docdarmowa publikacja
download 
Reklamacja Transkrypt
darmowa publikacja
Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment pełnej wersji całej publikacji. Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj. Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu. Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie internetowym Bookarnia Online. Marcin Sabat Organizacja turnieju oraz zapobieganie zagrożeniom bezpieczeństwa publicznego Warszawa 2012 Stan prawny na 1 marca 2012 r. Recenzent Dr hab. Maciej Szostak, prof. UWr Wydawca Magdalena Stojek-Siwińska Redaktor prowadzący Adam Choiński Opracowanie redakcyjne JustLuk Korekta Barbara Przybylska Łamanie JustLuk Łukasz Drzewiecki, Justyna Szumieł, Stanisław Drzewiecki Projekt okładki i stron tytułowych Studio Kozak © Copyright by Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2012 ISBN: 978-83-264-0726-0 Wydane przez: Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o. Redakcja Książek 01-231 Warszawa, ul. Płocka 5a tel. (22) 535 80 00, (22) 535 82 00 e-mail: [email protected] www.wolterskluwer.pl Księgarnia internetowa www.profinfo.pl Spis treści SPIS TREŚCI Wykaz skrótów 9 Słowo wstępne – charakter i przeznaczenie książki 11 Część I Organizacja i zabezpieczanie największych cyklicznych imprez sportowych na świecie 15 Rozdział 1 Geneza największych imprez sportowych świata oraz charakterystyka i ujęcie statystyczne występujących zagrożeń 1.1.„Chleba i igrzysk” – czyli krótka historia igrzysk olimpijskich 1.2.Mistrzostwa świata oraz mistrzostwa Europy w piłce nożnej. Podsumowanie wybranych rodzajów zagrożeń bezpieczeństwa publicznego 1.3.Imprezy masowe w Polsce. Statystyka bezpieczeństwa w roku 2008 Rozdział 2 EURO 2008 w Austrii i Szwajcarii – organizacja i zabezpieczenie turnieju 2.1.Krótka charakterystyka miast-gospodarzy EURO 2008: stadiony, ogólne przygotowanie infrastruktury i środków transportu 2.2.Dyslokacja drużyn piłkarskich oraz turystów z obcych krajów 2.3.Wybrane uregulowania dotyczące zabezpieczania meczów piłki nożnej podczas turnieju EURO 2008 Część II Wybrane aspekty organizacji EURO 2012 w Polsce Rozdział 1 EURO 2012 – przygotowanie Polski pod względem legislacyjnym 1.1.Wprowadzenie – idea zorganizowania EURO 2012 w Polsce i na Ukrainie 1.2.Właściwe przepisy prawne dotyczące bezpieczeństwa Turnieju Finałowego 1.3.Analiza wybranych przepisów ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych 1.3.1. Struktura ustawy i kierunek analizy prawnej 1.3.2. Podsumowanie przepisów ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych 1.4.Wnioski z punktu widzenia nauki kryminalistyki 17 17 23 30 41 41 46 47 77 79 79 85 91 91 103 104 5 Spis treści Rozdział 2 EURO 2012 – przygotowanie Polski pod względem zapobiegania przestępczości związanej z meczami piłki nożnej 2.1.Infrastruktura miast-gospodarzy meczów piłkarskich podczas turnieju EURO 2012 2.2.Infrastruktura transportowa 2.2.1. Transport kolejowy 2.2.2. Transport lotniczy 2.3.Stan bezpieczeństwa na obiektach piłkarskich różnych klas rozgrywkowych w Polsce na przykładzie klubów Mazowsza 2.3.1. Wprowadzenie 2.3.2. Struktura rozgrywek 2.3.3. Najczęstsze incydenty podczas meczów piłki nożnej oraz problemy związane z bezpieczeństwem 2.3.3.1. Ekstraklasa 2.3.3.2. I i II liga 2.3.3.3. III i IV liga 2.3.4. Infrastruktura na mazowieckich stadionach 2.3.5. Działania zabezpieczające na obiekcie niższej klasy rozgrywkowej 2.3.6. Podsumowanie 114 114 116 117 118 120 121 Część III Dyrektywy dla zastosowania osiągnięć nauki kryminalistyki w celu przeciwdziałania wybranym rodzajom przestępstw podczas EURO 2012 w Polsce 123 Rozdział 1 Przestępstwa przed spotkaniami piłkarskimi, w ich trakcie i po ich zakończeniu 1.1.Kryminalistyczna identyfikacja zagrożeń w skali makro i mikro 1.2.Stadionowe chuligaństwo w Europie. Modus operandi grup chuligańskich 1.2.1. Struktura chuligaństwa w Europie 1.2.2. Modus operandi grup chuligańskich 1.3.Wybrane kryminalistyczne sposoby przeciwdziałania zagrożeniom związanym z działalnością grup chuligańskich podczas EURO 2012 w Polsce 1.3.1. Wprowadzenie 1.3.2. Kryminalistyczne sposoby przeciwdziałania zagrożeniom chuligańskim na etapie przygotowania do Turnieju Finałowego EURO 2012 1.3.2.1. Elektroniczny system identyfikacji kibiców 1.3.2.2. Infiltracja grup chuligańskich 1.3.2.3. Współpraca pomiędzy właściwymi podmiotami 1.3.2.4. Współpraca pomiędzy Polską a Ukrainą 1.3.3. Kryminalistyczne sposoby przeciwdziałania zagrożeniom chuligańskim podczas Turnieju Finałowego EURO 2012 1.3.3.1. Wprowadzenie 1.3.3.2. Właściwe przygotowanie terenu działania 6 105 105 110 111 111 112 112 112 125 125 135 135 137 140 140 140 140 141 143 143 143 143 144 Spis treści 1.3.3.3. Sprawny obieg informacji 1.3.3.4. Skompletowanie profesjonalnej ekipy 1.3.3.5. Klarowny podział kompetencji i obowiązków 1.3.3.6. Właściwe obsadzenie pozycji 1.3.3.7. Rozpoznanie uczestników imprezy 1.3.3.8. Właściwe ulokowanie odwodów 1.3.3.9. Zapewnienie logistyki 1.3.3.10. Zapewnienie łączności 1.3.3.11. Nadzór nad imprezą 1.4.Wnioski z punktu widzenia nauki kryminalistyki Rozdział 2 Badania empiryczne: Społeczne poczucie bezpieczeństwa Polaków w związku z organizacją Turnieju Finałowego EURO 2012 w Polsce – określenie zagrożeń 2.1.Cel i metodologia badań 2.1.1. Cel badań z punktu widzenia aktualnego etapu przygotowań do organizacji EURO 2012 2.1.2. Metodologia badań. Grupy badawcze i ich reprezentatywność 2.1.2.1. Badania uczestników konferencji „Bezpieczny stadion”, konferencji „Bezpieczne miasto” oraz konferencji naukowej „Przestępczość stadionowa – zapobieganie, zwalczanie i współpraca właściwych organów” 2.1.2.2. Badania mieszkańców Warszawy 2.2.Siedem głównych kategorii badawczych, weryfikacja porównawcza wyników badań oraz hipotezy badawcze 2.3.Stan przygotowań do organizacji i zabezpieczenia turnieju EURO 2012 w Polsce w świetle wyników przeprowadzonych badań 2.3.1. Przewidywane formy i miejsca występowania zagrożeń bezpieczeństwa publicznego podczas turnieju EURO 2012 2.3.2. Ogólne przygotowanie kraju oraz poszczególnych służb do zabezpieczenia turnieju EURO 2012 2.3.3. Przygotowanie polskiej Policji 2.3.4. Diagnozowany poziom bezpieczeństwa i działania zabezpieczające 2.3.5. Zaplecze techniczno-infrastrukturalne 2.3.6. Przygotowanie miasta stołecznego Warszawy do organizacji EURO 2012 2.3.7. Stosunek ankietowanych do EURO 2012 w Polsce 145 145 146 147 147 147 148 150 150 151 152 152 152 153 153 157 161 163 163 170 182 236 241 264 266 Podsumowanie 273 Wykaz źródeł 277 Spis rysunków, tabel, tabel korelacyjnych i wykresów 281 7 Wykaz skrótów WYKAZ SKRÓTÓW Akty prawne Decyzja –decyzja Rady Unii Europejskiej z dnia 25 kwietnia 2002 r. dotycząca bezpieczeństwa w związku z meczami piłki nożnej o charakterze międzynarodowym (2002/348/WSiSW) (Dz. Urz. WE L 121 z 8.05.2002, s. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 19, t. 4, s. 237) k.k. –ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) Konwencja –Europejska konwencja nr 120 w sprawie przemocy i ekscesów widzów w czasie imprez sportowych, a w szczególności meczów piłki nożnej, sporządzona w Strasburgu dnia 19 sierpnia 1985 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 129, poz. 625) u.b.i.m. –ustawa z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (Dz. U. Nr 62, poz. 504 z późn. zm.) Uregulowania –uregulowania UEFA dotyczące bezpieczeństwa i zabezpieczania, wydanie z 2006 r. (UEFA Safety and Security Regulations, edition 2006) ustawa o EURO 2012 –ustawa z dnia 7 września 2007 r. o przygotowaniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012 (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 26, poz. 133 z późn. zm.) Inne CCTV FARE FFU FIFA MKOl MZPN PZPN UEFA –telewizja przemysłowa (ang. closed-circuit television) –Football Aganist Racism in Europe –Ukraiński Związek Piłki Nożnej (ang. Football Federation of Ukraine) –Międzynarodowa Federacja Piłki Nożnej –Międzynarodowy Komitet Olimpijski –Mazowiecki Związek Piłki Nożnej –Polski Związek Piłki Nożnej –Unia Europejskich Związków Piłki Nożnej 9 Wykaz skrótów Wyjaśnienie W niniejszej monografii • słowo „steward” oznacza członka służby informacyjnej i członka służby porządkowej, • słowo „stewarding” oznacza system służb informacyjnych i służb porządkowych organizatorów imprez masowych w rozumieniu ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych (u.b.i.m.). Jeżeli w tekście nie zaznaczono inaczej, to terminy te są używane zamiennie z ich ustawowymi odpowiednikami (są synonimami). 10 Słowo wstępne – charakter i przeznaczenie książki SŁOWO WSTĘPNE – CHARAKTER I PRZEZNACZENIE KSIĄŻKI Niniejsza monografia dotyczy kompleksowego ujęcia zagrożeń bezpieczeństwa publicznego podczas Turnieju Finałowego Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012™1, który zostanie zorganizowany w Polsce i na Ukrainie. Publikacja została oparta na mojej rozprawie doktorskiej obronionej w Katedrze Kryminalistyki Instytutu Prawa Karnego Uniwersytetu Warszawskiego w dniu 7 czerwca 2011 r. Pracę należy traktować jako zbiór wiedzy dotyczącej charakterystyki wielkich turniejów sportowych oraz zagrożeń, które takie turnieje generują dla bezpieczeństwa publicznego (rozdział 1 części I). Następnie w książce ukazano sposób organizacji oraz wymagania legislacyjne dla takiego turnieju na przykładzie Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej, które odbyły się w roku 2008 w Austrii i Szwajcarii w 2008 r. (rozdział 2 części I). Tematyka bieżącego stanu przygotowania infrastrukturalnego i legislacyjnego Polski do tej wielkiej imprezy została poruszona w rozdziałach 1 i 2 części II. To tutaj szczegółową analizą objęto aktualne przygotowanie infrastrukturalne (stan na grudzień 2010 r.) oraz legislacyjne (stan na listopad 2011 r.) Polski do tej jednej z największych imprez sportowych na świecie. Rozdział 1 części III traktuje na temat kryminalistycznych możliwości zapobiegania przestępczości podczas Turnieju Finałowego, ze szczególnym uwzględnieniem ograniczania konsekwencji działań chuliganów stadionowych, jako przewidywanego podstawowego rodzaju zagrożenia związanego z organizacją turnieju EURO. Badania przeprowadzone podczas konferencji naukowych i branżowych (security) oraz wśród mieszkańców Warszawy miały na celu zaprezentowanie subiektywnych odczuć Polaków związanych z organizacją EURO 2012. To właśnie ostatnia, badawcza część pracy miała w zamyśle autora przesądzić o jej przeznaczeniu i ewentualnym wykorzystaniu. W momencie przekazania pracy właściwym służbom publicznym do rozpoczęcia turnieju EURO 2012 pozostało około roku. Wydaje się, że był to czas w zupełności wystarczający, ażeby właściwe służby mogły zapoznać się z wynikami badań społecznych oraz wprowadzić w życie ewentualne rekomendacje płynące z tych badań. 1 Oficjalna nazwa turnieju finałowego w nomenklaturze UEFA – organizatora turnieju finałowego. W dalszej części posługuję się umowną nazwą skróconą – EURO 2012. 11 Słowo wstępne – charakter i przeznaczenie książki Rysunek 1. Struktura książki Ogólna geneza imprez masowych Elementywspólne:masowyodbiorca,konflikt. Typowezagrożenia. Turniej Finałowy EURO 2008 w Austrii i Szwajcarii Charakterystykamiast,stadionów,dyslokacjadrużyn. Bankdobrychpraktykdlaturniejuw2012roku. Przygotowanie Polski pod względem legislacyjnym IdeaorganizacjiEURO2012,procedurawyborugospodarza. Analizawybranychprzepisówustawyobezpieczeństwieimprezmasowych. Przygotowanie Polski pod względem zapobiegania przestępczości Infrastruktura:stadiony,transport,systemymonitoringuwizyjnego. StanbezpieczeństwanaobiektachpiłkarskichwPolsce. Przeciwdziałanie wybranym typom zagrożeń Kryminalistycznaidentyfikacjazagrożeńwskalimakroimikro. StrukturachuligaństwastadionowegowEuropie. Badania empiryczne SpołecznepoczuciebezpieczeństwaPolakówwzwiązkuzorganizacją EURO2012,weryfikacjahipotez. Podsumowanie Przygotowując niniejszą monografię, miałem na celu udzielenie odpowiedzi na pytania dotyczące bezpieczeństwa publicznego w związku z organizacją imprez masowych. Do najważniejszych z nich zaliczam następujące: – Czym jest bezpieczeństwo podczas międzynarodowych meczów piłki nożnej? – Czym jest Turniej Finałowy EURO? – Jaka jest skala oraz złożoność organizacji i zabezpieczenia tego typu imprezy? – Jakie są szczególne zagrożenia związane z Turniejem Finałowym EURO, z uwzględnieniem elementów kryminalistycznych? – Jak, na około półtora roku przed rozpoczęciem turnieju2, Polska jest przygotowana do organizacji imprezy o tak zaawansowanym stopniu skomplikowania – zarówno pod względem infrastruktury, przepływu informacji, jak i uregulowań prawnych? – Jakie są szczególne zagrożenia, w opiniach Polaków, dotyczące Turnieju Finałowego EURO 2012? 2 12 Badania ankietowe wykonane zostały około półtora roku przed turniejem. Słowo wstępne – charakter i przeznaczenie książki Mam nadzieję na wykorzystanie wyników przeprowadzonych badań przez właściwe służby odpowiedzialne za bezpieczeństwo publiczne podczas Turnieju Finałowego. W niniejszej, głównej części opracowania dokonałem analizy wyników dotyczących wszystkich pytań zawartych w ankietach. Prezentuję także część tabel korelacyjnych, które dotyczą opisywanych pytań. Wszystkie tabele korelacyjne, a więc także te, które nie zostały przeze mnie wykorzystane w tekście niniejszej książki, znajdują się w pierwotnej wersji mojej pracy doktorskiej oraz w przygotowanym do niej Aneksie. W opracowaniu zawieram również sugestie własne, jak i propozycje uczestników badań ankietowych odnośnie do rozwiązań organizacyjno-legislacyjnych, które mogłyby zostać wdrożone przez właściwe służby odpowiedzialne za organizację i zabezpieczenie Turnieju Finałowego EURO 2012 w Polsce. W wybranych miejscach wskazuję także na konieczność uzupełnienia zapisów prawnych dotyczących tych obszarów, które nie zostały jeszcze uregulowane. Dotyczy to w szczególności przebiegu imprezy masowej. Mam też nadzieję na wykorzystanie osiągnięć nauki kryminalistyki w celu przeprowadzenia udanej imprezy EURO – tzn. takiej, gdzie tematyka bezpieczeństwa zostanie poruszona wyłącznie w ramach raportów podsumowujących, a większość uwagi poświęcona zostanie piłce nożnej i pozytywnym emocjom sportowym. Tylko impreza pozbawiona poważnych zagrożeń bezpieczeństwa publicznego pozwoli na zaprezentowanie Polski globalnej społeczności jako kraju życzliwego, nastawionego na turystów i rozwój, gdzie obszarem dialogu i wzajemnego szacunku może być futbol. Marcin Sabat Warszawa, listopad 2011 r. 13 CZĘŚĆ I ORGANIZACJA I ZABEZPIECZANIE NAJWIĘKSZYCH CYKLICZNYCH IMPREZ SPORTOWYCH NA ŚWIECIE Rozdział 1. Rozdział 1 Rozdział 1 GENEZA NAJWIĘKSZYCH IMPREZ SPORTOWYCH ŚWIATA ORAZ CHARAKTERYSTYKA I UJĘCIE STATYSTYCZNE WYSTĘPUJĄCYCH ZAGROŻEŃ 1.1. „Chleba i igrzysk” – czyli krótka historia igrzysk olimpijskich W Listach o wychowaniu estetycznym człowieka Friedrich Schiller napisał, że człowiek bawi się tylko wtedy, gdy jest w pełnym tego słowa znaczeniu człowiekiem i tylko wtedy jest w pełni człowiekiem, gdy się bawi3. Wydaje się, że słowa te w pełni oddają znaczenie, jakie przez tysiąclecia było przypisywane przez człowieka igrzyskom olimpijskim oraz innym wielkim wydarzeniom sportowym. Finałowy turniej piłkarski EURO 2012 to jedno z największych wydarzeń sportowych na świecie, razem z igrzyskami olimpijskimi oraz mistrzostwami świata w piłce nożnej zaliczane do tzw. wielkiej trójki sportowych imprez świata. Jest to jednocześnie wydarzenie o istotnym znaczeniu społeczno-gospodarczym dla państwa-organizatora turnieju. Historia pokazuje dynamiczny rozwój infrastruktury sportowej, turystycznej i transportowej praktycznie w każdym państwie, które turniej organizowało. Zależność ta była szczególnie widoczna w przypadku Portugalii – organizatora finałowego turnieju EURO 2004. To średnio zamożne państwo Unii Europejskiej dzięki organizacji Turnieju Finałowego EURO uzyskało znaczący wzrost gospodarczy i stało się rozpoznawalną atrakcją turystyczną, także po zakończeniu zmagań piłkarzy. Niestety, Portugalia nie posiadała przemyślanego planu zagospodarowania nowo wybudowanych lub zmodernizowanych stadionów po zakończeniu EURO i w chwili obecnej rzadko wykorzystywana jest pełna pojemność stadionów podczas imprez masowych organizowanych na tych właśnie obiektach. Turniej EURO, oprócz ewidentnych zalet i walorów społeczno-gospodarczych, niesie ze sobą jednocześnie zagrożenia. Niebezpieczeństw jest wiele i różnego rodzaju, począwszy od bezpieczeństwa uczestników widowisk piłkarskich, poprzez bezpieczeństwo miejsc publicznych na terenie miast goszczących mecze, a na środkach transportu publicznego skończywszy. Wszystkie wspomniane obszary zostaną szczegółowo opisane w niniejszej monografii. Oznacza to, że nastąpi wskazanie potencjalnych miejsc i zagrożeń w danym obszarze publicznym polskiego miasta goszczącego mecze EURO 3 Zob. Kronika sportu, red. M.B. Michalik, K. Zuchora, Warszawa 1993, s. 9. 17 Część I. Organizacja i zabezpieczanie największych cyklicznych imprez sportowych na świecie oraz możliwości w zakresie zapobiegania tym zagrożeniom. Mówiąc o środkach zapobiegawczych, będę miał na myśli przede wszystkim taktyczne i techniczne możliwości w zakresie detekcji, prewencji i reagowania na zjawiska o charakterze kryminalnym lub społecznie niepożądanym. W celu dokładnego zrozumienia genezy i charakteru największych imprez sportowych świata należy cofnąć się do ery starożytnej, ponieważ – jak się przekonamy na wstępie – już wtedy miały one charakter publiczny i jednocześnie masowy. Już w starożytności bowiem zorganizowano pierwsze igrzyska w rozumieniu masowym, „dla mas ludu”, których historia rozpoczyna się w Grecji. Zgodnie z Historią igrzysk olimpijskich4 w zespole świątynnym Olimpii, gdzie oddawano cześć Zeusowi oraz jego siostrze i żonie Herze, wśród wielu budowli wzniesiony został w IV w. p.n.e. Leonidajon. Mówiąc współczesnym nam językiem, był to hotel sportowy. To właśnie tutaj podczas igrzysk olimpijskich zamieszkiwali wyróżnieni sportowcy oraz najważniejsi goście. Można zatem wysnuć wniosek, że już starożytni znali pojęcie tzw. VIP-a (Very Important Person – bardzo ważna osoba). Jak przekonamy się na przykładzie współczesnych imprez sportowych, uczestnik w randze VIP-a jest nieodłącznym i bardzo ważnym elementem tych imprez. Przede wszystkim dlatego, że osoby te obejmowane są większymi środkami ostrożności i zapewnia się im wyższy poziom obsługi w dziedzinie bezpieczeństwa. Pośrednio poziom tej obsługi przekłada się na niższe, kolejne poziomy i wyznacza ich stopień. „Szeregowi” kibice wprawdzie nie będą obejmowani takim samym poziomem zabezpieczenia, ale poziom ten proporcjonalnie wzrasta w stosunku do wzrostu zabezpieczenia osób z grupy VIP. UEFA jako organizator Turnieju Finałowego EURO 2012 przykłada niezmierną wagę do tego typu zagadnień, o czym będzie jeszcze mowa w następnych rozdziałach. Początki olimpijskiej rywalizacji sportowców giną w pomroce dziejów. Pierwszym odnotowanym zwycięzcą olimpijskim jest Koroibos z Elidy, który zwyciężył w biegu krótkim (dromos) na dystansie jednego stadionu, a działo się to w roku 776 p.n.e. Igrzyska te stały się podstawą miary czasu, jaką przyjął grecki historyk Timajos (ok. 345–250 r. p.n.e.). Określił je jako igrzyska 1. Olimpiady i liczył odtąd dzieje Grecji, dzieląc je na 4-letnie odcinki (od igrzysk do igrzysk), czyli olimpiady. Wcześniej miarą chronologii historycznej był rok zdobycia Troi (według współczesnych przeliczeń 1184 r. p.n.e.). Z różnych źródeł historycznych wiadomo jednak, że igrzyska na terenie Olimpii odbywały się już wcześniej. Według legend początek igrzysk należy wiązać z samym Zeusem, który stoczył w Olimpii walkę z Kronosem o panowanie nad światem. Triumfujący Zeus ustanowił igrzyska ku czci swego zwycięstwa. Pierwszym triumfatorem był Apollo, który pokonał Hermesa w biegu, zaś Aresa w walce pięściarskiej. Kolejnym igrzyskom patronowali: Endymion, który zorganizował je dla swych synów mających walczyć o panowanie nad królestwem, oraz Pelops, który zwyciężył w wyścigu zaprzęgów o rękę Hippodamei, córki Ojnomaosa, króla Pisy. Poczet twórców igrzysk uzupełniają Herakles (syn Zeusa i Alkmeny), Oksylos i Ifitos, któremu zorganizowanie igrzysk ku czci Zeusa dla odwrócenia od kraju nieszczęść wojny i chorób zleciła wyrocznia delficka. Jak wynika z legendy i co zostało potwierdzone praktyką nowożytną, igrzyska olimpijskie (oraz inne wielkie imprezy sportowe) mają pewne wspólne cechy. Jest to przede 4 18 Igrzyska Starożytne, Polski Komitet Olimpijski, http://www.pkol.pl/pl/pages/display/9569. Rozdział 1. Geneza największych imprez sportowych świata oraz charakterystyka i ujęcie statystyczne… wszystkim szczególne miejsce organizowania zawodów oraz uczczenie ważnych okoliczności, zdarzeń i wartości. I tak np. w czasach obecnych organizator igrzysk olimpijskich musi przejść długą drogę selekcji i spełnić szereg restrykcyjnych warunków, aby otrzymać prawo organizacji zawodów. Analogicznie jest z Turniejem Finałowym EURO, co jest szczególnie widoczne w takich obszarach, jak bezpieczeństwo, marketing, promocja, środowisko przyjazne kibicom itp. Wielkie imprezy sportowe odgrywały i nadal odgrywają znaczącą rolę w życiu społeczeństwa. Dawniej były m.in. sposobem mierzenia czasu, obecnie są forum dialogu pomiędzy różnymi kulturami globalnej wioski, jaką jest Ziemia w dobie Internetu. Trzeba też pamiętać, że wielkie imprezy sportowe były i są narzędziem o charakterze politycznym, mimo że organizacje, takie jak MKOL, FIFA czy UEFA, oficjalnie odżegnują się od polityki. Jak wynika z legendy – igrzyska były organizowane celem odwrócenia uwagi od problemów codziennych. W czasach współczesnych wielkie imprezy mają równie potężny wydźwięk, a państwo, które chce zorganizować wielką imprezę sportową, musi posiadać poparcie społeczne oraz gwarancje rządowe dla organizacji igrzysk lub dużego turnieju piłkarskiego. Wszystko w związku z profitami społeczno-ekonomicznymi, których można oczekiwać przy okazji organizacji igrzysk. Zgodnie z Historią igrzysk olimpijskich pierwsze znane nam z daty (776 r. p.n.e.) igrzyska nie były historycznie pierwszymi. Zasadę zawieszania wojen na czas trwania zawodów sportowych łączą historycy z imionami króla Elidy Ifitosa, króla Sparty Likurga i króla Pisy Klejstenesa, którzy wprowadzili ten zwyczaj w roku 884 p.n.e., a ilustracje na odnalezionym w Olimpii dysku cofają nas nawet do roku 1580 p.n.e. Wiemy jednak, że w roku 776 p.n.e. igrzyska były już dobrze zorganizowanym przedsięwzięciem religijno-sportowym, trwającym początkowo jeden dzień. Z czasem, wskutek powiększania się liczby konkurencji, impreza rozciągnęła się do trzech dni (igrzyska 14. Olimpiady), by ostatecznie osiągnąć formę pięciodniową (od igrzysk 78. Olimpiady, 468 r. p.n.e.). Początkowo w igrzyskach olimpijskich brały udział jedynie państwa Peloponezu z wyłączeniem Koryntu, który zabraniał udziału w nich swym mieszkańcom. Dopiero w igrzyskach 12. Olimpiady wzięli udział zawodnicy spoza Peloponezu (Ateńczycy). W czasach nowożytnych największe zawody sportowe trwają od kilkunastu do 30 dni. Jeżeli wziąć pod uwagę liczbę uczestników tych imprez, to chęć wystąpienia wyrażają sportowi przedstawiciele krajów całego współczesnego świata. Przejawia się to m.in. udziałem w eliminacjach do turniejów piłkarskich lub uczestniczeniem w igrzyskach olimpijskich przedstawicieli egzotycznych, z europejskiego punktu widzenia, państw. Często tylko po to, aby w spektakularny sposób zasygnalizować istnienie swojego państwa. Tak było np. podczas igrzysk olimpijskich w Pekinie w 2008 r., gdzie uczestnik zawodów pływackich omal nie utonął, zanim osiągnął metę. Jednak przez określony czas był na wizji przekazywanej do kilku miliardów ludzi na całym świecie oraz na pierwszych stronach serwisów i gazet sportowych. Powyższe opisuje skalę globalnego odbioru dzisiejszych wielkich imprez sportowych. Dość powiedzieć, że Międzynarodowa Federacja Piłki Nożnej (FIFA) skupia więcej członków niż Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ). 19 Część I. Organizacja i zabezpieczanie największych cyklicznych imprez sportowych na świecie Igrzyska osiągnęły swoją złotą erę w okresie wojen perskich (500–449 r. p.n.e.). Olimpia była wówczas autentycznym centrum panhelleńskim, a rozgrywane regularnie co 4 lata igrzyska olimpijskie stały się świętem ogólnogreckim. W 100 lat później, za sprawą wymienionego wcześniej Timajosa, stały się podstawą miary czasu. Popularność igrzysk została ograniczona wskutek porażki militarnej Greków w bitwie pod Cheroneą (338 r. p.n.e.) i utraty niepodległości. Państwa greckie przeszły pod panowanie królów macedońskich, zaś w roku 146 p.n.e. stały się częścią imperium rzymskiego. Z biegiem czasu sport przybrał formę dochodowego zajęcia, nierzadko o brutalnej formie. Mimo to igrzyska były rozgrywane jeszcze przez kilkaset lat, choć powolny ich upadek stał się nieunikniony. W ramach rywalizacji coraz częściej zdarzały się wypadki korupcji. Coraz więcej było chętnych do zasiadania na trybunach i obserwowania widowisk sportowych, zaś coraz trudniej było pozyskać nowych, wartościowych zawodników. Grabarzem igrzysk olimpijskich był cesarz Teodozjusz I Wielki, który w roku 393 n.e. wydał zakaz organizowania igrzysk. Wkrótce (395 r. n.e.) spustoszeń Peloponezu dokonały plemiona gockie, zaś w roku 426 kolejny cesarz – Teodozjusz II nakazał spalenie Altis jako miejsca kultów pogańskich. W 100 lat później pozostałości zniszczone zostały przez trzęsienie ziemi. Na ponad 1000 lat idea olimpijska poszła w zapomnienie… Zasygnalizowane problemy, które dotyczyły igrzysk olimpijskich w przeszłości, są aktualne w czasach nam współczesnych. Pamiętne jest szczególnie bojkotowanie ze względów politycznych igrzysk olimpijskich w latach 80. XX w. w Moskwie i w Los Angeles przez wrogich sobie przedstawicieli USA i ZSRR oraz ich sojuszników. Obecnie największymi problemami wielkich imprez sportowych jest groźba zamachów terrorystycznych, groźba wojen pomiędzy antagonistycznymi grupami chuliganów, epidemie, czarny rynek, na którym sprzedawane są bilety oraz stosowanie przez sportowców niedozwolonego dopingu, a także przekupstwo sportowe, często inicjowane przez samych sportowców. Wydaje się też, że w XX w. całkowicie nieaktualna stała się zasada, zgodnie z którą na czas igrzysk na świecie zawieszane są działania zbrojne. Historia dobitnie pokazuje, jak często zasada ta była łamana, a całkowicie nieaktualna wydaje się w odniesieniu do terrorystów, którzy właśnie czekają na imprezy tego typu. Wszelkie zamachy, nawet nieudane, odbijają się wówczas ogólnoświatowym echem, a główna metoda terrorystów – zastraszenie – może mieć wydźwięk międzynarodowy. Powyżej opisano kilkusetletnią tradycję ruchu olimpijskiego, która została wskrzeszona w czasach nowożytnych w roku 1896, kiedy to Ateny gościły uczestników pierwszej Olimpiady naszych czasów. Inicjatorem odrodzenia ruchu olimpijskiego był francuski historyk i pedagog Pierre de Coubertin (ur. 1 stycznia 1863 r., zm. 22 września 1937 r.). Bardzo istotnym elementem ruchu olimpijskiego jest jego symbolika, której głównym przedstawicielem jest flaga olimpijska obrazująca ideały Pierre’a de Coubertain. Różnorodność oraz jedność ludzi zamieszkujących Ziemię – te właśnie wartości są reprezentowane przez pięć różnokolorowych przecinających się kół. Kolory obecne na fladze symbolizują kontynenty: żółty – Azję, zielony – Australię, niebieski – Europę, czarny – Afrykę, a czerwony – Amerykę. Dodatkowo kolory były dobierane w taki sposób, aby każdy z nich był chociaż raz obecny na różnych flagach państwowych. Koła oznaczają 20 Rozdział 1. Geneza największych imprez sportowych świata oraz charakterystyka i ujęcie statystyczne… jednocześnie pięć dyscyplin sportowych w starożytności. Flaga olimpijska wciągana jest na maszt podczas ceremonii otwarcia igrzysk. Oficjalnym mottem igrzysk jest łacińskie zdanie: Citius, Altius, Fortius, czyli „szybciej, wyżej, mocniej”. Innym znanym cytatem opisującym olimpiadę jest zdanie: „Najważniejszą rzeczą w igrzyskach olimpijskich jest nie zwyciężyć, ale wziąć w nich udział, podobnie jak w życiu nie jest ważne triumfować, ale zmagać się z organizmem”5. Opisywana tutaj tradycja olimpijska musi być rozpatrywana na wielu płaszczyznach. Są to: sportowa rywalizacja w duchu fair play, rywalizacja przedstawicieli narodów/państw świata, rywalizacja o charakterze publicznym, która jednocześnie skierowana jest do masowego odbiorcy. Należy dodać, że współzawodnictwu temu z reguły towarzyszą emocje wynikające z osiągnięcia lub braku przewagi nad przeciwnikiem bądź nad swoimi słabościami czy ograniczeniami psychofizycznymi jednostki ludzkiej jako takiej. Często emocje te, w połączeniu z określonymi impulsami, przeradzają się w złość, agresję i destrukcję. Szczegółowo problemy te omówione zostaną w dalszych rozdziałach książki, szczególnie przy analizie zachowań grup chuligańskich (rozdział 1.2 w części III). Obecnie (letnie) igrzyska olimpijskie to największa sportowa i zarazem komercyjna impreza na świecie. Jest organizowana cyklicznie, co 4 lata parzyste odbywają się igrzyska letnie, a także co 4 lata, 2 lata po igrzyskach letnich, organizowane są igrzyska zimowe. Niestety, historia pokazuje, że tego typu imprezom często towarzyszą tragiczne w skutkach zajścia, co obrazuje tabela 1. Tabela 1. Przykłady zagrożeń terrorystycznych oraz innych niebezpiecznych incydentów związanych z igrzyskami olimpijskimi Igrzyska olimpijskie Zagrożenia terrorystyczne lub inne incydenty 1972 r. Monachium (RFN) Zabójstwo jedenastu izraelskich sportowców przez terrorystów palestyńskich. 1996 r. Atlanta (USA) Pomimo dodatkowych środków ostrożności wybucha bomba w Centennial Park w Atlancie, dwóch zabitych i stu dziesięciu rannych. 1998 r. Nagano (Japonia) Atak trzema pociskami moździerzowymi na międzynarodowym lotnisku w Tokio, ranny został pracownik lotniska. 2000 r. Sydney (Australia) Policja z Nowej Zelandii odkrywa spisek terrorystyczny, którego celem był atak na reaktor jądrowy. 2002 r. Salt Lake City (USA) Bombardowanie stacji energetycznej stanu Utah finałowego dnia zimowych igrzysk olimpijskich. Źródło: International Permanent Observatory on Security Measures During Major Events (IPO), Report of the first closed-door meeting: security planning/biological and chemical threat during major events, 8 February 2003 (w:) Good practices for safe and secure major sporting events: Experiences and lessons from UEFA EURO 2004™, COT Institute for Safe and Crisis Management, The Hague, Netherlands, 18 March 2005. Godne podkreślenia jest, że najbardziej spektakularne zagrożenia bezpieczeństwa podczas igrzysk olimpijskich były dziełem terrorystów. Sytuacja będzie wyglądała nieco inaczej w przypadku wielkich turniejów finałowych piłki nożnej. Tutaj najczęściej do5 Za Wikipedia – Wolna Encyklopedia, http://pl.wikipedia.org/wiki/Igrzyska_olimpijskie. 21 Część I. Organizacja i zabezpieczanie największych cyklicznych imprez sportowych na świecie chodziło do walk pomiędzy chuliganami lub pomiędzy chuliganami a Policją. Przyczyny, przejawy i skutki tego typu naruszeń porządku publicznego zostaną opisane w dalszych częściach niniejszej książki. * * * Zmierzając do opisu cech charakterystycznych wielkich turniejów piłkarskich, a więc turniejów finałowych mistrzostw świata oraz mistrzostw Europy, należy podkreślić cechy dystynktywne tych wielkich imprez masowych, odróżniające je od innych znaczących wydarzeń sportowych. Szczególnie będą nas interesowały uwarunkowania właściwe dla turniejów piłkarskich, które odróżniają te imprezy w dziedzinie bezpieczeństwa publicznego oraz bezpieczeństwa samych uczestników od pozostałych meczów piłki nożnej. W dobie społeczeństwa informacyjnego za pośrednictwem masowych środków przekazu odbiór przebiegu opisywanej rywalizacji jest możliwy praktycznie na całym świecie. W przeciwieństwie do dawnych czasów, jednym z głównych czynników determinujących współzawodnictwo wydaje się już nie sława, lecz pieniądze, które otrzyma zwycięski sportowiec, zwycięska drużyna oraz federacja, którą reprezentują. Wynika to z gigantycznych opłat, które realizowane są przez telewizje relacjonujące przebieg zawodów. W przypadku mistrzostw świata czy Europy w piłce nożnej kwoty te przekraczają miliard dolarów za prawa do transmisji meczów w ramach turniejów finałowych. Ponadto kariera sportowca trwa zazwyczaj kilkanaście lat, a zdobyty medal igrzysk olimpijskich lub mistrzostw świata w wielu krajach może zapewnić emeryturę (zgodnie z aktualnym stanem prawnym tak też jest w Polsce). Wreszcie sama organizacja turniejów finałowych, jak już podkreślono, to wielkie pieniądze dla państwa-organizatora i, co równie ważne, bezpośrednio dla jego obywateli w postaci opłat za usługi związane z przebywaniem w tym kraju kibiców innych państw. Można zatem stwierdzić, że starożytne splendory i sława mają większe znaczenie dla kibiców, szczególnie w przypadku gier zespołowych. Trzeba bowiem zdawać sobie sprawę, że często mecze piłki nożnej mogą mieć podteksty historyczno-polityczne. Dotyczy to wzajemnej rywalizacji takich państw, jak np. Grecja i Turcja, Anglia i Niemcy czy w przeszłości Związek Radziecki i Polska. Zdarza się, że wybrane mecze międzynarodowe są organizowane na terenie neutralnym właśnie ze względu na niemożliwość zapewnienia bezpieczeństwa drużynie przyjezdnej przez organizatora. W środowisku piłkarskim wiadome jest, że najgorszą sławą cieszą się obecnie chuligani z Wysp Brytyjskich, szczególnie groźni podczas meczów wyjazdowych swoich klubów i reprezentacji narodowych. Wszystkie opisywane wydarzenia nagłaśniane są przez media. Szczególnie dotyczy to wybryków chuligańskich oraz zamachów terrorystycznych, a na takie narażone są uczestnicy imprez oraz areny opisywanych wydarzeń sportowych. Trzeba pamiętać, że wszechobecne media transmitują nie tylko przebieg rywalizacji sportowej, ale także wszelkich incydentów mających charakter zagrożenia bezpieczeństwa uczestników turniejów sportowych. Doprowadziło to do sytuacji, w której środki finansowe przeznaczane na zabezpieczanie imprez sportowych stanowią znaczną część budżetu 22 Rozdział 1. Geneza największych imprez sportowych świata oraz charakterystyka i ujęcie statystyczne… imprez, a organizację imprezy masowej rozpoczyna się od zapewnienia bezpieczeństwa i omówienia potencjalnych zagrożeń. Środowisko sportowe z pewnością życzyłoby sobie, aby to kwestie sportowe, a nie dotyczące zagrożeń były głównym celem organizacji imprez sportowych. Opisane powyżej uwarunkowania towarzyszące imprezom sportowym mają pierwszorzędne znaczenie dla zapewnienia porządku i bezpieczeństwa publicznego w trakcie ich trwania. Zawodom tym towarzyszą różnego rodzaju zagrożenia oraz emocje, które, jak pokazuje historia dużych turniejów, mogą być przyczyną zachowań agresywnych. W kolejnych dwóch podrozdziałach, oprócz ogólnej charakterystyki mistrzostw świata i mistrzostw Europy w piłce nożnej, zostaną opisane przypadki tragicznych zajść towarzyszących wielkim wydarzeniom sportowym. Natomiast w rozdziale 2 w części I zostanie dokonana szczegółowa analiza imprezy EURO 2008, która jest bezpośrednim poprzednikiem i głównym wzorem dla organizacji i zabezpieczenia turnieju EURO 2012 w Polsce i na Ukrainie. Opisane zostaną kwestie dotyczące przygotowania państw-organizatorów EURO 2008, w tym przygotowania w zakresie infrastruktury, uregulowań prawnych oraz sposobu zabezpieczania przykładowych meczów piłkarskich podczas Turnieju Finałowego. Po zaprezentowaniu tych zagadnień przeanalizowany zostanie stan przygotowań Polski do EURO 2012 oraz potencjalne zagrożenia i sposoby przeciwdziałania im podczas Turnieju Finałowego EURO 2012 w Polsce. Wszystkie te zagadnienia były przedmiotem badania ankietowego, a ich wyniki, mam nadzieję, będą punktem wyjścia do analizy aktualnego stanu rzeczy w dziedzinie przygotowań oraz ewentualnej dyskusji na temat dostosowania wybranych obszarów przygotowań do wskazań i sugestii respondentów. Dyskusję tę pozwolę sobie zacząć w ramach ostatniej części niniejszego opracowania, tj. w części zawierającej podsumowanie i rekomendacje. 1.2. Mistrzostwa świata oraz mistrzostwa Europy w piłce nożnej. Podsumowanie wybranych rodzajów zagrożeń bezpieczeństwa publicznego Zanim przejdę do omawiania specyfiki turniejów finałowych największych imprez piłkarskich, proponuję ponownie cofnąć się do starożytności w celu odnalezienia źródeł dyscypliny, jaką jest piłka nożna. Powszechnie utarła się opinia, że kolebką futbolu jest Wielka Brytania. Jest to pogląd tylko częściowo prawdziwy. Jego zgodność ze stanem faktycznym odnosi się jedynie do czasów współczesnych, do tzw. piłki klubowej i futbolu takiego, jaki znamy obecnie. Jednakże już w starożytności możemy znaleźć szereg udokumentowanych śladów świadczących o tym, że kolebką futbolu są… Chiny. Przede wszystkim najstarszy znany wizerunek piłkarza pochodzi właśnie z Chin i datowany jest na ok. 2600 r. p.n.e.6 Również chińskiemu cesarzowi Huang Ti, żyjącemu ok. 2000 r. p.n.e., przypisuje się wynalezienie gry w piłkę nożną. „Z informacji uczonego Liu Xianga wynika, że w wojsku Żółtego Cesarza grano w piłkę nożną, traktując samą grę jako zapra6 Kronika…, red. M.B. Michalik, K. Zuchora, s. 25. 23 Część I. Organizacja i zabezpieczanie największych cyklicznych imprez sportowych na świecie wę wojskową. Według tego, co wiemy, chińska piłka nożna nie jest związana z żadnym kultem religijnym, jak to się dzieje z prawie wszystkimi bardzo starymi grami w piłkę. Cesarz stworzył tę grę, aby przyuczać żołnierzy do dyscypliny, zręczności, aby kształcić ducha zespołowego. Nie może więc dziwić, że w późniejszych czasach pierwszy zbiór przepisów tej gry opracował sam generał”7. Opisywany podręcznik do gry w piłkę nożną m.in. piętnował graczy naruszających przepisy i określał ich mianem „podłych typów”. W starożytnych Chinach piłka nożna była traktowana jako sport ludowy, a zagadnienia dzisiaj znane pod pojęciem fair play istniały już wtedy i były bardzo respektowane. Nieco inaczej geneza piłki nożnej wygląda w innym azjatyckim kraju – w Japonii. Kemari, jak zwano tę dyscyplinę sportu, zawitała do Kraju Kwitnącej Wiśni z Chin i „początkowo gra zastrzeżona była dla wysokiej arystokracji. Później dopuszczono do niej także kapłanów. Obok poezji, opanowanie sztuki Kemari należało do wyższego wykształcenia”8. W średniowieczu w Europie piłka nożna uzyskała przydomek „szatańskiej rozrywki”, a zamieszki społeczne z jej powodu były na porządku dziennym. Zwłaszcza Anglia może „pochwalić się” w tym obszarze niechlubnymi doświadczeniami. W 1314 r. sytuacja w Londynie wyglądała tak niepokojąco, że burmistrz miasta, w obawie o sklepy kupców i domy mieszkańców, wydał zarządzenie zakazujące przeprowadzania tego typu gier na terenie miasta9. Współcześnie mistrzostwa świata oraz mistrzostwa Europy w piłce nożnej to dwa największe turnieje piłkarskie, a zarazem druga i trzecia co do wielkości impreza sportowa na świecie, po letnich igrzyskach olimpijskich. Mistrzostwa świata są organizowane przez Międzynarodową Federację Piłki Nożnej (FIFA), założoną w dniu 21 maja 1904 r. przez federacje piłki nożnej siedmiu europejskich państw (Belgia, Dania, Francja, Hiszpania, Holandia, Szwajcaria i Szwecja)10. Obecnie FIFA liczy więcej członków niż Organizacja Narodów Zjednoczonych (ponad 200) i jest olbrzymią organizacją o międzynarodowym oddziaływaniu. Pierwsze mistrzostwa świata zorganizowane zostały w 1930 r. w Urugwaju. Od tego czasu, nie licząc okresu II wojny światowej, impreza jest organizowana cyklicznie, co 4 lata. Od roku 1960 rozpoczęła się historia mistrzostw Europy w piłce nożnej. Pierwsze zawody zorganizowano pod nazwą Pucharu Europy Narodów, zaś już od trzecich mistrzostw w roku 1968 przyjęto nazwę „mistrzostwa Europy”, znane także pod nazwą „EURO”. Rozgrywki te organizowane są pod egidą Unii Europejskich Związków Piłki Nożnej (UEFA), która to organizacja jest członkiem FIFA. Ciekawostką jest, że UEFA zrzesza także wybrane federacje piłkarskie, których państwa nie leżą w Europie. Dotyczy to państw kaukaskich oraz Izraela. Także mistrzostwa Europy odbywają się co cztery lata, również w latach parzystych, lecz nie pokrywają się one z latami organizacji mistrzostw świata, ale letnich igrzysk olimpijskich. Obecnie (od 1996 r.) w mistrzostwach Europy bierze udział 16 drużyn narodowych. W ramach Turnieju Finałowego są one podzielone w pierwszym etapie rozgrywek na Tamże, s. 25. Tamże, s. 29. 9 Tamże, s. 63. 10 http://historiafutbolu.fm.interia.pl/hf2.htm 7 8 24 Rozdział 1. Geneza największych imprez sportowych świata oraz charakterystyka i ujęcie statystyczne… cztery czterozespołowe grupy. W systemie rozgrywek „każdy z każdym” z grup awansują po dwa najlepsze zespoły, które rozgrywają następne spotkania na zasadach pucharowych (play-off – przegrywający odpada). Tak więc po zakończeniu rozgrywek grupowych następują ćwierćfinały, półfinały oraz finał. Meczu o trzecie miejsce się nie rozgrywa – przyznaje się dwa komplety brązowych medali. Powyższe zasady będą miały znaczenie dla całej logistyki rozgrywek oraz związanego z tym zagadnieniem przemieszczania się grup kibiców i ich bezpieczeństwa, a także dla tzw. meczów podwyższonego ryzyka. Powyższe kwestie zostaną szczegółowo opisane w dalszych częściach monografii, jako że Turniej Finałowy EURO 2012 będzie wyglądał w taki właśnie sposób. Od mistrzostw Europy w 2016 r. we Francji liczba drużyn uczestniczących w Turnieju Finałowym zostanie zwiększona, decyzją Komitetu Sterującego UEFA, do 24 zespołów. Przy organizacji meczów piłki nożnej należy pamiętać, że trzy podstawowe niebezpieczeństwa, które mogą wystąpić, to: 1) przemoc oraz inne niepożądane zachowania kibiców, 2) niebezpieczeństwa związane z ogólnym zachowaniem porządku publicznego podczas imprezy, 3) zagadnienia związane z ogólnym bezpieczeństwem miejsc rozgrywania meczów piłki nożnej. Każde z powyższych zjawisk charakteryzuje się różnymi cechami, które można traktować jako immanentne przyczyny dalszych ewentualnych zdarzeń niepożądanych oraz strat w ludziach. Ad 1) Przemoc oraz bójki chuligańskie stanowią jeden z podstawowych problemów, z którymi borykają się organizatorzy meczów piłki nożnej. Dotyczy to zarówno wielkich turniejów, jak i rozgrywek ligowych na poziomie czwartej czy piątej ligi. Tabela 2 prezentuje wybrane incydenty związane z przemocą stadionową. Tabela 2. Wybrane incydenty związane z przemocą stadionową Kraj Miejsce incydentu Incydent Data Ranni Zabici Belgia Heysel Walki pomiędzy kibicami, które skutkowały paniką oraz zawaleniem się betonowej trybuny maj 1985 39 Włochy Genua Walki pomiędzy wrogimi grupami kibiców 1995 1 Holandia Beverwijk Zamieszki z udziałem fanów drużyn 1997 1 Francja Paryż Zamieszki 1998 1 Francja Francuski policjant Daniel Nivel został zaatakowany i bardzo ciężko Lens, MŚ ’98 zraniony przez niemieckich radykałów prawicowych Kolumbia nieznane Zamieszki pomiędzy fanami przeciwnych drużyn 1998 25 grudzień 1998 50 4 25 Część I. Organizacja i zabezpieczanie największych cyklicznych imprez sportowych na świecie Kraj Miejsce incydentu Incydent Data Ranni Zabici Brazylia Rio de Janeiro Zamieszki pomiędzy fanami przeciwnych drużyn wewnątrz stadionu styczeń 2001 170 Kongo Lubumbashi Panika wywołana zaniepokojeniem tłumu kwiecień 2001 50 Turcja Stambuł Zamieszki pomiędzy kibicami przeciwnych drużyn kwiecień 2000 Belgia Charleroi Zamieszki pomiędzy kibicami przeciwnych drużyn czerwiec 2000 20 Argentyna Buenos Aires Zamieszki pomiędzy kibicami przeciwnych drużyn luty 2003 13 Hiszpania Galicja Zamieszki pomiędzy kibicami przeciwnych drużyn październik 2003 1 Turcja Stambuł Walki pomiędzy kibicami rywalizujących drużyn wewnątrz stadionu listopad 2004 1 Syria Kameshli Różne zamieszki pomiędzy fanami rywalizujących drużyn, podczas i po meczu marzec 2004 100 Grecja Ateny Zamieszki pomiędzy kibicami przeciwnych drużyn styczeń 2005 27 10 2 3 15 Źródło: m.in. Football Research Organisation UK (w:) Good practices for safe and secure major sporting events: Experiences and lessons from UEFA EURO 2004™, COT Institute for Safe and Crisis Management, The Hague, Netherlands, 18 March 2005, s. 24. Ad 2) Zagadnienia związane z ogólnym zachowaniem porządku publicznego podczas imprezy dotyczą nie tylko czasu związanego bezpośrednio z rozgrywanym meczem. Odnosi się to również do czasu bezpośrednio przed rozpoczęciem zawodów oraz po zakończeniu meczu, przy czym można ten przedział czasowy rozciągnąć od momentu, gdy kibice zaczynają przybywać na stadion i który trwa do chwili, gdy masy ludzkie opuszczają arenę zmagań piłkarzy. Tabela 3. Wybrane incydenty związane z naruszeniem porządku publicznego w związku z meczami piłki nożnej Kraj Peru Szkocja 26 Miejsce incydentu Incydent Data Ranni Zabici maj 1964 500 318 145 61 Lima Zabici kibice podczas zamieszek po kontrowersyjnej decyzji sędziego Glasgow Zadeptani kibice w wyniku masowego opuszczania stadionu przez styczeń 1971 kibiców po strzeleniu gola przez drużynę przeciwną Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment pełnej wersji całej publikacji. Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj. Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu. Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie internetowym Bookarnia Online.
