Krótkie wprowadzenie do Dynamiki Spiralnej i teorii

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Krótkie wprowadzenie do Dynamiki
Spiralnej i teorii Graves’a
według Chrisa W. Cowana oraz Nataszy Todorowich
tłumaczenie Magda Szopa
Ludzie myślą na różne sposoby. Brat i siostra, mąż i żona, menedżer i pracownik,
korporacja i jej klient w postaci firmy mogą mied bardzo różne obrazy świata i różne
wartości, motywujące ich do działania. Pracownicy przy sąsiadujących biurkach czy rodziny
żyjące obok siebie czasem wydają się tak odległe od siebie mentalnie, jakby nie łączyła ich
wspólna przestrzeo. Koledzy w organizacji mają szerokie spektrum pomysłów dotyczących
wizji, misji i celu. Paostwa dzielące ze sobą jedną planetę często wydają się należed do
zupełnie różnych światów ze swoimi modelami polityki. Dlaczego tak się dzieje?
Dynamika spiralna jest pewnym sposobem myślenia o wspomnianych złożonościach
ludzkiej natury, który wnosi nieco porządku i przewidywalności do ukazującego się nam
chaosu związków międzyludzkich. Dostarcza ona ram dla badania ewolucji obrazów świata, a
także gruntu pod analizę sytuacji oraz pod planowanie najodpowiedniejszych działao. Teoria
ta, nazywana czasami teorią poziomów psychologicznej egzystencji, wskazuje pewien
wzorzec ludzkiej różnorodności oraz drogę rozwoju. Mówi o tym, dlaczego posiadamy
unikalne spojrzenia na życie oraz w jaki sposób nasze poczucie tego, jaki jest „rzeczywisty
świat” mogą się różnid. Poza tym, Dynamika Spiralna oferuje konkretne narzędzia
komunikacji, zarządzania, nauczania i uczenia się rozumienia tego, kim są ludzie i kim będą w
przyszłości – czyli tego, dlaczego ludzie robią i myślą właśnie tak, a nie inaczej.
Bazując na oryginalnych badaniach i teorii dra Clare’a W. Gravesa, koncepcja ta
opisuje, w jaki sposób nowo powstające fale świadomości przepływają przez jednostki i
grupy, poszerzając nasze horyzonty myślowe i wzbogacając przestrzeo pojęciową. Każda taka
fala stanowi kolejny czynnik, który trzeba wziąd pod uwagę rozważając równanie naszego
życia oraz zastanawiając się nad możliwością wprowadzania w życie odmiennych sposobów
myślenia. Teoria ta opisuje różne sposoby zachowania, wynikające ze zmiennych obrazów
rzeczywistości, które ludzie funkcjonujący na owych różnych poziomach uważają za
właściwe. Nie pokrywa się ona ze starym modelem inteligencji, a jedynie w jakimś stopniu z
inteligencjami w koncepcji Gardnera, gdyż odzwierciedlają one zmienne natężenie uwagi w
stosunku do różnych problemów. Także koncepcja różnorodności temperamentów nie
przystaje do naszego modelu spiralnego. Chociaż ta pierwsza bierze pod uwagę czynniki takie
jak nieustępliwośd, autorytarnośd i władza impulsów, to jednak niektóre z tych podobieostw
obu teorii przebiegają linearnie, zaś inne wydają się na przemian zachodzid i zawodzid w
różnych sytuacjach.
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Innymi słowy, nasza hierarchia wartości jest raczej ilościowa niż jakościowa, chociaż oba
rodzaje różnic z tego systemu wyrastają. Opisuje on różnice w myśleniu, zachowaniu,
używaniu pojęd, a nie w wartości czy prawości osoby. Ludzie nie stają się mądrzejsi czy lepsi
poruszając się pomiędzy poziomami; chociaż poszerzają przez to swoje perspektywy i
podnoszą prawdopodobieostwo możliwości zachowania się adekwatnie do sytuacji.
Niekoniecznie uzyskują wyższe obszary „świadomości” w sensie duchowym czy
metafizycznym, chociaż stają się świadomi większej liczby złożonych na wiele wyszukanych
sposobów czynników. Dzięki poruszaniu się po różnych poziomach wartości możemy zacząd
myśled o świadomości na nowe, inne od dotychczasowych sposoby. Dlatego powody, dla
których działamy w taki a nie inny sposób zmieniają się, podobnie jak wynikające z nich
zachowania. Wszystko to nie czyni jeszcze osoby szczęśliwszą bądź smutniejszą, mądrzejszą
czy głupszą, sympatyczniejszą lub bardziej szorstką, lepiej dopasowaną lub bardziej
ograniczoną; zwiększa to jedynie poziom wolności zachowania i otwiera nowy zmysł
wyczucia życia.
Dynamika Spiralna opisuje systemy bio-psycho-społeczne wzdłuż kontinuum
uformowanego w rozszerzającą się spiralę. Termin „biopsychospołeczny” odzwierciedla
nacisk, jaki Graves kładł na wielodyscyplinarne podejście do rozumienia ludzkiej natury – bio:
jako do chemicznej i neurologicznej energii życiowej; psycho: dla zrozumienia różnorodności
osobowości i doświadczeo życiowych; społeczny: dlatego, że w dynamice grupy i w kulturze
działa energia zbiorowa, która jako zjawisko interpersonalne ma wpływ na ludzkie
zachowanie; System: dla pokazania współzależności i procesów akcji / reakcji tych trzech
dziedzin wewnątrz jednej wspólnej całości. Te cztery elementy przenikają się stale pomiędzy
poziomami Gravesa. Niektórzy także uważają za właściwe dodanie wymiaru duchowego i
utworzenia pojęcia bio-psycho-społeczno-duchowych systemów, gdyż uważają ten ostatni
człon za odrębny aspekt ludzkiej natury, który nie wynika z trzech pozostałych.
Koncepcja ta była przez długi czas nazywana „teorią systemów wartości”. Tytuł ten
spowodował zamieszanie, gdyż większośd ludzi posiada już jasną definicję tego, czym są
wartości. Kiedy jeszcze dodajemy do wartości pojęcie „moralny”, pole interpretacji
dodatkowo się zawęża. Nam tymczasem chodzi o to, skąd biorą się konkretne decyzje i w jaki
sposób są podejmowane. Nasza teoria lepiej opisuje to, dlaczego ludzie przyswajają sobie te
a nie inne wartości, niż to, czym te wartości są. Chodzi o głębokie spojrzenie na systemy
wartościowania, a nie o zbiór wartości, jakie pojedyncze osoby, grupy i społeczeostwa
wyznają. Dlatego możemy o wartościach, różnych rodzajach moralności, standardach,
wierzeniach i priorytetach myśled jako o zawartościach (memach). Poziomy w Dynamice
Spiralnej Graves’a są raczej ich klasami (vmemy, zawierające pojedyncze memy wewnątrz
systemu wartości). W pewnym sensie każda klasa określa to, co jest w niej zawarte, z drugiej
zaś strony każdy mem wymaga zakwalifikowania go do odpowiedniej klasy, gdyż nie może
byd na siłę wtłoczony po prostu gdziekolwiek. Podstawowe osiem klas teoretycznych
opisanych poniżej może mieścid wiele rodzajów memów. Pytanie brzmi, w jaki sposób klasy
utrzymują je w sobie i kształtują? Jak osoba opierająca się na tej a nie innej klasie wartości
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
myśli o rzeczywistości? W jaki sposób wartości motywacyjne gromadzą się wewnątrz
poszczególnych klas i przyjmują taki a nie inny kształt, i odwrotnie, jak zawartośd klas je same
określa?
Oto czego ludzie, należący do każdego z tych światów, poszukują w życiu…
I
U
H
T
G
S
F
R
E
Q
D
P
C
B
O
A N
BEŻOWY – Przeżycie, geny dążą do
realizacji swoich celów, reprodukcja,
spełnienie.
FIOLETOWY – spokój sfery ducha,
oddawanie czci przodkom, ochrona przed
krzywdą, więzy rodzinne, szacunek dla
starszych, bezpieczeostwo plemienia.
CZERWONY – Władza, siła / działanie,
stawianie siebie w pozycji dominującej nad
innymi, kontrola, przyjemnośd zmysłowa,
unikanie wstydu.
NIEBIESKI – Stabilnośd / porządek,
zgoda na późniejsze otrzymanie nagrody,
znaczenie, cel, pewnośd, prawda, przyczyna
życia i śmierci.
POMARAOCZOWY – możliwości /
sukces, współzawodnictwo w dążeniu do
rezultatów, wpływ, autonomia, opanowanie
natury, samorozumienie.
ZIELONY – Harmonia / miłośd, łączenie
sił we wzajemnym wzrastaniu, przebudzenie,
przynależnośd, duchowośd i świadomośd.
ŻÓŁTY – Niezależnośd / poczucie
własnej wartości, dopasowanie się do
żyjącego systemu, wiedza, wielkie pytania,
patrzenie długodystansowe.
TURKUSOWY – Globalna wspólnota bez
wyzysku,
rozumienie
sił
życiowych,
przetrwanie życia na kruchej Ziemi,
przytomnośd.
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Te podstawowe typy (postrzegania i reagowania na świat zewnętrzny) oznaczone są
przez kolory na diagramie spiralnym: beżowy, fioletowy, czerwony, niebieski,
pomaraoczowy, zielony, żółty, turkusowy, koralowy, a docelowo także inne. Są to stany
węzłowe, ekstrema wśród serii krzywych. Istnieją także stany pośrednie w obrębie każdej
pary klas wartości, gdzie sposoby myślenia reprezentowane przez kolory mieszają się. (W
oryginalnym języku Gravesa kolory zastępują pary liter.) Można o nich myśled jak o
strumieniach światła, z których każdy ma swoje źródło. Oświetlają one przedmiot na tyle
jasno, na ile warunki na to pozwalają. Czasami jest to świadomy wybór, częściej nie.
Na przykład:
Wielu ludzi biznesu jest w fazie przejściowej z POMARAOCZOWEGO do ZIELONEGO,
poszukując powrotu do wspólnoty i duchowości w swoim życiu. U relatywistów ZIELONY
świeci jasnym światłem podczas gdy POMARAOCZOWY blednie, zaś inni powracają do
NIEBIESKIEGO, idąc za zmysłem innych i próbując osiągnąd ten sam cel co oni, wypełniając
przez to pustkę duchową, rodzinną i społeczną.
Wielu polityków w krajach rozwijających się znajduje się w momencie przejścia od
NIEBIESKIEGO do POMARAOCZOWEGO, próbując przejśd od ustrukturowanej biurokracji do
przedsiębiorczości i wolnego rynku, NIEBIESKI w nich blednie a wyraźniej rysuje się
POMARAOCZOWY.
Wielu działaczy żyje w strefie między ZIELONYM a ŻÓŁTYM, gdyż pracują w celu
osiągnięcia pozytywnych rezultatów na skalę ludzkości poprzez współdziałanie,
zaangażowanie oraz ukierunkowane na cel uczenie się i nauczanie. Niektóre grupy z
regionów rozwijających się ciągle trwają w przejściu od FIOLETOWEGO do CZERWONEGO,
gdyż podobnie jak starożytne plemiona przyglądają się konfrontacji uzbrojonych po zęby
dyktatorów, podczas gdy inne społeczności są na drodze od CZERWONEGO do NIEBIESKIEGO,
gdzie scentralizowana władza próbuje zapanowad nad wichrzycielskimi rozruchami, a
monarchie feudalne stają wobec wyzwania nowych sposobów myślenia. Punkty zapalne
wyłaniają się, jako interesy korporacji, ze strefy POMARAOCZOWEGO, ogarniają ludzi
pochodzących z zasięgu FIOLETOWEGO i NIEBIESKIEGO, za pomocą idei postępu i planów
rozwoju, które nie pasują do znajdującej się w zasięgu ręki rzeczywistości i które wyzyskają i
ostatecznie zniszczą mniej złożone kultury, języki i wiedzę. Ratownicy ze strefy wczesnego
ZIELONEGO, aktywnego POMARAOCZOWEGO czy późnego NIEBIESKIEGO czasami dodają
romantyzmu temu, co prymitywne i niefunkcjonalne, w ten sposób zwalniając naturalny
proces rozwoju, podczas gdy odkrywcy spod POMARAOCZOWEGO starają się przemienid to
na ich własny obraz. (…) Myślenie ŻÓŁTEGO zaczyna badad i analizowad wszystkie te ludzkie
procesy jako sprawy istotne dla problemu przetrwania życia na ziemi. TURKUSOWY szuka
rozwiązao na skale globalną, holistyczną, chod na razie tylko na ten temat spekulujemy.
Kolejny typ, KORALOWY, może byd działaczem, ale o tym dopiero w przyszłości.
Cykliczny aspekt teorii Graves’a przedstawiamy za pomocą dwóch rodzin kolorów.
Rodzina kolorów ciepłych reprezentuje sposób życia skoncentrowany na wyrażaniu siebie,
ze skupieniem się na świecie zewnętrznym i jego opanowaniu (z wewnętrznym,
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
zorientowanym na „ja” umiejscowieniem kontroli); dotyczy występowania ekspresywności,
która różni się na poszczególnych poziomach. Zimne kolory to sposób życia zorientowany na
uświęcenie „ja”, skupiający się na świecie wewnętrznym oraz na tym, jak zyskad w nim
spokój (z zewnętrznym, zorientowanym na „my” centrum kontroli). Spirala wije się między
biegunami indywidualnego „ja” a kolektywnego „my”, źródłem jej skręconego kształtu jest
napięcie pomiędzy grupą zimnych, zaprzeczających „ja” systemów grupowych oraz ciepłych,
indywidualistycznych systemów skoncentrowanych na wyrażaniu siebie. Jako jednostki,
większośd z nas jest mieszanką obydwu, często żyjemy w fazach przejściowych, czasem
wybierając jedną tylko rodzinę kolorów. To szerokie spektrum od indywidualizmu do
kolektywizmu pozwala obserwowad, jak społeczeostwa zmieniają się w czasie i jak kultury
dopasowują się do zmian warunków życia.
Model spiralnej dynamiki nie jest typologią, która ma ludzi szufladkowad. Rozważa ona
różne sposoby myślenia o świecie, które w odmiennych proporcjach kryją się w ludziach,
które mają swoje przypływy i odpływy, ale nie są etykietkami, które moglibyśmy przylepiad
do osób. Pytaniem nie jest: jak radzid sobie z osobą znajdującą się na określonym poziomie,
ale jak radzid sobie z myśleniem, charakterystycznym dla danego poziomu, gdy w jakiś
sposób to myślenie zostanie w człowieku pobudzone. Większośd z nas działa na zasadzie
mieszanki różnych kolorów, podczas gdy jeden lub dwa z nich stanowią dominantę.
W rzeczywistości, owe osiem poziomów egzystencji i czternaście stanów pośrednich
pomiędzy nimi są jedynie symbolicznymi znakami działania o wiele potężniejszych sił.
Wewnątrz spirali wije się podwójna helisa. Litery alfabetu po lewej stronie diagramu
spiralnego reprezentują warunki życiowe – wyzwania środowiskowo-społeczne, z którymi
człowiek musi się borykad, a także konkretny zestaw problemów egzystencjalnych,
charakteryzujących poszczególne poziomy. Siły, o których mowa, powstają w wyniku
interakcji dwóch elementów: (a) warunków życiowych, które osoba lub grupa napotyka, oraz
(b) zdolności mózgu / umysłu do radzenia sobie z tymi warunkami. Dlatego termin
biopsychospołeczny sugeruje mieszankę natury pojętej biologicznie, psychologii
doświadczenia i uczenia się oraz socjologii grupowych interakcji w świecie. Problemy
egzystencjalne (warunki życia) pobudzają naszą neurologię (system radzenia sobie,
reagowania, zdolności przystosowawcze), w wyniku czego dana osoba osiąga pewien poziom
myślenia (vmeme). Takie spojrzenie na sprawę zakłada, że na „ludzką naturę” składają się
zarówno natura, jak i wychowanie – z jednej strony dziedzictwo genetyczne, a z drugiej
biochemiczne reakcje na warunki życiowe, będące podstawą procesów uczenia się i
nabywania doświadczenia życiowego. To współdziałanie pomiędzy po pierwsze: mózgiem i
umysłem a po drugie: zewnętrznymi warunkami życiowymi stanowi centrum prac Gravesa i
jest siłą napędową powstawania spirali. Dynamika tych dwóch czynników wyjaśnia także
dlaczego modelem ludzkiego myślenia jest sekwencja memów, a nie kolejne przechodzenie
na coraz wyższe stopnie rozwoju; pojęcie ruchu nie jest tu uzasadnione, ani żadna
przewidywalna oś czasu, w której zmiana by następowała, a jedynie prawdopodobna
sekwencja wartości.
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Poniższe tabele przedstawiają kolory i pary liter – AN, BO, CP, DQ, ER, FS, GT, HU oraz IV,
który jest ostatnią rozpoznaną parą1. (Lepiej, niż za pomocą kontinuum 8 par z możliwością
odkrycia nowych, możemy ludzki unikalny system wartości przedstawiad w postaci spirali,
złożonej z ciągu 6 głównych par, powtarzających się w kolejnych sekwencjach. Jest to częśd
teorii Dr. Gravesa, hipoteza jeszcze nie dowiedziona, ale fascynująca gdy się nad nią
zastanowid oraz szeroko promowana.) Dlatego, pary AN – FS reprezentują pierwszą częśd –
pierwszy poziom myślenia ludzkiego. Graves nazwał tę częśd Poziomem Przetrwania, bo pary
w nim koncentrują się na względnie podstawowych ludzkich potrzebach. Pierwsze
powtórzenie – druga częśd – reprezentowana jest przez litery ze znakiem ‘ (prim), czyli: A’N’,
B’O’, C’P’ itd. Graves nazwał je Poziomem Bycia, gdyż do potrzeb związanych z przetrwaniem
dołączają pragnienia egzystencjalne, o ile kwestie z pierwszych sześciu poziomów są
opanowane. Znak ‘ (prim) sugeruje podobieostwo do poziomu podstawowego, dodając do
niego na poziomie drugim nowe zdolności. Przepaśd pomiędzy poziomem pierwszym a
drugim wydaje się byd o wiele węższa niż się często twierdzi, o ile w ogóle istnieje.
W poniższym diagramie, litery alfabetu z lewej strony reprezentują warunki życiowe –
postrzeganie tego, „jaki jest świat rzeczywisty” – na każdym poziomie. Litery z prawej strony
reprezentują zdolności umysłu – wyposażenie neurobiologiczne oraz nastawienie umysłu
potrzebne do tego, by radzid sobie z taką rzeczywistością.
1
W oryginale: system, ale tłumaczę jako „para”, żeby było jaśniej.
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
ŚWIAT
OSOBOWOŚD
W jaki sposób dany typ postrzega świat i warunki
życiowe w nim występujące.
przez ten świat pobudzana.
Środki radzenia sobie danego typu oraz reakcje
neurologiczne pobudzane przez taki świat
A
Stan natury, potrzeby i motywacje
biologiczne, zmysły fizyczne dyktują sposób
bycia
B
Przerażający, pełen tajemniczych sił i bytów
duchowych, które należy udobruchad i
przebłagad
C
Jak dżungla, gdzie przetrwa silny i twardy, a
słaby mu służy, natura to przeciwnik,
którego należy pokonad
D
Kontrolowany przez Siłę Wyższą, która
karze zło i w koocu nagradza dobrą pracę i
prawe życie
E
Pełen źródeł, które należy wykorzystad,
możliwości ulepszania i osiągnięcia zysków
F
Środowisko, w którym ludzkośd może
znaleźd miłośd i cele poprzez przynależnośd
i dzielenie się
G
Chaotyczny organizm, gdzie zmiana jest na
porządku dziennym a niepewnośd stanowi
akceptowalny stan
H
Delikatnie wyważony system zazębiających
się sił w niebezpieczeostwie rąk ludzkich
I
Zbyt wcześnie, by coś powiedzied, jednak
powinien dążyd do orientacji na „ja”,
kontroli, konsolidacji gdy obowiązuje
wzorzec
BEŻOWY
FIOLETOWY
CZERWONY
NIEBIESKI
POMARAOCZOWY
ZIELONY
ŻÓŁTY
TURKUSOWY
KORALOWY
N
Instynktowna: działa jak pokierują
naturalne instynkty i refleks, egzystencja
automatyczna
O
Animistyczna: nawiązuje do tradycji i
rytuałów grupowych, plemienna,
animistyczna
P
Egocentryczna: dąży do dominacji, podboju
i siły, wyzyskująca, egocentryczna
Q
Absolutystyczna: posłuszna temu, co
nakazują wyższy autorytet oraz zasady,
zgodna, z poczuciem winy
R
Wielozadaniowa: pragmatyczna w osiąganiu
rezultatów i posuwania się do przodu,
testująca możliwości, manewrująca
S
Relatywistyczna: odpowiada na ludzkie
potrzeby, szukająca związków, sytuacyjna,
kompromisowa, płynna
T
Systemowa: funkcjonalna, integrująca się,
niezależna, egzystencjalna, pytająca,
akceptująca
U
Holistyczna: doświadczająca,
transpersonalna, o świadomości
kolektywnej, współdziałająca, łącząca się
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Zauważmy, że litery nie są ze sobą ściśle złączone. Mogą się wymieniad i mogą byd
wymieniane. Dlatego może istnied ktoś, kto żyje na poziomie świata E, ale posiada dostęp
jedynie do środków Q radzenia sobie z życiem; świat będzie się czasem tej osobie wydawał
zbyt szybki, dołoży on starao, żeby zwolnid bieg rzeczy, lecz i tak wszystko będzie poza
granicami rozumienia tej osoby – przykładem jest paostwowy urzędnik, który nagle znalazł
się w prywatyzowanej firmie, która musi dowieśd swojej efektywności – reguły muszą się
zmienid. Pewne sprawy z bardziej złożonego poziomu nie będą rejestrowane w świadomości
takiej osoby i radzenie sobie w nowej sytuacji może okazad się stresujące, a nawet
niemożliwe. Niektórzy potrafią uczyd się bardziej skomplikowanych sposobów, inni wydają
się tego nie robid.
Inna osoba może mied zdolności T, lecz pracowad w sytuacji, w której ocena działania
oparta jest na miarach z poziomu D lub E; taka osoba często jest wykorzystywana poniżej
swoich zdolności i frustrowana przez system zarządzania, który wydaje się ociągad daleko za
myśleniem i skupiad na sprawach, które wydają się drugorzędne lub kraocowe – np. zdolny
pracownik w firmie informatycznej, gdzie punktualnośd i zgodnośd z zasadami dotyczącymi
ubioru liczą się bardziej, niż kompetencje i kreatywnośd. Innym przykładem jest student,
którego gani się za zadawanie pytao, prośby o wyjaśnienia oraz próbę dialogu z
nauczycielami, którzy podchodzą do swojego zadania dydaktycznie i autorytarnie. Jeśli
organizacja jest mądra, to dopasuje swój system zarządzania do osób którymi zarządza;
szkoła dopasuje do siebie nauczyciela, studenta i metodę. Jeśli tego nie zrobi, straci siłę jego
umysłu i zaangażowania, gdy ta osoba przeniesie się gdzie indziej. Dopasowanie właściwej
osoby do właściwej pracy z wykorzystaniem odpowiednich materiałów w dobrym czasie
pośród sprzyjających systemów i struktur: tego właśnie dotyczy Dynamika Spiralna. Zatem
wyzwanie polega na komunikacji, rozwoju, motywowaniu i zarządzaniu ludźmi w taki sposób,
który pasuje do tego, kim są teraz, oraz na przygotowaniu systemu do tego, kim będą w
przyszłości.




Wyróżniki koncepcji Dynamiki Spiralnej:
Spirala jest ramą rozumienia tego, w jaki sposób ludzie myślą o różnych sprawach, a
nie tego, o jakich sprawach myślą. Reprezentuje klasy wartości, kształtujące obrazy
świata, a nie treśd w nich zawartą, taką jak wierzenia czy wartości.
Nie ma bezpośredniego powiązania z inteligencją, płcią, wiekiem, pochodzeniem
etnicznym i innymi zmiennymi demograficznymi, chyba że w aspekcie ich wpływania
na świat wokół tej osoby.
Żaden typ wartościowania nie jest sam z siebie lepszy lub gorszy od innego. W
następujących po sobie sposobach myślenia każdy kolejny jest szerszy od
poprzednich, gdyż na nich buduje. Kluczową kwestią jest dopasowanie myślenia do
problemów, z którymi się stykamy.
Teoria ta jest hierarchiczna w przestrzeni pojęciowej (kolejne klasy wartości zależą
od coraz większej ilości czynników i dlatego myślenie w ich obrębie jest szersze), ale
nie w terminach inteligencji w sensie tradycyjnym.
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego














Ogólnie biorąc, nasze sposoby myślenia dążą w górę spirali, gdyż myślenie w obrębie
systemów bardziej złożonych oferuje większą swobodę wyboru działania pasującego
do danej sytuacji, poprzez pełniejszy użytek z umysłu.
Osoba nie jest zamknięta w obrębie jednego poziomu. System Gravesa dotyczy
sposobów myślenia o świecie, a nie jest typologią ludzi, dlatego wiele typów myślenia
może współwystępowad u jednej osoby.
Nie przechodzimy z jednego poziomu w drugi nagle, lecz często spotyka się u jednej
osoby kilka różnych typów, z których jeden pełni rolę dominanty.
Jednostki mogą okazywad się w większości nastawione na kolory ciepłe i konotujące
przez nie myślenie indywidualistyczne, zaś organizacje często reprezentują myślenie
kolektywne zimnych kolorów.
Typy myślenia, o których traktuje teoria Gravesa, nie odchodzą w przeszłośd w miarę,
gdy pojawiają się nowe, lecz raczej są wchłaniane przez warstwy bardziej złożone i
mogą wypływad na powierzchnię, gdy uzasadniają to warunki życia.
Uważaj, aby nie upraszczad. „Wyłaniający się, cykliczny, zawierający podwójną helisę
model rozwoju systemów biopsychospołecznych u ludzi dorosłych” dra Clare’a W.
Gravesa jest bardziej złożony, niż sugeruje to wiele osób, przedstawiających jego
teorię.
Uważaj na komplikacje, które nie pomagają w rozwoju teorii. Model ten jest sam w
sobie elegancki, lecz czasem opakowuje się go w detale, które zawierają mało treści,
a w zamian za to dezorientują.
Ludzie mogą mówid o złożonych systemach, podczas gdy w rzeczywistości sami nie
wykorzystują sposobów myślenia i działania, które opisują. Szukaj rozwiniętych wersji
systemu, z którymi dobrze się dyskutuje i które nie przedstawiają zbyt zawiłej teorii.
Ludzie mogą zmieniad sposoby myślenia, by dopasowad się do warunków, dlatego
mogą zachowywad się całkiem odmiennie gdy znajdą się pod presją lub w zasięgu
działania stresu.
Większośd energii leży w fazach przejściowych wychodzenia z lub wchodzenia do
typów myślenia; czyste kolory są jedynie teoretycznymi ekstremami krzywych.
Ludzie cenią różne wartości, gdyż myślą na różne sposoby. Myślą zaś na różne
sposoby dlatego, że w kompleksach biopsychospołecznych, w których żyją, mieszają
się sposoby myślenia (vMemy).
Memy oraz vMemy nie są tym samym. Memy to idee, zawartośd. vMemy to poziomy,
klasy wartości.
Różne organizacje: firmy, szkoły, rządy, zajmują odmienne pozycje w obrębie Spirali i
konieczne jest, by wypracowały strategie zarządzania, które dopasowałyby
wzajemnie ludzi, wizje przyszłości oraz prace, na których skupione są obecnie.
Menedżerowie powinni rozwinąd spójne i systemowe podejście do wszystkich
zagadnieo w obrębie pętli organizacyjnej – rekrutacji, selekcji, umiejscowienia,
trenowania, zarządzania wewnętrznego i zewnętrznego – tak, żeby wszystko objąd w
integralną całośd.
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego








Organizacje powinny byd tworzone zarówno odgórnie jak i oddolnie, aby połączyd
funkcje, różne rodzaje inteligencji oraz struktury decyzyjne, których będzie wymagało
coraz więcej złożonych problemów, stojących przed nami.
Organizacjom, które osiągnęły sukces, grozi niebezpieczeostwo upadku, jeśli
kontynuują zarządzanie ludźmi sposobami, które doprowadziły ich do sukcesu.
Wielu ludzi wymaga obecnie zupełnie innego zarządzania, gdyż przemieścili się po
linii spirali o wiele dalej i szybciej, niż większośd z ich szefów, nauczycieli, a nawet
rodziców.
Wysiłek marketingowy, plany strategiczne, wysiłek skierowany na fuzje i przejęcia
(M&A) często zdają się na nic dlatego, że ich projektanci patrzą w lustra i przyjmują,
że publicznośd i kultura, którą próbują zarządzad, dzielą te same wartości systemowe,
które oni sami dzielą.
Pytanie nie brzmi: „w jaki sposób motywujecie ludzi?”, ale: „co robicie z ich własnymi
falami motywacji?” Osoba ma prawo byd tym, kim jest.
Pojawiające się kwestie produktywności, jakości, niestabilności politycznej i
restrukturyzacji są oznakami rozwoju a nie rozkładu. Zmuszają one nas do odkrycia
innowacyjnych sposobów zarządzania ludźmi, bazujących na tym, kim już się stali.
Ponieważ ludzie uczą się na różne sposoby od różnych nauczycieli, zadaniem edukacji
jest dopasowanie do siebie nawzajem uczniów, nauczycieli, sytuacji uczenia się oraz
technologii zaprogramowanych po to, aby wszystko dobrze i płynnie funkcjonowało.
Zajmowanie się całą spiralą typów myślenia jest świetnym wyzwaniem dla każdego,
lecz najłatwiejsze i najbardziej naturalne będzie dla tych, którzy budzą się w drugim
poziomie myślenia (Żółty i dalej).
Jako gatunek, przewodnie skrzydło Homo Sapiens znajduje się teraz w punkcie przejścia
pomiędzy pierwszymi sześcioma Poziomami Przetrwania a kolejną serią ludzkich stanów
egzystencjalnych, zwanych Poziomami Bycia. Znajdujemy się w momencie zarówno
niebezpiecznym, jak i stwarzającym szanse dla zapanowania nowych dróg myślenia, a w
rzeczy samej nowego rodzaju istnieo ludzkich.
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego