Polish military courts in the Polish Army of General Władysław

Transkrypt

Polish military courts in the Polish Army of General Władysław
Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH
Nr 100
Seria: Administra !"#$#%"&'()'"*$+
2014
dr hab. Leszek Kania, prof. UPH
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach
!"#$%&'(%)*'+*,-,.$/#-!/0'$'12%3-!/0
!"#$%&'#()*'+!,#$!+&'+'-./%%' !"#$%&,'
0&12'345)*#45+5'-1)&.#5'+'6787'!.59'15':"%#$%/'
%';.!)$!+*/'3#<=!)9%&'>?@A?-1943)
Polish military courts in the Polish Army
,4'56-62%7' &%"!8&%3'9-"628 in the USSR
and Near and the Middle East (1941-1943)
Streszczenie: !"#$%&'(!)*+,"-./-'0!1-2/)-345'/')-!#,'+)/-&-62073/'(06,$/*10',8+0.2/c".-'.04,$0.*10' !9//':06,$/*4' )0!1-2/)0.-2*4'(!)*)'1*2;'<&-+#,&-.-' 2+*!,-'2-'"erenie Z./8)$%'=0./*3$/*10>'-'2-,"5(2/*'(0'4*4'*.-$%-34/'2-'?6/,$/'/'@!0+$0.#'<,3AB+'
(1941-CDEFG;' =8+#' .04,$0.*' ,"-25&#' (!)*+' $02/*3)2073/8' ,"0,0.-2/-' ,%!0.#3A' $-!'
.0H*3' 6%+)/' )+*90!-6/)0.-2#3A' $09%2/,"#3)28' !)*3)#./,"073/8>' )+!-43B.' /' (!)*,"5pców kryminalnych. Po.-I2#9'(!0H6*9*9'H#&#'+*)*!34*'I0&2/*!)#' I#+0.,$/*10'(03Ao+)*2/-'/'(03/81-2/*'+0'0+(0./*+)/-62073/'$-!2*4')-'(!)*,"5(,".-'(0(*&2/02*'2-'$0!)#7J'
K./8)$%'=0./*3$/*10;
74!+5' $"B<9!+&: 92.$%' 1,78*%' :6-;'
represja karna.
&%"!8&%3%'9-"628%<' 8="!' 3,>8*,36<' "6#62/>6<'
Abstract: The paper examines organisation and mechanics of polish court-martial in the
:06/,A' !9#'%2+*!'L*-+*!,A/('0M'N*2*!-6'<&-+#,&-.' 2+*!,'./"A/2'"A*'=0O/*"'P2/02'-2+'
Middle East in 1941-1943. Court-martial were a necessary tool to treat the problem of
demoralisation influenced mainly by the communism traitors and military criminals. Man
issues included jewish desertion and accountability against crimes that benefited the
Soviet Union idea.
Key words?' 1,7$80' 92.!<'
shemnt.
&%"!8&%3' 9-"628<' /,)2@-martial, dezertion, criminal puni-
3#CDE
Zagadnienie organizacji i funkcjon,3%-$%'8&)AB!'8C2%3$6"7$3,D/$'E%)"ytoriatuF' 3'92.$$' 1,78*$6>' -%' 8/0,"#$6' #-%.!' :&G3-$6' #' ,C2%/,3%H' I62#6:,'
(%#%263$/#%' C)B7$*,3%-!/0' -%' &%.%/0' 11' 3' ,8@%@-$/0' 7%@%/0' 1,78*$' J)"o1
wej ;'K3%A!38#!'-%'@,<'A6'%)@,2'-$6'*,2#!8@%&'#'#%8,BG3'7,-"!H8*$/0'C7%/G36*'
%2/0$3%7-!/0'$'.)8$%&'8$L'7$/#!M' #'$-:626-/>='/6-#,2%, ",'@6.%@)'-%76A%&,'Co32G/$M'C,-,3-$6'C,'NOPO'2;'9)@,2#!'.,-,:2%4$$','92.$$'1,78*$6>':6-;' &%"!8&awa Andersa pozostawili problem%@!*L',2:%-$#%/>$'$'"#$%&%7-,D/$'%)"!@,2$%@)'Ba1
J. Nazarewicz, Q!1-2/)-34-' /' +)/-&-6207J' ,8+B.' (060.#3A' .' :06,$/3A' =/&-3A'
Zbrojnych w ZSRR w okresie od 14 sierpnia 1941 do 31 sierpnia 1942, WPP, nr 1, 1986;
idem, =8+0.2/3".0'.04,$0.*'.':06,$/3A'=/&-3A'KH!042#3A'.'</*6$/*4'?!#"-2//'.'6-"-3A'
1940-1946, WPP, nr 4, 1986; idem, <04,$0.*',8+#'(060.* w Armii Polskiej na Bliskim
Wschodzie (maj 1942 – czerwiec 1943), WPP, nr 3, 1989; idem.
40
Leszek Kania
2
daczom prawa wojskowego ;' ($6' 3$6"#$6M' /#6.)<' /$' ,8@%@-$' C,@2%*@,3%7$' #a3
:%"-$6-$6' >%*,' /%&,D/$,3,' >)A' 3/#6D-$6>' ,C2%/,3%-6 ;' Q,*).6-@!' R2G"&,36'
-%'@6.%@',2:%-$#%/>$'$'"#$%&%7-,D/$'%)"!@,2$%@)'/#LD/$,3,'",8@LC-6'8='3'S-8@ytucie Polskim i Muzeum im. gen. W. Sikorskiego w Londynie oraz w mniejszym
4
8@,C-$)' 3' S-8@!@)/$6' $.;' I;' 1$&8)"8*$6:,' 3' J,-"!-$6 ;' T#/#=@*,36' $-4,2.%/>6'
z "#$%&%7-,D/$'%)"!@,2$%@)'#-%>")>='8$L'3'"2)*,3%-!/0'#B$,2%/0'3!B2%-!/0'"o*).6-@G3' R2G"&,3!/0' ,2%#' 3' 7$@62%@)2#6' C%.$L@-$*%28*$6>;' !B2%-6' C2,B76.!'
,2#6/#-$/#6'$'*368@$6'#3$=#%-6'#'$-@62C26@%/>='#%3$62%-!/0').G3'3,>8*,3!/0'
#'2#="%.$'C%H8@3'8,>)8#-$/#!/0<'*@G26'.$%&!'3C&!3'-%'"#$%&%7-,DM'%)"!@,2$%@)'
B!&!' 3' C2#68#&,D/$' C2#6".$,@6.' )3%:$' 3=8*$6:,' :2ona znawców prawa miLU
5
dzynarodowego .
F.051%95<,5'#()!+1%<C+5'E!"!+&0!
1,"8@%3=' C2%3-=' ,2:%-$#%/>$' $' 4)-*/>,-,3%-$%' 8=",3-$/@3%' 3' 92.$$'
1,78*$6>' 3' KTVT' B!&%' ).,3%' 3,>8*,3%' #' NW' 8$62C-$%' NOWN' 2;' C,.$L"#!' 8owieckim Naczelnym Dowództwem Armii Czerwonej i Naczelnym Dowództwem
6
1,78*$/0'T$&'KB2,>-!/0'3'K3$=#*)'T,3$6/*$. ;'X.,3L'C,"C$8%7$'26C26#6-@)>=U
cy strony gen. mjr Aleksander Wasilewski i gen. bryg. Zygmunt Szyszko7
Bohusz ;' I%*,' #%8%"L' C2#!>L@,' C,"8="-,DM' A,&-$62#!'92.$$' 1,78*$6>' 3 ZSRS
3&%8-!.' 8=",.' C,7,3!.< *@G26' BL"=' ,2#6*%M' -%' C,"8@%3$6' C,lskich ustaw
i 26:)7%.$-G3;' X.,3%' :3%2%-@,3%&%' ,"2LB-,DM' ,2:%-$#%/!>-=' 8="G3' C,7o3!/0<' 363-L@2#-!' )8@2G><' B!@<' #%8%"!' C6&-$6-$%' 8&)AB!' $' 3&%8-!' 8!8@6.' 6:#ekwowania dyscypliny w Armii Polskiej w Rosji Sowieckiej. Immunitet polskiego
C628,-67)'3,>8*,36:,'$'3&%D/$3,DM'8="G3'C,7,3!/0'1TK'3'KTVT'B!&!'#-$e8$,-6'8@,8,3-$6'",'@26D/$'%2@;'P').,3y z 14 sierpnia 1941 r. tylko w razie poC6&-$6-$%' C2#6#' A,&-$62#%' C,78*$6:,' YC2#68@LC8@3%' C%H8@3,36:,Z;' 1,:7="'
2
Z. Wawer, !9/-' 1*2*!-&-' <&-+#,&-.-' 2+*!,-' .' K=RR' CDEC-1942, Warszawa
[\N[]'1;'^%2,H<' !9/-':06,$-'.'K=RR>'2-'?6/,$/9'/'@!0+$0.#9'<,3A0+)/*, Warszawa
1981; idem, Armia Andersa<'_,2)H'NOO`]'$"6.<'Kierunek wschodni w strategii wojskowo(06/"#3)2*4'1*2;'<&-+#,&-.-'=/$0!,$/*10'CDES-1943, Warszawa 1988.
3
12,B76.%@!*L' ,2:%-$#%/>$' $' "#$%&%7-,D/$' 8="G3' 3,>8*,3!/0' 3' 92.$$' 1,78*$6>' -%'
8/0,"#$6' %)@,2' -$-$6>8#6:,' %2@!*)&)' C,2)8#!&' 3/#6D-$6>' 3' C2%/!' :!)*,"5(,".-' (!)e3/.$0'0H0./8)$0./'.04,$0.*9%'/'+#,3#(6/2/*'.'(06,$/9'(!-./*'/'(!-$"#3*',8+B.'.0jskowych w latach 1795-1945, Sulechów 2010.
4
'"%78#!.'/$=:)'#%8@2#6A,-%'>68@'#"6/!",3%-%'3$L*8#,DM'%*@'8=",3!/0'#"6Conowanych w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. W. Sikorskiego w Londynie (dalej:
Sa1TF;' 9)@,2' 8*&%"%' C,"#$L*,3%-$6' "!26*@,2,3$' Sa1T' "2;' 9-"2#6>,3$' T)/0/$@#,3$' #%'
C,.,/'$'A!/#7$3,DM'3'",@%2/$)'",'.%@62$%&G3'%2/0$3%7-!/0;'
5
M. Flemming, :0+,8+207J'I0&2/*!)#'2-'0H3#9'"*!ytorium. Immunitet w sprawach
karnych, Warszawa 1970; J. Auber, Ustawodawstwo polskie,Teheran 1943.
6
' ",*).6-@%/0' R2G"&,3!/0' )A!3%-%' >68@' #%.$6--$6' @62.$-,7,:$%' K3$=#6*' Towiecki, Rosja Sowiecka i ZSRR.
7
Tekst umowy – IMPS, sygn. A. XII 8/54 oraz [w:] P06,$/*'=/&#'KH!042*>'t. II, cz. 2,
T-9(-2/*'2-'0H3)#U2/*>'Londyn 1975, s. 221-223. Z,B;'@6A'Documents on Polish – Soviet Relations 1939-1945, London 1961, t. I, s. 147-148; M. Flemming, :0+,8+207J'I0&V
nierzy…, op. cit., s. 57-bP]' _26DM' ).,3!' C,78*,-sowiecki6>' #' cN;\d;NOWN' 2;' @%*A6' e3?f'
J. Auber, Ustawodawstwo polskie…, op. cit., s. 129; IMPS, PRM 1940, k. 10.
,+&$"-#.)/$*$01&" !"#$#%"&'()'"*$+#23453678
ZN nr 100
9:;0<$+#0()=#>:!0<:>+#>#.&/$$#9:;0<$+!#?+*@#AB")=0B"wa Andersa w ZSRS…
41
M. g76..$-:%',')@2#!.%-$)'3&%D/$3,D/$'C,78*$6:,'3,>8*,36:,'3!.$%2)'8C2a3$6"7$3,D/$' @%*A6' 3' C2#!C%"*)' C,C6&-$6-$%' C2#68@LC8@3%' -%' 8#*,"L' C%H8@3%'
8,3$6/*$6:,'3'D3$6@76'3!/$=:G3'#').,3!'2,#68&%-!/0'",'C,8#/#6:G7-!/0'8=U
8
"G3'C,7,3!/0'>68@'#)C6&-$6'-$6)C2%3-$,-! . Stronie sowieckiej lojalnie przeka#!3%-,' A,&-$62#!' C,78*$/0' ,8*%2A,-!/0' ,' "#$%&%7-,DM' %:6-@)2%7-=' -%' 2#6/#'
9
niemieckiego wywiadu, a nawet za prowadzenie agitacji antysowieckiej . Przy*&%",3,<' 3' .%>)' NOW[' 2;' %268#@,3%-,' $' C2#6*%#%-,' (h Q' "3G/0' A,&-$62#!'
10
WP za zerwanie czerwonych szta-"%2G3' #' :.%/0)' )2#L")' 8,3$6/*$6:, .
W @6-'8C,8GB'8@2,-%'C,78*%'7,>%7-$6'26%7$#,3%&%'>6"6-'#'C)-*@G3').,3!<'A6'#%'
C,C6&-$6-$6' YC2#68@LC8@3' C%H8@3,3!/0Z' ,4$/62,3$6' $' A,&-$62#6' 92.$$' 1,78*$6>'
BL"=' ,"C,3$%"%M' C2#6"' 8,3$6/*$.$' 8="%.$' 3,>6--!.$;' K%8%"-$/#=' @2)"-,DM'
.,:&,' B)"#$M' C,>L/$6' YC2#68@LC8@3,' C%H8@3,36Z<' :"!A' ).,3%' -$6' #%3$62%&%'
3&%8-6>' "64$-$/>$' @6:,' 2,"#%>)' /#!-G3' #%B2,-$,-!/0;' iC268!>-,DM' $' B)2#7$36'
"#$6>6'C%H8@3%'8,3$6/*$6:,')C,3%A-$%>='",'@6#!<'A6 -%36@'#3!*&!'/#!-'*2!.i-%7-!'.G:&'B!M'#%*3%7$4$*,3%-! jako zbrodnia wymierzona w podstawy ustroju
V,8>$'T,3$6/*$6>'$'D/$:%-!'*%2-$6'C2#6"'8,3$6/*$.$'8="%.$'8C6/>%7-!.$;'
V,#*%#6.'Q,3G"/!'1TK'3'KTVT'#'Nc'C%R"#$62-$*%'NOWN'2;')@3,2#,-,'
11
T#64,8@3,' T&)AB!' TC2%3$6"7$3,D/$' Q,3G"#@3%' 1TK' 3' KTVT . Wobec dotkliwego B2%*)' ",D3$%"/#,-!/0' %)"!@,2G3' #%.,2",3%-!/0' Crzez NKWD
w h%@!-$)<'j0%2*,3$6<'h%7$-$-$6'$'$--!/0'.$6>8/%/0'*%R-$<'8@%-,3$8*%'3'T#64o8@3$6'T&)AB!'TC2%3$6"7$3,D/$',B>L7$',4$/62,3$6'*,-@2%*@,3$<'26#623$D/$'$'C2#!B!&!'
na pomoc z Londynu kpt.-aud. Jan Adamus. Rozkazem z 10 listopada 1941 r.
12
)@3,2#,-,'T="'1,7,3!'Q,3G"#@3%'1TK'3'KTVV'E.;C;'I%-:$-Jul) ;' '*,H/)'
8@!/#-$%'NOW['2;'#.$6-$,-,'-%#3L'@6:,'8=")'-%'T="'1,7,3!'-2'N;'Q,3G"#@3%'
13
PSZ w ZSRS ;' '/#623/)' #.$6-$,-,' C,-,3-$6' >6:,' -%#3L' $' -).62%/>L' -%'
14
NW;'T="'1,7,3!'Dowództwa PSZ w ZSRS ;' '#3$=#*)'#'4,2.,3%-$6.'-%'@e26-$6' KTVV' *$7*)' "!3$#>$' C$6/0,@!' $' >6"-,8@6*' 8%.,"#$67-!/0' C2#!8@=C$,-,' ",'
@3,2#6-$%' *,76>-!/0' 8="G3' C,7,3!/0;' Vozkazem Dowódcy PSZ w ZSRS
z 13 C%R"#$62-$*%'NOWN'2;')@3,2#,-,'T="'1,7,3!'-2'b'C2#!'b;'Q!3$zji Piechoty
8
Zob. M. Flemming, :0+,8+207J'I0&2/*!)#W, op. cit., s. 58.
9;'16C&,H8*$<'<#./-+':06,$/3A'=/&'KH!042#3A'2-'K-3A0+)/*'CDFD-1945, Warszawa
1995, s. 141.
10
Ibidem, s. 144.
11
J;"#;'bWk,2:k@>-kWN'#')C,3%A-$6-$%'(%/#67-6:,' ,"#%'3'2,#*%#$6'J;"#;'[bObdkWN'
(L. T#64;T=";ddbkWNF'– IPMS A. XII. 8/57. Szef – CC&*;-aud. Aleksander Kipiani, referenci: por.-%)";' %/&%3' +8@628,-<' C,2;-%)";' a$6/#!8&%3' K:,2#678*$<' CC,2.-%)";' $6H/#y8&%3'T%>*,38*$;'
12
Rozkaz D-cy PSZ w Rosji Sowieckiej L. dz. 324/org./tjn/41 z 10.11.1941 r. – IPMS
A.XII.8/57.
13
Rozkaz D-cy PSZ w Rosji Sowieckiej L.dz. 198/org/tjn/42 z 26.01.1942 r. – IPMS
A. lSS;Pkbd;'T*&%"'8=")?'8#64'– CC&*-aud. Leopol"'($6.*$63$/#<'8L"#$,3$6?'C,2;-%)";'I%-'myczywek, por.-aud. Stefan Osmólski, por.-%)";'I62#!'I%8$H8*$<'CC,2;-%)";'a$*,&%>'n%7$/*$;
14
Rozkaz D-/!'1TK'3'V,8>$'T,3$6/*$6>'J;"#;'bc[kT#64;T=";k@>-kW['#'b;\`;NOW['2;'–
IPMS A.XII.8/57.
9
ZN nr 100
,+&$"-#.)/$*$01&" !"#$#%"&'()'"*$+#23453678
42
Leszek Kania
15
E.;C;' QA%7%7%B%"F ;' ' /#623/)' NOW[' 2;' ",*,-%-,' #.$%-!' -%#3!' -%' b;' T="'
16
Polowy 5. Dywizji Strzelców ;'_!.'8%.!.'2,#*%#6.'#'Nc'C%R"#$62-$*%'NOWN'2;'
17
)@3,2#,-,' T="' 1,7,3!' -2' `' C2#!' `;' Q!3$#>$' 1$6/0,@! (m.p. Szachriziabs).
W czerwcu 1942 r. dokonan,' #.$%-!' -%#3!' -%' `;' T="' 1,7,3!' `;' Q!3$#>$'
18
Strzelców ). W styczniu 1942 r. jednym rozkazem utworzono dalsze cztery
19
8="!'C,7,36 :
1)
2)
3)
4)
20
T="'1,7,3!'-2'd'C2#!'d;'Q!3$#>$'1$6/0,@!'E.;C;'h62.$-6F . W czerwcu
NOW[' 2;' ",*,-%-,' #.$%-!' -%#3!' -%' d;' T="' 1,7,3!' d;' Q!3$#>$' Strzel21
ców ,
22
T="'1,7,3!'-2'P'C2#!'P;'Q!3$#>$'1$6/0,@!'E.;C;'j#,*C%*F ,
23
T="'1,7,3!'-2'O'C2#!'O;'Q!3$#>$'1$6/0,@!'E.;C;'a%2:6&%-F ,
24
T="'1,7,3!'-2'N\'C2#!'N\;'Q!3$#>$'1$6/0,@!'E.;C;'m):,3,>F .
' /#623/)' NOW[' 2;' )@3,2#,-,' ,8@%@-$<' Nb;' T="' 1,7,3!' iD2,"*%' K%Ca25
sowego PSZ ;'12#!'iD2,"*)'i2:%-$#%/!>-!.'92.$$',"'7$8@,C%"%'NOWN'2;'3'.;'
26
n$676B$6>' 4)-*/>,-,3%&' iBG#' Q!8/!C7$-%2-! . Rozkazem Naczelnego Wodza
z 12 maja 1942 r. Dowódca PSZ w ZSRS zo8@%&' )C,3%A-$,-!' ",' @3,2#6-$%'
27
i #-,8#6-$%'8="G3'C,7,3!/0 .
Zwalczanie przesCDE<9!G<%'E.9&9'#()*'E!"!+&'+'6+%(9$B'7!+%&<$%/
' /67)' #%C2,3%"#6-$%' "!8/!C7$-!' 3,>8*,36>' $' ,:2%-$/#6-$%' C2#68@Lp/#,D/$'*2!.$-%7-6>'(%/#67-!' G"#'2,#*%#6.'#'`'C%R"#$62-$*%'NOWN'2;'3C2,3a"#$&'36'38#!8@*$/0'>6"-,8@*%/0'1TK'-%'@626-$6'K3$=#*)'T,3$6/*$6:,'C,8@LCo-
15
Rozkaz D-cy PSZ w Rosji Sowieckiej z 13.10.1041 r. L.dz.54/org/tjn/41 – IPMS
9;lSS' Pkbd;' T*&%"' 8=")?' 8#64' – CC&*-%)";' T@%-$8&%3' V,0.<' 8L"#$,3$6?' C,2;-aud. Stefan
Q#$)&!H8*$<'C,2;-%)";'n2,-$8&%3'h&,"-$/*$<'C,2;-%)";'a$6/#!8&%3'($63$%2,38*$;'
16
V,#*%#'( 'J;"#;b[PkT#64;T="kW['#'Nd;\`.1942 r. – IPMS A.XII.8/57.
17
Rozkaz D-cy PSZ w ZSRR z 13.10.1041 r. L.dz.54/org/tjn/41 – IPMS A.XII 8/57.
T*&%"' 8=")?'CC&*-%)";' $6H/#!8&%3' (,3$/*$<' 8L"#$,3$6?'.>2-%)";'T@%-$8&%3' S"#$*<' C,2;aud. Aleksander Malinowski, ppor.-aud. Tadeusz Próchnicki.
18
Ibidem.
19
Rozkaz D-cy PSZ w Rosji Sowieckiej L.dz. 198/org/tjn/7/42 – IPMS A.XII 8/57.
20
Szef – kpt.-%)";' %/&%3' o3$=@*,38*$<' 8L"#$,3$6?' CC,2;-aud. Bohdan Podoski,
ppor.-aud. Antoni Lubicz-i2&,38*$;'
21
V,#*%#'( 'J;"#;'`[PkT#64;T="k@>-kW['#'Nd;\`;NOW['2;'– IPMS A.XII.8/57.
22
Szef – CC&*-%)";' J)"3$*' p%%8<' 8L"#$,3$6?' C,2;-aud. Tomasz Targosz, por.-aud.
Kazimierz Tomaszewski, por.-%)";'T@%-$8&%3'j#%C7$/*$;
23
Szef – kpt.-%)";'T@%-$8&%3'T*,2)C$H8*$<'8L"#$,3$6?'C,2;-aud. Tadeusz Kaczorowski, ppor.-aud. Franciszek Lis, ppor.-%)";'1%36&'j0%>*$-;'
24
Szef – CC&*-aud. Józef Proszek, sedziowie: por.-aud.. Marian Tempel, ppor.-aud.
n,768&%3' ,>/$6/0,38*$;'
25
V,#*%#'( 'J;"#;'`[PkT#64;T=";kW[k@>-;'#'Nd;\`;NOW['2;'– S1aT<'9;lSS;'Pkbd;'T*&%"'
8=")?' 8#64' – kpt.-%)";' T@%-$8&%3' 12#!8#7%*,38*$<' 8L"#$%' – por.-aud. Tadeusz Rawiczh,8$H8*$;'
26
X)/*22/$'Y)#22073/'1*2;' 2+*!,-..., op. cit., s. 185.
27
J;"#;'b[[kW[k@>-kT#64;T="'#'N[;\b;NOW['2;'– IPMS XII.8/57.
,+&$"-#.)/$*$01&" !"#$#%"&'()'"*$+#23453678
ZN nr 100
9:;0<$+#0()=#>:!0<:>+#>#.&/$$#9:;0<$+!#?+*@#AB")=0B"wa Andersa w ZSRS…
43
28
3%-$6'",2%R-6<'*@G26',B,3$=#!3%&,'",'[W'/#623/%'NOW['2; . Nawet orzekane
i 3!*,-!3%-6'3!2,*$'D.$62/$'-$6'#.-$6>8#!&!'3'#%)3%A%7-!'8C,8GB'8*%7$'C2#e8@LC/#,D/$;' (%>B%2"#$6>' #"6.,2%7$#,3%-!/0' A,&-$62#!' 8@%2%-,' 8$L' C,#B!3%M'
z 92.$$'1,78*$6>'3'2GA-!'8C,8GB; 12#!*&%",3,<'2,#*%#6.'",3G"/!'b;'Q1'#'[c'
32#6D-$%' NOWN' 2;' 3!"%7,-,' #' ,>8*%' 1,78*$6:,' 8#62;' K8!.7$/0%' a6-"7%' #' b;'
*,.C%-$$' #B$,2/#6>' iD2,"*%' K%C%8,36:,' @6>' "!3$#>$' #%' *2%"#$6A' Nb' 2)B7$' 8owieckiej obywatelce. W rozkazie dziennym podano o przekazaniu sprawcy po
3!"%76-$)'#'3,>8*%'3&%"#,.'8,3$6/*$.<'/,'8%.,'3'8,B$6'B!&,'-%>8)2,38#!.'
29
D2,"*$6.' 26C268>$ ;' 1,"' 8="' ,""%3%-,' @6A' A,&-$62#!<' *@G2!.' )",3,"-$,-,'
C2#68@LC8@3%'3,>8*,36'7)B'#%BG>8@3%<'2%B)-*$'$'$--6'*2!.$-%7-6'/#!-!'C,C6&U
nione na obywatelach polskich po 1d' 32#6D-$%' NOcO' 2;' 12#!*&%",3,<' -%' Co/#=@*)'*3$6@-$%'NOW['2;'T="'1,7,3!'b;'Q1')#-%&'8#62;' &,"#$.$62#%'iC,763i/#%' #%' 3$--6:,' ",*,-%-$%' "6#62/>$' #' B2,-$=' 36' 32#6D-$)' NOcO' 2;' #' ,>8*%'
1,78*$6:,'-%'38/0,"-$/0'2)B$6A%/0'V#6/#!C,8C,7$@6>'$'",*,-%-$6'3'/67%/0'2abunkowych morderstw na ziemianach i osadnikach wojskowych. Wyrok wyko30
nano przez rozstrzelanie 10 kwietnia 1942 r. 1,3%A-!.' C2,B76.6.' "7%'
*8#@%&@,3%-$%' #%8%"'"!8/!C7$-!'$'363-L@2#-6>'8C,$8@,D/$'3,>8*%'B!&,'.%8,36'
C2#!3&%8#/#%-$6'8@,C-$',4$/628*$/0'$'C,",4$/628*$/0<'/,'3$=#%&,'8$L'#'3!A8#!.$'
2%/>%.$'A!3-,D/$,3!.$'"7%',8GB'4)-*/!>-!/0'$',"C,3$6"-$,'3!A8#!.'A,&"6.;'
!8,*$' 8@%-' C2#68@LC/#,D/$' *2!.$-%7-6>' B!&' 3!-$*$6.' #"6.,2%7$#,3%-$%' 7)"#$'
,*2,C$6H8@3%.$'B7$8*,'"3)76@-$6>'6:#!8@6-/>$'-%'@626-$6'K3$=#*)'T,3$6/*$ego.
K3&%8#/#%'3'&%:2%/0'$'3$L#$6-$%/0;'Q2%8@!/#-='.6@,"='C2#!32%/%-$%'*%2-,D/$'
B!&,' 8*%#!3%-$6' A,&-$62#!' 3' C,8@LC,3%-$)' ",2%R-!.' -%' *%2L' D.$62/$' #%' CoC6&-$6-$6'-%36@'"2,B-!/0'*2%"#$6A!;'12#!*&%",3,<'3':2)"-$)'NOWN'2;'8*%#%-,'
-%' D.$62M' $' 2,#8@2#67%-,' @2#6/0' .&,"!/0' 8#626:,3/G3' #%' *2%"#$6A' #' 3&%.a-$6.'",'3%:,-)'*,76>,36:,'$'C2#!3&%8#/#6-$6'*$7*)'@%B7$/#6*'/#6*,7%"!;'S--!.'
2%#6.'8="'C,7,3!'8*%#%&'-%'*%2L'D.$62/$'*)/0%2#%'#%',8#)*$3%-$6'C2#!',".$e31
2#%-$)'C,2/>$'#)C!'#6'38CG7-6:,'*,@&%'C,",""#$%&) . Lawinowo ros-=/%'C2#e8@LC/#,DM' 3' *%@6:,2$$' C2#68@LC8@3' C2#6/$3*,' .$6-$)' 8C,3,",3%-%' B!&%' 3y/$6H/#6-$6.<' /0,2,B%.$' $' C2#6"6' 38#!8@*$.' :&,"6.<' *@G2!' B!&' C2%C2#!/#!-='
7$/#-!/0'6C$"6.$$;' '_,/*,>6'#"%2#!&!'8$L'"3%'C2#!C%"*$'#%BG>8@3'-%'@76'2%B)n32
kowym ;'_!7*,'3'"2):$6>'C,&,3$6'NOWN'2;'-%'@!4)8'C7%.$8@!' #%/0,2,3%&,'bcq'
8*&%")',8,B,36:,'d;'Q1<'%',"86@6*'A,&-$62#!'0,8C$@%7$#,3%-!/0'3'$--!/0'"y3$#>%/0' -%' @!4)8<' /#623,-*L<' %3$@%.$-,#L<' .%7%2$L' $' $--6' /0,2,B!' @2,C$*%7-6'
33
,8/!7,3%&'3'@!.'/#%8$6'3':2%-$/%/0',"'cP% do 46% . Liczne wy2,*$'D.$62/$'
,2#6*%-6'3'8="%/0'C,7,3!/0'B!&!' #'26:)&!' #%@3$62"#%-6'C2#6#' :6-;'9-"628%'
>%*,'#3$62#/0-$*%'8=",3,-karnego.
12#6"'7%@!'I;'(%#%263$/#'#%*368@$,-,3%&'76:%7-,DM'3C2,3%"#6-$%'C2#6#'
28
Rozkaz NW nr L.dz. 13/41 ze zm. wprowadzonymi rozkazem nr L.dz. 929/42 –
IPMS R. 1472.
29
h8$=A*%'V,#*%#G3'8#64%'T=")'1,7,36:,'-2'N'1TK'3'V,8>$'T,3$6/*$6>'CC&*;-aud.
L. Niemkiewicza – IPMS R. 1472.
30
IPMS, A. XII 88/2 – 8C2%3!'T=")'1,7,36:,'-2'b;'
31
Relacja kpr. Jana Czapnika – #B$,2!'3&%8-6;
32
X)/*22/$'Y)#22073/'1*2;' 2+*!,-;;;>'op. cit. s. 185.
33
1;'^%2,H<'Armia Polska w ZSRR..., op. cit. s. 137.
ZN nr 100
,+&$"-#.)/$*$01&" !"#$#%"&'()'"*$+#23453678
44
Leszek Kania
:6-;'9-"628%'3'8="%/0'C,7,3!/0'1TK'-%'@626-$6'K3$=#*)'T,3$6/*$6:, trybu
C,8@LC,3%-$%'",2%R-6:,;' '8#/#6:G7-,D/$<'@6-'#%8&)A,-!'B%"%/#'C,8@%3$&'@e34
#L<'A6':6-;'9-"628'"#$%&%&'3'@!.'#%*268$6'8%.,3,7-$6'$'B6#C2%3-$6 . W rze/#!3$8@,D/$' )C2%3-$6-$%' ",' #%@3$62"#%-$%' 3!2,*G3' 8="G3' C,7,3!/0' $' 8@,8o3%-$%' C2%3%' &%8*$' (%/#67-!' G"#< :6-;' T$*,28*$<' C2#6*%#%&' :6-;' 9-"628,3$'
w Instrukcji dla Dowódcy PSZ w ZSRR, *@G2=' %.B%8%",2' h,@' C2#6*%#%&' :6-;'
35
Andersowi W'32#6D-$%'NOWN'2;'3'a,8*3$6 ;'($6'B!&,'#%@6.'.,3!','8%.,3,7$'
:6-;'9-"628%<'%'#%2#)@'B6#C2%3-,D/$'3!2,*G3'8="G3'C,7,3!/0'>68@'/0!B$,-y.
12,B76.6.' -%@,.$%8@' B!&%' *368@$%' 8@,8,3%-$%' $-"!3$")%7-6:,' C2%3%' &%8*$'
w 2%.%/0' C,8$%"%-$%' C2#6#' :6-;' 9-"628%' )C2%3-$6H' #3$62#/0-$*%' 8=",3,karnego. Dowódca Armii Polskiej w ZSRS #%@2#!.%&' 8@,8,3%-$6' @6>' $-8@!@)/>$'
dla siebie. W konsekwencji dowódcy formowanych dywizji, mimo posiadanych
)C2%3-$6H' #3$62#/0-$*G3' 8=",3,-karnych, .)8$67$' #32%/%M' 8$L' 3' *%A"!.'
przypadku do dowódcy Armii Polskiej w ZSRS, :"!'@!7*,'3$"#$67$'*,-$6/#-,DM'
#%8@,8,3%-$%' C2%3%' &aski w konkretnej sprawie. Tyle A6' :6-;'9-"628' #' @6:,'
pra3%'-$6'*,2#!8@%&'$'",.%:%&'8$L',"'8="G3'C,7,3!/0'8)2,3!/0'$'C2#!*&%"-!/0'
kar. Poirytowany tym gen. M. Karaszewicz-Tokarzewski, dowódca 6. DP, ko2#!8@%>=/' #' ,B6/-,D/$' 3' _,/*,>6' (%/#67-6:,' ,"#%' #32G/$&' 8$L' ",' -$6:,'
o C2#6*%#%-$6')C2%3-$6H'",'"%2,3%-$%'$'&%:,"#6-$%'*%2',2#6*%-!/0'3'8="#$6'
polowym dowodzonej przez niego dywizji. Ku zaskoczeniu gen. Andersa jego
36
C,"3&%"-!' C2%3,' ",' 8@,8,3%-$%' &%8*$' ,@2#!.%& ;' h,D/$=' -$6#:,"!' 8@%&%' 8$L'
8C2%3%' "%2,3%-$%' A!/$%' C2#6#' :6-;' h%2%8#63$/#%-_,*%2#638*$6:,' @2#6.' A,&U
nierzom 8*%#%-!.'C2#6#'8="'C,7,3!'`;'Q1'-%'*%2L'D.$62/$'#%'"6#62/>L;'56-;'
Karaszewicz-_,*%2#638*$'%2:).6-@,3%&<'A6'#%/$=:'",'92.$$'1,78*$6>'3'KTVT'
ma charakter ochotniczy i skazani mieli pra3,' ,"8@=C$M' ,"' #%.$%2)' 8&)AB!'
w WP. Gen. Anders na bazie tej sprawy wysto8,3%&'2,#*%#'",'C,"76:&!/0'.)'
37
",3G"/G3'%C67)>=/','#%@3$62"#%-$6'3!2,*G3'8="G3'C,7,3!/0 .
T@,8)-*,3,'*2G@*$<'3'#%8%"#$6'*$7*).$68$L/#-!',*268'"#$%&%7-,D/$'8="G3'
C,7,3!/0<')>%3-$&' 3$676'-$6@!C,3!/0' #>%3$8*'$'C%@,7,:$$;'i4$/62,3$6'$' A,&-$62#6'
Wojska Polskiego uznani za winnych prze8@LC8@3' C,C6&-$,-!/0' -%' 8#*,"L'
C%H8@3%' C,78*$6:,' $' 3!"%76-$' #' 3,>8*%' B!7$' ,8%"#%-$' 3' 8,3$6/*$/0' #%*&%"%/0'
*%2-!/0;'n!&,'@,'",DM'*)2$,#%7-6<':"!A'8*%#%-$'/$'"#$%&%7$'-$62#%"*,'-%'*,2#!DM'
K3$=#*)' T,3$6/*$6:,;' 1,' 63%*)%/>$' 91 ' ",' S2%-)' 3' 8,3$6/*$/0' #%*&%"%/0'
*%2-!/0'C,#,8@%&,'/,'-%>.-$6>'[Nc',4$/62G3'$'A,&-$62#!',"B!3%>=/!/0'*%2!'$#o38
7%/!>-6'#%'C2#68@LC8@3%'C2#6/$3*,'C%H8@3)'C,78*$6.)'$'>6:,'8$&,.'#B2,>-!. .
'C2%*@!/6'8="G3'C,7,3!/0'#"%2#%&!'8$L'@%*A6'8C2%3!','"6#62/>6'#'>6"-,8@6*'
Wojska Polskiego do Armii Czerwonej.
I6"6-'#'A,&-$62#!'#"6#62@62,3%&'#'iD2,"*%'K%C%8,36:,'92.$$'3 Tocko>6;' 1,' )>L/$)' :,' C2#6#' C%@2,7' 8,3$6/*$' A,&-$62#' @6-' #,8@%&' 3!"%-!' 8@2,-$6' C,lskiej, .$.,' "6*7%2%/>$<' A6' /0/6' 8&)A!M' 3 92.$$' j#623,-6>;' T="' 1,7,3!' -2 15
34
J. Nazarewicz, Q!1-2/)-34-'/'+)/-&-6207J',8+B.'(060.#3A;;;>'op. cit. 54-55.
:06,$/*'=/&#'KH!042*, t. II, cz. 2, T-9(-2/*'2-'0H3)#U2/*, Londyn 1975, s. 230.
36
K,B;'XC,3%A-$6-$6'(%/#67-6go Wodza do stosow%-$%'C2%3%'&%8*$'"7%'",3G"/!'
6. DP z 12 grudnia 1941 r. – IPMS A.VII 12/1.
37
Z. Wawer, !9/-'1*2*!-&-'<&-+#,&-.-' 2+*!,-;;;> op. cit. s. 375-376.
38
J. Nazarewicz, =8+#'(060.*'.'K=RRW, op. cit., s. 69.
35
,+&$"-#.)/$*$01&" !"#$#%"&'()'"*$+#23453678
ZN nr 100
9:;0<$+#0()=#>:!0<:>+#>#.&/$$#9:;0<$+!#?+*@#AB")=0B"wa Andersa w ZSRS…
45
39
,8="#$&':,'#%'"6#62/>L<'8*%#%&'-%'*%2L'D.$62/$<'#%D'3!2,*'3!*,-%-, . Zaocz-$6' 8*%#%-,' @%*A6' -%' *%2L'D.$62/$' #%' "6#62/>L' #'91 ' ",' -%#$8@,38*$/0'($e.$6/'B;'C26.$62%'2#=")'V1<'J6,-%'h,#&,38*$6:,;'TC2%3%' 3!3,&%&%'3$67*$'2e#,-%-8;' Q#$%&%7-,DM' %:6-@)2%7-%' 9B3602!' 3 >6"-,8@*%/0' 1TK' 3' K3$=#*)'
T,3$6/*$.' B!&%' C2#6".$,@6.' *$7*)' C,8@LC,3%H' *%2-!/0' $' 38CG7-!/0' C,78*,8,3$6/*$/0'C2#6"8$L3#$LM',C62%/!>-!/0'8&)AB'*,-@23!3$%")'3,>8*,36:,;'
(623,36'$'-6:%@!3-6'26%*/>6'3'T#64,8@3$6'T=",3-$/@3%' ,>8*,36:,'
3' J,-"!-$6' 3#B)"#%&!' -%tomiast docieraj=/6' @%.' #' ,CGR-$6-$6.' 2%C,2@!'
z "#$%&%7-,D/$'8="G3'C,7,3!/0'3'KTVT;'12,@68@!'3!3,&!3%&!'#3&%8#/#%'7$/#-6'
3!2,*$' D.$62/$<' *@G26' 3' #"6/!",3%-6>' 3$L*8#,D/$' B!&!' -%' 3-$,86*' .>2;– aud.
A. h$C$%-$6:,' #%@3$62"#%-6' $' -$6#3&,/#-$6' 3!*,-!3%-6;' T#64' 8&)AB!' 8C2%3$e"7$3,D/$'91 '8C,@*%&'8$L',8,B$D/$6'#'*2!@!*='G3/#68-6>'C,7$@!*$'*%2-6>'$'C,'3!jD/$)'91 '-%'o2,"*,3!' 8/0G"'#,8@%&',"8)-$L@!',"'8@%-,3$8*'*$62,3-$/#!/0'
3' %)"!@,2$%/$6' ",' *,H/%' 3,>-!;' K%' @3%2"=' 2L*=' 8=",3-$/@3%' C,7,36:,' 8@%&'
,8,B$D/$6':6-;' ;'9-"628<'*@G2!'",.%:%&'8$L',"'%)"!@,2G3'C2#!*&%"-6:,'*%2a40
-$%'8C2%3/G3'-%>"2,B-$6>8#!/0'C2#68@LC8@3 ;'($6'B!&,'@6A'@%>6.-$/=<'A6'.>2%)";'9;'h$C$%-$'/$68#!&'8$L'%B8,7)@-!.'#%)4%-$6.'",3G"/!'91 <'/,'"7%'#%:o2#%&!/0'#3,76--$*G3':6-;' ;'T$*,28*$6:,'B!&,'%)@,.%@!/znie dowodem braku
>6:,' 7,>%7-,D/$' 3,B6/' (%/#67-6:,' ,"#%' $' *$62,3-$/#!/0' 3&%"#' 3,>8*,3!/0'
w J,-"!-$6;' 'T#64,8@3$6'T=",wnictwa Wojskowego w Londynie nie zdawano
8,B$6'",'*,H/%'8C2%3!'#'C2%3"#$3!/0'26%7$G3'@3,2#6-$%'92.$$'1,78*$6>'-%'@62e41
-$6'K3$=#*)'T,3$6/*$6:,'$'-$6B!3%&!/0'@2)"-,D/$'3')@2#!.%-$)'@%.'*%2-,D/$ .
92.$L' @3,2#!7$' B,3$6.' 7)"#$6' #)C6&-$6' 38@2#=D-$L/$' -$6' @!7*,' )@2%@=' 83,>6:,'
C%H8@3%<'%76'26%7$%.$'C2#!.)8,36:,'C,B!@)'Y-%'-$67)"#*$6>'#$6.$Z;'K'C,3,>6nnych relacji andersowców 3!-$*%<' A6' @2%:$/#-6' 3arunki tworzenia armii i do#-%-6'3/#6D-$6>'*2#!3"!'C/0%&!'7)"#$'",'2,#C%/#7$3!/0'/#!-G3;'a&,"#$',4$/e2,3$6' $' $/0' #%)4%-$' A,&-$62#6' -$6' 3$62#=/' 3' 63%*)%/>L' >6"-,8@6*' C,78*$/0' ",'
S2%-)' C7%-,3%7$' -%' 3&%8-=' 2L*L' C2#6B$/$6' 8$L' 3' 3%7/6' C2#6#' 7$-$6' 8,3$6/*$6'
42
strz6:=/6' C,&)"-$,36>' :2%-$/!' C%H8@3,36> ;' (%' 8#/#LD/$6' ",' @%*$/0' 3!8@=U
C$6H' -$6' ",8#&,;' iB6/-,DM' 8="G3' C,7,3!/0'92.$$' 1,78*$6>' 3' KTVT' :6-;'9nders wy*,2#!8@!3%&'>%*,'3%A-!'$-8@2).6-@'C,"-,8#6-$%'#",7-,D/$'B,>,36>'3,jska i )@2#!.%-$%' "!8/!C7$-!' 3' ,""#$%&%/0' -%' -$6#BL"-!.' C,#$,.$6;'
39
Ibidem.
K,B;',C$-$%'8&)AB,3%'CC&*.-aud. Aleksandra Kipianiego – IPMS A. XII 8/57.
41
',8@%@-$/0'.$68$=/%/0'C,B!@)'92.$$'1,78*$6>'3'K3$=#*)'T,3$6/*$.'#.%2&,'#':&o")',*;'cd\\'A,&-$62#!' 1;'Q7%'C,2G3-%-$%<'3'/%&6>'*%.C%-$$'3&,8*$6>'C,76:&,',*;'[<b'@!8;'
,4$/62G3'$'A,&-$62#!'– zob. Dziennik Czy22073/W, op. cit., s. 280.
42
TC2%3%' C7%-,3%-$%' %*/>$' 8%.,3,7-6:,' C2#6B$/$%' 8$L' ",' S2%-)' 3' 2%#$6' ,".,3!'
63%*)%/>$'92.$$'1,78*$6>'",'S2%-)'#,8@%&%'%)@,2,3$'C,@3$62"#,-%'-%'C2#68@2#6-$'7%@'C2#6#'
wielu weteranów II. Korpusu Polskiego, w tym przez jednego oficera. Kpr. Jan Czapnik
z 1)&*)'X&%-G3'h%2C%/*$/0',*26D7$&'@6'#%.$%2!'-%8@LC)>=/,?'Ludzie przeszli w Rosji tak
,"!-,)2*'!)*3)#>'I*'+0,"-.-6/',)-6*Z,".-'2-',-98'9#76>'I*'9/*6/H#'2-,'"-9')-"!)#9-J;'
[#',#H/!-3#>'$"B!)#79#',0H/*'%M-6/>')H/*!-6/79#'2-'.&-,28'!5$5'./-+09073/>'1+)/*'4*,"'
1!-2/3-' /' 4-$/*' ,/&#' ,0./*3$/*' H5+8' (0' +!0+)*;' \!)#9-6/' )' 2-9/' 0M/3*!0./*>' $"B!)#' ,/5'
w R0,4/'%3A0.-6/'(0+'(!)#H!-2#9/'2-)./,$-9/>'-'"*!-)',/5'%4-.2/6/;'?#6/'10"0./'2-,'(o(!0.-+)/J>'4-$'2/*'H5+)/*'.#473/-;':!0H6*9*9'H#&#'"#6$0'2-,)*'rodziny, H0'3A3/*6/79#'4*'
)*',0H8')-H!-J – relacja kpr. Jana Czapnika – #B$,2!'3&%8-6;
40
ZN nr 100
,+&$"-#.)/$*$01&" !"#$#%"&'()'"*$+#23453678
46
Leszek Kania
Niejednokrot-$6':2,#$&'C,8@%3$6-$6.'C2#6"'8="6.'C,7,3!.',4$/62,.'#%'-$6wy*,-!3%-$6'2,#*%#G3<'#%'C$>%H8@3,'7)B'#%'3!2%A%-$6'-6:%@!3-6:,'8@,8)-*)'",'
43
sowieckiego sojusznika .
i8,B-='*%2@L "#$%&%7-,D/$' 8="G3' C,7,3!/0' 8@%-,3$&!' D76"#@3%' 3' spra3$6' :2)C,3!/0' "6#62/>$' C,"6>.,3%-!/0' C2#6#' A,&-$62#!' -%2,",3,D/$' A!",w8*$6>;'h368@$%'.-$6>8#,D/$'-%2,",3!/0'w Armii Polskiej gen. Andersa w literatu2#6' 3,>8*,36>' 1VJ' B!&%' @6.%@6.' @%B);' K' .-$6>8#,D/$' -%2,",3!/0' #%.$68#*)>=/!/0'38/0,"-$6'3,>63G"#@3%'SS'V1'C6&-='7,>%7-,DM'3'83,>6>'.%8$6'3oB6/' C%H8@3,3,D/$' C,78*$6>' #%/0,3%7$' >6"!-$6' n$%&,2)8$-$;' X*2%$H/!' :6-62%7-$6'
8C2#!>%7$' ($6./,.' 3' -%"#$6$' -%' C,38@%-$6' 3&%8-6:,' 8)3626--6:,' C%H8@3%<'
#%D'C76B8'A!",38*$'8C2#!>%&'*,.)-$8@,.;'h2#!3"!'",#-%-6'C2#6#'1,7%*G3',"
ich A!",38*$/0'8=8$%"G3'.$L"#!'Nd'32#6D-$%'NOcO'2;'%'c\'7$C/%'NOW\ r. wykoC%&!'.$L"#!'-%/>%.$':&LB,*='C2#6C%DM;'
V,#/#%2,3%-$6'^!"G3'8,3$6/*='2#6/#!3$8@,D/$='-$6' #B7$A!&,',B)' -%2o"G3;'^!"#$'.%8,3,':%2-L7$ 8$L'",'92.$$'1,78*$6>'3'KTVT'3 nadziei na ucieczkL'
#'-$67)"#*$6>'#$6.$<'%'V,8>%-$6'3'C624$"-!'8C,8GB'"=A!7$'",'3!3,&%-$%'3'8#62e44
:%/0'3,>8*%'3%D-$'-%'@76'-%2,",3,D/$,3!. . ^!"#$'-%'@6renie ZSRS, Wielkiej
Brytanii i XT9'C,'32#6D-$,36>'*7L8/6'%2.$$'C,78*$6>'$'#-$8#/#6-$)'C%H8@3%'C,l8*$6:,'#%/#L7$'#:&%8#%M'%8C$2%/>6'",'C6&-$6-$%'3$L*8#6>'2,7$'C,7$@!/#-6>'3'C2#y8#&6>'1,78/6;' 'C%R"#$62-$*)'NOWN'2;':6-;'9-"628',@2#!.%&',"'8,3$6/*$/0'8!>o-$8@G3'Ya6.,2$%&Z<'3'*@G2!.'A="%-, )@3,2#6-$%'J6:$,-)'^!",38*$6:,'3'8@2)*@)2%/0'92.$$'1,78*$6>;' -$,86*'#,8@%&'38@LC-$6'C2#!>L@!'$'2,#C,/#L@,'4,2.,3a-$6' B%@%7$,-)' A!",38*$6:,<' 76/#' #' C,.!8&)' 3*2G@/6' #26#!:-,3%-,;' ($6.-$6>'
",3G"/%'92.$$'1,78*$6>'3'KTVT'8C6/>%7-!.'2,#*%#6.'-%C$L@-,3%&'%-@!86.i45
@!#.' $' #%B2,-$&' 8#!*%-,3%-$%' ,B!3%@67$' V1' C,/0,"#6-$%' A!",38*$6:, . Nie
#%C,B$6:&,' @,' .%8,3!.' "6#62/>,.' A,&-$62#!-^!"G3' #' ,D2,"*G3' 4,2.,3%-$%'
92.$$' 1,78*$6>' 3' KTVT;' ' 7$8@,C%"#$6' NOW\' 2;' #"6#62@62,3%&,' #' n)#)&)*)' ,*;'
25\' ^!"G3' -%' 4%&8#!3=' 3$%",.,DM' , B,.B%2",3%-$)' h)>B!8#63%<' #%D' "%l8#!/0' *$7*)"#$68$L/$)' #' b;' Q1' 3' C2#6""#$6H' #%C,3$6"#$%-6>' )2,/#!8@,D/$' 32LU
46
czenia im broni ;'(%'2#="'C,78*$'-%')/0,"R8@3$6<'%'8#/#6:G7-$6'-%':6-;'T$*,rskiego, 2#="!'XT9'$ Wielkiej Brytanii wy3$62%&!'C268>L'3'8C2%3$6'63%*)%/>$'",'
S2%-)'>%*'-%>3$L*8#6>'7$/#B!'^!"G3;'h26.7':,"#$&'8$L'>6"!-$6'-%'63%*)%/>L'@!/0'
2,"#$-' A!"owskich, których bl$8/!' 4$#!/#-$6' C6&-$7$' 8&)ABL' 3 Wojsku Polskim.
W @2%*/$6'"3G/0'4%#'63%*)%/>$'92.$$'1,78*$6>'3'KTVT'32%#'#'2,"#$-%.$'A,&-$e2#!'",'S2%-)':6-;'9-"628,3$')"%&,'8$L'#%B2%M'#6'8,B=',*;'b @!8;'A,&-$62#!'Co/0,"#6-$%'A!",38*$6:,'$'*$7*%'@!8$L/!'A!",38*$/0'/!3$7G3;'(%"7$/#B,3,'63akuowano A!",38*$'8$62,/$-$6/'$'*$7*)'C2,.$-6-@-!/0'/#&,-*G3'A!",38*$6>'V%"!'
47
Narodowej . Mimo to #%2#)@!'A!",38*$6>'"$%8C,2!').$6>L@-$6'C,"8!/%-6'C2#6#'
(h Q'C,:&LB$&!'-$6)4-,DM'.$L"#!'1,7%kami a ^!"%.$'3'"%78#6>'4%#$6'2,#3oju
48
armii polskiej >)A'-%'o2,"*,3!.'$'n7$8*$.' 8/0,"#$6 .
43
Z. Wawer, !9/-'1*2*!-&-'<&-+#,&-.-' 2+*!,-;;;>'op. cit. s. 185, 207, 354.
K. Zamorski, =(!-.-']#+B.'– 0H#.-"*6/'(06,$/3A'.'7./*"6*'0M/34-62#3A'+0$%9*ntów oraz prakt#$/'.&-+)'!-+)/*3$/3A>'Zeszyty Historyczne,1997, z. 119, s. 104 i nast.
45
Ibidem, s. 102-103.
46
W. Anders, ?*)'0,"-"2/*10'!0)+)/-&%> Londyn 1959, s. 118.
47
Z. Wawer. !9/-'1*2*!-&-'<&-+#,&-.-' 2+*!,-;;;>'op. cit. s. 343.
48
1;'^%2,H<'Armia Andersa..., op. cit., s. 143. Ostatecznie w marcu i sierpniu 1942 r.
63%*),3%-,'",'S2%-)'dP'`cN',4$/62G3'$'A,&-$62#!',2%#'cd'O\[',8,B!'/!3$7-6;
44
,+&$"-#.)/$*$01&" !"#$#%"&'()'"*$+#23453678
ZN nr 100
9:;0<$+#0()=#>:!0<:>+#>#.&/$$#9:;0<$+!#?+*@#AB")=0B"wa Andersa w ZSRS…
47
F.051%95<,5'5B)*C!.%5CB' 76'15':"%#$%/'%';.!)$!+*/'3#<=!)9%&
T="' 1,7,3!' -2' P' C2#!' T%.,"#$67-6>' n2!:%"#$6' T@2#67/G3' h%2C%/*$/0'
C,38@%&' 3' p,.8' -%' @626-$6' T!2$$, na podstawie rozkazu Naczelnego Wodza
49
z 9 maja 1940 r. V,#*%#'@6-'",@%2&'",'n6>2)@)'",C$62,'3'*,H/)'.%>%'NOW\'2;'
X2)/0,.$6-$6' C$6238#6:,' 8=")' 3,>8*,36:,' -%' n7$8*$.' 8/0,"#$6' 3$=A6' 8$L'
z C2#!B!/$6.'"2,:='.,28*='",'n6>2)@)'[c'*3$6@-$%'NOW\'2;'*C@;-aud. Leona Ad50
amczyka i por.-%)";'T@%-$8&%3%' $szniewskiego ;'12%*@!/#-$6',B8#%2'3&%D/i3,D/$'.$6>8/,36>'@6:,'8=")'C,*2!3%&'8$L'C,/#=@*,3,'#'@62ytorium obecnej Syrii i Libanu. 9)"!@,2#!' C,' ,B>L/$)' 83,$/0' 8@%-,3$8*' 8&)AB,3!/0' -$6' C,8$%"%7$'
-$6#BL"-6:,' 3!C,8%A6-$%' 8&)AB,36:,<' @>;' 8@,8,3-!/0' 4,2.)7%2#!<' C$6/#=@6*<'
*,"6*8G3;'I%*'267%/>,-,3%&'C2#6&,A,-!.'C,'"3G/0'7%@%/0'*C@;-aud. L. Adam/#!*<' %)"!@,2#!' C2%/,3%7$' C2#6#' *$7*%' @!:,"-$' C2#!3,&)>=/' *,-*26@-6' C2#6C$8!'
prawa karnego materialnego i procesowego „na podstawie posiadanych wia51
",.,D/$'$'#'C%.$L/$Z ;' 'C,&owie czerwca 1940 r. w Homs postawiono muro3%-!'%268#@'C,7,3!' #' 3%2@,3-$=; (%' 3#G2'C,8&)A!&'%268#@'C)&*)'J6:$$'j)"#o#$6.8*$6>;'9268#@'@6-<'>%*'-%'3%2)-*$'C,7,36'32L/#'6*8*7)#!3-!<'C,8$%"%&'P'/67<'
['*%2/62!<'['C,.$68#/#6-$%'B$)2,36'$',B8#62-6'C,"3G2#6'3$L#$enne. Przezna/#,-!'B!&'"7%'-$68)B,2"!-,3%-!/0'A,&-$62#!')*%2%-!/0'%268#@6.'"!8/!C7$-%r-!.',2%#'8*%#%-!/0'C2#6#'8="'C,7,3!'-%'*%2!'C,#B%3$6-$%'3,7-,D/$',2#6*%-6'
w wymiarze do 6 tygodni. Kary aresztu powyA6>' `' @!:,"-$' B!&!' 3!*,-!3%-6'
w 3$L#$6-$)' 3,>8*,3!.' 3' Q%.%8#*);' Q#$L*$' 3#,2,36>' 38CG&C2%/!' #' a$8>='
Polsko-g2%-/)8*=' $' 8#/#626>' 8!.C%@$$' ",' 1,7%*G3' C2#!"#$67,-6:,' TnTh' 42%n/)8*$6:,' ,4$/62%' &=/#-$*,36:,' E*C@;' Q68:2%r$62F<' #%/#L@,' ,8%"#%M' 8*%#%-!/0'
C2#6#' 8="' C,7,3!' 2G3-$6A' 3' 3$L#$6-$)' 3,>8*,3!.' 3' n6>2)/$6;' XC2%3nienia
#3$62#/0-$*%'8=",3,-*%2-6:,'",3G"/%'TnTh',@2#!.%&'3'2,#*%#$6'8#64%'T=U
52
downictwa Wojskowego datowanym z 7 lipca 1940 r. K%8*%*)>=/,'CGR-,;
Q,'#%*,H/#6-$%'3%7*'36'g2%-/>$'.,2%76'3'B2!:%"#$6'B!&,'B%2"#,'3!8o*$6'$'%268#@'#'26:)&!'D3$6/$&'C)8@*%.$;'i"-,@,3%-,'>6"!-$6'*$7*%-%D/$6'3!8@Lp*G3'C2#6/$3*,'*%2-,D/$'#'C,3,")'-%")A!/$%'%7*,0,7)'$'/#@62!'C2#!C%"*$'"6#6r/>$;' Q3%' #' @!/0' C2#68@LC8@3' C,C6&-$7$' A,&-$62#6' C,/0,"#6-$%' A!",38*$6:,<'
49
Dziennik Rozkazów Tajnych nr 6 z 1940 r.; IPMS w Londynie – A.XII.8./58.
Kronika, s. 1-2; Zob. L. Kania, =&%IH-' ,(!-./*+6/.073/' .' 0++)/-&-3A' ="!)*63B.'
T-!(-3$/3A' 2-' ?6/,$/9' /' @!0+$0.#9' <,3A0+)/*' CDES-1943, „Q' +-.2#9' (!-./*' T,/81'
X./*^;'T,/51-'(-9/8"$0.-')'0$-)4/'_S'!03)2/3#'%!0+)/2'(!0M;' +-9-'L/"#Z,$/*10, Wyd.
X-$3628!@6@'n$%&,8@,/*$'[\N\;
51
L. Adamczyk, T!02/$-' =8+%' :060.*10' H;' =?=T' /' F;' =8+%' :060.*10' – IMPS,
C./31.s. [;' a,A6' B)"#$M' #"#$3$6-$6<' A6' %)"!@,2#!' #,8@%7$' "676:,3%-$' -%' ,"76:&!' @6%@2'
"#$%&%H' 3,>6--!/0' B6#' -$6#BL"-6:,' 3!C,8%A6-$%' 7,:$8@!/#-6:,<' *@G26' .,A-%' B!' Co.$6D/$M'3'*$7*)'3%7$#*%/0;
52
V,#*%#'-2'J;"#;'Wk@>-;kT=";/40 [w:] IPMS – A. XII. 8/57.
50
ZN nr 100
,+&$"-#.)/$*$01&" !"#$#%"&'()'"*$+#23453678
48
Leszek Kania
53
którzy zbiegli ze Stacji Zbornej w Bejrucie ;' h,76>-6' "3$6' "6#62/>6' C,C6&-$li
Po7%/!<' #' *@G2!/0' >6"6-' C,8@2%"%&' #.!8&!<' %' "2):$' #' "6#62@62G3' ",B2,3,7-$6'
C,32G/$&'",'TnTh;'K.-$6>8#6-$6'%*@!3-,D/$'3',B8#%2#6'8C2%3,3%-$%'3!.$%2)'
8C2%3$6"7$3,D/$'%)"!@,2#!'3!*,2#!8@!3%7$'3!*,-)>=/',B8&):L'C2%3-='B2!:%"!<'
)"#$67%-$)'",3G"#@3)'$'A,&-$62zom porad prawnych oraz interpretacji postano3$6H').,3!'C,78*,-42%-/)8*$6>'3'#%*268$6',2:%-$#%/>$'$'"#$%&%7-,D/$'1,78*$/0'T$&'
Zbrojnych na terenie operacyjnym Armii Lewantu. Przy pomocy audytorów
TnTh'C2#6C2,3%"#,-,'3!B,2!'",'i4$/628*$6:,'T=")'p,-,2,36:,;
12#6&,.,3!.'#"%2#6-$6.'3'A!/$)'B2!:%"!'7$/#=/6>'3G3/#%8',*;'c<b'@!8;'
,4$/62G3'$'A,&-$62#!'B!&'-$68C,"#$63%-!')C%"6*'g2%-/>$'$',""%-$6'92.$$'J63%-@)'
54
",'"!8C,#!/>$'2#=")'3's$/0! ;' !8,*$'8@%-'.,2%7-!'8*&%")',8,B,36:,'B2!:a"!' )3$",/#-$&' 8$L' #3&%8#/#%' C,"/#%8 ryzykownej operacji przemarszu SBSK
w ,8@%@-$/0'"-$%/0'/#623/%'NOW\'2;'#'T!2$$'",'1%768@!-!'C,#,8@%>=/6>'C,"'*,n@2,7=' B2!@!>8*=;' '@6-' 8C,8GB' TnTh' 3' /%&,D/$' 368#&%' -%' @626-' ,C62%/!>-!' 8$&'
zbrojnych Zjednoczonego Królestwa. Po przybyciu SBSK na teren kontrolowany przez Brytyjczyków, wobec nieposiadania przez gospodarzy tego obszaru
operacyjnego stosownych instrukcji z Londynu, .$6>8/,36' 3&%"#6' ,".%3$%&!'
,8%"#%-$%' 3'%-:$678*$/0'$'6:$C8*$/0'3$L#$6-$%/0'A,&-$62#!'C,78*$/0'8*%#%-!/0'
-%' "&):,@62.$-,36' *%2!' C,#B%3$6-$%' 3,7-,D/$;' 16-$@6-/>%2-6' 3&%"#6' %-:$6l8*$6'$'6:$C8*$6'#"6/!",3%&!'8$L'-%'C2#!>.,3%-$6'",',"B!/$%'*%2'3$L#$6-$%'8*a#%-!/0' A,&-$62#!' C,78*$/0' ",C$62,' C,' Nb' 7$8@,C%"%' NOW\' 2;<' *$6"!' @,' -%"68#&!'
55
w tej sprawie stosowne instrukcje z Londynu . Z raportu kpt.-aud. L. Adam/#!*%'3!-$*%<'A6'-%',B8#%2#6',C62%/!>-!.'C,"76:&!.'B2!@!>8*$6.)'5&G3-6.)'
Q,3G"/!'o2,"*,36:,' 8/0,")<'-%'*@G2!.'8@%/>,-,3%&%'@%*A6'TnTh<'C,78*$6'
3&%"#6'3,>8*,36')#!8*%&!'.%-"%@',"'3,>8*,3!/0'3&%"#'B2!@!>8*$/0'-%'8%.odzielne sprawowanie wymiaru 8C2%3$6"7$3,D/$' 3,B6/' 8@%-)' ,8,B,36:,' B2y:%"!;'K%3%2@6'3'@6>'.$62#6'"[email protected]*$6'C,2,#).$6-$6<','/#!.'3#.$%-*o3%-,' >)A' 3!A6><' #%C63-$%&,' 3' C2%*@!/6' 3!.$%2)' 8C2%3$6"7$3,D/$' #-%/#-6'
,"8@LC8@3%',"')8@%7,-!/0'3'Allied Forces Act, 1940, sztywnych zasad prymatu
56
C2%3%'%-:$678*$6:,'$'3!&=/#-6>'>)2!8"!*/>$'8="G3'K>6"-,/#,-6:,'h2G768@3% .
g,2.%7-$6' #:,"L' -%' "#$%&%7-,DM' P;' T=")' 1,7,36:,' 3' 8@,8)-*)' ",' A,&-$62#!'
C,78*$/0'-%'@626-$6'+:$C@)'3!2%#$&'C26.$62'@6:,'*2%>)<'BL"=/!'#%2%#6.':)B6r57
natorem wojskowym Egiptu .
Ze 3#:7L")' -%' 8C6/!4$/#-6' 3%2)-*$' "!87,*%/>$' TnTh<' #%%-:%A,3%-$6'
53
12,B76.' #B$,2,3!/0' "6#62/>$' $' ,".,3!' 3!*,-!3%-$%' 2,#*%#G3' C2#6#' A,&-$62#!'
C,/0,"#6-$%' A!",38*$6:,' ,"-,@,3%-,' C,' 2%#' C$6238#!' 3$,8-=' NOW\' 2;<' :"!' 3!B)/0&'
B)-@'*$7*)86@'26*2)@G3'3'>6"-!.'#',D2,"*G3'8#*,76-$,3!/0'36'g2%-/>$;
54
T@%-'7$/#6B-!'1TK'-%'o2,"*,3!.' 8/0,"#$6'-%'"#$6H'Nb;N[;NOWN'2;'3!-,8$&',:ó&6.'NccW',4$/62G3'$'bPPO'C,",4$/62G3'$'8#626:,3!/0<'#'/#6:,'c[W',4$/62G3'$'W\O['C,"oficerów i 8#626:,3!/0'C2#!C%"%&,'-%'TnTh'– zob. :06,$/*'=/&#'KH!042*>'t. II, Kampanie
2-'0H3)#U2/e, cz. 2, Londyn 1975, s. 301.
55
Kronika, s. 4.
56
Ibidem.
57
Na podstawie konwencji zawartej przez Zjednoczone Królestwo z Egiptem
[`;\P;NOc`'2;'8@2,-%'B2!@!>8*%')#!8*%&%'/%&*,3$@!'$..)-$@6@'"7%'83,$/0',4$/62G3'$'A,&-$erzy – zob. M. Flemming, :0+,8+207J'I0&2/*!)#W, op. cit., s. 115.
,+&$"-#.)/$*$01&" !"#$#%"&'()'"*$+#23453678
ZN nr 100
9:;0<$+#0()=#>:!0<:>+#>#.&/$$#9:;0<$+!#?+*@#AB")=0B"wa Andersa w ZSRS…
49
w walkach na pustyni, w obronie Tobruku i rozproszenie poszczególnych jednostek tej brygady na terenie Palestyny, Libii i Egiptu, rozkazem Dowódcy
TnTh'#'[\'32#6D-$%'NOW\'2;')@3,2#,-,'+*8C,#!@)2L'T=")'1,7,36:,'-2'P'C2#!'
58
iD2,"*)'K%C%8,3!.'TnTh'3'J%@2)- ;'K'C,/#=@*$6.'.%2/%'NOWN'2;'T="'1o7,3!'-2'P'#,8@%&'C2#6.$%-,3%-!'-%'`;'T="'1,7,3!'TnTh<'-%@,.$%8@'+*8C,#y@)2%' T=")' 1,7,36:,' -2' P' C2#!' iK' TnTh' -% +*8C,#!@)2L' T=")' 1,7,36:,' -2'
59
6 przy OZ SBSK . W marc)'NOW['2;'-%'B%#$6'+*8C,#!@)2!'@6:,'8=")')@3,2#o60
-,'N[;'T="'1,7,3!'C2#!'Q,3G"#@3$6' ,>8*'1,78*$/0'n7$8*$6:,' 8/0,") ;'T="'
1,7,3!'-2'`'TnTh'3'*2G@*$.'/#%8$6'C,"76:%&'*$7*)'26,2:%-$#%/>,.;' '8$62C-$)'
NOWN'2;'%)"!@,2$%@'TnTh'#%8$7$&'*C@;-%)"'"2'T@%-$8&%3'1$=@6k, a po kilku miesi=U
cach ppor.-%)";' &%"!8&%3' T*G28*$;' iB%>' C2%3-$/!' 8@%-,3$7$' ,"@="' ,B8%"L'
+*8C,#!@)2!' T=")' 1,7,36:,' -2' `' C2#!' iD2,"*)' K%C%8,3!.' TnTh' 3' J%@2)-'
E1%768@!-%F;'+@%@'`;'T=")'1,7,36:,'$'%268#@)'C,7,36:,?'['%)"!@,2G3<'['C,",4icerów, 2 profosów i `' 8#626:,3!/0;' i/02,-L' %268#@)' C,7,36:,' #%C63-$%&%'
83,$.',""#$%&,.'3%2@,3-$/#!.'-%>B7$A8#%'>6"-,8@*%'3,>8*,3%;
V,#*%#6.':6-;'T;'h,C%H8*$6:,'– Q,3G"/!' ,>8*'1,78*$/0'-%'o2,"*o3!.' 8/0,"#$6'E"%76>?' 1o F'#'[N'8$62C-$%'NOWN'2;'EJ;"#;PkSk'k_>-;kWNF, zgodnie z -,.6-*7%@)2=' )8@%7,-=' 3' J,-"!-$6, )@3,2#,-,' T#64,8@3,' T=",3-$/@3%'
,>8*,36:,' 1o '#'8$6"#$B='3'h%$2#6'E6@%@'N',4$/62't'N'C,",4$/62F;'Q,'C,d8@%3,3!/0' #%"%H' @6:,' ,2:%-)' -%76A%&,' -%"#,2,3%-$6' C2,3%"#,-!/0' -%' @!.'
,B8#%2#6' C,8@LC,3%H' *%2-!/0<' 26462,3%-$6' $' C2#ygotowywanie stosownych
3-$,8*G3'Q,3G"/!' 1o '>%*,'#3$62#/0-$*,3$'8=",3,-*%2-6.)<'B6#C,D26dni nadzór nad wykonywaniem umowy polsko-brytyjskiej o uprawnieniach pol8*$6:,'8=",3-$/@3%'3,>8*,36:,<'C2,3%"#6-$6'C,7$@!*$'*2!.$-%7-6>'3'#%*268$6'
D/$:%-$%' C2#68@LC8@3' ,2%#' 38CG&"#$%&%-$6' #' 3&%"#%.$' 3,>8*,3!.$' $' /!3$7-!.$'
3' #%*268$6' )@2#!.%-$%' *%2-,D/$' 3' ,""#$%&%/0' ,>8*%' 1,78*$6:,;' 16&-$=/!.'
/#%8,3,' ,B,3$=#*$' 8#64%' @6:,' ,2:%-)' #,8@%&' 3!#-%/#,-!' *C@;-aud. L. Adam61
czyk ;'K'*,268C,-"6-/>$':6-;'"!3;'T;'h,C%H8*$6:,'– Dowódc!' 1o '3'h%i-
58
V,#*%#' @6-' #,8@%&' #%@3$62"#,-!' C2#6#' (%/#67-6:,' ,"#%' [N;N[;NOW\' 2;' – L.dz.
337/tjn./40/ NW.
59
Rozkaz NW z 21.1.1940 r. L.dz. 336/tjn./40. Zob. Kronika, s. 5.
60
Rozkaz Dowódcy Armii Polskiej na Wschodzie nr L.dz.181/tjn./42 – IPMS
A.XII.8/57.; Kronika<'8;'O;'T*&%"'N[;'T=")'1,7,36:,'Q-@3%' 1o ;
61
K,B;'@26DM'2,#*%#)'– IPMS A. XII 8/46. Od 9.09.1941 r. dokonano zmiany nazwy
T#64' T=",3-$/@3%' ,>8*,36:,' 1o ' -%' T#64' T&)AB!' TC2%3$6"7$3,D/$' 1o ;'
Z dniem 25.09.1943 r. stanowisko to oB>=&' C2#!B!&!' #' n)"%C68#@)' ",' h%$2)' .>2-aud.
&%"!8&%3'p6B2,38*$<'#%D'*C@;-%)";'J6,-'9"%./#!*'C,32G/$&'",'_,B2)*);' '8$62C-$)'
NOW[' 2;' 8@%-,3$8*,' T#64%' T&)AB!' TC2%3$6"7$3,D/$' 1o ' ,B>=&' CC&*-aud. dr Roman
K)B/#638*$;' *@G2!' C2#!B!&' #' %)"!@,2$%@)' 91 ' #,2:%-$z,3%-6>' 3' K3$=#*)' T,3$6/*$.;'
J. (%#%263$/#'B%"%>=/'"#$%&%7-,DM'8="G3'C,7,3!/0'36'32#6D-$)'NOcO'2;'8@3$62"#$&<'A6'
CC&*-%)";'V;'K)B/#638*$<'BL"=/'8#646.'8=")'C,7,36:,'N\;'Q1<'8%.,3,7-$6'C,#,8@%3$&'
8="'3'/#%8$6'3%7*',"32,@,3!/0'.%/$62#!8@6>'"!3$#>$'-%'C2#6"C,7%/0'm,"#$<'/#!.'8C%2a7$A,3%&' >6:,' "#$%&%7-,DM' EK,B;' I;' (%#%263$/#<' X)/-&-6207J' ,8+B.' .04*22#3A' .' .042/*'
obronnej 1939 r., 1p'NOP\<'-2'N<'8;'NNbF;'9)@,2,3$'-$6')"%&,'8$L'C,@3$62"#$M')8@%76H'I;<'
-$6.-$6>'>68@'4%*@6.<'A6'CC&*-%)";'K)B/#638*$'3'-$63!>%D-$,-!/0',*,7$/#-,D/$%/0'#-a7%#&'8$L'-%'C,&)"-$,3,-38/0,"-$/0'*268%/0<':"#$6'",8@%&'8$L'",'8,3$6/*$6>'-$63,7$<'C,d-
ZN nr 100
,+&$"-#.)/$*$01&" !"#$#%"&'()'"*$+#23453678
50
Leszek Kania
2#6'#'T#64,8@36.'T=",3-$/@3%' ,>8*,36:,'3'J,-"!-$6'3!-$*%<'A6')@3,2#e-$6' T#64,8@3%' T=",3-$/@3%' ,>8*,36:,' 1o ' $' C,">L/$6' 3' *,-86*36-/>$'
@!/0' #.$%-'8@2)*@)2%7-!/0'"6/!#>$'C628,-%7-!/0'3'%)"!@,2$%/$6',"B!&,'8$L'B6#'
przeprowadzenia uprzednich kon8)7@%/>$'#'C&*;-%)";'T;'T#)276>6.;'Q6/!",3%&!'
#%C63-6' C,@2#6B!' 8&)AB!<' #%D' :6-;' T@%-$8&%3' h,C%H8*$' C,' B%@%7$$' @,B2)/*$6>'
TnTh' .)8$%&' .$6M' /%&*,3$@6' #%)4%-$6' ",' *C@;-%)";' J6,-%'9"%./#!*%' $' .&odych audytorów.
1,'#%*,H/#6-$)'.$8>$'-%'@626-$6'V).)-$$'$' L:$62<','*@G26>'BL"#$6'>68z/#6' .,3%<' C,32G/$7$' -%' o2,"*,3!' 8/0G" mjr-%)";' &%"!8&%3' p6B2,38*$'
i kpt.-%)";'97,>#!'j$86*;'1$6238#!'#'-$/0'C2#6>=&',"'*C@;-aud. L. Adamczyka sta-,3$8*,' T#64%' T&)AB!' TC2%3$6"7$3,D/$' 1o ' 3' h%$2#6' $' #,8@%&' 3!#-%/#,-!'
na stanowisko sz64%' T=")' 1,7,36:,' iD2,"*%' K%C%8,36:,' 1o ;' V,#*a#6.' Q,3G"/!' 1o ' #' [d' .%2/%' NOW[' 2;' EJ;"#;NPNk_>-;kW[F' 8="' @6-' #,8@%&'
C2#6.$%-,3%-!' -%' N[;' T="' 1,7,3!' C2#!' Q,3G"#@3$6' 1o ;'_!.A6' 8%.!.'
2,#*%#6.'`;'T="'1,7,3!'TnTh'#.$6-$&'-%#3L'-%'W;'T="'1,7,3!'TnTh;'J$/#-6'
#.$%-!' -).62%/>$' 8C,3,",3%-6' B!&!' C,38@%3%-$6.' 8="G3' C,7,3!/0' -%' $n-!/0' @6%@2%/0' "#$%&%H' 3,>6--!/0;' T!@)%/>L' 1TK' -%' n7$8*$.' $' o2,"*,3!.'
8/0,"#$6'"$%.6@2%7-$6'#.$6-$&,'C2#!B!/$6'92.$$'1,78*$6>':6-;' &%"!8&%3%'9n"628%'84,2.,3%-6>'-%'@626-$6'K3$=#*)'T,3$6/*$6:,;'(%'C2#6>L/$6'*$7*)"#$68$LU
/$)'@!8$L/!',4$/62G3<'A,&-$62#!<',8GB'/!3$7-!/0'$'2,#3$-$L/$6'-%"'-$.$'C%2%8,7%'
,/02,--6:,' C2#!:,@,3%&,' 8$L' ,"C,3$6"-$,' 2G3-$6A' 8=",3-$/@3,' 3,>8*,36;'
h$62,3-$/@3,'%)"!@,2$%@)'3'J,-"!-$6'C,76/$&,'#,2:%-$#,3%M'3'B%#%/0'63%*uacyj-!/0'-%'@626-$6'S2%-)'38#!8@*$6'-$6#BL"-6'%:6-"!<'3'@!.'3,>8*,36'8="!'
C,7,36;'12#6"8$L3#$L/$%',2:%-$#%/!>-6'C,/#!-$,-,'#'")A!.'2,#.%/06.<'>%*,'
A6'8&)8#-$6'#%*&%"%-,'C2#!B!/$6'7)"#$<'*@G2#!'C,C6&-$7$'C2#68@LC8@3%'-%'8#*,"L'
Rzeczypospolitej Polskiej lub jej ,B!3%@67$'C,'Nd'32#6D-$%'NOcO'2;'($6'B!&,'@a>6.-$/=<' A6' 3$67)' #' ,/%7,-!/0' )76:&,' "6.,2%7$#%/>$' C,"' ,*)C%/>=' 8,3$6/*=<'
w 3$L#$6-$%/0' $' ,B,#%/0' 8C6/>%7-!/0' (h Q<' 3' #6@*-$L/$)' 8$L' #' *,8#.%26.'
/,"#$6--6>'2#6/#!3$8@,D/$'K3$=#*)'T,3$6/*$6:,;'J)"#$6'/$'.,:7$'8$L'zatem ry/0&,' #-%76RM' 3' #%$-@6268,3%-$)' 8&)AB' C,78*$6:,' *,-@23!3iadu lub wymiaru
8C2%3$6"7$3,D/$'$ -%76A%&,'8$L'-%'@,'C2#!:,@,3%M;'
Rozkazem Dowódcy Wojsk Polsk$/0' -%' o2,"*,3!.'
8/0,"#$6'
z 12 kwietnia 1942 r. na terenie Iranu i Iraku, których terytoria sta-,3$&!'2%#6.'
n%#L' +3%*)%/!>-=' "7%'92.$$' 1,78*$6>' :6-;'9-"628%' C2#!B!&6>' #6' K3$=#*)' To3$6/*$6:,' 3' 2%.%/0' @#3;' C$6238#6>' 63%*)%/>$<' C2#!B!&,' ",' S2%-)' @2%-8C,2@6.'
62
.,28*$.' C2#6#' a,2#6' h%8C$>8*$6' B7$8*,' WW' @!8;' A,&-$62#!' $' ,8GB' /!3$7-!/0 .
T&)ABL' 8C2%3$6"7$3,D/$' #,2:%-$#,3%-,' 32%#' #' $--!.$' 8&)AB%.$' 7,:$8@!/#-!.$'
"7%',B8&):$'C$6238#6:,<'-%>@2)"-$6>8#6:,'6@%C)'C2#!>L/$%'7$/#-6>'2#68#!'3,>8*%'
63
i 7)"-,D/$' /!3$7-6> . W Teheranie, na terenie tamtejszej Bazy Ewakuacyjnej
)@3,2#,-,' T#64,8@3,' T&)AB!' TC2%3$6"7$3,D/$ podleg&6' *$62,3-$/@3)' 8&)AB!'
/#%8':"!'8#/#=@*$'N\;'Q1'3%7/#!&!'3',B2,-$6' %28#%3!'$'@%.'*%C$@)7,3%&!'32%#'#'/%&!.'
8*&%"6.',8,B,3!.'92.$$'Y %28#%3%Z;'
62
1;'^%2,H<'Armia Polska…, op. cit., s. 126.
63
K,B;' 2%C,2@' T#64%' T&)AB!' TC2%3$6"7$3,D/$' 1o ' CC&*-aud. R. Zubczewskiego
z NP;\W;NOW['2;<'8!:-;'J;"#;'NOkW[;TC2%3;'",'T#64%'T=",3-$/@3%' ,>8*,36:,'3'J,-"ynie – IMPS A. XII 8/46.
,+&$"-#.)/$*$01&" !"#$#%"&'()'"*$+#23453678
ZN nr 100
9:;0<$+#0()=#>:!0<:>+#>#.&/$$#9:;0<$+!#?+*@#AB")=0B"wa Andersa w ZSRS…
51
w J,-"!-$6;'T="!'1,7,36'-2'P<'O'$'N\<'*@G26'C2#!B!&!'32%#'#6'83,$.$'"!3$#>%.$'
#,8@%&!' C,"C,2#="*,3%-6' *,.6-"%-@,.' n%#' +3%*)%/!>-!/0;' S' @%*?' T="' 1o64
lowy nr 8 – komendantowi Bazy Ewakuacyjnej nr 4 w Teheranie <'T="'1,7,3!'
65
nr 9 – komendantowi Bazy Ewakuacyjnej nr 1 w Pahlevi <'T="'1,7,3!'-2'N\'–
66
komendantowi Bazy Ewakuacyjnej nr 3 w Habbaniya . Przy komendanturze
n%#!'+3%*)%/!>-6>'-2'['3'903%#'#,8@%&%')@3,2#,-%'+*8C,#!@)2%'T=")'1,7o36:,'-2'P'#6'8*&%")'@6:,A'8=");'T#646.'T&)AB!'TC2%3$6"7$3,D/$' 1o '#,8@%&'
3!#-%/#,-!'CC&*-%)";'V,.%-'K)B/#638*$<'1,',"6>D/$)'"!3$#>$'#'B%#'63%*)acyjnych do gar-$#,-G3'-%'@626-$6'o2,"*,36:,'$ Bliskiego Wschodu w bazach
@!/0'C,#,8@%3$,-,'+*8C,#!@)2!'T="G3'1,7,3!/0'-2'P<'O'$'N\'3'"3),8,B,3!/0'
8*&%"%/0' %)"!@,2G3;' 1, #%:&%"#$6' *,2C)8)' ,4$/628*$6:,' -%' @626-$6' K3$=#*)'
T,3$6/*$6:,'3$L*8#,DM',B8%"'8="G3'C,7,3!/0'8@%-,3$7$'#%@6.',4$/62,3$6'2e67
zerwy ;'K6'3#:7L")'-%'3!>=@*,3,DM'8!@)%/>$'3'C$6238#!.',*268$6'C,'C2#!By/$)' ",' S2%-)' 3&%D/$3,D/$' 8="G3' C,7,3!/0' C,"76:%&%' C,78*%' 7)"-,DM' /!3$7-%;'
T="!'1,7,36'-2'P<'O'$'N\'#,8@%&!'#7$*3$",3%-6'3'/#623/)'NOW['2;'C,'3!*,-%-$)'
68
83,$/0'#%"%H'3'n%#%/0'+3%*)%/!>-!/0'-%'@626-$6'S2%-) ;'S"6-@!/#-%',B8&u:%'63%*)%/>$'#6'8@2,-!'%)"!@,2$%@)'C,3@G2#!&%'8$L'C,"/#%8'@#3;'"2):$6>'63%*u69
%/>$'91 '#6'K3$=#*) Sowieckiego w sierpniu 1942 r. Naczelny Wódz zlikwi",3%&' @%*A6' T#64,8@3,' T&)AB!' TC2%3$6"7$3,D/$' 1TK' 3' KTVV' ,2%#' NW;' T="'
1,7,3!'Q,3G"#@3%'1TK'3'KTVV'$'Nb;'T="'1,7,3!'iD2,"*%'K%C%8,36:,'1TK'
70
w ZSRR jednym rozkazem datowanym z 4 listopada 1942 r.
Reorganiz%/>%' %)"!@,2$%@)' B!&%' *,-86*36-/>=' )@3,2#6-$%' -,3!/0' 3$6l*$/0'>6"-,8@6*;'V,#*%#6.'Q,3G"/!' 1o '#'c\'*3$6@-$%'NOW['2;'#'/#LD/$',d"#$%&G3' 63%*),3%-!/0' #6' K3$=#*)' T,3$6/*$6:,' $' T%.,"#$67-6>' n2!:%"!'
71
T@2#67/G3' h%2C%/*$/0' #,8@%&%' )@3,2#,-%' c;' Q!3$#>%' T@2#67/G3' harpackich .
W #3$=#*)' #' @!.' `;' T="' 1,7,3!' TnTh' #.$6-$%&' ,B8%"L' *%"2,3=<' -).62%/>L'
i nazwy: w maju 1942 r. – W;' T="' 1,7,3!' c;' Q!3$#>$' T@2#67/G3<' 3' /#623/)'
64
Szef – CC&*-%)";'J)"3$*'p%%8<'8L"#$,3$6?'.>2-aud. Tadeusz Borkowski, por.-aud.
Tomasz Targosz, por.-%)";'T@%-$8&%3'j#%C7$/*$;'
65
Szef – kpt.-%)";' T@%-$8&%3' T*,2)C$H8*$<' 8L"#$,3$6?' C,2;-aud. Tadeusz
Kaczorowski, por.-aud. Marian Tempel, ppor.-aud. Franciszek Lis, ppor.-%)";' 1%36&'
Chajkin.
66
Szef – CC&*-aud. Józe4' 12,2,*<' 8L"#$,3$6?' .>2-aud. a$6/#!8&%3' I)2*$63$/#<' *C@;aud. Adam Robakowski, ppor-aud. Antoni Lubicz-i2&,38*$<'CC,2;-%)";'n,768&%3' ,>/$echowski.
67
'8="%/0'C,7,3!/0'-2'P<'O'$'N\'3!C2,3%"#,-!/0'#6'K3$=#*)'T,3$6/*$6:,'#-aleR7$'8$L' >6"!-$6'CC&*-aud. Ludwik Haas, mjr-aud. Tadeusz Borkowski i kpt. aud. Stani8&%3'T*,2)C$H8*$;'
68
Rozkaz D-/!'1TK'3'V,8>$'T,3$6/*$6>'J;"#;'bc[kT#64;T=";k@>-kW['#'b;\`;NOW['2;'–
IPMS A.XII.8/57.
69
'8$62C-$)'NOW['2;'63%*),3%-,',:G&6.'#'h2%8-,3,"#*%'",'1%0763$'`O'[Wd'A,&U
nierzy i osóB'/!3$7-!/0;'K,B;'1;'^%2,H<'Armia Polska…, op. cit., s. 150.
70
V,#*%#'( 'J;"#;NNd\kT#64;T="kW[k@>-'#'W;NN;NOW['2;'– IPMS A.XII 8/57.
71
Rozkaz D-/!' 1o '-2'J;"#;[c\k_>-;kW[;'K,B;'Kronika, s. 9.
ZN nr 100
,+&$"-#.)/$*$01&" !"#$#%"&'()'"*$+#23453678
52
Leszek Kania
72
1942 r. – c;'T="'1,7,3!'c;'Q!3$#>$'T@2#67/G3'h%2C%/*$/0 ;' '#3$=#*)'#'Codwojeniem stanu liczebnego dy3$#>$'$'C2#!B!/$6.'#6'K3$=#*)'T,3$6/*$6:,'*$7*)'
%)"!@,2G3<' 3' ,*268$6' *,76>-!/0' *$7*)-%8@)' .$68$L/!' 3' c;' T="#$6' 1,7,3!.' c;'
73
QTh' -%8@LC,3%&!' /#L8@6' #.$%-!' *%"2,36 . W czerwcu 1942 r. utworzono
ca&*,3$/$6'-,3!'Nc;'T="'1,7,3!'iD2,"*%'K%C%8,36:,' 1o <'-%@,.$%8@'12.
T="' 1,7,3!' C2#!' Q,3G"#@3$6' 1o ' #.$6-$&' -%#3L' -%' N[;' T="' 1,7,3!' SS;'
74
h,2C)8)' ,>8*'1,78*$/0'-%'o2,"*,3!.' 8/0,"#$6 ;'12#6#'c;'T="'1,7,3!'c;'
75
DSK w *2G@*$.'/#%8$6'C2#68#&,'"%78#!/0'*$7*)',4$/62G3 . Na obszarze opera/!>-!.'n7$8*$6:,'$'o2,"*,36:,' 8/0,")'E8@%-'-%'C%R"#$62-$*'NOWc'2;F'",/67o3,' 4)-*/>,-,3%&,' C$LM' 8="G3' C,7,3!/0?' c;' T="' 1,7,3!' c;' Q!3$#>$' T@2#67/G3'
h%2C%/*$/0<' b;' T="' 1,7,3!' b;' h268,36>' Q!3$#>$' 1$6/0,@!<' `;' T="' 1,7,3!' [;'
n2!:%"!'j#,&:G3<'N[;'T="'1,7,3!'Q,3G"#@3%'SS'h,2C)8)'1,78*$6:,'$'Nc;'T="'
Polowy Dowództwa Armii Polskiej na Wschodzie.
' "2):$6>' C,&,3$6' NOW[' 2;' 8="' C,7,3!' /#L8@,' #.$6-$%&' 83,>6' .$6>8/6'
dys7,*%/>$'$')2#L",3%&'.;$-;'3'_,B2)*)<'3',B,#%/0'3,>8*,3!/0'+7-Amiriya, DioHeila, Aleksandria (Egipt), Quassasina (Palestyna), Jalaula, Mosul (Irak).
Z raportu kpt.-%)";' J;'9"%./#!*%' 3!-$*%<' A6' @!7*,' 3' /$=:)' NOW[' 2;' %)"!@,2#!'
#.$6-$%>=/' "!87,*%/>L' 8=")' C,7,36:,' 8CL"#ili na pustynnych drogach ok.
76
2 .$68$L/! ;' 1,/#=@*,3,' 3%2)-*$' C2%/!' 8=")' C,7,36:,' B!&!' B%2"#,' ",B26;'
W obozie wojskowym Quastina aud!@,2#!' $' C628,-67' *3%@62,3%7$' 3' ")A!.<'
"263-$%-!.'B%2%*);' %2)-*$'C2%/!'3,>8*,36>'8&)AB!'8C2%3$6"7$3,D/$'3!2%R-$6'
C,:,28#!&!'8$L'3'*,H/)'NOW['2;'-%'@626-$6'S2%*);'9)"!@,2#!')2#L",3%7$'3'I%7%ula w *$7*)' -%.$,@%/0<' C2#!' /#!.<' >6"-,8@*$' "!3$#!>-6' B!&!' 2,#2#)/one na sto8)-*,3,' ")A6>' C2#68@2#6-$;' 12#!*&%",3,<' [;' n2!:%"%' T@2#67/G3' h%2C%/*$/0'
8@%/>,-,3%&%'-%'@626-$6'T!2$$;' %2)-*$'4)-*/>,-,3%-$%'8="G3'$'%268#@G3'C,7o3!/0' -%' n7$8*$.' $' o2,"*,3!.' 8/0,"#$6' -$6' ,"B$6:%&!' ,"' @!/0<' *@G26' B!&!'
)"#$%&6.' A,&-$62#!' ,""#$%&G3' 7$-$,3!/0;' 12#!*&%",3,<' Nc;' T="' 1,7,3!' Qowództwa EtaCG3'91 ')2#L",3%&'3'"3G/0'")A!/0'-%.$,@%/0<'#'*@G2!/0'>6"6-'
8&)A!&'#%'*%-/67%2$L'$'#%2%#6.'#%'*3%@62L'%)"!@,2G3<'#%D'"2):$'>%*,'8%7%'2,z77
C2%3;' 1,' #.2,*)' >6"!-!.' ,D3$6@76-$6.' B!&!' 7%.C!' -%4@,36 ;' i"2LB-,Dci
72
Kronika..., op. cit. s. 9. Zob. rozkaz Naczelnego Wodza nr L;"#;' bc[kT#64;' T="'
kkW[k@>-;'#'b;\`;NOW['2;<'J;"#;'`W[k@>-;kW['$'-2'J;"#;'NNd\kT#64;'T=";kW[k@>-;'# 4.11.1942 r. –
IPMS, A.XII.8/57.
73
K,B;'3!*%#'8="G3'C,7,3!/0'1TK'-%'K%/0,"#$6<'S1aT'– A. XII. 8/56.
74
Wykaz numeracji i obsad personalnych audytoriatu PSZ na Zachodzie – IPMS
A. XII. 8/46.
75
iC2G/#'3!.$6-$,-!/0',4$/62G3'3,>8*,36>'8&)AB!'8C2%3$6"7$3,D/$'3'c;'T="#$6'1o7,3!.'c;'Q!3$#>$'T@2#67/G3'h%2C%/*$/0'C6&-$7$',*268,3,'8&)ABL'-%'8@%-,3$8*)'%)"!@,2%'
-%8@LC)>=/!'C2%3-$/!?'CC,2;-aud. Antoni Lubicz-i2&,38*$<'*Ct.-%)";'T@%-$8&%3'T*,2)C$HU
ski, ppor.-%)";' 1%36&' j0%>*$-<' *C@;-aud. Tadeusz Bietkowski, por.-%)";' T@%-$8&%3' j#aplicki, ppor.-%)";' &%"!8&%3' T*G28*$<' CC,2;-%)";' $6H/#!8&%3' T%>*,38*$<' C,2;-aud. Tomasz Targosz, por.-aud. Tadeusz Rawicz-h,8$H8*$<' *C@;-aud. Kazimierz Robakowski
i ppor.-%)";'n,768&%3' ,>/$6/0,38*$;'K,B;'Kronika, s 13.
76
Ibidem, s. 11.
77
1$8.,'8#64%'N[;'T=")'1,7,36:,'Q,3;'+@%CG3'91 '#'c\;NN;NOW['2;'",'T#64%'T&)AB!'
TC2%3$6"7$3,D/$'92.$$'1,78*$6>'-%' 8/0,"#$6'-2'7;"#;'NN[kT%";kW[@>-;'– IPMS XII.8/57.
,+&$"-#.)/$*$01&" !"#$#%"&'()'"*$+#23453678
ZN nr 100
9:;0<$+#0()=#>:!0<:>+#>#.&/$$#9:;0<$+!#?+*@#AB")=0B"wa Andersa w ZSRS…
53
w 4)-*/>,-,3%-$)' 8&)AB!' 8C2%3$6"7$3,D/$' -%' n7$8*$.' $' o2,"*,3!.' 8/0,"#$6'
B!&!'@%*A6')"#$%&6.'3$L#$6--$/@3%;'
1,'63%*)%/>$'91 '",'S2%-)'$'"%76>'-%'n7$8*$' 8/0G"'-%8@=C$&!'C,3%A-6'
2,8#%"!' *%"2,36' 2G3-$6A' 3' 8@2)*@)2%/0' 8&)AB!' 8C2%3$6"7$3,D/$;' i2:%-$#%/>%'
audytoriatu polowego APW charakteryzowa&%' 8$L' ")A=' 2,@%/>=' %)"!@,2G3'
i #.$%-='-).62%/>$'8="G3'C,7,3!/0;'+@%@'8=")'C,7,36:,'C,#,8@%3%&'3'D/$8&6>'
#%76A-,D/$' #' ,B/$=A6-$6.' %)"!@,2G3' ,B,3$=#*%.$' 8&)AB,3!.$;' $67*,DM'
3C&!3)' 8C2%3' *%2-!/0<' 26%7-!' 8@%-' #%:2,A6-$% C2#68@LC/#,D/$=' $' @62!@,2$%7-!'
,B8#%2'3&%D/$3,D/$'.$6>8/,36>'B!&!'/#!--$*%.$'"6/!")>=/!.$',',*26D76-$)'6@a@)'8=")'",':2)C!'9'7)B'n'3:'6@%@!#%/>$',B,3$=#)>=/6>'3'8$&%/0'#B2,>-!/0'K>6d-,/#,-6:,'h2G768@3%'E19SjkN\bN'7)B'19SjkN\b[F;'i"'B2!@!>8*$6:,'6@%@)'8=")
C,7,36:,'7)B'$--6>'>6"-,8@*$',2:%-$#%/!>-6>'8&)AB!'8C2%3$6"7$3,D/$')#%76A-$,-6'
B!&!' :2)C!' #%8#626:,3%-$%' ",' *,-*26@-6:,' 3!.$%2)' )C,8%A6-$%' $' .,A7$3,DM'
%3%-8);'9)"!@,2#!' 36"&):' 363-L@2#-6:,'C,"#$%&)',B,3$=#*G3'"#$67$7$'8$L'-%'
8L"#$G3',2#6*%>=/!/0<'C2,*)2%@,2G3'$',4$/62G3'8=",3!/0;'V6:)&='B!&,<'A6'8#e4,3$6' 8="G3' C,7,3!/0' C2#63,"-$/#!7$' 8*&%",.' ,2#6*%>=/!.<' %' -%8@LC-$' C,'
-$/0'3'0$62%2/0$$'8&)AB,36>'%)"!@,2#!'3!8@LC,3%7$'3'2,7%/0'C2,*)2%@,2G3;'i4i/62,3$6'-%>.&,"8$'8@%A6.'$'C2#6"6'38#!8@*$.'8@,C-$6.'3,>8*,3!.<'prowadzili
",/0,"#6-$%<'/,'3$=#%&,'8$L'#'/#L8@!.$'C,"2GA%.$'8&)AB,3!.$;'
V,#*%#6.'"%@,3%-!.'#'`'7$8@,C%"%'NOW['2;':6-;'9-"628'",*,-%&'*,76j-6>'26,2:%-$#%/>$'8&)AB!'8C2%3$6"7$3,D/$;'V,#*%#6.'@!.')8@%-,3$,-,'@!./#a8,3=' ,2:%-$#%/>L' 8=",3-$/@3%' 3,>8*,36:,' 3' 9rmii Polskiej na Wschodzie
C,C2#6#'7$*3$"%/>L'-$6*@G2!/0'8="G3'C,7,3!/0<'#.$%-L'-).62%/>$'C,#,8@%&!/0<'
,*26D76-$6'8@2)*@)2!'6@%@,36>'$'-%"%-$6'C2#!"#$%&G3'8&)AB,3!/0'%)"!@,2,.'",'
78
*,-*26@-!/0' 8="G3' C,7,3!/0 ;' _!./#%8,3,DM' 3!-$*%&%' # *,-$6/#-,D/$' 4,rmalnego #%@3$62"#6-$%'C2#!>L@6>',2:%-$#%/>$'%)"!@,2$%@)'C2#6#'(%/#67-6:,' o"#%<' /,' 3*2G@/6' #268#@=' .$%&,' .$6>8/6;' i2:%-$#%/>%' 3,>8*,36:,' 3!.$%2)'
8C2%3$6"7$3,D/$'91 ' 3' ,8@%@6/#-!.' *8#@%&/$6' C2#6"' )@3,2#6-$6.' SS' h,2C)8)'
1,78*$6:,'C2#6"8@%3$%&%'8$L'#%@6.'-%8@LC)>=/,?
T#64,8@3,'T&)AB!'TC2%3$6"7$3,D/$'91
79
,
78
Rozkaz D-/!' 91 ' #' `;NN;NOW[' 2;' #%3$62%>=/!' 8@2)*@)2L' $' 8@%-!' ,8,B,36' 8="G3'
polowych, sygn. L.dz. 740/tjn.42 – IPMS A. XII 8/56.
79
Szef – C&*-%)";' T@%-$8&%3' V,0.<' #%8@LC/%?' CC&*-aud. Aleksander Kipiani,
referenci: por.-%)";' %/&%3'+8@628,-<'C,2;-aud. M$6/#!8&%3'K:,2#678*$<'C,2;-aud. Stefan
Q#$)&!H8*$;' 7C51%#45+' 8!=/' [1991-1962]. W NONW' )*,H/#!&' C2%3,' -%' X-$3628!@6/$6'
J3,38*$.;' i"' 8$62C-$%' NONW' -%' 42,-/$6' 3' [' CC' J6:;' Nb;\O;NONb' #,8@%&' /$LA*,' 2%--!'
i ",8@%&'8$L'",'2,8!>8*$6>'-$63,7$<':"#$6'%.C)@,3%-,'.)'-,:L;' '7)@!.'NONd'2;'#3,7-$,-!'
#',B,#)'>6-$6/*$6:,;'i"'[`;\N;NONO'3'T="#$6'1,7,3!.'36'J3,3$6<'-%8@LC-$6'C,"C2o*)2%@,2'C2#!'T="#$6' i5'3'h$67/%/0'$'8L"#$%'D76"/#!'T=")' i5'1,.,2#6'3'52)"#$=U
"#);'i"'.%2/%'NO[\'-%'3&%8-='C2,DBL'3'8&)AB$6'8@%&6>;' 'NO[\',""676:owany do Od"#$%&)'SS'T#@%B)'Qi5'1,.,2#6<':"#$6'#3%7/#%&'8,3$6/*$6'8$%@*$'8#C$6:,38*$6'#!8*)>=/'
pochlebne opinie oficerów defensywy. 1.01.1927 – major. Od marca 1929 kierownik re462%@)' !"#$%&)'SSS'h%2-6:,'3'Q6C%2@%.6-/$6'l'TC2%3$6"7$3,D/$'aT ,>8*;'EQ#;1628. Nr
NNk[OF;'i"'[W;\`;NOcc'8L"#$%',2#6*%>=/!' Ti'-2'S'3' %28#%3$6;'N;\N;NOcc'– podpu&U
*,3-$*;'i"'[O;\d;'12,*)2%@,2' Ti'-2'sSS'3'1,#-%-$);'X/#68@-$/#!&'3'3,>-$6',B2,--6>'
NOcO<'",8@%&'8$L'",'8,3$6/*$6>'-$63,7$;'K3,7-$,-!'#6'3#:7L")'-%'*%76/@3,<'C2#6@23%&'",'
ZN nr 100
,+&$"-#.)/$*$01&" !"#$#%"&'()'"*$+#23453678
54
Leszek Kania
80
T="'1,7,3!'Q,3G"#@3%'92.$$'1,78*$6>'-%' 8/0,"#$6 ,
81
T="'1,7,3!'C2#!'c;'Q!3$#>$'T@2#67/G3'h%2C%/*$/0 ,
82
T="'1,7,3!'C2#!'b;'h268,36>'Q!3$#>$'1$6/0,@! ,
83
T="'1,7,3!'C2#!'`;'Q!3$#>$'1$6/0,@! ,
84
T="'1,7,3!'C2#!'d;'Q!3$#>i Piechoty ,
85
,
T="'1,7,3!'C2#!'Q,3G"#@3$6'+@%CG3'91
+*8C,#!@)2%' [;' T=")' 1,7,36:,' Q,3G"#@3%'91 ' "7%' ,""#$%&G3' 3' S2a86
nie ,
+*8C,#!@)2%'d;'T=")'1,7,36:,'Q,3G"#@3%'+@%CG3'91 '"7%',""#$%&G3'
87
w Palestynie i Egipcie .
Akta spraw karnych, C2,3%"#,-!/0'",@="'C2#6#'T="!'1,7,36'-2'N['$'-2'
14, 32%#' #' %268#@%-@%.$' $' 8*%#%-!.$' 3!2,*%.$' @!/0' 8="G3' C2#6*%#%-,' ",' [;'
T=")'1,7,36:,'Q,3G"#@3%'91 <'#%D'8C2%3'*%2-!/0'C2,3%"#,-!/0'$'-$6'#a*,H/#,-!/0'C2#6#'T="!'1,7,36'-2'Nc'$'Nb'C2#6*%#%-,'",'"%78#6:,'C2,3%"#e-$%'",'d;'T=")'1,7owego Dowództwa Etapów APW. Rozkaz gen. W. Andersa
z `'7$8@,C%"%'NOW['2;','@!./#%8,36>',2:%-$#%/>$'8&)AB!'8C2%3$6"7$3,D/$'3'91 '
#,B,3$=#%&'38#!8@*$/0'",3G"/G3'3$67*$/0'>6"-,8@6*<'*@G2#!'>6"-,/#6D-$6'C6&U
-$7$'4)-*/>6'#3$62#/0-$*G3'8=",3,-*%2-!/0<'",'-$6#3&,/znego utworzenia are88
8#@G3' C,7,3!/0' "7%' 3&%8-!/0' C,@2#6B ;' i.%3$%-%' 8@2)*@)2%' C2#6@23%&%' ",'
/#%8)')@3,2#6-$%'T#64,8@3%'T&)AB!'TC2%3$6"7$3,D/$'SS;'h,2C)8)'1,78*$6:,'7a-
c#%8)'4,2.,3%-$%'91 ;'i"'8$62C-$%'NOWN'8#64'T=")'1,7,36:,'b;'Q1'3'_%@$8#/#63$6;'
+3%*),3%-!'",'S2%-)'$'-%'n7$8*$' 8/0G"'i"'32#6D-$%'NOW['8#64'8&)AB!'8C2%3$6"7$3,D/$'
91 <'%'-%8@LC-$6'8#64'8&)AB!'8C2%3$6"7$3,D/$'SS'h1'36' &,8#6/0;'1,'3,>-$6'C,#,8@%&'
na Zachodzie.
80
Szef – CC&*-%)";'V,.%-'K)B/#638*$<'#%8@LC/%'– mjr-%)";'a$*,&%>'j0)"#$%*$63$/#<'
8L"#$,3$6?'C,2;-%)";'V,.%-'I%8$H8*$<'C,2;-%)";'n2,-$8&%3'h&,"-$/*$<'CC,2;-%)";'n,768&%3'
Wojciechowski.
81
Szef – kpt.-%)";'J6,-'9"%./#!*;'8L"#$,3$6?'C,2;-%)";'T@%-$8&%3' $Dniewski, por.aud. Tadeusz Rawicz-h,8$H8*$<'C,2;-aud. Tomasz Targosz, ppor-%)";' $6H/#!8&%3'T%jkowski.
82
Szef – mjr-%)";' &%"!8&%3' T,B,@*,38*$<' 8L"#$,3$6?' *C@;-aud. Olgierd Niebiesz/#%H8*$<' C,2;-%)";' a$6/#!8&%3' ($63$%2,38*$<' C,2;-aud. Aleksander Malinowski, ppor.aud. Franciszek Lis.
83
Szef – mjr-%)";' _%"6)8#' n,2*,38*$<' 8L"#$,3$6?' *C@;-%)";' T@%-$8&%3' T*,2)C$H8*$<'
por.-aud. Marian Tempel, ppor.-aud. Bohdan Podoski, ppor.-%)";' &%"!8&%3'T*G28*$;
84
Szef – mjr-%)";' _%"6)8#' n,2*,38*$<'8L"#$,3$6?' *C@;-aud. Stanis&%3' T*,2)C$H8*$<'
por.-aud. Marian Tempel, ppor.-aud. Bohdan Podoski, ppor.-%)";' &%"!8&%3'T*G28*$;
85
Szef – CC&*-%)";' J)"3$*' p%%8<' 8L"#$,3$6?' *C@-%)";' T@%-$8&%3' 1$=@6*<' C,2;-aud.
T@%-$8&%3'j#%C7$/*$<'C,2;-%)";'I%-'m)/#!36*<'CC,2;-%)";' &%"!8&%3' $L/*,;'12#y 7. S=U
"#$6'1,7,3!.'Q,3G"#@3%'+@%CG3'92.$$'4)-*/>,-,3%&,' $L#$6-$6'1,7,36'E*,.6-"%-@'–
CC,2;'K!:.)-@'n$%&*,38*$F;
86
Szef – kpt.-%)";' %/&%3'o3$@*,38*$<'8L"#$,3$6?'C,2;-aud. Kazimierz Tomaszewski, ppor.-%)";'a$*,&%>'n%7$/*$;
87
Szef: kpt-%)";' T@%-$8&%3' 12#!8#7%*,38*$<' 8L"#$,3$6?' *C@;-aud. Tadeusz Bietkowski, por.-aud. Jan Darowski.
88
Ibidem.
,+&$"-#.)/$*$01&" !"#$#%"&'()'"*$+#23453678
ZN nr 100
9:;0<$+#0()=#>:!0<:>+#>#.&/$$#9:;0<$+!#?+*@#AB")=0B"wa Andersa w ZSRS…
55
89
@6.'NOWW'2;<'@>;'3'8#/#!@,3!.',*268$6',46-8!3!'-%'1G&3!8C$6'9C6-$H8*$. ;
Zwalczanie przestDE<9!G<%'E.9&9'#()*'E!"!+&'
15':"%#$%/'%';.!)$!+*/'3#<=!)9%&
1,#$,.' "!8/!C7$-!' 3,>8*,36>' 3' ,""#$%&%/0' T@2#67/G3' h%2C%/*$/0' 3y2%R-$6'C,:,28#!&'8$L'#'.,.6-@6.'#68C,76-$%'",B,2,36:,'8*&%")',8,B,36:,'
TnTh' #' B%2"#,' #2GA-$/,3%-!.' 676.6-@6.<' *@G2!' 3!",8@%&' 8$L' #6 K3$=#*)'
T,3$6/*$6:,;' '/%&,D/$'",@!/0/#%8,3!'8*&%"',8,B,3!'#%/0,3%&'>6"!-$6'h%rC%/*$' 1)&*' X&%-G3;' iC2G/#' B%2"#,' $"6,36:,' .%@62$%&)' 7)"#*$6:,<' *@G2!' C2#e@23%&' -$68#/#LD/$%<' 3$L#$6-$%' D76"/#6' (h Q<' ,B,#!' $-@62-,3%-$%<' &%:2!<' :&G"'
i tyfus, do Iranu i dalej n%'o2,"*,3!'$'n7$8*$' 8/0G"'3!",8@%&'8$L'@%*A6'#-%/#-!'
,"86@6*'*2!.$-%7$8@G3'$'7)"#$'#)C6&-$6'#"6C2%3,3%-!/0'8,3$6/*='2#6/#!3$8@oD/$=<'#%&%.%-!/0'2,#&=*='#'*2%>6.'$'",.6.'2,"#$--!.',2%#'26%7$%.$'C2#6"&uAa>=/6>'8$L'3,>-!;'Q2%8@!/#-$6'3#2,8&%'C2#68@LC/#,DM'-% @76'-%")A!3%-$%'%7*o0,7)<'C2#68@LC8@3%'C2#6/$3*,'.$6-$)'$'3!C%"*$'*,.)-$*%/!>-6;'
' )@2#!.%-$)' "!8/!C7$-!' -$6' C,.%:%&,' 26:)7%2-6' ,"/#!@!3%-$6' C2#6"'
42,-@6.'C,",""#$%&G3'C,)/#6H'$'3!/$=:G3'#'2,#*%#G3','"2%8@!/#-!/0'*,-8ekwencjach finansowych podejmowanych 3,B6/'8C2%3/G3'C2#68@LC8@3'$'C2#e90
3$-$6H'"!8/!C7$-%2-!/0 ;'i'$76'3'SS'*3%2@%76'NOW['2;'&=/#-%'7$/#B%'8C2%3'#%3i8&!/0' 3' 8="#$6' C,7,3!.' 3!-$,8&%' [[[' ENb' ,4$/628*$/0F<' @,' 3' SSS' *3%2@%76'
,"-,@,3%-,'3C&!3'bbP'8C2%3'E[W',4$/628*$/0F<'3'Ss'*3%2@%76'– 437 spraw (26
91
oficerskich) . Od czasu utworzenia 3. DSK *%A"6:,' .$68$=/%' 38#/#!-%-,'
w c;'T="#$6'1,7,3!.'C,'c\-W\'C,8@LC,3%H'3'8C2%3%/0','*2%"#$6A6<',8#)8@3%'
92
$' C2#!3&%8#/#6-$6' 8@,C-$%' 3,>8*,36:, ;' K"%2#%&!' 8$L' C2#!C%"*$' C2#!/03!/e-$%'A,&-$62#!'-%'8C2#6"%A!'B2,-$'$'3!C,8%A6-$%'3,>8*,36:,'4)-"%.6-@%7$8@,.'
%2%B8*$.;'17%:='8#/#6:G7-$6'@2)"-='",'3!*,2#6-$6-$%'3'c;'QTh'B!&!'C2#68@Lp8@3%'"2,:,36;'12#!/#!-='B!&'B2%*'3!*3%7$4$*,3%-!/0'8#,462G3<'76**,.!D7-,DM'
89
Rozkaz nr L.dz.798/tjn/Org./44 z 3.07.1944 r. – S1aT'9;'lSS'Pkb`;'K,B;'@6A'a;'1olak, Q!1-2/)-34-',&%IH' `;' T0!(%,%' CDEF' !0$, Zeszyty Historyczne „Grot” (Wyd. Instytut
im. gen. Stefana „Grota” Roweckiego) 2005, nr 24, s. 64 oraz Rozkaz NW L.dz.
N[[PkT#64;T=";kWWk@>-;'#'d;\O;NOWW'2;'– IPMS, AXII. 8/56.
90
Na podstawie Rozkazu Naczelnego Wodza i Ministra Spraw Wojskowych
z 17.01.1941 r., sygn. L.dz. – 2300/IV Int., zmniejszen$6' )C,8%A6-$%' EA,&")F' $' )@2%@L'
38#!8@*$/0'","%@*G3'8&)AB,3!/0'C,/$=:%&,'#%'8,B='8=",36'8*%#%-$6<')*%2%-$6'3'@2yB$6' "!8/!C7$-%2-!.<' #%3$68#6-$6' 3' /#!--,D/$%/0' 8&)AB,3!/0' $' #%8@,8,3%-$6' @!./#a8,36:,'%268#@,3%-$%',4$/62%'7)B'A,&-$62#%' 1;'T#64,3$6'8="G3'C,7,3!/0'$'C2#6&,A6-$'
"!8/!C7$-%2-$'.$67$',B,3$=#6*'-$6#3&,/#-6:,'#%3$%",.$6-$%','8=",3!.'8*%#%-$)<'"!s/!C7$-%2-!.')*%2%-$)<'@!./#%8,3!.'%268#@,3%-$)'7)B'#%3$68#6-$)'3')2#L",3%-$)'3&aD/$36:,',4$/62%':,8C,"%2/#6:,'E8#64%'$-@6-"6-@)2!F'/676.'8C,3,",3%-$%'#.-$6>8#enia
)C,8%A6-$%' 7)B' A,&");' ^,&-$62#' @!./#%8,3,' %268#@,3%-!' 7)B' #%3$68#,-!' 3' /#!--oD/$%/0',@2#!.!3%&'u')C,8%A6-$%'EA,&")F<'8*%#%-$'C2%3,.,/-!.$'3!2,*%.$'8="G3'C,7o3!/0'-%'*%2!'3$L#$6-$%'.,:7$',@2#!.%M'Nkb')C,8%A6-$%'EA,&")F<')*%2%-$'3'@2!B$6'"!8/yplinarnym -%' *%2!' %268#@)' /$LA*$6:,<' D26"-$6:,' 7)B' :%2-$#,-,36:,' ,@2#!.!3%7$' Nkb'
)C,8%A6-$%'EA,&")F<')*%2%-$'*%2='%268#@)'76**$6:,'7)B'",.,36:,',@2#!.!3%7$'ckb')Co8%A6-$%'EA,&")F;'
91
Kronika, s. 11.
92
Ibidem.
ZN nr 100
,+&$"-#.)/$*$01&" !"#$#%"&'()'"*$+#23453678
56
Leszek Kania
$'B2%3)2%'.&,"!/0'*$62,3/G3',2%#'%7*,0,7;'h%A"6:,'.$68$=/%'38#/#!-%-,'Co8@LC,3%-$%'C2#6/$3*,'*$7*)"#$68$L/$)'8C2%3/,.'3!C%"*G3'"2,:,3!/0;'T!@)a/>L' C,C2%3$&,' ",C$62,' ,2#6*%-$6' 3' 8="#$6' C,7,3!.' 3,B6/' 8C2%3/G3' C2#e8@LC8@3'*,.)-$*%/!>-!/0'",76:7$3!/0'*%2'3$L#$6-$%'#'>6"-,/#68-='"6:2%"%/>='
8*%#%-!/0'",'8@,C-$%'8#626:,3/%;'i:G&6.<'3'NOW['2;'c;'T="'1,7,wy 3. DSK
,"-,@,3%&' 3C&!3 NcWP' 8C2%3' EP\' ,4$/628*$/0F<' 3' @!.' NNO' %268#@,3!/0;' K%&a93
@3$,-,'3!2,*%.$',:G&6.'[bW'8C2%3!'EN[',4$/628*$/0F .
12%3"#$3!.' C2,B76.6.' 3' ,""#$%&%/0' c;' QTh' 8@%/>,-)>=/6>' -%' @626-$6'
1%768@!-!' B!&,' >6"-%*' #>%3$8*,' .%8,3!/0' "6#62/>$' A,&-$62#!' – obywateli pol8*$/0' C,/0,"#6-$%' A!",38*$6:,;' j$' 8*,2#!8@ali z szansy opuszczenia ZSRR
z 92.$='1,78*='$',*%#%7$'8$L'3'836>'#%8%"-$/#6>'.%8$6'B%2"#,'-$67,>%7-$;'V#="'
C,78*$' -%' )/0,"R/@3$6, -6:,/>)>=/' #' 3&%"#%.$' 8,3$6/*$.$' #%8%"!' 63akuacji
%2.$$' $' 7)"-,D/$' /!3$7-6>, 8@,/#!&' C2%3"#$3!' BG>' ,' C2%3,' #%B2%-$%' #6' 8,B=' -%'
o2,"*,3!' 8/0G"' A,&-$62#!' C,78*$/0' A!",38*$6:,' C,/0,"#6-$%' ,2%#' $/0' 2o94
dzin ;' ' 8C2%3$6' @6>' (%/#67-!' G"#' 3!>=@*,3,' .,/-,' -%/$8*%&' ",3G"#@3,'
91 <' #%D' 8%.' T@%7$-' B!&' -$6/0L@-!' 63%*)%/>$' ^!"G3' #6' K3$=#*)' T,3$695
ckiego ;' I68#/#6' 3' @2%*/$6' 4,2.,3%-$%' >6"-,8@6*' 1TK' -%' @626-$6' K3$=#*)'
T,3$6/*$6:,' C,3%A-$6' 2,#C%@2!3%-,' )@3,2#6-$6' >6"-,8@6*' 3,>8*,3!/0' 8*&a96
da>=/!/0' 8$L' #' 8%.!/0' @!7*,' ^!"G3 ;' ' 7$8@,C%"#$6' NOWN' 2;' C,38@%&' -%36@'
97
C2#6>D/$,3,' B%@%7$,-' A!",38*$ ;' D2G"' -%C&!3%>=/!/0' ,/0,@-$*G3' ,"86@6*'
.-$6>8#,D/$'-%2,",3!/0',8/!7,3%&',"'c\% do 60%. Zalecono nawet takie rozC2,3%"#6-$6',/0,@-$*G3'3!3,"#=/!/0'8$L'#'.-$6>8#,D/$'-%2,",3!/0, aby od86@6*'^!"G3<'X*2%$H/G3<'n$%&,2)8$-G3'3',2:%-$#,3%nych jednostkach Wojska
1,78*$6:,'-$6'C2#6*2%/#%&'C,#$,.)'N\q'8*&%"G3',8,B,3!/0;'56-;' ;'9-"628'
2,#*%#%&<'%B!'3'.$%2L'.,A7$3,D/$'#%B2%M'",'S2%-)'*%A"6:,',B!3%@67%'C,78*$e:,' C,/0,"#6-$%' A!",38*$6:,<' *@G2!' )#!8*%' @!7*,' #:,"L' 3&%"#' 8,3$6/*$/0' -%'
98
63%*)%/>L . P,8@%3%' :6-;' ;'9-"628%' B)"#$&%' 8C2#6/$3<' :"!A' #"%-$6.' C,l8*$/0' ,/0,@-$*G3' C2#6"8@%3$/$676' .-$6>8#,D/$' -%2,",3!/0' #%/0,3!3%7$' 8$L'
-$6:,"-$6' 3' &%:2%/0'$'$--!/0'.$6>8/%/0',",8,B-$6-$%' -%'@626-$6'K3$=#*)'To3$6/*$6:,<'%'$/0'8&)A%7/#%'C,8@%3%'C,#3%7%&%'&%@3$6>'$.'C2#6@23%M;'_2#6B%'Ca.$L@%M<' A6' 7)"-,DM' /!3$7-%' C,/0,"#6-$%' A!",38*$6:,<' /#L8@,' .%-$468@)>=/%'
%-@!C,78*$6' -%8@2,>6<' #%>.,3%&%' @6A' .$6>8/6' C,78*$6>' 7)"-,D/$' /!3$7-6>' 3' 3!7i/#,-!.'D/$D76'*,-@!-:6-/$6'#%*3%7$4$*,3%-!.'",'63%*)%/>$;'^!"#$'3'.)-"urach polskich A,&-$62#!':26.$%7-$6'"6#62@62,3%7$'CGR-$6>'#' ,>8*%'1,78*$6:,, by
93
Ibidem.
V,8>%-$6'8@%7$'-%'8@%-,3$8*)<'A6'$8@-$6>6'C6&-%':,@,3,DM')#-%-$%'#%',B!3%@67$'C,l8*$/0',8GB'-%2,",3,D/$'C,78*$6>'#%.$68#*)>=/!/0'38/0,"-$6'*268!'"%3-6>'V#6/#!Cospolitej w dniach 1-['7$8@,C%"%'NOcO'2;<'76/#'-$6'.,A-%'3'%-%7,:$/#-!'8C,8GB')#-%M'#%'
,B!3%@67$'C,78*$/0',8GB'-%76A=/!/0'",'.-$6>8#,D/$'-%2,",3!/0<'3'8#/#6:G7-,D/$'X*2a$H/G3<'n$%&,2)8$-G3'$'^!"G3'– zob. X0$%9*2"#'/'[-"*!/-&#'+0'A/,"0!//',"0,%2$B.'(06,$0radzieckich, opr. S. Leinwald,t. VII, Warszawa 1973, s. 286.
95
N*2*!-&' H!02/' <&-+#,&-.' =/$0!,$/' – N*2*!-&' X#./)4/' <&-+#,&-.' 2+*!,;' T0!espondencja 1941-1943. Wybór dokumentów, opr. B. Polak, Koszalin 2000, s. 175,186.
96
X)/*22/$'Y)#22073/'1*2;'Andersa…, op. cit., s. 31.
97
Ibidem, s. 182.
98
Korespondencja 1941-1943. Wybór dokumentów…, op. cit., s. 187.
94
,+&$"-#.)/$*$01&" !"#$#%"&'()'"*$+#23453678
ZN nr 100
9:;0<$+#0()=#>:!0<:>+#>#.&/$$#9:;0<$+!#?+*@#AB")=0B"wa Andersa w ZSRS…
57
#%8$7%M' C,"#$6.-6' ,2:%-$#%/>6' 8!>,-$8@!/#-6' 3' C%768@!H8*$/0' *$B)/%/0;' h%AU
"6:,'.$68$=/%'38#/#!-%-,'C2#6/$L@-$6'C,'"3$6D/$6'8C2%3','"6#62/>6'C2#6/$w99
*,' A,&-$62#,.' C,78*$.' C,/0,"#6-$%' A!",38*$6go ;' 56-;' 9-"628' 8@%-=&' -%'
8@%-,3$8*)<'A6' ,>8*,'1,78*$6'.%'/0%2%*@62',/0,@-$/#!'$'C,76/$&'#3%7-$%M')>LU
@!/0' "6#62@62G3<' %' C2,3%"#,-6' C2#6/$3*,' -$.' C,8@LC,3%-$%' *%2-6' ).%2#%M;'
_%*$6'8@%-,3$8*,'B!&,'C2#6".$,@6.'*2!@!*$'#6'8@2,-!'B2!@!>8*$/0'3&%"#'3,>8*owych, *@G26'#"6/!",3%-$6'D/$:%&!'C,78*$/0'^!"G3'#%8$7%>=/!/0'C,"#$6.-6'8y>,-$8@!/#-6' ,2:%-$#%/>6' -$6C,"76:&,D/$,36' 3' 1%768@!-$6;' %2@,' ","%M<' A6'
w *%.C%-$$' 3&,8*$6>' C,76:&,' D.$62/$=' 3%76/#-!/0' *$7*)"#$68$L/$)' A,&-$62#!' Co100
/0,"#6-$%'A!",38*$6:, .
Problem dezerc>$'A,&-$62#!'C,/0,"#6-$%'A!",38*$6:,'-$6'B!&'B!-%>.-$6>'
>6"!-!.' 38@!"7$3!.' C2,B76.6.' 3' 92.$$' 1,78*$6>' -%' n7$8*$.' $' o2,"*,3!.'
8/0,"#$6;' '*,H/)'NOW['2;',"-,@,3%-,'C2#!C%"6*'"6#62/>$'A,&-$62#% UkraiHU
/%<' *@G2!' C,' C2#6A!/$)' #%&%.%-$%' -623,36:,' #%.$62#%&' C,32G/$M' 3' 2,"#$--6'
8@2,-!'C2#6#'_)2/>L'$'K3$=#6*'T,3$6/*$;'Q6#62@62'#,8@%&'8*%#%-!'-%'*%2L'N\'7%@'
C,#B%3$6-$%'3,7-,D/$;'12!-/!C$%7-,DM'3'6:#6*3,3%-$)',B,3$=#*)'3,>8*,3e:,'B!&%'#%@6.'3!B$G2/#%;' 8@!"7$3$6'8@%2%-,'8$L'@6A'C2#6.$7/#6M'7$/#-6'"6#6r/>6'.&,"!/0'A,&-ierek ochotniczek, które po ewakuacji Armii Polskiej gen. An"628%'#6'K3$=#*)'T,3$6/*$6:,'",'S2%-)'#%/#L&!'.%8,3,'3!/0,"#$M #%'.=A'#%'
B,:%@!/0'1628G3;'1,8@LC,3%-$%'*%2-6'3'@!/0'8C2%3%/0').%2#%-,<'%'"6#62@e101
2)>=/6'"#$63/#L@%'3!"%7%-,'ex post z Wojska Polskiego .
B263'C,:7=",.'I;'(%#%263$/#%<'3'c;'QTh'3'7%@%/0'NOWN-1942 nie by102
&,' >68#/#6' C2,B76.)' #6' #>%3$8*$6.' 8%.,BG>8@3 . W 1942 r. odnotowano
13 8*)@6/#-!/0'#%.%/0G3'8%.,BG>/#!/0'-%'*$7*%-%D/$6'@!8$L/!',4$/62G3'$'A,&U
-$62#!' 8@%-)' ,8,B,36:,' c;' QTh;' K3%A!38#!' -% 3/#6D-$6>8#6' @2%:$/#-6' "oD3$%"/#6-$%<' *@G26' 8@%&!' 8$L' )"#$%&6.' @!8$L/!' ,4$/62G3' $' A,&-$62#!<' "&):,@23%&='
2,#&=*L'#'2,"#$-%.$'$',*)C,3%-!.'*2%>6.<'#)C6&-!'B2%*'C628C6*@!3'-%'2!/0&6'
#%*,H/#6-$6'3,>-!<'-%C$L/$6'-623,36'8C,3,",3%-6'3!/#6*$3%-$6.'-%'*,76j-='4a#L'3%7*, /#!'@2)"-6'3%2)-*$'A!/$%'-%'C)8@!-$<'8@%@!8@!*%'8%.,BG>8@3'3'c;'
QTh'-$6',"B$6:%&%',"'C2#6/$L@-6>'@6:,'#>%3$8*%'3'$--!/0',""#$%&%/0'1TK'/#!'
@6A' 3 %2.$%/0'8,>)8#-$/#!/0;'12,B76.'4%7$'8%.,BG>8@3'-$6,/#6*$3%-$6'C,>%3$&'
8$L'-%@,.$%8@'#'C,/#=@*$6.'NOWc'2;<'/,'C,'8#/#LD7$36>'63%*)%/>$'#'Y-$67)"#*$6>
ziemi” i #"6/!",3%-6>' C,C2%3$6' 3%2)-*G3' 6:#!8@6-/>$' A,&-$62#!' B!&,' 8C,2!.'
#%8*,/#6-$6.' "7%' ",3G"#@3%;' T#64' T&)AB!' TC2%3$6"7$3,D/$'91 ' 2%C,2@,3%&'
Q,3G"/!'91 '[c'7)@6:,'NOWc'2;<'A6'C2#!C%"*$'8%.,BG>8@3'-%8@LC)>= „w temC$6' 6C$"6.$/#-!.Z;'_!7*,' 3' /$=:)' "3G/0' C$6238#!/0' .$68$L/!' NOWc' 2;' 8%.oBG>8@3%'C,C6&-$&,'NW'7)"#$'Ec',4$/62G3'$'NN'A,&-$62#!F;'h%A"6:,'.$68$=/%'C2#yB!3%&,' 3' c;' QTh' D26"-$,' C,' *$7*%-%D/$6' 8%.,BG>8@3;' T#64' %)"!@,2$%@)' C,'
analizie tego zjawiska zapropo-,3%&' :6-;' 9-"628,3$' #3$L*8#6-$6' 3' 3,>8*)'
99
Zob. Notatka ze spotkania gen. W. Andersa z dele:%/>=' ^!"G3' C,78*$/0'
19.09.1943 r. w Tel Avivie [w:] X)/*22/$'Y)#22073/'1*2;'<;' 2+*!,-W, op. cit., s. 232-233.
100
6"&):',8@%@-$/0'B%"%H'3'*%.C%-$$'3&,8*$6>'3%7/#!&,',*;'Nc\\'A,&-$62#!'C,78*$/0'
C,/0,"#6-$%'A!",38*$6:,'– zob. Z. Wawer. Monte Cassino, Warszawa 2009.
101
Zob. W. Anders, ?*)'0,"-"2/*10'!0)+)/-&%;;;'op. cit., s. 149.
102
J. Nazarewicz, =8+0.2/3".0' .04,$0.*' .' :06,$/3A' =/&-3A' KH!042#3A' .' </*6$/*4'
Brytanii…, op. cit., s. 424-425.
ZN nr 100
,+&$"-#.)/$*$01&" !"#$#%"&'()'"*$+#23453678
58
Leszek Kania
2,#2!36*<' 3"2,A6-$6' %*/>$' C2,C%:%-",36>' 3' /67)' )D3$%",.$6-$%' A,&-$62#,.'
znaczenia ich roli w walce z hitlerowskimi Niemcami oraz zwalczanie wszecho103
B6/-6:,' C68!.$#.)' 3D2G"' *%"2!' ,4$/628*$6> ;' %2@,' #32G/$M' )3%:L' -%'
,8@%@-$'/#&,-'C2,C,-,3%-!/0'C2#6"8$L3#$LM'C2,4$7%*@!/#-!/0;'K'2%C,2@)'3!-$*a&,'B,3$6.<'A6',4$/62,3$6'c;'QTh'-$6'8*2!3%7$'C2#6"'83,$.$'C,"3&%"-!.$'.$6r-!/0'8#%-8'-%'8#/#LD7$3!'C,32G@'",'3,7-6:,'*2%>);'(%'"&):,'#%@6.'C2#6"'8Cotkaniem przywódców „Wielkiej Trójki” w Teheranie oficerowie 3. DSK nawet
w ,B7$/#)'#3!/$L8@3%'%7$%-@G3'3$68#/#!7$'*268'8)3626--,D/$'1,78*$'$'3&=/#6-$6'
*2%>)' 3' ,2B$@L' 3C&!3G3' K3$=#*)' T,3$6/*$6:,;' T#/#!@' 4%7$' 8%.,BG>8@3' C2#y8#6"&'#268#@='*2G@*,'C,'*7L8/6'8@%7$-:2%"#*$6>' 602.%/0@)<'/,'-%76A!'38#%*A6'
)#-%M' #%' #B$6:' ,*,7$/#-,D/$;' K' %-%7$#' C2#6C2,3%"#,-!/0' 3' C,&,3$6' NOWc' 2;'
C2#6#' %)"!@,2G3' c;' QTh' 3!-$*%&,<' A6' :&G3-!.i przyczynami fali samobójstw
w C$6238#6>'C,&,3$6'NOWc'2;'B!&%'@L8*-,@%'A,&-$62#!'#%'2,"#$-%.$'$',B%3%','$/0'
104
los w okupowanym kraju ;' V%"!*%7-6' ,B-$A6-$6' 7$/#B!' 8%.,BG>8@3<' *@órych
7$/#B%'",8#&%'",'bP'3 C,&,3$6'NOWc'2;<'#3$=#%-6'B!&,'#'$-@6-8!4$*%/>='M3$/#6H'$'
$--!/0' #%>LM' 8&)AB,3!/0;' 1,' )"%-!.' 7=",3%-$)' %7$%-@G3' -%' T!/!7$$' 3' 7$C/)'
NOWc' 2;' C628C6*@!3%' 2!/0&6:,' 36>D/$%' "!3$#>$' ",' %*/ji bojowej zdecydowanie
C,C2%3$&%'-%8@2,>6'$ morale w wojsku.
12,B76.'8%.,BG>8@3'3'1TK'-%'K%/0,"#$6'B!&'@2%*@,3%-!'C2#6#'*$62,w-$/@3,'8&)AB!'8C2%3$6"7$3,D/$'3'J,-"!-$6'#'3$67*=')3%:=;'1&*-aud. S. Szurlej
3!"%&'Nc'*3$6@-$%'NOWN'2;',*G7-$*'",'38#!8@*$/0'8#64G3'8="G3'C,7,3!/0<')8@a7%>=/!' C2,/6")2L' C,8@LC,3%-$%' %)"!@,2$%@)' C,' 8@3$62"#6-$)' 8*)@6/#-6:,' #a.%/0)'8%.,BG>/#6:,'7)B')8$&,3%-$%'8%.,BG>8@3%'C2#6#',4$/62%'7)B'A,&-$62#%'
105
-%'@626-$6'3&%D/$3,D/$'"#$%&%-$%'"%-6:,'8=")'C,7,36:, ;'h%A"!'4%*@'#%.achu samobójczeg,'.$%&'B!M',B7$:%@,2!>-$6'3!>%D-$%-!'C2,/68,3,'3'",/0,"#e-$)<' 3' *@G2!.' -%76A%&,' C2#6"6' 38#!8@*$.' ",*&%"-$6' 3!>%D-$M' >6:,' C2#!/#!-!'
,2%#')8@%7$M'*2=:',8GB'636-@)%7-$6',"C,3$6"#$%7-!/0' #%'@%2:-$L/$6'8$L'A,&-$e2#%'-%'3&%8-6'A!/$6;'h%A"!'C2#!C%"6*'8*)@6/#-6:,'7)B'/0,MB!'@!7*,')8$&,3a-6:,'#%.%/0)'8%.,BG>/#6:,'B!&',B,3$=#*,3,'2%C,2@,3%-!'",'J,-"!-);'Qo"%@*,3,<' -%' 8#64%/0' 8="G3' C,7,3!/0' 8C,/#!3%&' ,B,3$=#6*' 8C,2#="#%-$%'
.$68$L/#-!/0'.67")-*G3','8%.,BG>8@3%/0;' 8#!8@*$6'$-4,2.%/>6','8%.,BGj8@3%/0' 3' ,""#$%&%/0' 3,>8*,3!/0' 8C&!3%&!' #%@6.' *%-%&6.' $-4,2.%/!>-!.'
8&)AB!'8C2%3$6"7$3,D/$'",'>6"-6:,'R2G"&%'$'.,:&!'B!M'C,"8@%3='",'8#628#!/0'
analiz i wniosków.
($6C,2G3-!3%7-$6'3$L*8#='@2)"-,DM'"7%'2#=")'C,78*$6:,'3'J,-"!-$6'2o"#$&,' ,*26D76-$6' #%8%"' ,"C,3$6"#$%7-,D/$' *%2-6>' #%' C2#68@LC8@3%' C,C6&-$,-6'
-%'8#*,"L'C%H8@3%'C,78*$6:,'-%'38/0,"-$/0'2)B$6A%/0'V#6/#!C,8C,7$@6>'1,l8*$6>;' 12,B76.' .$%&' #%8%"-$/#!' 3!.$%2' C,7$@!/#-!<' K3$=#6*' T,3$6/*$' C,'
17 32#6D-$%'NOcO'2;'B!&'B,3$6.'%:268,26.<'%76',"'c\'7$C/%'NOWN'2;'8@%-,3$&'4$7%2'
koalicji %-@!0$@762,38*$6>;' _!./#%86.' 63%*)%/>%' /#LD/$' 92.$$' 1,78*$6>' -%'
103
IPMS, A. VIII. 27/2/.
Ibidem.
105
i"C$8'i*G7-$*%'-2'b'T#64%'T=",wnictwa Wojskowego w Londynie z 13.4.1941 r.
C2#!@,/#,-!'3'2,#*%#$6'T#64%'T&)AB!'TC2%3$6"7$3,D/$' ,>8*%'1,78*$6:,'-%'o2,"*,3!.'
8/0,"#$6'CC&*-%)";'V;'K)B/#638*$6:,'",'8#64G3'8="G3'C,7,3!/0'#'c;\d;NOW['2;<'-2'
L.dz. 588/Spr./tj/42 – IPMS A. XII 8/54.
104
,+&$"-#.)/$*$01&" !"#$#%"&'()'"*$+#23453678
ZN nr 100
9:;0<$+#0()=#>:!0<:>+#>#.&/$$#9:;0<$+!#?+*@#AB")=0B"wa Andersa w ZSRS…
59
8/0,"#$6' ",' S2%-)' 3' 8$62C-$)' NOW[' 2;' 3!3,&%&%' -%' -,3,' C2,B76.' ,"C,3$e"#$%7-,D/$'*%2-6>',B!3%@67$'C,78*$/0'#%'"#$%&%-$6'-%'8#*,"L'C%H8@3%'C,78*$6:,'
C,'Nd'32#6D-$%'NOcO'2;'-%'@626-$6'3,>63G"#@3 wschodnich. Osobnym proble.6.' B!&%' *368@$%' ,"C,3$6"#$%7-,D/$' *%2-6>' ,B!3%@67$' C,78*$/0' #%' C2#68@Lp8@3%' C,C6&-$,-6' -%' @626-$6' K3$=#*)' T,3$6/*$6:,' C2#6/$3*,' $-@6268,.' C%HU
8@3%'C,78*$6:,'$'C,78*$/0'8$&'#B2,>-!/0;'TC2%3%'B!&%'"67$*%@-%<':"!A'%7$%-/$'-$6'
A!/#!7$'8,B$6'*,-47$*@,3%-$%'8@,8)-*G3'#'a,8*3=;'K%8%"-$/#6:,'#-%/#6-$%'"7%'
4)-*/>,-,3%-$%'8=",3-$/@3%'.$%&%'*368@$%<'>%*'@2%*@,3%M'8@,8)-*$'C,78*,- so3$6/*$6'3',*268$6',"'Nd'32#6D-$%'NOcO'2;'",'c\'7$C/%'NOWN'2;<'*$6"!'@,',"-,@owano liczne przypadki naruszenia oB,3$=#*)' 3$62-,D/$' V#6/#!C,8C,7$@6>' 1,l8*$6><' C2#68@LC8@3' C2#6/$3*,' ,B,3$=#*,3$' 3,>8*,36.)' $' C%H8@3)' C,78*$6.);'
($6.-$6>'$8@,@-='8C2%3='B!&%'C$7-%'C,@2#6B%'#"64$-$,3%-$%'K3$=#*)'T,3$6/*$e:,'>%*,'Y8,>)8#-$*%Z'B="R'Y-$6C2#!>%/$67%Z'#6'3#:7L")'-%'*,-$6/#-,DM'dokona-$%'C2%3-,*%2-6>',/6-!'#%/0,3%-$%'3'K3$=#*)'T,3$6/*$.',4$/62G3'$'A,&-$62#!'
Wojska Polskiego, którzy w sierpniu 1942 r. zostali ewakuowani do Iranu. Ta>6.-$/L' #-$*-$L/$% @!8$L/!' ,4$/62G3' ,>8*%' 1,78*$6:,' 8#/#67-$6' 8*2!3%&' >68z/#6'*%@!H8*$'7%8, niemnie>'3&%"#6'C,78*$6'3',8@%@-$/0'.$68$=/%/0'NOW['2;'.$%&!'
>)A' ",DM' ",B26' 2,#6#-%-$6' 3' *368@$$' 7,8)' 86@6*' @!8$L/!' C,78*$/0' ,B!3%@67$' C,'
8,3$6/*$6>'%:268>$'",*,-%-6>'36'32#6D-$)'NOcO'2;
'7$C/)'NOW['2;'T#64'T=",3-$/@3%' ,>8*,36:,'2,#68&%&'",' 38#!8@*$/0'
8="G3' C,7,3!/0' i*G7-$*' -2' N[<' 3' *@G2!.' ",*,-%&' 3!*&%"-$' ,B,3$=#)>=/6>'
w 8=",3-$/@3$6' 3,>8*,3!.' C,7$@!*$' *%2-6>' 3' #%*268$6' D/$:%-$%' 3,>8*,3!/0'
8C2%3/G3'C2#68@LC8@3'C,C6&-$,-!/0'-%'@626-$6'KTVV;'i@,'>6>'C,"8@%3,36'"y26*@!3!?'NF'#$6.$6'V#6/#!C,8C,7$@6>'1,78*$6>'#%>L@6'C2#6#'92.$L'j#623,-='C,'
Nd'32#6D-$%'NOcO'2;'@2%*@,3%-6'8='>%*,'@626-',*)C%/>$<'#%D'@62!@,2$).'KTVV'–
>%*,' #%:2%-$/%]' [F' -$6'.%' ,:2%-$/#6H' 3' #%*268$6' D/$:%-$%' C2#68@LC8@3' C,C6&U
-$,-!/0'-%'8#*,"L'C%H8@3%'C,78*$6:,'$'>6:,',B!3%@67$<'-$6.-$6>'D/$:%-$6'C2#e8@LC8@3'C,C6&-$,-!/0'-%'*,2#!DM'KTVV'$'>6:,',B!3%@67$'-%76A!',:2%-$/#!M'",'
4%#!'D76"#@3%'7)B'",/0,"#6-$%]'cF'-%76A!')@%>-$M'38#67*$6'C,8@LC,3%-$%'*%2-6'
prowa"#,-6'3'@!/0'8C2%3%/0]'WF'K3$=#ku Sowieckiego, C,/#!-%>=/',"'c\'7$C/%'
1941 r., -$6'-%76A!'@2%*@,3%M'>%*,'-$6C2#!>%/$67%<'#%D'>6:,'8$&!'#B2,>-6'>%*,'3,j106
sko nieprzyjacielskie . Gabinet W. Churchilla co najmniej od jesieni 1940 r.
*,-86*36-@-$6'@,2C6",3%&'38#67*$6'$-$/>%@!3!'C,"6>.,3%-6'C2#6#'2#="'C,78*$'
-%')/0,"R8@3$6'3'*368@$$')#-%-$%'K3$=#*)'T,3$6/*$6:,'#% agresora lub alian107
ta Rzeszy Niemieckiej ;'1,'*,-4626-/>$'Y $67*$6>'_2G>*$Z'3'*,H/)'NOWc'2;'3'_e062%-$6<':"#$6'",8#&,'",'@%>-6:,'C,2,#).$6-$%'.,/%28@3'8,>)8#-$/#!/0',',ddaniu Polsk$'3'8,3$6/*='8@264L'3C&!3G3<','@2%*@,3%-$) K3$=#ku Sowieckiego
jako nieprzyj%/$67%'-$6'B!&,'>)A'.,3!;'
,B6/' /$=:&6>' C268>$' 3!3$62%-6>' C2#6#' n2!@!>/#!*G3, przeciwnym za"2%A-$%-$)' 363-L@2#-!/0' 267%/>$' C,.$L"#!' %7$%-@%.$, C&*-aud. S. Szurlej sformu&,3%&' C,",B-6' 3!@!/#-6' C,"/#%8' 3,>-!' >68#/#6' *$7*%*2,@-$6<' /0,M' $/0'
106
Okól-$*' T#64%' T=",3-$/@3%'
,>8*,36:,' ",' 8=dów polowych nr 12
z 17.07.1942 r. – IPMS, A.XII. 8./57.
107
[-"*!/-&#' +0' +)/*4B.' (06,$/*10' %3A0+U,".-' 2/*(0+6*1&073/0.*10>' t. 1>' <&-+)*'
R:'2-'0H3)#U2/*'(0+3)-,'aa'.042#'7./-"0.*4, C2%/%'#B$,2,3%'C,"'26";'K;'n&%A!H8*$6:o,
Londyn 1994, s. 174-175.
ZN nr 100
,+&$"-#.)/$*$01&" !"#$#%"&'()'"*$+#23453678
60
Leszek Kania
#.$6--%'@26DM'B!&%'3%2)-*,3%-%',4$/>%7-!.'8@%-,3$8*$6.'2#=")'$'aTK'3'*3e8@$$' C,7$@!*$' 38/0,"-$6>;' 1,' )>%3-$6-$)' #B2,"-$' *%@!H8*$6>' $-@62C26@%/>%' @%' By-%>.-$6>'-$6')76:&%'#.$%-$6<'#'@!.'@!7*,<'A6'KTVV'#%/#L@,'@2%*@,3%M'-$6'>%*,'
-$6C2#!>%/$67%<'%76'>%*,'C%H8@3,',B/6;' !@!/#-6'$'2,#*%#!'*$62,3-$/@3%'8&)AB!'
8C2%3$6"7$3,D/$'-$63$676'.,:&!'#268#@='C,.G/'3'8!@)%/>$'*,-$6/#-,D/$'C2,3a"#6-$%' D76"#@3' C2#6/$3*,' C,"76:%>=/!.' 3&%D/$3,D/$' 8="G3' 3,>8*,3!/0'
8C2%3/,.' /#!-G3' C,C6&-$,-!/0' -%' *,2#!DM' KTVV<' >6:,' ,B!3%@67$' 7)B' 92.$$'
Czerwonej przed dniem 30 lipca 1941 r., tj. przed zawarciem polityczno3,>8*,36:,' )*&%")' T$*,28*$' – a%>8*$;' 1,' *3$6@-$)' NOWc' 2;' 8@%-,3$8*,' 3&%"#'
C,78*$/0'#.$6-$&,'8$L','@!76<'A6'#6#3,7,-,'8#64,.'8="G3'C,7,3!/0'-%'4,2.u&,3%-$6' ,4$/>%7-!/0' %*@G3' ,8*%2A6-$%' $' 2,#C,#-%3%-ie spraw przez audytoriat
C,7,3!;'Q#$%&%7-,DM'8&)AB!'8C2%3$6"7$3,D/$'91 ',B2%#)>6'8@%@!8@!*%'C2#68@Lp/#,D/$;'Q!8C,-)>6.!'3'.$%2L'8#/#6:G&,3='8@%@!8@!*='"#$%&%7-,D/$'38#!8@*$/0'
8="G3'C,7,3!/0'91 '#%',8@%@-$'*3%2@%&'NOW['2;'$'C$6238#6'@2#!'*3%2@%&!'NOWc'2;'
D%-6' #' NOWc' 2;' 8=' C6&-$6>8#6<' :"!A' #%/0,3%&!' 8$L' 8C2%3,#"%-$%' *3%2@%7-6'
,B6>.)>=/6'3$L/6>'$-4,2.%/>$;' ',8@%@-$.'*3%2@%76'NOW['2;'38#!8@*$6'8="!'Co7,36'91 ',"-,@,3%&!'3C&!3'c\[c'8C2%3<'#'@6:,'[OP'8C2%3',4$/628*$/0;' 2%#'
#6' 8C2%3%.$' #%76:&!.$' #%&%@3$,-,' ,:G&6.' %A' W\Nd' 8C2%3<' #' @6:,' dcb' 8C2%3'
#%*,H/#,-,' 3!2,*%.$;' T*%#%-,' 3!2,*%.$' C2%3,.,/-!.$' d\b' ,4$/62G3' $' A,&U
nierzy, a sprawy 196 osób przekazano do ukarania dyscyplinarnego przez do108
wódców jednostek wojskowych ;'i8@%@-$<'/#3%2@!'*3%2@%&'NOW['2;'B!&'-$63=tpliwie ,*2686.'-%>3$L*8#6:,',B/$=A6-$%'8="G3'C,7,3!/0'91 '#6'3#:7L")'-%'
3/0&,-$L/$6'-%',B8#%2#6',C62%/!>-!.'o2,"*,36:,'$'n7$8*$6:,' 8/0,")'8*&%")'
,8,B,36:,' *$7*)' 3$67*$/0' >6"-,8@6*' 63%*),3%-!/0' #6' K3$=#*)' T,3$6/*$6:,'
,2%#' *$7*)"#$68$L/$)' @!8$L/!' /!3$7G3' C,"76:%>=/!/0' /#%8,3,' 3&%D/$3,D/$' 8=U
"G3'C,7,3!/0;'n!&'@,'@%*A6',*268'2,#7$/#6H' #%'/#!-!'C,C6&-$,-6'C,'Nd' 32#eD-$%'NOcO'2;'-%'8#*,"L'C%H8@3%'C,78*$6:,'$'>6:,',B!3%@67$'-%'38/0,"-$/0'2uB$6A%/0' V#6/#!C,8C,7$@6>' ,2%#' -%' @62!@,2$).' K3$=#*)' T,3$6/*$6:,;' i8@%@-$'
*3%2@%&'B!&'@%*A6'C,/#=@*$6.'4%7$'"6#62/>$'A,&-$62#!'– ^!"G3'#',""#$%&G3' ,j8*%'1,78*$6:,<'/,'#,8@%&,'>)A'3!A6>',.G3$,-6;'
2%#' #' #%76:&!.$' 8C2%3%.$' *%2-!.$' C2#6-$68$,-!.$' -%' -,3!' 2,*' 8C2a3,#"%3/#!' #' ,8@%@-$6:,' *3%2@%&)' NOW[' 2;' 36' 38#!8@*$/0' 8="%/0' C,7,3!/0'
APW w C$6238#!.' *3%2@%76' NOWc' 2;' #%-,@,3%-,' 3C&!3' c`c[' spraw karnych,
109
w tym 281 oficerskich i 427 aresztowych ;' K%&%@3$,-,' B6#' 3!"%-$%' 3!2,*)'
,:G&6.'NPcb'8C2%3'E,"8@=C$6-$%'D/$:%-$%<').,2#6-$%<',".,3!'D/$:%-$%<'C2#ekazanie do dyscyplinarnego ukarania itp.). Wsz!8@*$6'8="!'C,7,36'91 '3!"%&!'
3' S' *3%2@%76' NOWc' 2;' ,:G&6.' ``N' 3!2,*G3' 8*%#)>=/!/0' 3,B6/' ddP' A,&-$62#!'
i [N`'3!2,*G3')-$63$--$%>=/!/0;'TC,D2G"'ddP'8*%#%-!/0'3!2,*%.$'8="G3'Co7,3!/0'%A'dc`' A,&-$62#!'B!&,'-%2,",3,D/$'C,78*$6><'[\'– C,/0,"#6-$%' A!",wskiego i 20 – $--!/0'-%2,",3,D/$;'(%'*%2L'D.$62/$'8*%#%-,'['A,&-$62#!<'-%'*%2!'
C,#B%3$6-$%' 3,7-,D/$' 3' 3!.$%2#6' C,3!A6>' N roku – 92, na kary wydalenia
108
!*%#' 8@%@!8@!/#-!' T#64,8@3%' T&)AB!' TC2%3$6"7$3,D/$' 91 ' C,"C$8%-!' C2#6#'
por.-aud. Zgorzelskiego (kopia bez sygnatury i daty) – IPMS A. XII 8/46.
109
TC2%3,#"%-$6' #' "#$%&%7-,D/$'8="G3' C,7,3!/0' $' 6*8C,#!@)2' 9;1; ;' #%' ,*268' ,"'
1.01.1943 r. – cN;\c;NOWc' 2;' ",' T#64%' T=",3-$/@3%' ,>8*,36:,' 3' J,-"!-$6'
z 23.04.1943 r. (kopia bez sygnatury) – IPMS A. XII 8/55 i 8/57.
,+&$"-#.)/$*$01&" !"#$#%"&'()'"*$+#23453678
ZN nr 100
9:;0<$+#0()=#>:!0<:>+#>#.&/$$#9:;0<$+!#?+*@#AB")=0B"wa Andersa w ZSRS…
61
z wojska – 24, wydalenia z korpusu oficerskiego – 12, na kary degradacji – 74.
T@2)*@)2%' C2#68@LC/#,D/$' C2#6"8@%3$%&%' 8$L' 3' S' *3%2@%76' NOWc' 2;' -%8@LC)>=/,?'
C2#68@LC8@3%' C2#6/$3*,' *%2-,D/$' – 400 osób, przeciwko mieniu – 176, inne
z kodeksu karnego powszechnego – 105, inne z kodeksu karnego wojskowego
– Pc<' C2#6/$3*,' ,B,3$=#*,3$' 3,>8*,36.)' – O`<' C2#68@LC8@3%' C2#6*2,/#6-$%
3&%"#!'– 38, dezercje – NO<'@%2:-$L/$6'8$L'-%'C2#6&,A,-6:,'– NP<'C2#68@LC8@3%'
)2#L"-$/#6'– 12, zbrodnie stanu – c<'C2#6/$3*,'B6#C$6/#6H8@3)'C%H8@3%'– 3,
C2#6/$3*,',B,3$=#*,3$'3$62-,D/$'V#6/#!C,8C,7$@6>'1,78*$6>'– 1, przeciwko in@6268,.'C%H8@3%'$'8@,8)-*,. .$L"#!-%2,",3!.'– 1, zabójstwa – 1.
' "2):$.' *3%2@%76' NOWc' 2;' ,"-,@,3%-,' ,:G&6.' 3C&!3' [[bb' -,3!/0'
8C2%3<' @6:,' [cd' ,4$/628*$/0' $' [W\' %268#@,3!/0;' T="!' C,7,36' 3!"%&!' ,:G&6.'
654 prawomo/-6'3!2,*$<'#'@6:,'bNc'8*%#)>=/!/0 i 141 uni63$--$%>=/!/0. Wraz
ze spra3%.$<'*@G26'C2#68#&!'#'C,C2#6"-$6:,'*3%2@%&), B6#'3!2,*G3'#%&%@3$,-,'
&=/#-$6'N`[W'8C2%3!<'#'@6:,?'[d['– przekazaniem do ukarania dyscyplinarnego,
540 – ,".G3$6-$6.' D/$:%-$%<' [N`' – ).,2#6-$6.' C,8@LC,3%-$%' 3' 4%#$6' "o/0,"#6-$%'7)B'D76"#@3%<'WOP'– ,"8@=C$6-$6. ,"')*%2%-$%'8=",36:,<'d['– za3$68#6-$6.'C,8@LC,3%-$%<'[`'– ,"2,/#6-$6.'#&,A6-$%'%*@)',8*%2A6-$%'",'"e.,B$7$#%/>$;' !2,*$' 8*%#)>=/6' ,B>L&!' &=/#-$6' bO\' ,8GB<' #' @6:,' `N' ,4$/62G3;'
T*%#%-!/0'-%2,",3,D/$'C,78*$6>'B!&,'bbP',4$/62G3'$'A,&-$62#!<'[c'– narodowoD/$'A!",38*$6><'O'– $--!/0'-%2,",3,D/$;'(%'*%2L'D.$62/$'8*%#%-,'N',8,BL<'-%'
*%2L' C,3!A6>' >6"-6:,' 2,*)' C,#B%3$6-$%' 3,7-,D/$' – `c<' -%' *%2L' 3!"%76-$%'
z wojska – W<'-%'*%2L'3!"%76-$%'#'*,2C)8)',4$/628*$6:,'– b<'-%'*%2L'"6:2%"%/>$'
– 54 osoby. Statystyka skazanych z%'C,8#/#6:G7-6'C2#68@LC8@3%'C2#6"8@%3$a&%'8$L'-%8@LC)>=/,?'C2#68@LC8@3%'C2#6/$3*,',B,3$=#*,3$'3$62-,D/$'V#6/#!Cospolitej Polskiej – N<'C2#6/$3*,'B6#C$6/#6H8@3)'C%H8@3%'– 3, dezercje – 9, inne
C2#6/$3*,',B,3$=#*,3$'3,>8*,36.)'– b\<'/#!--6'@%2:-$6/$6'8$L'-%'C2#6&,Aonego – c\<' C2#6/$3*,' *%2-,D/$' – [c\<' C2#6*2,/#6-$%' 3&%"#!' – 41, przeciwko
mieniu – Ncb<')2#L"-$/#6'– NW<'$--6'C2#68@LC8@3%'3,>8*,36',2%#'#')8@%3'"odatkowych – Wb;' '"2):$.'*3%2@%76'NOWc'2;'-$6'C2,3%"#,-,'C,8@LC,3%H'*%rnych w sprawach o zabójstwa i #B2,"-$6' 8@%-);' X3%:L' #32%/%' -%"%7' B%2"#,'
3!8,*$' ,"86@6*' 3!2,*G3' )-$63$--$%>=/!/0' ",' 8*%#)>=/!/0<' ,".G3' D/$:%-$%'
karnego i ).,2#6H' C,8@LC,3%-$%' 3,B6/' -$68@3$62"#6-$%' C2#68@LC8@3%;' 12o110
B76.6.'-$6'B!&!'@6A'#%BG>8@3%'$'"6#62/>6 .
W trzecim kwartale 1943 r. o"-,@,3%-,' &=/#-$6' 3C&!3' [c`b' -,3!/0'
spraw, z tego 291 oficerskich i 228 aresztowych. Wyrokami prawomocnymi za&%@3$,-,',:G&6.'W\`'8C2%3'*%2-!/0<'#'@6:,'c[d'8*%#)>=/!.$<'dW')-$63$--$%>=U
/!.$<'%'C,#,8@%&6'3'$--!'8C,8GB;'n6#'3!2,*G3'#%&%@3$,-,'N`ON'8C2%3<'#'@6:o:
przekazaniem do ukarania dyscyplinarnego – [P\<' ,".,3=' D/$:%-$%' – 625,
).,2#6-$6.'",/0,"#6-$%'7)B'D76"#@3%'– Ncc<',"8@=C$6-$6.',"')*%2%-$%'– 459,
#%3$68#6-$6.'C,8@LC,3%-$%'– Nd[<',"2,/#6-$6.'#&,A6-$%'%*@)',8*%2A6-$%'",'
demobilizacji – [[;'m=/#-$6'8*%#%-o prawomocnymi wyrokami 361 osób, z te:,'-%2,",3,D/$'C,78*$6>'– cWc<'-%2,",3,D/$'A!",38*$6>'– 11, innych narodo110
K,B;'TC2%3,#"%-$6'#'"#$%&%7-,D/$'8="G3'C,7,3!/0'$'6*8C,#!@)2'9;1; ;'#%',*268'
od 1.04.1943 do 30.06.1943 r. oraz Sprawozd%-$6'T#64%'T&)AB!'TC2%3$6"7$3,D/$'9;1; ;'
z 20.07 1943 r., sygn. L.dz. 332/43/tjn. Spraw. – IPMS A. XII 8/56.
ZN nr 100
,+&$"-#.)/$*$01&" !"#$#%"&'()'"*$+#23453678
62
Leszek Kania
3,D/$'– d;'($6'8*%#%-,'-$*,:,'-%'*%2L'D.$62/$',2%#'-%'*%2L'","%@*,3='3!"a76-$%'#'3,>8*%;'h%2L'"6:2%"%/>$',2#6/#,-,'3,B6/'c'A,&-$62#!'$'C,",4$/62Gw, ka2L' 3!"%76-$%' #' *,2C)8)' ,4$/628*$6:,' 3,B6/' >6"-6:,' ,4$/62%;' T@%@!8@!*%' ,8GB'
8*%#%-!/0' #%' C,8#/#6:G7-6' C2#68@LC8@3%' C2#6"8@%3$%&%' 8$L' -%8@LC)>=/,?'
C2#68@LC8@3%'C2#6/$3*,',B,3$=#*,3$'3$62-,D/$'V#6/#!C,8C,7$@6>'1,78*$6>'– 0,
dezercje – 9, inne przeciwko oB,3$=#*,3$'3,>8*,36.)'– 44, przeciwko karnoD/$'– [\P<'/#!--6'@%2:-$L/$6'8$L'-%'C2#6&,A,-6:,'– [c<'C2#6*2,/#6-$%'3&%"#!'–
20, przeciwko mieniu – dW<')2#L"-$/#6'– [<'C2#6/$3*,'B6#C$6/#6H8@3)'C%H8@3%'
– [<' #%' $--6' C2#68@LC8@3%' 3,>8*,36' $' #%' /#!-!' #%B2,-$,-6' #' ustaw dodatko111
wych – 57 ;' K6' 8C2%3,#"%-$%' T#64,8@3%' T&)AB!' TC2%3$6"7$3,D/$' 91 ' #%'
@2#6/$' *3%2@%&' 3!-$*%' C,3%A-!' 3#2,8@' 8C2%3' -$6#%&%@3$,-!/0' #' C,C2#6"-$/0'
,*268G3' 8C2%3,#"%3/#!/0' ENN[`' 8C2%3' 3' B$6:)F;' 12#6/$L@-$6' 7$/#B%' 8C2%3'
-$6#%&%@3$,-!/0'C2#!2%8@%&%'/,'*3%2@%&','W\\-Wb\;'Q6#62/>6'$'$--6'C2#68@LC8@3%'
C2#6/$3*,' ,B,3$=#*,3$' 3,>8*,36.)' -%"%7' 8@%-,3$&!' .%2:$-68;' K-%/#-$6'
#.-$6>8#!&' 8$L' ,"86@6*' 3!2,*G3' )-$63$--$%>=/!/0' ",' ,:G7-6>' 7$/#B!' 3!2,*G3'
8*%#)>=/!/0'EdW : 327). N%"%7'B!&'@,'38CG&/#!--$*'#%8*%*)>=/,'3!8,ki.
9-%7$#%' ",8@LC-!/0' 8C2%3' *%2-!/0' $' 3!2,*G3' 8="G3' C,7,3!/0' #' @6:,'
,*268)'C,#3%7%'-%'C,8@%3$6-$6'@6#!<'A6'.$%2*,3%-,'26C268>L'3,B6/'A,&-$62#!'
C2#!B!&!/0' #6' K3$=#*)' T,3$6/*$6:,' #%' >6"-,2%#,36' %*@!' -$6C,8&)8#6H8@3%'
i naruszanie zasad dyscypliny wojskowej, #3&%8#/#%'-%'@76'-%")A!/$%'%7*,0,7);'
T="!' C,7,36' 3!*%#!3%&!' #%' @,' C2!-/!C$%7-=' 8)2,3,DM' 3,B6/' 8C2%3/G3'*2a"#$6A!<',8#)8@3'$'/%&6>'8462!'/#!-G3'#%B2,-$,-!/0'8C,3,",3%-!/0'63$"6-@-='
"6.,2%7$#%/>=' 3' @2%*/$6' C,B!@)' -%' @626-$6' K3$=#*)' T,3$6/*$6:,;' n2%*' C,B&aA%-$%'B!&'3$",/#-!'3'8@,8)-*)'",',4$/62G3<'*%2%-!/0'#%'"2,B-6'3!8@LC*$'3y"%76-$6.'#'*,2C)8)',4$/628*$6:,<'%'#3&%8#/#%'3,B6/'8C2%3/G3'C2#!3&%8#/#a-$%' 8@,C-$' ,4$/628*$/0;' T#64' T=",3-$/@3%' ,>8*,36:,' 3' i*G7-$*)' -2' Nc'
",@!/#=/!.'3!@!/#6-$%'>6"-,7$@!/0'#%8%"'8=",wego wymiaru kary we wszyst*$/0'8="%/0'C,7,3!/0'C,D3$L/$&',B8#62-!'passus na skrytykowanie dotychcza112
8,36>'7$-$$',2#6/#-$/#6>'3,B6/'8C2%3/G3'@6:,'2,"#%>)'C2#68@LC8@3 ;'1&*-aud.
T@%-$8&%3' T#)276>' 3!@*-=&' 8=",.' C,7,3!.<' A6' #"%2#%&!' 8$L' -$6",C)8#/#%7-6'
przypad*$'8="#6-$%'8#626:,3!/0'$'C,",4$/62G3<'*@G2#!'",*,-%7$'C2#!3&%8#/#e-$%' 8@,C-$%' ,4$/628*$6:,<' >%*' ,4$/62G3;' K%)3%A!&' $' 3!@*-=&' @6A' C2,8@6' B&L"!'
orzecznicze w postaci wymierzania winnym t!/0' C2#68@LC8@3' *%2' 3!"%76-$%'
z korpusu oficerskiego. W Okólniku nr 13 #%76/,-,' 8=",., %B!' C,/$=:%&!' ",'
,"C,3$6"#$%7-,D/$' *%2-6>' C,.,/-$*G3' $' C,"A6:%/#!' ",' C2#68@LC8@3' C2#y3&%8#/#%-$%'8@,C-$',4$/628*$/0;
h%2!' "6:2%"%/>$' $' 3!"%76-$%' #' *,2C)8)' ,4$/628*$6:,' B!&!' 8@%-"%2",3!.'
",C6&-$6-$6.'26C268>$'*%2-6>'#%'C2#68@LC8@3%'3,>8*,36 3'C2%*@!/6'8="G3'Co7,3!/0'1TK'-%'K%/0,"#$6;'Q7%'C2#!*&%")<'3'7$C/)'NOW['2;'8@;'8@2#;'a$/0%&'J;')"e2#!&' 3' @2%*/$6' :3%&@,3-6>' 8C2#6/#*$' *,76:L' #' "2)A!-!' 3' ,*,7$/L' 8*2,-$<' /#!.'
8C,3,",3%&' >6:,' -%@!/0.$%8@,3!' #:,-;' 1,' )C&!3$6' C$L/$)' "-$' 8C2%3/%' -$6u.!D7-6:,' C,#B%3$6-$%' A!/$%' @,3%2#!8#%' B2,-$' 8@%-=&' C2#6"' 8="6.' C,7,3!.'
111
T@%@!8@!*%'8*%#%-!/0'-$6'C,*2!3%'8$L'#'7$/#B='8@3$62"#,-!/0'C2#68@LC8@3<':"!A'
-$6*@G2!/0'8*%#%-!/0'C2#6#'8="!'C,7,36'#%8="#,-,'#%'"3%'7)B'3$L/6>'C2#68@LC8@3;
112
IMPS A.XII 8/58.
,+&$"-#.)/$*$01&" !"#$#%"&'()'"*$+#23453678
ZN nr 100
9:;0<$+#0()=#>:!0<:>+#>#.&/$$#9:;0<$+!#?+*@#AB")=0B"wa Andersa w ZSRS…
63
,8*%2A,-!','C2#68@LC8@3,'#'%2@;'[c\'v'N'*;*;'1,'2,#C2%3$6'8="'8*%#%&'8@;'8@2#;'
a$/0%&%' J;' -%' *%2L' W' 7%@' C,#B%3$6-$%' 3,7-,D/$' $' "6:2%"%/>L' E8!:-;' %*@?' h3'
bkW[F;'(%'C,/#=@*)'8$62C-$%'NOW['2;'3'i4$/628*$.'iD2,"*)'K%C%8,3!.'c;'QTh'
)>%3-$,-,'4%*@'C2#!3&%8#/#6-$%'8@,C-$%'*%C$@%-%'C2#6#'C7)@;'C/0,2;'I62#6:,'h;'
9*@' ,8*%2A6-$%' C2#6/$3*,' C,"/0,2=A6.)' #,8@%&' 3-$68$,-!' C,' )C&!3$6' @2#6/0'
"-$' ,"' 38#/#L/$%' C,8@LC,3%-$%<' #%D' 2,#C2%3%' ,"B!&%' 8$L' 3' C,&,3$6' 8$62C-$%
NOW[' 2;' 1,' *2G@*$6>'2,#C2%3$6' 8="' )#-%&' ,8*%2A,-6:,' #%' 3$--6:,' C,C6&-$6-$%'
3!8@LC*)'#'%2@;'P`'*;*;3;'EC2#!3&%8#/#6-$6'8@,C-$%'3,>8*,36:,F'$'%2@;'[`W'v'N'
*;*;'E3!&)"#6-$6'-$6-%76A-!/0'C,B,2G3F'$'#%'@,'8*%#%&':,'-%'*%2L'>6"-6:,'2,*)'
C,B%3$6-$%' 3,7-,D/$'$'"6:2%"%/>L'E8!:-;'%*@?'[[kW[F]'8@;'8$62A;'9-@,-$'a;'#-$e3%A!&' 8@%28#6:,' 8@,C-$6.' C,2;' _,.%8#638*$6:,' C6&-$=/6:,' 8&)ABL' 3%2@,3-i/#='$'",C)D/$&'8$L'@%2:-$L/$%'-%'836:,'C2#6&,A,-6:,'8@;'8$62A;'^)*%'$'#%'@,'#o8@%&' ,8*%2A,-!' #' %2@;' bP' v' N' *;*;3;' E"3)*2,@-$6F' ,2%# #' %2@;' d\' *;*;3;' T="'
3!#-%/#!&'2,#C2%3L'C,')C&!3$6'NN'"-$',"'3-$68$6-$%'%*@)',8*%2A6-$%'$'C,'>6d-,"-$,36>'2,#C2%3$6'8*%#%&':,'-%'*%2L'&=/#-='`'.$68$L/!'C,#B%3$6-$%'3,7-oD/$'$'*%2L'"6:2%"%/>$'E8!:-;'%*@?'h3'[[ckW[F]'8%C62'_6,4$7'j;'3'8$62C-$)'NOWc'2;'
)"%&' 8$L' B6#' C2#6C)8@*$' ",'_67-93$3)<' :"#$6' 3C2%3$&' 8$L' 3' 8@%-' #-%/#-6>' -$e@2#6R3,D/$<'C,'/#!.'#%*&G/$&'8C,*G>'C)B7$/#-!'*2#!*%.$'$'DC$63%.$<'#-$63%A!&'
$-@6236-$)>=/!'C%@2,7'^%-"%2.62$$'$'%3%-@)2,3%&'8$L'C,',8%"#6-$)':,'3'%268z/$6;'T="'C,'2,#C2%3$6'8*%#%&':,'#% czyny z art. 43 § 1 k.k.w., art. 58 § 1 k.k.w.,
art. 54 § 1 k.k.w. w zbiegu z art. 70 k.k.w. i art. 28 Prawa o wykroczeniach na
&=/#-='*%2L'3'3!.$%2#6'`'.$68$L/!'3$L#$6-$%'E8!:-;'%*@?'h3'[OPkW[F]'*C@;'26#;'
92@)2'_;'#'i4$/628*$6:,'iD2,"*%'K%C%8,36:,'c;'QTh C2#!3&%8#/#!&'8,B$6'8@oC$6H'C)&*,3-$*%;'1,')"%-$)'8$L'[\'7$C/%'NOWc'2;'",'_67-93$3)'3!&)"#$&'@%.',"'
.$68#*%-*$'@6:,'.$%8@%'3$L*8#='*3,@L'C$6-$L"#!<'C,B!@'3'0,@67)'YT%r,!Z',2%#'
)A!3*$'$'C%C$62,8!<'#%'*@G26'-$6'.$%&'#%.$%2)'#%C&%/$M;'1,'%268#@,3%-$)':,'%*@'
,8*%2A6-$%' #,8@%&' 3-$68$,-!'C,')C&!3$6'.$68$=/%;'T="'C,'2,#C2%3$6' )#-%&':,'
#%'3$--6:,'C,C6&-$6-$%'C2#68@LC8@3'#'%2@;'P`'*;*;3;<'%2@;'[`W'v'N'*;*;'$'%2@;'[`b'
*;*;'$'#%'@,'8*%#%&':,'-%'*%2L'c'7%@'C,#B%3$6-$%'3,7-,D/$<':2#!3-L'$'*%2L'3!"a113
;' T#@%-"%2,3=' 8C2%3='
lenia z korpusu oficerskiego (sygn. akt: Kw 137/42)
2,#C,#-%3%-='C2#6#'8="'C,7,3!'-%'@!.'@6@2#6'"#$%&%H'3,>6--!/0'B!&%'>6"-%*'
8C2%3%'"6#62/>$'",'92.$$'j#623,-6>'CC&*;'"!C7;'K!:.)-@%'n627$-:%'$'>6:,'*$7*)'
towarzyszy. W korpusie oficerskim sprawa ta -%B2%&% 8#/#6:G7-6:,' 2,#:&,8)'
i ,B2,8&%'>68#/#6'3'7%@%/0'3,>-!'3$67,.%'.$@%.$;'n!M'.,A6'-%36@'/67,3,'C,d8!/%-!.$'C2#6#'8,3$6/*='%:6-@)2L;'n6#8C,2-!.'B!&'4%*@<'A6'3'*,H/)'8$62C-$%'
NOW['2;'CC&*'K;'n627$-:'$'*$7*)'#3$=#%-!/0'#'-$.',4$/62G3'#"6#62@62,3%&,'#'91 '
w Kra8-,3,"#*)'$',".G3$&,'3!*,-%-$%'2,#*%#)'63%*)%/>$'3'8*&%"#$6'1TK'",'
114
Iranu ;' 1;' ^%2,H<' B%"%/#' "#$6>G3' C,78*$6:,' ,2LA%' 3' SS' 3,>-$6' D3$%@,36><'
8@3$62"#$&'6)46.$8@!/#-$6<' A6'CC&*'K;'n627$-:'32%#' #'@2#6.%',4$/62%.$',".G3$&'
113
K,B;' !*%#'-%>3%A-$6>8#!/0'8C2%3'*%2-!/0<'BL"=/!'#%&=/#-$*$6.'.67")-*)'8#e4%'d;'T=")'1,7,36:,'Q,3G"#@3%'+@%CG3'92.$$'1,78*$6>'-%' 8/0,"#$6'#'"2):$6>'C,&,3!'
NOW['2;'E*,C$%'B6#'8!:-%@)2!'$'"%@!'",'T#64%'T&)AB!'TC2%3$6"7$3,Dci Dowództwa Armii
Polskiej na Wschodzie – IMPS A. XII 8/58.
114
1C&*;'K;'n627$-:'3'8$62C-$)'NOW['2;'#%>.,3%&'3'91 '8@%-,3$8*,'8#64%'8#@%B)'b;'
Q1<'%'-%8@LC-$6'h,.6-"%-@%'n%#!'+3%*)%/!>-6>'91 '3'h2%8-,3,"#*);
ZN nr 100
,+&$"-#.)/$*$01&" !"#$#%"&'()'"*$+#23453678
64
Leszek Kania
115
wyjazdu na Bliski Wschód ;' g%*@!/#-$6' Aadnej odmowy wykonania rozkazu
-$6' B!&,' $' 4%*@' @%*$' -$6'.$%&' 3' ,:G76' .$6>8/%;' 1C&k Berling z kilkoma oficerami
i ,8,B%.$' /!3$7-!.$' C,' C2,8@)' #B$6:&' #' B%#!' 63%*)%/!>-6>' 3' h2%8-,3,"#*)'
C,"',C$6*L'(h Q;'1,78*$6'C%@2,76'B6#8*)@6/#-$6'C,8#)*$3%&!':,'",'.,.6-@)'
,"C&!-$L/$%',8@%@-$6:,'8@%@*)'",'1%0763$;'1,/#=@*,3,'C,"6>2#63%-,'-%36@<'A6'
CC&*;' n627$-:' #,8@%&' )C2,3%"#,-!' C2#6#' (h Q' 3B263' 3&%8-6>' 3,7$;' ' @!.'
.$6>8/)'@2#6B%'3!2%R-$6'#%#-%/#!M<'A6'@!7*,'"#$L*$'8#/#626>'$'8*="$-="'-%$3-6>'
politycznie woli Naczelnego Wod#%' #%/0,3%-$%' >%*' -%>76C8#!/0' 267%/>$' #' 3&a"#%.$' KTVV<' :2)C%' ,4$/62G3' 8*)C$,-!/0' 3,*G&' CC&*;' K;' n627$-:%' -$6' #,8@%&%'
C,8@%3$,-%' 3' 8@%-' ,8*%2A6-$%' #%' #B2,"-$6' C2#6/$3*,' ,B,3$=#*,3$' C6&-$6-$%'
8&)AB!' 3,>8*,36>' $' 3$62-,D/$' V#6/#!C,8C,7$@6>' 1,78*$6>' >)A' 3' C$623szych mie116
I6"-,8@2,--6'#623%-$6'C2#6#'K3$=#6*'T,3$6/*$'8@,8)-*G3'
8$=/%/0'NOW['2;
"!C7,.%@!/#-!/0'#'2#="6.'C,78*$.'-%')/0,"R8@3$6'3'#%8%"#$6'@23%76')8)-L&,'
przeszkody do prowadzenia spraw karnych przeciwko dezerterom do Armii
Czerwonej. Naczelny Wódz, w jednym z ostatnich swoich rozkazów przed tra:$/#-='D.$62/$='3'5$B2%7@%2#6<'C,76/$&'>%*,'#3$62#/0-$*'8=",3,-karny przepro3%"#6-$6'C,8@LC,3%-$%'8=",36:,'C2#6/$3*,'CC&*;'K;'n627$-:,3$'$'$--!.',4$/e2,.' 1'#%'"6#62/>L'$'38CG&"#$%&%-$6'#'T,3$6@%.$'C2#6"'"-$6.'c\'7$pca 1941
117
' @!.' /#%8$6' -%8&)/0' C,78*,>L#!/#-6>' %)"!/>$' -%"%-6>' C2#6#' 2%"$,' .or.
8*$638*$6' #%26>68@2,3%&' 3' J,-"!-$6' $-4,2.%/>L' ,' #,2:%-$#,3%-$)' -%' @626-$6'
KTVV'N;'Q1'$.;'_%"6)8#%'h,D/$)8#*$'C,"'",3G"#@36.'C&*;'K!:.)-@%'n627$n118
:%;'K%26>68@2,3%-,'@%*A6')"#$67,ny przez niego wywiad radiowy . Znamien-!'B!&'#3&%8#/#%'4%*@'C2#!>L/$%'C2#6#',8*%2A,-6:,'%3%-8)'-%'3!A8#!'8@,C$6H'
3,>8*,3!',"'3&%"#'8,3$6/*$/0;' !2,*$6.'N[;'T=")'1,7,36:,'#'"-$%'[`'7$C/%'
NOWc'2;'EC2#63,"-$/#=/!?'*C@;-%)";'J68&%3'a6$-0%2"@F'CC&*;'"!C7;'K!:.unt Berling, por. Tadeusz Wicherkiewicz i ppor. pil. Tadeusz Jurkiewicz zostali uznani
za winnych dokonania w sierpniu 1942 r. w Krasnowodzku zbrodni przeciwko
,B,3$=#*,3$'3,>8*,36.)'#'%2@;'Wd'v'N'$'['3'#3;'#'%2@;'Wc'v'N'$'%2@;'W`'v'N'*;*;3;'
i za to skazan$' -%' *%2L' D.$62/$<' 3!"%76-$6' #' 3,>8*%<' )@2%@L' C2%3' C)B7$/#-!/0'
119
i ,B!3%@678*$/0' -%' #%38#6' $' C2#6C%"6*' .%>=@*) . Naczelny Wódz, gen.
115
1;'^%2,H< Armia Polska w ZSRR..., op. cit. s. 158.
1C&*'K;'n627$-:'$'*$7*)',4$/62G3'.%-$468@)>=/!/0'C,:7="!'*,.)-$8@!/#-6')2%@,3%&,'
8$L'#'.%8%*2!'*$7*)'@!8$L/!',4$/62G3' 1'3$L#$,-!/0'C2#6#'(h Q'3'T@%2,B$678*)'C,'#a"6*7%2,3%-$)'#%.$%2)'8&)AB!'3'92.$$'j#623,-6>'7)B',""#$%&%/0'3,>8*,3!/0'C,"76:&!/0'
komun$8@!/#-6.)' ,D2,"*,3$' 3&%"#!;' K,B;' T;' I%/#!H8*$<' \-!10./3)-2/*' )' [-&-3AB.$/>
Y1,78*%'KB2,>-%Z<'-2'NO[<'NOOc'2;]'(;'m,C$%-,38*$<'Rozmowy z NKWD 1940-1941 (opr.
A.K. Kunert), Warszawa 1990; E. Kotarska, My z willi rozkoszy, „Gazeta Wyborcza”
z 12-13.06.1993 r.
117
Rozkaz NW gen. W. Sikorskiego z 30.06.1943 r. do dowódcy APW gen. W. Andersa [w:] Korespondencja 1941-1943. Wybór dokumentów... op. cit. s. 263-264.
118
T@6-,:2%.!' #' -%8&)/0)' 2%"$,8@%/>$' .,8*$638*$6>' 3' %*@%/0' 8C2%3!' C2#6/$3*,'
CC&*;'K; Berlingowi i innym – %*@%'8C2%3!'8!:-;'J;'V6C62@;'N[cckWc'N[;'T=")'1,7,36:,'
Dowództwa APW – IPMS w Londynie k. 23-25.
119
Akta sprawy p-*,'CC&*;'K;'n627$-:,3$'$'$--!.;'+*8C,#!@)2%'T=")'1,7,36:,'3'Ie2,#,7$.$6'3'NOWc'2;'3!"%&%'*$7*%'3!2,*G3'#%,/#-!/0'3,B6/'@,3%2#!8#!'CC&*;'K;'Berlinga
#'a%&%/0G3*$;'(%'3$67,76@-$6'*%2!'3$L#$6-$%'#%'"6#62/>L'",'92.$$'j#623,-6>'8*%#%-$'#o8@%7$'#%,/#-$6'.;$-;'CC&*'J6,-'n)*,>6.8*$<'CC,2;'J6,-%2"'S.B%/0<'C,2;'T@%-$8&%3'T#/#y116
,+&$"-#.)/$*$01&" !"#$#%"&'()'"*$+#23453678
ZN nr 100
9:;0<$+#0()=#>:!0<:>+#>#.&/$$#9:;0<$+!#?+*@#AB")=0B"wa Andersa w ZSRS…
65
K. T,8-*,38*$'C,"'B2)@%7-!.'-%/$8*$6.'9-:7$*G3'3!2,*)'-$6'#%@3$62"#$&;
h368@$%' D/$:%-$%' C2#68@LC8@3' C,C6&-$,-!/0' C2#6#' ,8,B! C,"76:%>=/6'
3&%D/$3,D/$'8="G3'3,>8*,3!/0'-%'@626-$6'B!&!/0'C,78*$/0'h268G3' 8/0,"-$/0'
,2%#' -%' @62!@,2$).' KTVV' 3' ,*268$6' .$L"#!' Nd' 32#6D-$%' NOcO' 2;' %' c\' 7$C/%'
1941 2;' B!&%' )3%A-$6' ,B8623,3%-%' C2#6#' n2!@!>/#!*G3;' ,B6/' 8@%&!/0' -%/isków politycznych na wycis#%-$6'%-@!8,3$6/*$/0'-%8@2,>G3'T#64'T=",3-$/@3%'
,>8*,36:,' 3' J,-"!-$6' )"#$67%&' C,"3&%"-!.' 8C2#6/#-!/0' 3!@!/#-!/0'
w *368@$%/0' D/$:%-$%' C2#68@LC8@3' C,C6&-$,-!/0' -%' 8#*,"L' V#6/#!C,8C,7$@6>'
i 8$&' #B2,>-!/0' V1;' T#64' 8&)AB!' 8C2%3$6"7$3,D/i APW kilkakrotnie otrzy.!3%&'
z J,-"!-)')2#L",36'$-@62C26@%/>6'8@,8)-*G3'C,78*,-sowieckich po agresji Ar.$$' j#623,-6>' ",*,-%-6>' Nd' 32#6D-$%' NOcO' 2;'
>6"-6>' #' -$/0<' C,/0,"#=/6>'
z 8 C%R"#$62-$*%'NOWc'2;<'C&*-%)";'T#)276>'8@3$62"#%&<'A6'3',*268$6',"'32#6D-$%'
1939 r. do lipca 1941 r;'V#6/#C,8C,7$@%'1,78*%'-$6'#-%>",3%&%'8$L'3'8@%-$6'3,j-!'#6'K3$=#*$6.'T,3$6/*$.;'_!.'8%.!.'8$&!'#B2,>-6'K3$=#*)'T,3$6/*$6:,'-$6'
.,:&!' B!M' @2%*@,3%-6' >%*,' -$6C2#!>%/$67' 3' 2,#).$6-$)' C,78*$/0' )8@%3' *%r120
nych ;'h)2$,#%7-,DM'@6:,'8@%-,3$8*%'C2%3-6:,'3'D3$6@76'4%*@)'%:268>$'K3$=z*)' T,3$6/*$6:,' ",*,-%-6>' -$68C,"#$63%-$6' Nd' 32#6D-$%' NOcO' 2;' -$6' C,"76:%'
>%*$6>*,73$6*'"!8*)8>$;'($/#!.'-$6)#%8%"-$,-%'-%C%DM'-%'8=8$6"-$'*2%>'B!&%'%k@6.'%:268>$'3'2,#).$6-$)'C2%3%'.$L"#!-%2,",36:,;'n!&,'@,'#-%/#=/6',"6>D/$6'
od cytowanych 3!A6>'3!@!/#-!/0' T#64%'T=",3-$ctwa Wojskowego z 17 lipca
121
1942 r.
piorski, kpt. Kazimierz Rosen-Zawadzki. Zob. Korespondencja 1941-1943. Wybór dokumentów..., op. cit. s. 264-265.
120
1$8.,' T#64%' T=",3-$/@3%' ,>8*,36:,' 3' J,-"!-$6' ",' T#64%' T&)AB!' TC2%3$e"7$3,D/$'91 'P;N\;NOWc'2;<'-2'J;"#;'N[OckT#64;T=";kWck@>-;-IPMS A. XII. 8/46. Stanowi8*,'T#64%'T=",3-$/@3%' ,>8*,36:,'8&)AB,3,'3$=A=/6'3'@6>'*368@$$ wszystkie agendy
8&)AB!'8C2%3$6"7$3,D/$'1TK'-%'K%/0,"#$6'3!-$*%&,'#')"#$67,-6>'.)'C2#6#'aTK',"Cowiedzi na pytanie w przedmiocie analizy stosunków prawno-politycznych RP z ZSRR.
121
1,78*$'aTK'3'83,>6>'%-%7$#$6'",3,"#$&<'A6'C,",B-$6'@2)"-6'",',*26D76-$%'8='sto8)-*$'2#=")'C,78*$6:,'-%')/0,"R8@3$6'#'j68%28@36.'I%C,-$$<'%'#3&%8#/#%'#' &,/0%.$<'
#'*@G2!.$'C2,3%"#,-6'8='"#$%&%-$%'#B2,>-6'3'942!/6'1G&-,/-6>'.$.,'B2%*)'4,2.%7-6:,'
3!C,3$6"#6-$%'3,>-!;'T@%-,3$8*,'@,'>68@','@!76'-$6#2,#).$%&6<'A6',"'NN;N[;NOWN'2;'1,lsk%' B!&%' 3' 8@%-$6' 3,>-!' #' j68%28@36.' I%C,-$$ (Postanowienie Prezydenta RP
z 11.12.1941 r. [w:] Dz.U. RP Nr 8 – Q#$%&'X2#L",3!F;'K,B;'i*G7-$*'-2'NP'T#64%'T=",w-$/@3%' ,>8*,36:,'3'J,-"!-$6'",'8="G3'C,7,3!/0'#'"-$%'[\;N\;NOWc'2;'3'8C2%3$6'3y>%D-$6-$%'8@%-,3$8*% aTK'$'3&%8-6:,'3'C2#6".$,/$6'8@,8,3%-$%'C,78*$/0')8@%3'*%2-!/0'
",'/#!-G3'#%B2,-$,-!/0'C,C6&-$,-!/0'C,.$L"#!'32#6D-$6.'NOcO'2;'%'7$C/6.'NOWN'2;'-%'
8#*,"L'V1'$'C,78*$6>'8$&!'#B2,>-6>'e3?f'S1aT'9;'lSS'PkW`;'
ZN nr 100
,+&$"-#.)/$*$01&" !"#$#%"&'()'"*$+#23453678

Podobne dokumenty