizacyjnej. Gospodarka
wolnorynkowa przyniosła zmiany i możliwości, które wielu wykorzystało do granic. Jak w swojej pracy
pisze dr inż. Alicja Smolbik-Jęczmieo z Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu – polskim menedżerom dotarcie do najwyższych stanowisk w firmach zajęło dwa razy krócej niż ich europejskim kolegom i są, co najmniej kilka lat od nich młodsi5.
4
5
Millennials. A portrait of generation Next, PewResearch Center, 2010.
Smolbik-Jęczmieo A., Rozwój kariery…, dz. cyt.
14
Pokolenie Y na rynku pracy – oczekiwania i wyzwania
2. Charakterystyka pokolenia Y
Z raportu przedstawionego w rozdziale pierwszym można wysunąd pierwszy wniosek – Milenialsi
wychowali się w kontakcie z nowoczesnymi technologiami. Żyją w globalnej wiosce i dzięki dostępowi
do Internetu mają znajomości na całym świecie. Coraz rzadziej pojawiają się w bibliotece, korzystają z
papierowych książek czy ręcznego pisania. Dziś już ok. 70% osób młodych posiada konto na jednym z
portali społecznościowych. Cytując fragment artykułu z Newsweeka autorstwa Aleksandry Gumowskiej: Na warszawskim Powiślu można się im dokładnie przyjrzed: siedzą w modnej kawiarni na leżaczkach – młodzi, piękni, zadbani, dobrze ubrani. Rozluźnieni, popijają organiczną kawę. Jedna trzecia rozmawia i jednocześnie pisze coś na smartfonach. Robią sobie zdjęcia telefonami, żeby od razu
wrzucid na Facebook 6. To co ich wyróżnia to też bezczelna szczerośd – łatwo przychodzi im mówienie
o marzeniach i oczekiwaniach, będąc równocześnie świadomymi lub przekonani o tym, na co ich stad.
Generacji iPhonów przypięto kilka łatek, nie zawsze schlebiających, a indywidualizm zalicza się do
cech najczęściej wymienianych. Indywidualizm interpretowad można dwojako: rozumiany po pierwsze jako snobizm, egoizm, po drugie natomiast indywidualizm może byd oznaką stawiania człowieka,
indywidualistę w centrum zainteresowania7.
Międzynarodowa ankieta The Y revolution? An international survey on Generation Y przeprowadzona
przez Mazars i WoMen’Up na grupie 1011 młodych osób z 64 krajów świata bada m.in. priorytety
młodego pokolenia i pokazuje, że po pierwsze – dążą oni do utrzymania równowagi między życiem
prywatnym i zawodowym (29% respondentów wskazało tę odpowiedź), chcą żyd pełnią życia (27%), i
w koocu – byd niezależni finansowo (11%). Kolejnośd priorytety jest identyczna zarówno wśród badanych kobiet i mężczyzn i występują one globalnie8. Podczas trwania badania młodzi zostali również
poproszeni o wyobrażenie i wczucie się w rolę własnych rodziców, gdy Ci byli w ich wieku. Przedstawiciele pokolenie Y widzieli siebie jako posiadających inne priorytety od poprzedniej generacji. Wskazali, ze dla pokolenia ich rodziców ważne były tradycyjne wartości jak rodzina i praca. 1/3 stwierdziła,
ze najważniejszym celem życiowym była dla nich niezależnośd finansowa9. Badanie pokazuje, że słowami-kluczami dla generacji Y są po pierwsze: szczęście- uważają, że mają prawo byd szczęśliwym i
mogą o tym mówid głośno. Pokolenie Dlaczego? stawia ludzi w centrum uwagi, są oni kolejnym słowem-kluczem. Wierzą, że kapitał ludzki, umiejętnośd uczenia się przez całe życie oraz ambicja są kluczem do sukcesu w dzisiejszym świecie. Po trzecie, ważna jest dla nich równośd. Są świadomi postępu, jaki się już dokonał, dążą jednak do zakooczenia procesu przemian i momentu, w którym nastąpi
równośd płci.
3. Pokolenie Y a miejsce pracy
Wszystko wskazuje na to, że pojawienie generacji WHY? na rynku pracy niesie ze sobą zmiany w sposobie zarządzania firmami, gdyż Y to bardzo zdolni i wymagający pracownicy. Nie wszystkie firmy
uświadomiły sobie jeszcze potrzebę tych zmian i nie maja pomysłu na to, jak przyciągnąd młode pokolenie do pracy. Znana na całym świecie korporacja PWC przeprowadziła badania wśród studentów,
6
Gumowska A., Pokolenie klapki, „Newsweek Polska”, 2013, 22, s. 16-19.
Fizia S., Spowiedź Pokolenia Milenium, http://polska.newsweek.pl/spowiedz-pokoleniamilenium,105041,1,1.html, z dnia 27.06.2014.
8
The Y revolution? An international survey on Generation Y, http://www.mazars.com/Home/News/LatestNews3/The-Y-revolution-A-survey-on-Generation-Y, z dnia 30.06.2014.
9
Tamże.
7
15
Pokolenie Y na rynku pracy – oczekiwania i wyzwania
z których wynika, że dla pokolenia Y najważniejszym czynnikiem decydującym o podjęciu pracy jest
atmosfera tam panująca, następnie możliwośd rozwoju kariery zawodowej i poziom wynagrodzenia.
Na kolejnych miejscach znalazły się: możliwości rozwoju i szkoleo, employer branding, zgodnośd zadao z zainteresowaniami oraz praca pełna wyzwao, a także prestiż pracodawcy, duży zakres samodzielności i odpowiedzialności oraz godziny pracy10.
Tradycyjne przedsiębiorstwa wciąż podchodzą do pokolenia Millenium w sposób lekceważący, a jest
to ogromny błąd, ponieważ już wkrótce to oni dominowad będą na rynku pracy. Przewiduje się, że w
2015 roku pokolenie Y stanowid będzie ponad 15% całej populacji europejskiej. Firmy powinny więc
wyjśd naprzeciw potrzebom młodego pokolenia, ale by tego dokonad najpierw- muszą zrozumied ich
wizję świata i wartości, którymi się kierują. To pozwoli na zdobycie najlepszych spośród nich i na
osiągnięcie przewagi konkurencyjnej.
Co więc musi ulec zmianie? Z pewnością narzędzia motywacyjne, gdyż awans czy podwyżka nie wystarczą już jak w przypadku pokolenia X. Dla Y ważny jest rozwój osobisty i nieustany progres. Wchodząc do firmy liczą na program couchingowy lub mentoring. Dlaczego? Bez wątpienia- pokolenie
iPhon’ów czuje się wyjątkowe i niezastąpione. Mają potrzebę uznania i bycia docenionym w firmie.
Nagradzanie młodych pracowników powinno charakteryzowad się indywidualizmem (dopasowaniem
do potrzeb osoby), natychmiastowością, adekwatnością oraz powinno byd dawane publicznie11.
Ogromną zaletą młodego pokolenia jest kreatywnośd, odważne podejmowanie wyzwao i multitasking
(wielozadaniowośd). Z drugiej jednak strony – bardzo często mają zbyt wysokie wymagania i w przeciwieostwie do pokolenia ich rodziców – wychodzimy z założenia, ze wiele rzeczy po prostu nam się
należy. Największym problemem jednak jest nielojalnośd. Pracownicy na stanowiskach zarządzających zasobami ludzkimi w firmie podkreślają, że młodzi pracownicy nie czują się związani z firmą,
która w nich inwestuje. Monotonia, poczucie znużenia, niedocenienia czy brak czasu dla rodziny i
znajomych to dziś jedne z ważniejszych powodów odejśd z pracy.
Podsumowanie
We wspomnianym artykule Pokolenie Ja Ja Ja , który ukazał się w magazynie The Time nie brakuje
słów krytyki, które jednak spuentowane zostają słowami: to oni uratują nas wszystkich. Autor Joel
Stein wymienia argumenty, potwierdzające tą tezę potwierdzają. Po pierwsze – Igreki wierzą, że mogą zmienid świat. Po drugie: nie uznają autorytetów i narzuconych hierarchii; umieją też dostosowad
się do każdej sytuacji i nie kierują nami wyłącznie przesłanki finansowe. Wreszcie- najpierw analizują,
a dopiero później działają.
Wiele dobrych i złych rzeczy można powiedzied o pokoleniu Y. To, że różnią się od pokolenia swoich
rodziców jest efektem tego w jak różnych momentach historii dorastali i jak każde inne, są pokoleniem, którego właśnie potrzebuje świat, bo to świat ich wychował. Dla rynku pracy ich odmiennośd
przyniesie wiele zmian. Po pierwsze – sposób rekrutacji. Jako, ze pokolenie Y wychowało się wśród
najnowszych technologii (Don Tapscott używa określenia, ze dla młodych technologie są jak świeże
10
Pawłowska M., Nadchodzi generacja Y – młodzi, zdolni i nielojalni, http://natemat.pl/6547,nadchodzigeneracja-y-mlodzi-zdolni-i-nielojalni-pracodawcy-w-strachu-bo-nie-sa-gotowi-na-ich-przyjecie, z dnia
29.06.2014.
11
Chester E., Młodzi w pracy Jak zadbad o pracowników w pokolenia Y, Wydawnictwo Helion, Gliwice, 2006, s.
142.
16
Pokolenie Y na rynku pracy – oczekiwania i wyzwania
powietrze – codziennością), to Internet jest pierwszym źródłem wiedzy na temat wakatów w firmach.
Kierują się odmiennymi wartościami, dlatego nie można się spodziewad, że praca będzie dla nich
największym priorytetem. Rządzą nimi pobudki natury nie tylko materialnej, stąd tez płynie wniosek
o zmianę systemów motywacyjnych w pracy. To ludzie aktywni, wymagający, nie bojący się wyzwao.
Warto mied więc nadzieję, ze młodzi ludzie zmienia oblicze biznesu na lepsze, nie tylko nastawione
na zysk, ale też na problemy społeczne, gdyż zgodnie ze znanym stwierdzeniem: Każde pokolenie ma
szansę, by zmienid świat.
BIBLIOGRAFIA:
1. Baokowski A., Etymologiczny słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
2. Chester E., Młodzi w pracy Jak zadbad o pracowników w pokolenia Y, Wydawnictwo Helion,
Gliwice, 2006
3. Fizia S., Spowiedź Pokolenia Milenium, http://polska.newsweek.pl/spowiedz-pokoleniamilenium,105041,1,1.html
4. Gumowska A., Pokolenie klapki, „Newsweek Polska”, 2013, 22
5. Kamioska A., Kategoria pokolenia w badaniach nad społeczeostwem i kulturą, „Kultura i Historia”, 2007, 11.
6. Millennials. A portrait of generation Next, PewResearch Center, 2010.
7. Pawłowska M., Nadchodzi generacja Y – młodzi, zdolni i nielojalni,
http://natemat.pl/6547,nadchodzi-generacja-y-mlodzi-zdolni-i-nielojalni-pracodawcy-wstrachu-bo-nie-sa-gotowi-na-ich-przyjecieSmolbik-Jęczmieo A., Rozwój kariery zawodowej
przedstawicieli pokolenia X i Y w warunkach gospodarki opartej na wiedzy,
www.ur.edu.pl/file/57436/19.pdf
8. The
Y
revolution?
An
international
survey
on
Generation
Y,
http://www.mazars.com/Home/News/Latest-News3/The-Y-revolution-A-survey-onGeneration-Y
17