docinstalacji grzewczych
download 
Reklamacja Transkrypt
instalacji grzewczych
ABC INSTALACJI GRZEWCZYCH PORADNIK EKSPERTA GRUPA Warszawa 2013 Opracowanie Joanna Korpysz-Drzazga – redaktor naczelna Monika Mucha – sekretarz redakcji Korekta Redakcja Zdjęcie na okładce: Instal-Projekt © Copyright by GRUPA MEDIUM Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A. Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej pracy nie może być powielana czy rozpowszechniana w jakiejkolwiek formie, w jakikolwiek sposób elektroniczny bądź mechaniczny, włącznie z fotokopiowaniem, nagrywaniem na taśmy lub przy użyciu innych systemów bez pisemnej zgody wydawcy. ISSN 2300-1011 Wydawca i rozpowszechnianie GRUPA MEDIUM Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A. 04-112 Warszawa, ul. Karczewska 18 tel.: 22 512 60 60 www.ksiegarniatechniczna.com.pl Redakcja techniczna Studio Skład i łamanie GRUPA MEDIUM Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A. Warszawa 2013 Wydanie II Spis treści Jak zaoszczędzić na ogrzewaniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Jak wybrać gazowy kocioł grzewczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 JUNKERS HOME z modułem MB100-LAN, czyli zdalne sterowanie systemem ogrzewania . . . . . . . . . . 10 Jak wybrać kocioł na paliwa stałe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Jak dobierać grzejniki c.o.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Nowość na rynku – REGULUS-system E-VENT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Dlaczego zawory grzejnikowe stukają . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Co warto wiedzieć o grzejnikach kanałowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Porady Ekspertów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Ogrzewanie REGULUS-system CANAL – przestrzeń nieograniczona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Grzeją, zdobią, intrygują . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Jak ogrzać łazienkę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Co warto wiedzieć o ogrzewaniu podłogowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Na co zwrócić uwagę przy wyborze podgrzewacza wody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Jak dobierać kolektory słoneczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Kolektory słoneczne HEWALEX – efektywność i funkcjonalność w dobrej cenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 Kolektory do zadań specjalnych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Jak otrzymać dofinansowanie na zakup kolektora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Pompy ciepła – wymagania montażowe i niezbędne formalności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Pompa ciepła w pakiecie z tabletem – nowe pompy w atrakcyjnej cenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Ile kosztuje instalacja pompy ciepła i jak ją przeprowadzić . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 Porady Ekspertów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 Poradnik Eksperta Wiktor Janecki JAK ZAOSZCZĘDZIĆ NA OGRZEWANIU Fot. Viessmann Właściciele systemów grzewczych często pytają, co zrobić, aby płacić mniej za paliwo do kotła. Odpowiedź jest prosta: warto pomyśleć o wprowadzeniu zmian w systemie grzewczym. R ozważając modernizację systemu ogrzewania, warto zastanowić się nad kupnem energooszczędnego kotła kondensacyjnego. Kotły kondensacyjne to jednak większy wydatek niż zakup kotła tradycyjnego. Dlaczego więc to się opłaca? Odpowiedź na to pytanie należy przestawić wielowymiarowo. Łatwiej jest zbilansować zużycie gazu pracującego kotła (w zależności od długości sezonu grzewczego, w każdym roku będzie ono inne) niż przewidzieć, z jakimi zimami będziemy mieli do czynienia. Im dłuższy jest sezon grzewczy, tym większe jest zużycie gazu, a tym samym większa opłacalność zastosowania kotła kondensacyjnego, to z kolei daje określone oszczędności. Różnica cen kotła kondensacyjnego i tradycyjnego podzielona przez uzyskane 4 Poradnik Eksperta oszczędności daje odpowiedź na pytanie, w jakim czasie zwrócą się zwiększone nakłady na kocioł kondensacyjny. Do tego dochodzą prognozy wzrostu cen gazu, a to wyraźnie przemawia za kotłem kondensacyjnym. Aby jednak taka analiza była zbliżona do rzeczywistych warunków, należałoby w bilansie uwzględnić także zwiększony koszt grzejników, gdybyśmy porównywali pracę kotłów w instalacji grzejnikowej. Grzejniki Nawet przy typowej instalacji grzejnikowej, o temperaturze zasilania 75/60°C, zbudowanej dla tradycyjnego kotła, kocioł kondensacyjny będzie pracował ze sprawnością ponad 100% przez większą część okresu grzewczego. Najkorzystniej jednak dobrać grzejniki na niską temperaturę zasilania, np. 55/45°C, i maksymalnie wykorzystać wysoką sprawność kotła w całym sezonie grzewczym. Takie grzejniki będą większe od tych dobieranych dla temperatur zasilania 75/60°C. Najlepszym rozwiązaniem jest połączenie ogrzewania podłogowego i grzejnikowego. Ogrzewanie podłogowe instaluje się np. w holu, salonie, kuchni i łazienkach, a grzejniki – w sypialniach. Sprawność większa niż 100% Kotły kondensacyjne są, z punktu widzenia fizyki, bardzo dziwnym urządzeniem. Dlaczego? Bo każdemu powinno się wydać dziwne, że „coś” ma sprawność większą niż 100%. A tu producenci kotłów gazowych podają w swoich katalogach sprawność 109%. Czyżby nagle prawa fizyki przestały działać? Nic podobnego. Prawa fizyki dalej obowiązują, tylko marketingowcy doszli do wniosku, że nie ma sensu zmieniać reguły sprawności kotłów (i to właśnie jest powód tak dużych sprawności). Sprawność kotłów określana jest w stosunku do ciepła grzewczego (wartość opałowa) paliwa, a nie do ciepła spalania. Aby dokładnie to wytłumaczyć, należy przytoczyć niektóre definicje, bo bez tego, niestety, nie da się pokazać na czym polega różnica. Wartość opałowa (Wu kJ/kg; kJ/Nm3) jest to ilość ciepła wydzielana z paliwa, przy jego całkowitym spaleniu, przy założeniu, że para wodna zawarta w spalinach nie ulega skropleniu. Ciepło spalania (Qc kJ/kg; kJ/Nm3) jest to ilość ciepła jaka powstaje przy spaleniu całkowitym paliwa, przy czym produkty spalania oziębia się do temperatury początkowej, a para wodna zawarta w spalinach skrapla się zupełnie. Nic tak nie pomaga w zrozumieniu problemu, jak dobry przykład. Popatrzmy więc na konkretne dane gazu ziemnego GZ 50, jego wartości to: Wu = 34,43 MJ/Nm 3 i Qc = 38,15 MJ/Nm3. Sprawność kotła centralnego ogrzewania określa, ile ciepła może on przekazać wodzie grzejnej przy spaleniu 1 Nm3 gazu i 90% oznacza, że Qco = 30,99 MJ/Nm3, bo sprawność kotłów jest odnoszona do wartości opałowej paliwa (gazu). Kiedy widzimy w danych kotła sprawność 109%, to Qco = 37,53 MJ/Nm3 (bo jest odniesione do tej samej wartości). Skąd więc wzięła się nadwyżka (Qco – Wu)? Jest to ciepło odzyskane z pary wodnej, która w normalnym kotle usuwana jest wraz z ciepłem przez komin. W kotle kondensacyjnym 5 Poradnik Eksperta Fot. Viessmann natomiast para wodna jest kondensowana (stąd nazwa kotła), a ciepło kondensacji zwiększa ilość ciepła przekazanego ze spalonego gazu do wody grzewczej. Wynika więc z tego, że nie mamy do czynienia ze złamaniem praw fizyki, a z normalnym chwytem marketingowym, czyli odniesieniem ilości ciepła otrzymywanego w kotle do mniejszej, niż się powinno, wartości. Stąd więc tak wysokie sprawności. Komora i komin Zasadnicza różnica pomiędzy kotłami tradycyjnymi a kondensacyjnymi polega na możliwości wykorzystania kondensacji, czyli skraplania pary wodnej, która w zwykłych kotłach ulatuje wraz z zawartym w niej ciepłem do atmosfery. Aby móc odzyskać to ciepło, kocioł kondensacyjny wyposażony jest w zamkniętą komorę spalania, ma specjalną konstrukcję komina oraz wymienniki. Kocioł z zamkniętą komorą spalania pobiera powietrze do spalania bezpośrednio z zewnątrz budynku przez przewód powietrzno-spalinowy. Taki komin ma budowę PA M IĘ TA J ! koncentryczną – wewnętrznym przewodem Kotły kondensacyjne mają niewielkie gabaryty wypływają spaliny, a zewnętrznym napływa i mogą być montowane na ścianie lub w szafce, powietrze do komory spalania. Powietrze poa kotły stojące z zasobnikiem można umieścić trzebne do spalania ogrzewa się, a spaliny np. pod schodami, w garderobie lub w spiżarni. oddają ciepło. Spaliny oddają najpierw część 6 Poradnik Eksperta ciepła w wymienniku wstępnym (niekondensującym), a następnie w wymienniku kondensacyjnym. Natomiast woda z instalacji c.o. płynąca do kotła z grzejników ogrzewa się wstępnie w kondensacyjnej części wymiennika i trafia następnie do wymiennika suchego, gdzie PA M IĘ TA J ! Wysoka sprawność kotłów kondensacyjnych przekłada się na niższe zużycie gazu lub oleju opałowego i mniejszą emisję spalin do atmosfery. uzyskuje ostateczną temperaturę i stamtąd ponownie płynie do grzejników. Wentylator zainstalowany w kotle dostarcza do urządzenia tylko tyle powietrza, ile jest konieczne w danej chwili do spalania paliwa, nie wychładza niepotrzebnie wymiennika i pozwala na optymalizację wymiany ciepła pomiędzy spalinami a wodą. I te właśnie procesy decydują o wysokiej sprawności kotłów kondensacyjnych. Fot. Junkers Sterowanie Sterowanie pracą kotła kondensacyjnego powinno być takie, aby zapewnić jak najdłuższe cykle pracy z niską mocą. Dlatego nie stosuje się prostych sterowników pokojowych typu włącz/wyłącz, ale sterowanie pogodowe. Pozwala to na płynne dopasowywanie pracy kotła do aktualnych strat ciepła budynku, bez konieczności pracy z dużą mocą. W niektóFot. Junkers rych, zwłaszcza mniejszych domach stosuje się sterownik pokojowy z cyfrową komunikacją i kompensacją wahań temperatury, który stale mierzy spadek temperatury w domu i podnosi ją, dostarczając małe porcje energii. Dzięki temu kocioł pracuje przy temperaturach zapewniających kondesację i wysoką sprawność spalania. Czy zakup kotła kondensacyjnego się opłaca? Wyższa sprawność kotła kondensacyjnego powinna dać mniejsze wydatki na paliwo o 10–20%. W typowym domu jednorodzinnym ten wyższy koszt zakupu urządzenia grzewczego powinien się zwrócić po 4–5 latach. Jeśli natomiast porównamy zużycie paliwa, to w nowych kotłach kondensacyjnych jest ono ponad 30% mniejsze niż w przypadku urządzeń starszych konstrukcji. 7 Poradnik Eksperta Edmund Słupek JAK WYBRAĆ GAZOWY KOCIOŁ GRZEWCZY Fot. Junkers Pierwszym krokiem podczas wyboru kotła grzewczego jest określenie jego funkcji oraz mocy, jaka będzie potrzebna do ich spełniania. Trzeba więc odpowiedzieć sobie na pytanie, czy kocioł ma tylko ogrzewać dom, czy będzie też służył do podgrzewania wody użytkowej. J eśli urządzenie będzie miało za zadanie tylko ogrzewać dom, to potrzebny będzie tzw. kocioł jednofunkcyjny, a wymagana moc urządzenia będzie zależna wyłącznie od zapotrzebowania na ciepło budynku, czyli od strat cieplnych. Jeżeli natomiast urządzenie, którego poszukujemy, będzie miało za zadanie zarówno ogrzewać budynek, jak i podgrzewać wodę użytkową dla celów sanitarnych, to do wyboru mamy kocioł dwufunkcyjny podgrzewający wodę w sposób przepływowy lub kocioł z wbudowanym zasobnikiem ciepłej wody albo kocioł jednofunkcyjny i oddzielny zasobnik ciepłej wody użytkowej. W tym ostatnim przypadku należy określić, jakie jest zapotrzebowanie mocy cieplnej do ogrzewania oraz dodatkowo do podgrzewania wody użytkowej. Obie wartości powinny zostać określone na etapie projektu. Do doboru kotła należy przyjąć większą z tych wartości. 8 Poradnik Eksperta Wybór odpowiedniego kotła do podgrzewania wody zależy od ilości, jaka będzie pobierana przez użytkowników, sposobu jej użytkowania oraz od rozmieszczenia punktów poboru, czyli zlewów, umywalek, brodzików i wanien od źródła ciepła, czyli od kotła. Jeśli w naszym budynku jest jedna kuchnia oraz łazienka wyposażona w kabinę prysznicową (bez wanny) i oba te punkty poboru umieszczone są około 1–2 m od kotła, to z reguły wystarczającym rozwiązaniem jest kocioł dwufunkcyjny. Jeśli jednak w naszym domu jest więcej punktów poboru lub jeśli są one znacznie oddalone od kotła, to dla zapewnienia odpowiedniego komfortu użytkowania ciepłej wody wskazane jest zastosowanie kotła ze zintegrowanym lub dodatkowym zasobnikiem. Oczywiście, przy wyborze najlepszego rozwiązania należy uwzględnić również to, jak duże jest pomieszczenie, w którym będzie zainstalowany kocioł (wiszący lub stojący). Przy wyborze kotła warto również pomyśleć o kosztach eksploatacyjnych. Pod tym względem największe oszczędności przynosi stosowanie kotłów kondensacyjnych, czyli takich, które dzięki swojej budowie są w stanie odzyskiwać ciepło z pary wodnej znajdującej się w spalinach. Te dodatkowe zyski energetyczne i ekonomiczne są nieosiągalne w kotłach konwencjonalnych. Po wyborze wielkości (mocy) i funkcji kotła należy natomiast określić rodzaj automatyki, jaka będzie sterowała jego pracą. Automatyka powinna zostać tak dobrana, aby zapewnić właściwe i oszczędne sterowanie wszystkimi obiegami grzewczymi. Najbardziej ekonomicznym eksploatacyjnie oraz komfortowym rozwiązaniem jest zwykle automatyka pogodowa z czujnikiem temperatury zewnętrznej posiadająca funkcję sterowania czasowego z tzw. zegarem tygodniowym i dobowym. Ważnym elementem, na który należy zwrócić uwagę podczas wyboru kotła, są również możliwe sposoby doprowadzenia do niego powietrza potrzebnego do spalania i odprowadzenia spalin. Największe możliwości, oszczędności oraz bezpieczeństwo użytkowania zapewniają systemy powietrzno-spalinowe stosowane do kotłów konwencjonalnych z zamkniętą komorą spalania oraz do kotłów kondensacyjnych. Elementem, na który nie warto zanadto zwracać uwagi, zwłaszcza jeśli planujemy umieścić kocioł w specjalnie wydzielonym pomieszczeniu, jest jego wygląd lub kolor wyświetlacza na panelu sterowania. Elementy estetyczne są bardzo ważne, jeśli planujemy zainstalować kocioł np. w kuchni lub innym pomieszczeniu użytkowym. Fot. Junkers Fot. Junkers 9 Poradnik Eksperta – ARTYKUŁ SPONSOROWANY JUNKERS HOME Z MODUŁEM MB100-LAN, czyli zdalne sterowanie systemem ogrzewania W drugim kwartale br. Junkers wprowadzi do sprzedaży system Junkers Home, pozwalający na zarządzanie pracą gazowego kotła kondensacyjnego z dowolnego miejsca na świecie. Aplikacja Junkers Home będzie umożliwiać użytkownikom kotłów kondensacyjnych, współpracujących z regulatorami serii FW lub FR marki Junkers, sterowanie ich systemami grzewczymi za pomocą iPhone’a lub iPada. Korzystając z domowej sieci WLAN, do sterowania można również używać iPoda Touch. Możliwości systemu Dzięki aplikacji Junkers Home użytkownik może on-line sterować zarówno pracą ogrzewania w swoim domu lub mieszkaniu, jak i otrzymywać informacje o pracy kotła grzewczego, ewentualnych usterkach (wraz z podaniem kodu usterki), temperatur wewnątrz i na zewnątrz budynku. Dodatkowo, w przypadku zastosowania systemu kolektorów słonecznych, dzięki Junkers Home użytkownik ma stały dostęp do infor- 10 macji o aktualnym uzysku solarnym oraz do danych historycznych. Moduł komunikacji Elementem Junkers Home umożliwiającym komunikację systemu ogrzewania ze smartfonem lub tabletem jest moduł MB100-LAN marki Junkers. Moduł ten przetwarza i przekazuje dane pomiędzy systemem regulacji ogrzewania a routerem ze zintegrowanym Firewall. Moduł podłączany jest do złącza RJ45 routera. Podłączenie modułu do systemu grzewczego wykonywane jest za pomocą magistrali BUS, do której podłączony jest regulator FW lub FR. Całkowita długość przewodów magistrali BUS pomiędzy wszystkimi elementami systemu może wynosić nawet 300 m (w zależności od przekroju przewodów). Poradnik Eksperta – ARTYKUŁ SPONSOROWANY Powyższe zabezpieczenia uniemożliwiają osobom niepowołanym na dokonywanie zmian pracy naszego systemu grzewczego. Obsługa W dostawie z modułem MB100-LAN użytkownik otrzyma także: zasilacz sieciowy modułu z kablem przyłączeniowym o długości 2 m, kabel LAN CAT 5 o długości 2 m, elementy montażowe, takie jak: śruby, kołki, wtyczkę przyłączeniową do złącza magistrali 2-przewodowej BUS oraz instrukcję montażu w języku polskim. Zabezpieczenia Po prawidłowym zamontowaniu i podłączeniu ustawień, moduł MB100-LAN automatycznie pobierze adres IP z routera. W ustawieniach podstawowych modułu zapisane są nazwa i adres serwera docelowego. Jeżeli dostępne jest połączenie z internetem, moduł automatycznie zaloguje się na serwerze Junkers-Server. Przy pierwszym uruchomieniu aplikacji Junkers Home pojawi się prośba o wprowadzenie ustawionej fabrycznie nazwy użytkownika i hasła. Dane te są nadrukowane na tabliczce znamionowej modułu. Po zainstalowaniu Junkers Home na urządzeniu iPhone, iPod lub iPad, mamy możliwość swobodnego programowania żądanej temperatury wewnątrz pomieszczeń oraz trybu pracy ogrzewania. Dostępne są cztery tryby: automatyczny, dzienny, nocny oraz ochrona przeciwzamrożeniowa. Można również wybrać i dowolnie, według własnego uznania oraz potrzeb, zaprogramować od jednego aż do sześciu różnych programów ogrzewania, uwzględniających zarówno poziomy żądanych temperatur, jak i godziny oraz poszczególne dni tygodnia. System Junkers Home umożliwia programowanie, kontrolę i sterowanie jednym lub niezależnie kilkoma obiegami grzewczymi, w zależności od ilości zamontowanych obiegów. Dla łatwej i czytelnej obsługi systemu oraz programowania zmian, aplikacja Junkers Home ma atrakcyjną i intuicyjną formę graficzną. Dodatkowo, specjalnie dla polskich użytkowników, wszystkie komunikaty i teksty pojawiające się podczas obsługi aplikacji zostały przygotowane w języku polskim. System Junkers Home może współpracować ze wszystkimi kotłami kondensacyjnymi marki Junkers wyposażonymi w automatykę Bosch Heatronic® 3 oraz Bosch Heatronic® 4 z dodatkowymi regulatorami pokojowymi serii FR oraz pogodowymi serii FW dostępnymi na naszym rynku. ROBERT BOSCH SP. Z O.O. Dział Termotechniki, ul. Jutrzenki 105 02-231 Warszawa, Infolinia: 801 600 801 11 Poradnik Eksperta dr inż. Jacek Zawistowski, mgr inż. Sławomir Janiszewski Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla w Zabrzu JAK WYBRAĆ KOCIOŁ NA PALIWA STAŁE Fot. Viessmann Odwieczny dylemat klienta – kupić wyrób tańszy i gorszy czy droższy i lepszy oznacza wybór pomiędzy kotłem zasypowym ręcznym a kotłem z palnikiem automatycznym. Drugi dylemat – co znaczy gorszy, a co lepszy – nie jest łatwy do rozstrzygnięcia. Można to ująć inaczej – czy preferujesz mniejsze koszty ogrzewania, czy wyższy komfort obsługi. Warto też porównać, jak wygląda ekonomika eksploatacji kotłów z różnych grup cenowych. 12 Poradnik Eksperta Typy kotłów Ze względu na rozwiązania konstrukcyjno-technologiczne, decydujące o funkcjonalności i efektywności, kotły można podzielić na dwie grupy: Kotły zasypowe ręczne – paliwo spala się na ruszcie stałym, w dużej komorze spalania, mieszczącej porcję paliwa wystarczającą na okres pracy kotła od kilku do kilkunastu godzin. Kotły te wymagają pracochłonnej obsługi. Kilka razy dziennie (kiedy jest zimno – częściej, kiedy jest ciepło – rzadziej) trzeba dosypać paliwo do komory kotła oraz przegrabić żar na ruszcie (aby usunąć popiół i żużel oraz zapewnić odpowiedni przepływ powietrza przez złoże paliwa). Regulacja procesu spalania w takim kotle praktycznie nie istnieje, toteż ich sprawności nie są wysokie. Kotły z podajnikiem automatycznym – paliwo spala się w sposób ciągły w małym palniku zasilanym niewielkimi porcjami opału, podawanymi automatycznie z częstotliwością od kilku do kilkudziesięciu sekund Kocioł automatyczny z palnikiem peletowym Kocioł z zasobnika mieszczącego porcję paliwa wyautomatyczny z podajnikiem starczającą nawet na kilka dni pracy kotła. ślimakowym Pracochłonność obsługi jest zdecydowanie Fot. HEF mniejsza. Przy dobrze wyregulowanym palniku i łagodnej zimie kocioł można obsługiwać co kilka dni, wybierając popiół z popielnika i uzupełniając paliwo w zasobniku. Przy bardzo mroźnej pogodzie obsługa kotła nie powinna być częstsza niż raz na dobę. Dzięki układom automatycznej regulacji sprawności tego typu kotłów są istotnie wyższe. Biorąc pod uwagę ceny, kotły należy podzielić na trzy grupy: Grupa cenowa niska, w której występują kotły zasypowe ręczne z ciągiem naturalnym, z górnym lub dolnym odprowadzeniem spalin, zasilane węglem kawałkowym w sortymencie orzech lub kostka. Najlepsze kotły z tej grupy uzyskują sprawność teoretyczną do 70%. Grupa cenowa średnia, w której występują kotły zasypowe ręczne z wentylatorowym nadmuchem powietrza, z dolnym odprowadzeniem spalin – zasilane węglem kawałkowym w sortymencie orzech lub kostka – lub z górnym odprowadzeniem spalin – zasilane węglem w sortymencie miał lub groszek. Najlepsze kotły z tej grupy uzyskują sprawność teoretyczną do 85%. Grupa cenowa wysoka, w której występują kotły automatyczne z wentylatorowym nadmuchem powietrza, zasilane węglem w sortymencie groszek lub miał. Najlepsze kotły z tej grupy uzyskują sprawność teoretyczną do 90%. Sprawność kotła Należy pamiętać, że sprawność teoretyczna jest to sprawność uzyskana w badaniach kotła wykonanych na specjalnym stanowisku badawczym. W warunkach rzeczywistych efektywna 13 Poradnik Eksperta sprawność kotła jest zawsze niższa od Kocioł automatyczny z palnikiem czteropaliwowym i rusztem wodnym sprawności teoretycznej, gdyż wpływają na nią zmienne warunki pracy kotła, wahania jakości paliwa, umiejętności technologiczne, solidność obsługi kotła itp. Z praktyki wynika, że sprawności efektywne kotłów automatycznych z grupy cenowej wysokiej są niższe od teoretycznych średnio o około 10–15%, kotłów ręcznych z grupy cenowej średniej – o 15–25%, a najprostsze konKocioł zasypowy strukcje kotłów z grupy cenowej niskiej ręczny Fot. Per-Eko – o 20–30%. Sprawność kotła podawana przez producenta jest sprawnością teoretyczną. Minimalne sprawności cieplne kotłów w zależności od ich mocy nominalnej powinny wynosić od 70% dla mocy 5 kW do 74% dla mocy 50 kW. Przed wyborem kotła warto zapoznać się z wynikami badań – producenci i sprzedawcy powinni je udostępniać klientom. Producenci wykonują zwykle dwa rodzaje badań. Pierwsze – to obligatoryjne badania sprawności cieplnej kotła i poziomu emisji tlenku węgla. Drugie – to dobrowolne badania energetyczno-emisyjne na „znak bezpieczeństwa ekologicznego”. Przeprowadza się je według procedur i kryteriów Instytutu Chemicznej Przeróbki Węgla. Mają one dużą moc marketingową, gdyż urzędy i instytucje dysponujące środkami pomocowymi na realizację przedsięwzięć proekologicznych opierają swoje decyzje właśnie na wynikach tych badań. Dzięki temu użytkownicy, którzy kupili kotły z pozytywnym atestem IChPW mogą otrzymać zwrot części kosztów poniesionych na zakup urządzenia. Takie świadectwa otrzymało dotąd ponad tysiąc kotłów. Na świadectwie widoczne są uzyskane w badaniach wyniki: sprawności cieplnej oraz wskaźników emisji tlenku węgla, tlenków azotu, pyłu, zanieczyszczeń organicznych, wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) oraz benzo(a)pirenu. brykiety 14 węgiel pelety zrębki miesięcznik informacyjno-techniczny R Y N E K I N S T A L A C Y J N Y. P L artykuły techniczne nowości w technice aktualności Poradnik Eksperta Waldemar Joniec JAK DOBIERAĆ GRZEJNIKI C.O. Grzejniki konwektorowe oddają ciepło przez wymiennik do powietrza. Zimne powietrze napływa dołem, a ciepłe jest wprowadzane do pomieszczenia przez górną kratkę nawiewną. Grzejnik może się składać z jednego lub kilku wymienników, które mogą być umieszczone w różnych kombinacjach Fot. Zehnder Głównym zadaniem grzejników c.o. jest skuteczne ogrzanie pomieszczeń. Dlatego przy zakupie należy zwracać uwagę na ich moc cieplną. Warto również pamiętać, że grzejniki stanowią trwały, widoczny element wyposażenia wnętrza i wpływają na jego wystrój. 16 Poradnik Eksperta N owoczesne systemy centralnego ogrzewania pracują w oparciu o kotły gazowe, olejowe, pompy ciepła lub wymienniki podłączone do sieci wysokich parametrów; są typu zamkniętego, wyposażone w naczynia przeponowe i mają małą pojemność wodną. Coraz częściej stosuje się też sterowanie temperaturą pomieszczeń. Dlatego systemy te wymagają użycia odpowiednich grzejników. Powinny być efektywne, mieć zwartą konstrukcję i małą pojemność wodną. Muszą ponadto dobrze współpracować z zaworami termostatycznymi, czyli mieć małą bezwładność cieplną i szybko dostosowywać się do zmian na zapotrzebowanie ciepła. W małych instalacjach wykorzystujących kotły na paliwa stałe najefektywniejsze są grzejniki o dużej pojemności wodnej, odporne na korozję, gwarantujące bezpieczne użytkowanie instalacji przy częstych i znacznych zmianach ciśnienia oraz temperatury. Ze względu na wzrost kosztów ogrzewania, użytkownicy instalacji c.o., szczególnie korzystający z własnych źródeł ciepła, coraz częściej szukają rozwiązań energooszczędnych. Niekiedy modernizacja systemu c.o. sprowadza się tylko do wymiany starych żeliwnych grzejników na nowe (np. stalowe płytowe czy konwektory). Zanim kupisz grzejnik Podejmując decyzję o wyborze określonego typu grzejnika, należy najpierw zapoznać się z ofertą rynkową, nie ma bowiem grzejników uniwersalnych. Następnie warto porównać ich parametry, np.: wskaźnik mocy do masy grzejnika, pojemność wodną, odporność na korozję, wytrzymałość na ciśnienie, temperaturę powierzchni zewnętrznej, a także ciężar, wyposażenie oraz gwarancję. Wybierając grzejnik, nie można kierować się jedynie względami estetycznymi. Należy przede wszystkim zwrócić uwagę na jego moc cieplną. Jest ona podawana w watach [W] dla różnych temperatur zasilania i powrotu czynnika grzejnego oraz temperatur w pomieszczeniu, w któPAMI Ę TAJ ! rym grzejnik będzie zamontowany. Grzejnik Energooszczędność grzejnika jest pojęciem musi być dobrany tak, aby jego moc cieplna względnym. Grzejnik to element całego systemu była co najmniej równa zapotrzebowaniu na c.o. i dopiero odpowiedni wybór rodzaju grzejników oraz modernizacja systemu grzewczego, a przede ciepło danego pomieszczenia (często używa wszystkim ograniczenie strat ciepła, pozwalają się też określenia straty ciepła pomieszczenia). uzyskać realne oszczędności. Poszczególne rodzaje Wielkość strat ciepła związana jest z właścigrzejników wymagają określonych parametrów wościami budynku, a także z jego lokalizacją instalacji i przestrzegania zasad łączenia różnych i powinna być obliczona przez projektanta. materiałów. O wyborze grzejników decyduje także Obliczenia te dołączane są do większości gorodzaj wykorzystywanego źródła ciepła (rodzaje towych projektów domów jednorodzinnych. kotłów, wymienników). Ponadto zużycie energii Przy doborze grzejników nie należy okrezwiązane jest z izolacją termiczną budynku. Nawet najnowocześniejszy system centralnego ogrzewania ślać ich mocy wskaźnikowo na podstawie nie zapewni zmniejszenia zużycia energii, jeśli powierzchni lub kubatury pomieszczeń. Ten budynek jest nieodpowiednio izolowany i ma sposób doboru mocy obarczony jest dużym nieprawidłową wentylację. błędem, gdyż zapotrzebowanie na ciepło 17 Poradnik Eksperta Fot. Klimosz może się różnić nawet o 300% dla tych samych kubatur w różnych budynkach mieszkalnych. Przy doborze mocy grzejników należy znać obliczeniową temperaturę zewnętrzną, usytuowanie budynku i warunki wietrzności, współczynnik przenikania ciepła ścian, stropu i podłogi, typ okien i rodzaj oszklenia, ilość i usytuowanie względem stron świata ścian zewnętrznych w pomieszczeniu, wymaganą temperaturę wewnętrzną i oczywiście parametry czynnika grzewczego. Producenci podają moc cieplną grzejników przeważnie dla parametrów 75/65/20°C lub 70/55/20°C. Jeśli instalacja pracuje przy innych parametrach niż te podane w tabelach mocy lub temperatura w pomieszczeniu jest inna niż 20°C, należy skorzystać ze współczynników korygujących, umożliwiających właściwe przeliczenie mocy grzejnika. Jaki wybrać grzejnik W zależności od sposobu przekazywania ciepła, grzejniki można podzielić na konwecyjne i promieniujące. W grzejnikach konwekcyjnych ciepło jest przekazywane bezpośrednio do powietrza w pomieszczeniu. W tej grupie można wyróżnić grzejniki płytowe i płytowo-konwektorowe ze stali, członowe żeliwne, aluminiowe i stalowe oraz konwektory. Grzejniki promieniujące przekazują ciepło w postaci fali elektromagnetycznej i ogrzewają przegrody budowlane oraz sprzęty w pomieszczeniu. Zalicza się do nich grzejniki płaszczyznowe sufitowe, ścienne i podłogowe. Większość grzejników przekazuje ciepło w obu formach, jednak jeden ze sposobów zawsze dominuje. Grzejniki podłogowe i ścienne przekazują większość ciepła do otoczenia przez promieniowanie. Grzejniki płytowe i członowe oddają ciepło poprzez konwekcję i promieniowanie niemal po połowie (stosunek ten może się zmieniać w zależności od modelu). 18 Grzejniki żeliwne przeżywają obecnie swój renesans. Docenianie są ich zalety, jakość ich wykonania jest coraz lepsza, powierzchnie zaś estetyczne i gładkie. Oferowane są w szerokiej palecie kolorów, w różnych kształtach, wymiarach i mocach Fot. Regulus-system Grzejniki radiacyjno-konwekcyjne oddają ciepło zarówno przez promieniowanie, jak i przez konwekcję. Udział promieniowania zależy od typu grzejnika oraz jego temperatury. Dzięki małej pojemności wodnej dobrze współpracują z automatyką, pompami i armaturą. Mogą być stosowane w instalacjach o niskich parametrach wody grzejnej (np. z kotłami kondensacyjnymi lub pompami ciepła) Poradnik Eksperta – ARTYKUŁ SPONSOROWANY NOWOŚĆ NA RYNKU – REGULUS-system E-VENT GRZEJNIKI ŚCIENNE WODNE Z MOŻLIWOŚCIĄ WPIĘCIA WENTYLATORA W celu zwiększenia mocy grzejników ściennych, bez zwiększania ich gabarytów, a także w celu stworzenia unikalnej możliwości sterowania dynamiką grzania, stworzyliśmy grzejnik ścienny z wentylatorem. Rozwiązanie to gwarantuje o 30% większą moc. Grzejniki typu E-VENT mają wycięcie w dolnej czę- Zastosowanie grzejników ściennych E-VENT z wen- ści pakietu lamelek aluminiowych, miejsce monta- tylatorem: żu wentylatora. Dzięki magnetycznemu mocowaniu wpięcie i wypięcie wentylatora wraz z kompletnym przyłączem elektrycznym jest bardzo łatwe. Praca cyjne, pompy ciepła wentylatora może być podporządkowana impulsom z dowolnego typu sterownika pokojowego. ograniczenie wielkości możliwych do zastosowania grzejników ściennych grzejnik wodny o zmiennej dynamice grzania. Zespół dynamiczne uzupełnianie trudnych do przewidzenia strat ciepła wentylatorowy można kupić w komplecie z grzejni- kiem lub też jego zakup odłożyć na przyszłość, mając w układzie c.o. grzejnik wodny typu E-VENT przysto- planowana w przyszłości zmiana źródła ciepła na niskotemperaturowe Grzejnik może pracować w wersji bez wentylatora, jako zwykły wodny, lub z wentylatorem – jako instalacje niskotemperaturowe – kotły kondensa- ogrzewanie pomieszczeń o dużej kubaturze wspomaganie wentylacji pomieszczeń użytkowych. sowany do takiej opcji. We wszystkich typoszeregach grzejników ściennych REGULLUS oraz SOLLARIUS, ze względu na fabryczne długości wentylatorów, oferta ograniczona jest do czterech długości grzejników: 60, 100, 140 i 180 cm. Grzejnik E-VENT, widok od dołu REGULUS-system ul. Dworkowa 2, 43-300 Bielsko-Biała tel./fax 33 812 36 69, 33 496 99 99 e-mail: [email protected] www.regulus.com.pl 19 Poradnik Eksperta mgr inż. Jerzy Kosieradzki DLACZEGO ZAWORY GRZEJNIKOWE STUKAJĄ Fot. Zehnder Stukające grzejniki w instalacji c.o. to częsty problem w domach wielorodzinnych. Dźwięki przypominające stukanie grzejników powoduje zła regulacja ciśnienia w instalacji centralnego ogrzewania. Aby wyjaśnić przyczyny tego zjawiska, trzeba przeanalizować mechanizm jego powstawania. Z a poziom ciśnienia w instalacji odpowiada pompa obiegowa c.o., która porusza wodę, aby mogła ona dopłynąć z kotła do grzejników i wrócić do kotła. Po drodze woda musi pokonać opory wszystkich elementów regulacyjnych, takich np. jak zawory termostatyczne przy grzejnikach. Jeżeli instalacja c.o. dostarcza także ciepłą wodę do wymienników, to opór przepływu przez wężownicę także musi być uwzględniony w bilansie ciśnienia. 20 Poradnik Eksperta Woda dostarczająca ciepło do pomieszczenia trafia na otwarty zawór grzejnikowy. Gdy temperatura w otoczeniu głowicy termostatycznej zrówna się z temperaturą nastawioną na głowicy, grzybek zaworu jest dociskany do gniazda – aż do momentu jego zamknięcia. W ten sposób grzybek zaczyna „dławić” przepływ wody przez grzejnik. Jeżeli dzieje się tak z jednym lub kilkoma zaworami (w dużej instalacji), to nadmiar ciśnienia w instalacji c.o. nie jest groźny. Zamknięcie jednak większej liczby zaworów, np. na noc, powoduje wzrost ciśnienia w instalacji. A brak odpowiedniego urządzenia, które to ciśnienie „przydławi”, sprawia, że zaczyna ono działać na grzybek od strony gniazda. Jeśli wartość ciśnienia jest na tyle duża, że sprężyna dociskająca grzybek nie może go „utrzymać”, grzybek się otwiera i „upuszcza” trochę wody. Dzięki temu ciśnienie na chwilę spada i sprężyna znowu dociska grzybek do gniazda. Towarzyszy zaś temu charakterystyczne stuknięcie. Ciśnienie ponownie rośnie i historia się powtarza, wywołując przy tym serię nieprzyjemnych (zwłaszcza w nocy, gdy wokół jest cisza) stuków. Czy można coś zrobić, aby stuki ustały? Otworzyć całkowicie zawór, zakładając, że lepiej mieć za gorąco, niż nie spać z powodu hałasujących grzejników? Problem ten można rozwiązać inaczej. Prawidłowo zaprojektowana i wykonana instalacja centralnego ogrzewania ma przede wszystkim precyzyjny otwór dla najmniejszych dobrze dobraną pompę obiegotolerancji przepływu wą, która daje tyle ciśnienia, ile w instalacji jest potrzebne. Na rynku są pompy z regulacją obrogrzybek regulacyjny tów i wydajności. Przy pompach do optymalnego ograniczenia przepływu tradycyjnych stosuje się odpowiednie zawory podpionowe, które utrzymują stałe ciśnienie głowica w pionach, nie dopuszczając do termostatyczna jego wzrostu przed grzejnikiem. W instalacjach, które nie mają takich zaworów, bardzo prostym i skutecznym rozwiązaniem jest wmontowanie za pompą zaworu grzybek regulacyjny upustowego, łączącego zasilenie z powrotem. Przy normalnej pracy instalacji zawór ten jest zamknięty, a otwiera się tylko wtedy, gdy zawór ciśnienie w instalacji wzrasta potermostatyczny nad to, które jest dopuszczalne. korpus z brązu odpornego na korozję Jak widać, na wszystko jest sposób. Na stukanie zaworów grzejPrzekrój głowicy i zaworu termostatycznego Rys. Heimeier nikowych także. 21 Poradnik Eksperta Mariusz Klim CO WARTO WIEDZIEĆ O GRZEJNIKACH KANAŁOWYCH Fot. Jaga Fot. Jaga Podpowiadamy, na co zwrócić uwagę wybierając grzejnik kanałowy. Czy ważniejsza jest konstrukcja wymiennika, stabilność koryta czy efektywność wentylatorów? G rzejniki kanałowe są efektywnym sposobem ogrzewania miejsc przy drzwiach balkonowych i tarasowych oraz oknach sięgających podłogi. Grzejnik kanałowy zamontowany w pobliżu dużego przeszklenia tworzy barierę dla przenikającego przez szyby chłodu. Ponadto grzejniki kanałowe, wyrównując temperaturę przy szkle, mogą zapobiegać roszeniu się szyb. Nie bez znaczenia jest też kwestia estetyki – urządzenie dyskretnie schowane w podłodze można dopasować do każdego stylu wyposażenia wnętrza, ponieważ jedynym śladem obecności grzejnika w pomieszczeniu jest metalowa lub drewniana kratka. Kolejną zaletą jest komfort cieplny, jaki uzyskuje się dzięki zastosowaniu grzejnika kanałowego, wytwarza on bowiem ciepło na zasadzie konwekcji – powietrze wydobywające się z grzejnika odpychane jest od szyby przez masę chłodnego powietrza spływającego w dół i rozchodzi się po pomieszczeniu. 22 Poradnik Eksperta Dzięki temu wnętrze nagrzewa się bardziej równomiernie niż w przypadku zastosowania grzejników radiacyjnych. WYMIENNIK CIEPŁA – SERCE GRZEJNIKA Elementem grzejnym w grzejniku kanałowym jest konwektorowy wymiennik ciepła. Wykonany jest on najczęściej z miedzianych rurek, na których zamocowane są aluminiowe lamele. Ważne jest, aby lamele były trwale przymocowane, pozwala to bowiem uniknąć hałasów, które mogą występować podczas uruchamiania się grzejnika (charakterystyczne cykanie). Rozmieszczenie miedzianych rurek oraz wielkość odstępów między lamelami wymiennika mają wpływ na wydajność grzejnika kanałowego. Znaczenie ma też forma lameli, na przykład pofalowanie lameli zwiększa powierzchnię grzewczą, a co za tym idzie pozwala na uzyskanie optymalnej wydajności grzejnika. Bardziej zaawansowane grzejniki wyposażone są też w kolektor przyłączeniowy z komorą ułatwiającą odpowietrzanie. Z użytkowego punktu widzenia ważne jest także to, aby wymiennik był pomalowany odpowiednim lakierem. Miedź i aluminium, z których najczęściej wykonywane są wymienniki ciepła grzejników kanałowych, to materiały o porowatej strukturze powierzchni, do których łatwo przywiera kurz. Kurz, oprócz tego, że jest nieestetyczny i trudny do usunięcia z nierównej powierzchni, to podczas wygrzewania się na wymienniku może wydzielać szkodliwe substancje. Pomalowanie wymiennika odpowiednim lakierem o gładkiej powierzchni powoduje, że kurz nie przywiera tak łatwo do jego elementów, co pozwala na łatwiejsze utrzymanie wymiennika w czystości. Wymiennik – serce grzejnika – jest w jego konstrukcji najważniejszym elementem. Warto więc zadbać, aby był jak najdłużej sprawny. Tylko doświadczeni, renomowani producenci oferują właściwie zaprojektowane wymienniki, które są efektem szczegółowych badań i obliczeń. KANAŁ, WANNA LUB KORYTO Wymiennik umieszczany jest w specjalnym kanale, zwanym też wanną lub korytem. Wanny – zależnie od modelu grzejnika i oferty producenta – wykonane są zwykle ze stali ocynkowanej lub poliestru. Należy zawsze zwrócić uwagę, czy koryto nie jest zbyt wiotkie oraz czy blacha jest odpowiednio gruba. Wiotkie koryta wykonane z cienkiej blachy utrudniają stabilne zamontowanie grzejnika. Podczas montażu grzejnika kanałowego warto zwrócić uwagę, aby wnętrze koryta nie zostało zabrudzone wylewką, pyłem budowlanym, resztkami zaprawy itp. Niektórzy producenci oferują grzejniki z podwójnym korytem, co znacznie ułatwia pracę instalatorowi. Z użytkowego punktu widzenia ważne jest to, aby koryto było polakierowane na taki sam kolor jak wymiennik. Dzięki temu zabiegowi grzejnik kanałowy widziany z góry będzie bardziej estetyczny. KRATKI MASKUJĄCE Dyskretna obecność – to jedna z głównych zalet grzejnika kanałowego, ceniona zarówno przez projektantów wnętrz, jak i użytkowników. Jedynym śladem obecności grzejnika kana23 Poradnik Eksperta Fot. Jaga Fot. Regulus-system łowego w pomieszczeniu jest kratka przykrywająca wymiennik, określana również mianem podestu, grilla lub rusztu. Do wyboru są kratki sztywne oraz zwijane, wykonane z aluminium, stali oraz różnych gatunków drewna. Każdy rodzaj kratki ma swoje zalety, jednak wspólnym elementem, na który warto zwrócić uwagę podczas ich wyboru, jest to, czy kratka leży stabilnie na grzejniku i nie ugina się pod stojącym na niej człowiekiem. To ważne, ponieważ grzejniki kanałowe zwykle montowane są w przejściu na balkon czy taras, więc muszą wytrzymywać duże obciążenia. Ważne jest także to, aby jak najlepiej dopasować kratkę do podłogi, to znaczy, aby była jak najmniej widoczna. Wygodnym rozwiązaniem są specjalne osłony grzejników kanałowych stosowane poza sezonem grzewczym. Osłona, zakładana na grzejnik zamiast kratki, ma za zadanie ochronić wymiennik i wannę przed kurzem i brudem. RODZAJE GRZEJNIKÓW KANAŁOWYCH Dostępne są dwa rodzaje grzejników kanałowych: z konwekcją naturalną oraz wymuszoną. W pierwszym przypadku działanie konwektora oparte jest na naturalnej cyrkulacji powietrza, natomiast w przypadku konwekcji wymuszonej dynamika przepływu powietrza zwiększana jest dzięki specjalnym wentylatorom. W momencie, kiedy temperatura powietrza spada poniżej ustawionej na sterowniku, wentylator zostaje uruchomiony, a gdy zadana temperatura zostanie osiągnięta – przestaje pracować. Ogrzewanie z konwekcją wymuszoną zwiększa wydajność konwektorów, dzięki czemu nie ma konieczności stosowania głębokich koryt. Co ważne, ma też wpływ na ograniczenie gabarytów grzejnika. Jeśli bowiem zastosujemy grzejnik doładowany, to będzie on mniejszy niż grzejnik bez doładowania. Warto też zwrócić uwagę, że grzejnik z doładowaniem, nawet o najlepszych parametrach akustycznych, może stwarzać pewną niedogodność, jeśli zamontowany zostanie np. w sypialni. Pomimo że producenci deklarują pracę wentylatorów nawet na poziomie 25 decybeli, to brak tła akustycznego (hałas generowany przez inne urządzenia niż badane) sprawi, że osoby wrażliwe na hałas będą odczuwały pewien dyskomfort. Nie będzie tak, jeśli grzejnik 24 Poradnik Eksperta z wentylatorem zostanie zamontowany w miejscach, takich jak salon, gdzie tło akustyczne jest znacznie wyższe. Warto zwrócić również uwagę na to, czy wentylator jest energooszczędny. NISKA TEMPERATURA ZASILANIA Coraz więcej osób decyduje się na montaż instalacji z użyciem kotła kondensacyjnego lub pompy ciepła. Specyfiką takiej instalacji jest niska temperatura zasilania grzejników. Stwarza to szereg niedogodności związanych z wielkością grzejników, które przy doborze w takich warunkach osiągają znacznie większe rozmiary. Stosowanie grzejników kanałowych w instalacji niskotemperaturowej budzi więc na rynku skrajne opinie. Jedni twierdzą, że ten typ grzejników nie nadaje się do współpracy z pompą ciepła, inni – wręcz przeciwnie. Wydaje się, że jedynym sensownym rozwiązaniem, które pozwoli uzyskać pożądaną wydajność w tym układzie, jest zastosowanie grzejników kanałowych z doładowaniem. WIĘCEJ FUNKCJI GRZEJNIKA Ze względu na coraz większe zainteresowanie grzejnikami kanałowymi wśród właścicieli domów, producenci dokładają starań, aby były one jak najbardziej atrakcyjne pod względem użytkowym. Intensywnie pracują nad technologiami zwiększającymi moc i wydajność grzejników, poprawiają komfort ich użytkowania oraz zwiększają zakres zastosowania o nowe funkcje, na przykład chłodzenia i wentylacji. Aby grzejnik mógł spełniać funkcję klimatyzatora, musi zostać technologicznie przygotowany do pracy w instalacji dwururowej i konstrukcyjnie przystosowany również do współpracy z systemem chłodzenia opartym o agregat wody lodowej. Zimą wymiennik ciepła może być zasilany gorącą wodą z systemu grzewczego, zaś latem zimną wodą z agregatu. Wystarczy przełączyć grzejnik na odpowiedni system i zaprogramować optymalny tryb działania. Niektóre grzejniki kanałowe można również zamówić ze specjalnym otworem w kanale, przez który nawiewane będzie świeże powietrze z zewnątrz budynku. Dzięki temu grzejnik może nie tylko ogrzewać, ale także częściowo wentylować pomieszczenie, w którym jest zamontowany. PRODUCENCI I DYSTRYBUTORZY GRZEJNIKÓW KANAŁOWYCH Fot. Jaga Jaga, www.jaga.com.pl Kampmann, www.kampmann.pl Purmo, www.purmo.pl Regulus-system, www.regulus.com.pl TechnikaDesign.pl, www.technikadesign.pl Vasco, www.vascoart.pl Verano, www.verano-konwektor.pl Zehnder, www.zehnder.pl 25 Poradnik Eksperta PORADY EKSPERTÓW Dariusz Majchrzak, Jaga Polska JAK DZIAŁA GRZEJNIK KANAŁOWY? Grzejniki kanałowe są bardzo dobrym rozwiązaniem ogrzewania pomieszczeń z przeszkleniami do podłogi, ponieważ skutecznie niwelują straty ciepła wywołane przez szyby o dużej powierzchni. Urządzenia tego typu mogą działać tylko na zasadzie konwekcji. Inny rodzaj grzejnika wbudowany w koryto kanału nie spełni swojej funkcji, ponieważ konstrukcja tego typu obudowy wymaga oddawania ciepła do góry. Według badań termowizyjnych, przeprowadzonych przez Jagę w swoich laboratoriach, ruch ciepłego powietrza wydobywającego się z grzejnika kanałowego nie odbywa się w kierunku szyby. Urządzenie takie jednocześnie wciąga chłód z szyby oraz chłodniejsze powietrze oscylujące w dolnych partiach pomieszczenia. Ogrzane powietrze wyrzucane jest przez kratkę do góry i spychane do pomieszczenia, po czym opada w kierunku podłogi, by znów zostać zassane do kanału. Taka cyrkulacja powoduje, że pomieszczenie jest równomiernie ogrzane, a szyby nie parują. Aby zjawisko konwekcji zachodziło poprawnie, należy zadbać o odpowiednio wysoki komin konwekcyjny, którym w przypadku grzejników kanałowych będzie obudowa grzejnika, czyli kanał. W klasycznej wersji grzejników kanałowych firma Jaga proponuje kanały o głębokości od 50 do 72 cm. Jeśli jednak nie mamy możliwości wykonania głębokiego kanału, do dyspozycji są inne modele grzejników, które można zamontować w znacznie płytszym kanale (nawet 6 cm). Wydajność grzejników kanałowych Jaga można też zwiększyć za pomocą nowatorskiego systemu Dynamic Boost Effect. Jednostka DBE złożona z wysokiej klasy wentylatorów, montowana jest bezpośrednio na wymienniku ciepła. Gdy czujnik wykryje, że temperatura w pomieszczeniu jest zbyt niska, uruchamiane są wentylatory, które nadmuchując ciepłe powietrze, zwiększają wydajność grzejnika. W przypadku pracy grzejników kanałowych istotną kwestią jest też konstrukcja elementów grzejnych. Wymienniki o małej pojemności wodnej Low H2O stosowane przez firmę Jaga to urządzenia charakteryzujące się wysoką wydajnością i szybkością reakcji. Wpływają na to zarówno materiały, z jakich wykonywane są wymienniki, jak i ich konstrukcja. Kinga Królikowska-Sulisz, TechnikaDesign.pl JAK DOBRAĆ KRATKĘ DO KAŻDEGO RODZAJU PODŁOGI? Producenci grzejników kanałowych wprowadzają coraz nowsze i bardziej oryginalne wykończenia kratek grzejników kanałowych. Poza popularnym aluminium, dębem czy bukiem, na rynku są również kratki z drewna egzotycznego (tek czy merbau), albo też lakierowane wersje kratek aluminiowych. Doskonałym przykładem na oryginalne rozwiązania wykończenia grzejników kanałowych jest kratka Kameleon firmy Möhlenhoff, dostępna w ofercie TechnikaDesign.pl. Niemiecki producent kanałów wykonuje na kratkach wzór, który jest ciągłością deseniu, jaki zdobi podłogę. Na podstawie zdjęcia podłogi przesłanego do producenta, jest on w stanie wykonać kratki imitujące np. marmur, którego żyłki będą idealnie zgrane ze wzorem na podłodze. Dzięki temu można idealnie dopasować kratki do wykańczanego lub remontowanego wnętrza. 26 Poradnik Eksperta – ARTYKUŁ SPONSOROWANY OGRZEWANIE REGULUS-system CANAL – przestrzeń nieograniczona Rosnące wymagania użytkowników wobec systemów grzewczych powodują, że grzejnik jest traktowany na równi z innymi elementami wyposażenia wnętrza, powinien się więc komponować stylistycznie z otoczeniem. Użytkownicy oczekują także jego dynamicznej i precyzyjnej pracy, przy zachowaniu możliwie najniższych kosztów ogrzewania i wysokiej jakości – grzejnik to wszak zakup na lata. Produkty REGULUS-system CANAL spełniają wszystkie te wymagania, są również znakomicie dostosowane do aktualnych trendów, dostępne finansowo i łatwe do zastosowania zarówno w obiektach nowych, jak i remontowanych. Dyskretny system Ogrzewanie podłogowe kanałowe REGULUS-system CANAL składa się z miedziano-aluminiowego grzejnika, wanny z blachy ocynkowanej malowanej proszkowo oraz podestu. Wanna zabudowana jest w kanale w posadzce, wewnątrz niej umieszczony jest grzejnik oraz często także wentylator wspomagający jego pracę i zapewniający właściwą dynamikę precyzyjnie sterowanego procesu grzania. Kanał grzewczy przykryty jest ażurowym 28 – drewnianym lub metalowym – podestem. Jest on jedynym widocznym elementem zgranym z otaczającą go podłogą. Uniwersalne zastosowanie System ogrzewania kanałowego najczęściej montuje się wzdłuż dużych przeszkleń. Działa jak kurtyna z ciepłego powietrza, chroni okno przed zaparowaniem i napływem zimnego powietrza. Grzejniki kanałowe mogą ogrzewać pomieszczenia samodzielnie lub pełnić Poradnik Eksperta – ARTYKUŁ SPONSOROWANY funkcję ogrzewania wspomagającego. Znajdują także zastosowanie jako tzw. ogrzewanie strefowe – odpowiednio rozmieszczone i dobrane zestawy kanałowe dzielą przestrzeń na strefy o różnym stopniu nagrzania. Można je zamontować wszędzie, w posadzce na gruncie, a także w stropie między kondygnacjami, w posadzce o każdym rodzaju pokrycia (parkiet, deski, panele, ceramika, wykładzina dywanowa, laminat). Oszczędność energii Grzejnik kanałowy REGULUS-system CANAL cechuje mała pojemność wodna i duża dynamika grzania – bardzo szybko się nagrzewa i szybko stygnie. Dzięki temu jest łatwy do sterowania. Dzięki dynamiczności pracy oszczędność energii jest oczywista – grzejnik niewielkim początkowym wydatkiem energii szybko dostarcza ciepło, tyle ile potrzeba do osiągnięcia i utrzymania zadanej temperatury. Powyższe parametry sprawiają, że jest to produkt możliwy do zastosowania w dowol- nej instalacji c.o. Precyzja grzania sprzyja uzyskaniu wysokiego komfortu cieplnego. Estetyka Ogrzewanie podłogowe kanałowe pozwala zaoszczędzić miejsce, które do tej pory zajmowały grzejniki ścienne, a atrakcyjne wzornictwo ażurowych podestów doskonale komponuje się zarówno z otoczeniem o nowoczesnej, jak i klasycznej stylistyce. We wnętrzach o skomplikowanym kształcie świetnie sprawdzają się krótkie zestawy z wentylatorem, które zdecydowanie łatwiej rozmieścić. Po sezonie grzewczym warto zamontować podest posezonowy, wstawiany w miejsce podestu ażurowego. Chroni on grzejnik kanałowy przed zabrudzeniem, a przy tym znakomicie maskuje kanał grzewczy. REGULUS-system ul. Dworkowa 2, 43-300 Bielsko-Biała tel./fax 33 812 36 69, 33 496 99 99 e-mail: [email protected] www.regulus.com.pl 29 Poradnik Eksperta Krystyna Stankiewicz GRZEJĄ, ZDOBIĄ, INTRYGUJĄ Fot. Jaga Podstawowym zadaniem grzejników dekoracyjnych jest wprawdzie dostarczanie ciepła, ale ze względu na efektowną, często bardzo wyszukaną, formę pełnią one również funkcję dekoracyjną. Można na nich pisać, przeglądać się w nich, wieszać ubrania, a nawet siedzieć. G rzejniki dekoracyjne zasilane z instalacji c.o. pojawiły się najpierw w łazienkach, gdzie – oprócz ogrzewania – służyły także do suszenia ręczników i odzieży. Z czasem zaczęto produkować tak atrakcyjne ich wzory, że grzejniki przekroczyły próg łazienki i znalazły swoje miejsce w holu, kuchni, a nawet w salonie. Asortyment i różnorodność form grzejników dekoracyjnych stale się powiększa, ponieważ producenci wciąż wprowadzają nowe ich wzory i kolory, inspirowane współczesnymi trendami wnętrzarskiej mody. A wzory tych najdroższych powstają często w pracowniach znanych designerów. Nic więc dziwnego, że przypominają one atrakcyjny mebel, który może być ozdobą najbardziej wyszukanego wnętrza. Są też takie grzejniki, które wyeksponowane w dowolnym miejscu ściany, kojarzą się raczej z abstrakcyjną rzeźbą lub obrazem, a nie z urządzeniem grzewczym. 30 Poradnik Eksperta Efekt dekoracyjny zależy od zestawienia kolorów ściany i grzejnika, które albo będą ze sobą zdecydowanie kontrastowały, albo też różniły się jedynie intensywnością odcieni. Grzejniki dekoracyjne produkuje się przeważnie z wysokogatunkowej stali. Ich powierzchnię pokrywa się farbami proszkowymi, utwardzonymi w wysokiej temperaturze. Dzięki temu uzyskuje się gładkie powłoki, łatwe do utrzymania w czystości. Oferowane są również grzejniki, w których zastosowano nietypowe materiały, np. beton, granulat czy naturalny kamień, a także hartowane szkło. Fot. Fondital Fot. Instal-Projekt Fot. Instal-Projekt Fot. Instal-Projekt 31 Poradnik Eksperta Fot. Jaga Fot. Jaga Fot. Runtal/TechnikaDesign.pl 32 Poradnik Eksperta Wiktor Janecki JAK OGRZAĆ ŁAZIENKĘ Fot. Runtal/TechnikaDesign.pl Łazienka powinna zapewniać poczucie komfortu i umożliwić zrelaksowanie się. Musi więc być nie tylko ładnie i modnie wyposażona, ale też mieć skuteczną wentylację oraz komfortowe ogrzewanie. Możemy to osiągnąć w każdej łazience – zarówno w dużym, przestronnym salonie kąpielowym, jak i w małym, kameralnym pomieszczeniu. Grzejnik łazienkowy Ciepło w łazience zapewniają grzejniki łazienkowe, które pełnią również funkcję dekoracyjną. Do ogrzewania łazienek najczęściej stosowane są grzejniki drabinkowe. Producenci oferują nie tylko proste, lakierowane na biało drabinki, ale też piękne grzejniki dekoracyjne w różnych kolorach i kształtach, pełniące te same funkcje co typowe drabinki. W dużej łazience z oknem, w której grzejnik jest podstawowym źródłem ciepła, powinien być on umieszczony pod oknem, tak aby nie powstały w pomieszczeniu strefy chłodu. 34 Poradnik Eksperta Grzejnik łazienkowy i wodne ogrzewanie podłogowe Obecnie standardem w łazience staje się jednak połączenie dwóch systemów ogrzewania – drabinkowych lub dekoracyjnych grzejników wodnych c.o. oraz ogrzewania płaszczyznowego, czyli podłogowego – wodnego lub elektrycznego. Grzejniki łazienkowe i wodne ogrzewanie podłogowe są przeważnie zasilane z instalacji centralnego ogrzewania. Jednak przez sporą część roku instalacja ta nie pracuje. Co więc zrobić, żeby w łazience zawsze było ciepło? Jest kilka sposobów na uzyskiwanie komfortowej temperatury w łazience niezależnie od działania głównego systemu ogrzewania. Najprostsza metoda to wybór grzejnika łazienkowego z grzałką elektryczną. Zastosowanie grzałki w grzejniku podłączonym do instalacji c.o. wymaga zamontowania na wejściu zaworu zamykającego oraz trójnika. Są jednak pewne Fot. Instal-Projekt Grzejnik z grzałką elektryczną podłączony do instalacji c.o. Fot. Roth System wodnego ogrzewania podłogowego w mokrej zabudowie ograniczenia stosowania takich grzejników. Po pierwsze, nie mogą być one montowane nad wanną, a gniazdo, do którego będzie podłączona grzałka elektryczna, musi mieć uziemienie i być oddalone o minimum 60 cm od źródła wody (wanny, umywalki, prysznica). Zasilanie gniazd wtyczkowych w łazience powinno mieć wyodrębniony obwód w instalacji elektrycznej. W czasie, gdy nie działa centralne ogrzewanie, a jest używane zasilanie elektryczne, należy pamiętać o zamknięciu zaworu na wejściu wody do grzejnika. W przeciwnym razie woda ogrzewana w grzejniku ucieknie do instalacji c.o. Nie wolno jednak podczas pracy grzałki elektrycznej zamykać zaworu na wyjściu wody z grzejnika ze względu na wzrost objętości wody pod wpływem temperatury. Moc grzałki powinna być niższa od mocy grzejnika o kilka procent, aby zagwarantować właściwą pracę elementu grzejnego. Grzejnik łazienkowy z grzałką może być też używany jako grzejnik elektryczny nie podłączony do instalacji c.o. Wówczas jest on napełniany specjalnym płynem lub olejem. Grzejnik łazienkowy i elektryczne ogrzewanie podłogowe Innym sposobem na uzyskanie całorocznego komfortu cieplnego w łazience jest zastosowanie podłogowego ogrzewania elektrycznego. Elektryczne ogrzewanie podłogowe zapewnia efekt 35 Poradnik Eksperta Fot. Luxbud Elektryczna mata grzejna – zestaw do samodzielnego montażu Fot. Elektra Mata grzejna pod panele i deski warstwowe: 1 – przewód grzejny, 2 – siatka z włókna szklanego, 3 – „zimne złącze” (mufa) łączące przewód grzejny z przewodem zasilającym, 4 – przewód zasilający z ekranem, 5 – folia aluminiowa – ekran Fot. Elektra Elektryczne ogrzewanie podłogowe z przykładowym umiejscowieniem regulatora temperatury 36 ciepłej podłogi, który jest bardzo pożądany w łazience. Dodatkowym atutem jest fakt, że możemy używać tego ogrzewania w wybranym przez nas czasie. Sterownik może włączać ogrzewanie np. tylko rano i wieczorem. W pozostałym czasie ogrzewanie nie działa, a my nie zużywamy niepotrzebnie energii. Pracę ogrzewania reguluje termostat, który zapewnia osiągnięcie zadanej temperatury i nie dopuszcza do przegrzania, czyli do niepotrzebnego zużycia energii. Koszt wykonania elektrycznego ogrzewania podłogowego w łazience nie jest wysoki, a koszty eksploatacyjne można kontrolować i optymalizować dzięki sterownikom. Pożądana temperatura podłogi w łazience z zainstalowanym ogrzewaniem podłogowym wynosi 29–30°C (nie powinna przekraczać 34–35°C). Wyższa temperatura jest uciążliwa dla użytkowników i pociąga za sobą niepotrzebne zużycie energii. Chcąc uzyskać komfortową temperaturę o konkretnej porze lub godzinie, ogrzewanie podłogowe musi zacząć działać z określonym wyprzedzeniem, gdyż ma ono pewną bezwładność. Między innymi z tego powodu montuje się sterowniki. Na przykład regulator z programatorem dobowym i tygodniowym pozwoli na samoczynne załączenie systemu i uzyskanie efektu ciepłej podłogi tylko w czasie ściśle określonym (np. tylko rano i wieczorem na czas kąpieli). Regulator sterujący pracą instalacji w łazience powinien mieć też czujnik podłogowy – pozwala on na utrzymanie pożądanej temperatury podłogi i unikanie jej przegrzania. Ze względów bezpieczeństwa regulator należy umieścić na zewnątrz – na ścianie przy wejściu do łazienki. Są także regulatory o stopniu ochrony przeciwporażeniowej umożliwiającym ich montaż w łazienkach. ! • • • • • • Poradnik Eksperta Waldemar Joniec CO WARTO WIEDZIEĆ O OGRZEWANIU PODŁOGOWYM Fot. Devi Ogrzewanie płaszczyznowe, a zwłaszcza podłogowe, uważane jest za najkorzystniejszy dla człowieka system ogrzewania, uwzględniający fizjologiczny rozkład temperatury ciała. Pozwala ono także obniżyć o około 2°C temperaturę w pomieszczeniu przy zachowaniu poczucia komfortu cieplnego, a to oznacza, że odczuwamy przyjemne ciepło już przy 20, a nie przy 22°C, jak przy ogrzewaniu grzejnikowym. Między innymi z tego powodu ogrzewanie podłogowe instalowane jest w naszych domach coraz częściej i to nie tylko w łazience, ale także w innych pomieszczeniach. 38 Poradnik Eksperta Zalety ogrzewania podłogowego Najważniejsze zalety ogrzewania podłogowego związane są z ogrzewaniem niskotemperaturowym. Temperatura wody zasilającej grzejniki podłogowe jest znacznie niższa niż w tradycyjnych instalacjach (przeważnie nie przekracza 45°C), a to pozwala na efektywne zasilanie instalacji c.o. kotłem kondensacyjnym (wyższa sprawność niż zwykłych kotłów gazowych i olejowych) oraz wykorzystanie pomp ciepła i wspomaganie tych źródeł zasilania instalacji kolektorem słonecznym. Takie rozwiązania dają możliwość racjonalnego gospodarowania energią na ogrzewanie i tym samym mniejsze jej zużycie. Zaletą ogrzewania podłogowego jest też inne odczuwanie ciepła – przedostaje się ono bowiem do pomieszczenia od dołu dużą powierzchnią podłogi i daje poczucie komfortu przy niższej o około 2°C temperaturze, co pozwala dodatkowo zaoszczędzić w wydatkach na energię. Mała różnica temperatur podłogi i powietrza w pomieszczeniu nie powoduje jego silnej cyrkulacji, dlatego w pomieszczeniu z ogrzewaniem podłogowym nie unosi się tak kurz, jak w pomieszczeniach z ogrzewaniem grzejnikowym. Przy tradycyjnym centralnym ogrzewaniu, z grzejnikami umieszczonymi przy oknie, temperatura przy podłodze jest najniższa (możemy nawet odczuwać chłód w stopach), a pod sufitem najwyższa. W pomieszczeniach z ogrzewaniem podłogowym natomiast najcieplejsza jest podłoga, wyżej zaś temperatura jest niższa. Dobra instalacja – z prawidłowym doborem mocy i odpowiednim sterowaniem – powinna zapewnić temperaturę nie wyższą niż 20°C na wysokości od 1 do 2 m. Zalecana temperatura podłogi wynosi 26°C i nie powinna przekraczać 29°C. Przekroczenie tej temperatury niekorzystnie wpływa na samopoczucie i pogarsza warunki komfortu cieplnego. W łazienkach i pasach przyokiennych dopuszcza się nieco wyższą temperaturę powierzchni, około 29–35°C. Ważny projekt i wykonanie Wybierając ten sposób ogrzewania, należy pamiętać o konieczności sporządzenia starannego projektu i bardzo dokładnego wykonania prac montażowych, gdyż po zainstalowaniu ogrzewania podłogowego nie ma praktycznie żadnej możliwości jego poprawienia lub ulepszenia, gdyż wymagałoby to burzenia podłóg, izolacji i wiązałoby się z dużymi kosztami. Prace projektowe i montażowe należy powierzyć sprawdzonej, wyspecjalizowanej firmie, która będzie używała tylko markowych produktów. Instalacja wykonana na podstawie poprawnego projektu będzie tańsza nie tylko w inwestycji, ale także w eksploatacji. Powinna być dokładnie wyregulowana hydraulicznie za pomocą specjalistycznych programów komputerowych, tak aby pracowała bezawaryjnie i była dopasowana do aktualnych potrzeb pogodowych. Ważne jest też precyzyjne wyliczenie zapotrzebowania na moc cieplną dla każdego pomieszczenia, aby zapewnić komfort cieplny w każdym z nich i dokładnie dopasować instalację do indywidualnych potrzeb danego budynku oraz jego mieszkańców. Elektryczne ogrzewanie podłogowe Eksperci prognozują, że wykorzystanie energii elektrycznej do ogrzewania domów mieszkalnych będzie cały czas rosło, z jednej strony ze względu na coraz częstsze wykorzystanie pomp ciepła zasilanych energią elektryczną, mat lub przewodów grzejnych, z drugiej zaś 39 Poradnik Eksperta Fot. Raychem z powodu konieczności budowy rozproszonych systemów energetycznych wykorzystujących źródła odnawialne, jak np. ogniwa fotowoltaiczne, generatory wiatrowe czy nawet małą energetykę wodną. Ze względu na koszty eksploatacyjne, elektryczne ogrzewanie podłogowe nie było dotychczas stosowane jako ogrzewanie podstawowe, lecz jako wspomagające – w łazience, kuchni, czy salonie. Było też alternatywą dla ogrzewania wodnego w modernizowanych budynkach i na piętrach z lekkim stropem, gdyż wodne ogrzewanie podłogowe wymaga grubszych oraz cięższych izolacji oraz wylewek, a tym samym wytrzymałych stropów. Obecnie sytuacja ta jest inna, ponieważ współcześnie projektowane i budowane domy jednorodzinne potrzebują wielokrotnie mniej energii na cele grzewcze niż budynki starsze. Nowoczesny budynek niskoenergetyczny lub, co będzie wymagane w najbliższej przyszłości, prawie zeroenergetyczny, może potrzebować na ogrzewanie jedynie od 30 do nawet 10% energii z tego co obecnie jest standardem. O ile zatem elektryczne ogrzewanie standardowego domu jednorodzinnego kosztowałoby w sezonie np. 10 000 zł, to 30% czy 10% z tej sumy daje już tylko 3 lub 1 tys. zł. Takie koszty z pewnością nie doprowadzą do ruiny rodzinnego budżetu. Tak niskie koszty eksploatacji są wielką pokusą. Nie ma jednak nic za darmo. Mniejsze koszty eksploatacyjne wymagają bowiem większego wkładu inwestycyjnego – lepszych konstrukcji, izolacji, okien, staranniejszego montażu, droższych urządzeń itd. Coraz więcej jest w Polsce inwestorów, którzy podejmują te wyzwania i decydują się na nowatorskie, czasami wręcz eksperymentalne projekty. Koszty wykonania instalacji elektrycznego ogrzewania podłogowego są niższe niż wodnego – nie ma bowiem potrzeby montowania chociażby urządzenia dostarczającego energię do instalacji, np. kotła czy pompy ciepła. Jednak nie w każdym budynku może ono stanowić główny system ogrzewania. Decyzja o jego montażu, jako podstawowego systemu ogrzewania, musi być starannie przemyślana już na początkowym etapie prac. Architekt i konstruktor Mata grzejna 40 Poradnik Eksperta muszą bowiem odpowiednio dobrać konstrukcję, przegrody, izolacje itd., a nawet system wentylacji takiego budynku. Elektryczne ogrzewanie podłogowe, tak jak ogrzewanie wodne, zapewnia efekt ciepłej podłogi i poczucie komfortu w niższej temperaturze. Ogrzewaniem elektrycznym łatwiej jest sterować i sterownik może włączać ogrzewanie w ściśle zaplanowanym czasie lub elastycznie reagować na zmiany zapotrzebowania na ciepło i korzystać z energii wtedy, gdy jest ona w tańszej taryfie nocnej, lub gdy jest produkowana z własnego źródła – ogniw fotowoltaicznych lub generatora wiatrowego. Elektryczne ogrzewanie podłogowe w łazience Fot. Raychem Instalując ten rodzaj ogrzewania w łazience, należy przestrzegać kilku fundamentalnych zasad. Pożądana temperatura podłogi w łazience z zainstalowanym ogrzewaniem podłogowym powinna wynosić 29–30°C i nie przekraczać 34–35°C. Wyższa temperatura jest uciążliwa dla użytkowników i pociąga za sobą niepotrzebne zużycie energii. Chcąc uzyskać komfortową temperaturę o konkretnej porze lub godzinie, ogrzewanie podłogowe musi zacząć działać z pewnym wyprzedzeniem, gdyż ma ono pewną bezwładność. Między innymi z tego powodu montuje się sterowniki. Na przykład regulator z programatorem dobowym i tygodniowym pozwoli na samoczynne załączenie systemu i uzyskanie efektu ciepłej podłogi tylko w czasie ściśle określonym (np. tylko rano i wieczorem na czas kąpieli). Regulator sterujący pracą instalacji w łazience powinien mieć też czujnik podłogowy – pozwala on na utrzymanie pożądanej temperatury podłogi i unikanie jej przegrzania. Ze względów bezpieczeństwa regulator należy umieścić na zewnątrz – na ścianie przy wejściu do łazienki. Są także regulatory o stopniu ochrony przeciwporażeniowej umożliwiającym ich montaż w łazienkach. Maty lub przewody grzejne Do budowy instalacji elektrycznego ogrzewania podłogowego stosuje się elektryczne przewody grzejne oraz maty grzejne. Ze względu na niewielką grubość rozwiązania te są polecane zwłaszcza przy renowacji pomieszczeń. Przewody mają moc od 10 do 20 W/m.b. Ich grubość wynosi 3–7 mm. Samoregulujące przewody grzejne do ogrzewania podłogowe- Przewody grzejne 41 Poradnik Eksperta Fot. Raychem go przeznaczone są do instalacji w miejscach, gdzie możliwe jest tylko niewielkie podwyższenie podłogi. Przewód może być instalowany pod każdym typem posadzki bez ryzyka przegrzania. Natomiast maty mają grubość przewodu od 2,5 do 5 mm i jest on przymocowany do elastycznej siatki. Koniec przewodu grzejnego maty zakończony jest przyłączem zasilającym (tzw. zimnym), który łączy się z instalacją zasilającą. Maty grzejne dostępne są na rynku w formie gotowych do ułożenia zestawów, o różnej mocy. Do łazienek przeznaczone są te w zakresie mocy 100–160 W/m2. Producenci oferują maty grzejne jednostronnie i dwustronnie zasilane. Maty jednostronnie zasilane dzięki swojej budowie są prostsze w układaniu i montażu. Maty mają postać zwojów szerokości od 30 do 50 cm (węższe łatwiej ułożyć w małych łazienkach). Długość maty dobiera się odpowiednio do powierzchni grzejnej podłogi, a moc maty – w zależności od tego, czy będzie to ogrzewanie podstawowe łazienki, czy tylko wspomagające. Przyjmuje się, że optymalna moc dla małych i średnich łazienek, w których instalacja elektryczna wspomaga system ogrzewania lub ma za zadanie zapewnienie komfortu cieplnego poza sezonem grzewczym, powinna wynosić 100 W/m2. Mata ma bowiem za zadanie zapewnić ciepłą podłogę, a powietrze w łazience ma być podgrzane zaledwie o kilka stopni. System ogrzewania podłogowego z samoregulującym przewodem grzejnym 42 Poradnik Eksperta Waldemar Joniec NA CO ZWRÓCIĆ UWAGĘ PRZY WYBORZE PODGRZEWACZA WODY Przepływowy podgrzewacz wody nadumywalkowy Wybierając podgrzewacz do domu lub mieszkania, powinniśmy odpowiedzieć sobie na kilka ważnych pytań: ile osób będzie korzystać jednocześnie z ciepłej wody, z jakich urządzeń (wanna, prysznic, umywalka, zlew) oraz w jakiej odległości urządzenia te znajdują się od podgrzewacza. 44 Fot. Dafi Poradnik Eksperta Podgrzewacze przepływowe i pojemnościowe – czym się różnią? Podgrzewacze przepływowe podgrzewają taką ilość wody, jaka jest niezbędna do zaspokojenia bieżących potrzeb i pracują od chwili otwarcia baterii do czasu zaprzestania czerpania wody, nie magazynują ciepłej wody. Podgrzewacze pojemnościowe przygotowują wodę wcześniej i magazynują ją. Coraz lepsze izolacje termiczne zbiorników ograniczają straty ciepła do minimum, a zastosowanie cyrkulacji gwarantuje ciepłą wodę natychmiast po otwarciu baterii. Wybór zasilania Rodzaj energii wpływa na koszty przygotowania ciepłej wody. Jeśli budynek ma instalację gazową, to warto rozważyć eksploatację urządzeń zasilanych gazem ziemnym. Korzystanie z podgrzewaczy gazowych wymaga zapewnienia odpowiedniej wentylacji pomieszczenia, w którym jest on montowany oraz prawidłowego odprowadzenia spalin – powinniśmy mieć aktualną opinię kominiarską. Aby zapewnić bezpieczeństwo użytkowania, warto zainwestować w urządzenia z zamkniętą komorą spalania. Ich koszt jest co prawda wyższy, ale zapewnia mniejsze zużycie gazu i większe bezpieczeństwo. Wśród podgrzewaczy elektrycznych najpopularniejsze są urządzenia pojemnościowe, ponieważ są tanie, proste i bezpieczne w obsłudze, mogą zasilać kilka punktów poboru ciepłej wody oraz są zasilane energią z instalacji 230 V, a ich pobór mocy nie wpływa zasadniczo na pracę innych urządzeń elektrycznych w mieszkaniu lub w domu. Elektryczne podgrzewacze przepływowe wymagają odpowiedniej do ich mocy instaFot. Junkers lacji elektrycznej i zabezpieczeń. ZainstaloGazowy przepływowy podgrzewacz wody wanie takiego podgrzewacza może oznaczać konieczność zmiany mocy przyłączeniowej w umowie z zakładem energetycznym. ObecPAMI Ę TAJ ! nie standardowo instalacje jednofazowe wyBardzo ważnym czynnikiem wpływającym na konywane są dla mocy do 5 kW (mieszkania), eksploatację podgrzewaczy elektrycznych dużych a trójfazowe do 9 kW (domy jednorodzinne). mocy jest stan techniczny instalacji elektrycznej. Przez moc przyłączeniową należy rozumieć Wymagają one także bardzo starannego przyłączenia i zastosowania obwodów ochronnych. W przypadku maksymalną moc czynną wyrażoną w kilourządzeń trójfazowych, wskazane jest, aby watach (kW) planowaną do pobierania. Aby podłączenia dokonał uprawniony elektryk. Należy określić tę wielkość, należy oszacować, jakie też uzyskać zezwolenie z zakładu energetycznego urządzenia mogą być włączone jednocześnie na zwiększenie mocy przyłączeniowej. i określić ich moc. 45 Poradnik Eksperta Gazowe podgrzewacze przepływowe Tego rodzaju podgrzewacze wody służą do zasilania jednej łazienki wyposażonej w prysznic lub wannę i umywalkę oraz baterii nad zlewem w kuchni. W ich eksploatacji ważna jest odległość urządzenia od punktów poboru wody – powinna być ona jak najmniejsza, wówczas najmniejsze są straty ciepła w przewodach, które powinny być dobrze zaizolowane. Na komfort ich użytkowania wpływa moc i wynikająca z niej wielkość strumienia ciepłej wody oraz rodzaj regulacji jej temperatury. W najprostszych urządzeniach z regulacją ręczną trudno jest utrzymać temperaturę wody na zadanym poziomie – zmienia się ona wraz z natężeniem poboru. Stosowana jest też regulacja podwójna: ręczna i automatyczna. Najwyższy komfort zapewnia regulacja elektroniczna. Pozwala ona na utrzymywanie temperatury wody niezależnie od wielkości przepływu i temperatury wody dopływającej do podgrzewacza. Na rynku dostępne są urządzenia z elektronicznym zapłonem gazu, elektronicznym sterowaniem elementami regulacyjnymi i zabezpieczającymi, a także elektroniczną regulacją temperatury ciepłej wody. Producenci oferują przepływowe podgrzewacze gazowe o mocy od 17 kW wzwyż. Jeśli w łazience nie ma wanny, a tylko prysznic i nie zdarza się, że domownicy jednocześnie korzystają z prysznica, umywalki i zlewu, to zaleca się mniejszą moc podgrzewacza – 17–19 kW. Jeśli podgrzewacz ma dostarczać ciepłą wodę równocześnie do dwóch i więcej odbiorników, to należy wybrać urządzenie o mocy 22–24 kW. Podgrzewacz o mocy 17 kW ma wydatek ciepłej wody o temperaturze powyżej 35°C około 10 l/min, a o mocy 24 kW około 14 l/min. Nowoczesne podgrzewacze wyposażane są w zapłon elektroniczny, co pozwala na wyeliminowanie palącego się przez cały czas płomyka dyżurnego. Bezpieczeństwo użytkowania zapewniają zabezpieczenia urządzeń. Obecnie stosuje się głównie trójstopniowy system zabezpieczeń, który obejmuje: Czujnik ciągu kominowego – montowany na przerywaczu ciągu kominowego; jeśli ciepłe spaliny wpływają do pomieszczenia przez przerywacz ciągu, to następuje podgrzanie czujnika i wyłączenie palnika. Ogranicznik temperatury – czujnik zamontowany na wymienniku ciepła, który wyłącza dopływ gazu do palnika, jeśli zostanie przekroczona temperatura wymiennika ponad dopuszczalną wartość, zapobiega to spaleniu wymiennika, np. gdy nie ma w nim wody. Zabezpieczenie przeciwwypływowe gazu – chroni przed wypływem gazu z urządzenia, gdy nie ma płomienia na palniku. Elektryczne podgrzewacze pojemnościowe Są to urządzenia bardzo popularne, ponieważ mogą być instalowane w każdym pomieszczeniu, w którym jest doprowadzenie energii elektrycznej i wody. Urządzenia o pojemnościach odpowiednich dla średniej wielkości domu jednorodzinnego czy mieszkania wykorzystują grzałki o mocy 1,5–2,5 kW, mogą więc być zasilane praktycznie przez każdą jednofazową instalację elektryczną. Mogą też być stosowane w układach kombinowanych – we współpracy z innymi urządzeniami i można je stosować w instalacjach z dużymi zbiornikami akumulacyjnymi. W tym celu powinny być wyposażone w jedną lub więcej wężownic umożliwiających 46 Poradnik Eksperta ich podłączenie np. do niskotemperaturowego kotła wodnego lub kolektora słonecznego. Na potrzeby domu jednorodzinnego wystarczy podgrzewacz o pojemności od 120 do 300 l (zależnie od liczby mieszkańców i wielkości domu). Przyjmuje się, że dobowe zużycie c.w.u. o temp. 45°C wynosi około 50 l na osobę. Należy jednak pamiętać, że podgrzewacze elektryczne wykorzystywane we współpracy z kotłami wodnymi i/lub kolektorami słonecznymi powinny mieć dużą pojemność, aby zgromadzić zapas ciepłej wody na dłużej. Takie podgrzewacze powinny być też bardzo dobrze zaizolowane Fot. Atlantic i montowane w pozycji pionowej, aby powierzchnia Elektryczny pojemnościowy podgrzewacz wody styku ciepłej i zimnej wody w zasobniku była jak najmniejsza. Jeśli w domu jest licznik dwutaryfowy, podgrzewacze należy wyposażać w zegary elektroniczne sterujące zasilaniem, tak aby zużywały energię tylko w tańszej taryfie. Zużycie energii zależy od ilości zużywanej wody i nastawianej temperatury oraz izolacji zbiornika. Im wyższa temperatura, tym większe straty energii. Należy jednak okresowo podgrzać wodę do maksymalnej temperatury, aby uniemożliwić rozwój w instalacji bakterii Legionella. Przepływowe podgrzewacze elektryczne Zaletą tych urządzeń jest mała masa, niewielkie gabaryty oraz możliwość montażu w miejscu poboru wody. Tego typu podgrzewacze polecane są do domów ogrzewanych energią elektryczną, a także do domków letniskowych. Podgrzewacze tego typu wymagają sprawnej instalacji elektrycznej, zdolnej pracować przy dużych chwilowych obciążeniach. Proces podgrzewania wody jest kontrolowany przez układ automatyki, zapewniający stabilną temperaturę i zabezpieczający przed włączeniem grzałki, gdy nie ma poboru lub wody. Regulacja temperatury może być skokowa lub płynna. Jednak w urządzeniach o małych mocach temperatura może być związana z ilością pobieranej wody – im strumień większy, tym temperatura niższa. W podgrzewaczach o większej mocy, do zasilania wielu punktów poboru, stosuje się płynne sterowanie elektroniczne temperatury wody. Podgrzewacze zasilane prądem jednofazowym to zwykle podgrzewacze jednopunktowe zintegrowane z baterią, które służą głównie do mycia rąk i obsługują tylko jeden kran. Ich wydajność wynosi około 1,5–2 l/min ciepłej wody, a moc waha się od 3,5 do 5 kW. Producenci oferują także jednofazowe podgrzewacze prysznicowe o wydajności 1,5–2 l/min z uszczelnieniem pozwalającym na ich montaż blisko kabiny natryskowej. Oferowane są także podgrzewacze uniwersalne – umywalkowo-prysznicowe. Podgrzewacze zasilane prądem trójfazowym to najczęściej urządzenia o mocy 6–28 kW do zasilania wielu punktów poboru. Najczęściej wykorzystywane są podgrzewacze o mocy 11–26 kW, które mogą zapewnić ciepłą wodę we wszystkich punktach poboru w kuchni i łazience. 47 Poradnik Eksperta Jerzy Kosieradzki JAK DOBIERAĆ KOLEKTORY SŁONECZNE Fot. Hewalex Kolektory słoneczne pozwalają wykorzystać energię płynącą ze słońca do ogrzewania wody użytkowej. Aby jednak przyniosły oczekiwane korzyści, parametry kolektorów muszą być właściwie dobrane. W ybór kolektorów słonecznych na rynku jest spory. Różnią się one nie tylko budową i rozmiarami, ale przede wszystkim mocą grzewczą, decydującą o ich sprawności energetycznej w określonych warunkach pracy. I to właśnie moc kolektorów jest pierwszym parametrem, który należy uwzględnić w analizie opłacalności montażu instalacji solarnej. Jaka moc? O mocy grzewczej kolektora słonecznego decyduje wartość natężenia promieniowania słonecznego oraz wymagana temperatura jego pracy. Aby wyliczyć potrzebną moc kolektorów słonecznych, zgodnie z normą PN-EN 12975, trzeba uwzględnić następujące parametry: a) powierzchnię apertury 48 Poradnik Eksperta b) sprawność optyczną η0 c) współczynnik strat a1, w W/(m2 · K) d) współczynnik strat a2, w W/(m2 · K2). Na podstawie tych parametrów możemy wyliczyć moc grzewczą uzyskiwaną z jednego metra kwadratowego powierzchni apertury kolektora w określonych warunkach, posługując się wzorem: P = G ⋅ η0 − a1 ⋅ Tm − a2 ⋅ TM2 gdzie: G – oznacza wartość natężenia promieniowania słonecznego, w W/m2 Tm – oznacza różnicę między temperaturą kolektora i temperaturą otoczenia, przy czym temperatura kolektora obliczana jest jako średnia arytmetyczna temperatury wlotu i wylotu czynnika grzewczego. Wartość zaś natężenia promieniowania słonecznego zależy od stopnia zachmurzenia. I tak na terenie Polski do obliczeń przyjmuje się następujące wartości: – 740 W/m2 – przy całkowicie bezchmurnym niebie – 600 W/m2 – przy słonecznej pogody z zamgleniami i lekkim zachmurzeniem – 400 W/m2 – przy zachmurzonym niebie. Wyliczenia te pozwolą określić moc grzewczą kolektorów, uzyskiwaną z jednego metra kwadratowego w konkretnych warunkach pogodowych, a następnie dobrać wymaganą ich powierzchnię. Przy czym nie należy mylić natężenia promieniowania słonecznego (maksymalne na ziemi 1360 W/m2) z ilością ciepła, jaka może być przejęta w roku przez kolektor słoneczny, podawaną w kWh/m2. A ilość tego ciepła jest różna w poszczególnych regionach Polski (tabela). Płaskie czy próżniowe? Zbadanie tego problemu powierzono renomowanym ośrodkom badawczym, które – uwzględniając normę PN-EN 12975 – przeprowadziły kompleksowe badania kolektorów płaskich i próżniowych pod względem energetycznym i jakościowym. Region Polski Warszawa i okolice Fot. Fakro Przeciętna roczna dawka promieniowania słonecznego [kWh/m2] Liczba godzin promieniowania w ciągu roku [h] 967 1580 Suwalszczyzna 975 1576 Podhale 988 1467 Dolny Śląsk 1030 1529 Zamojszczyzna 1033 1572 Pas nadmorski 1064 1624 49 Poradnik Eksperta Wnioski z tych badań wydają się na tyle interesujące, że warto je tu przytoczyć. Mogą one bowiem być cenną wskazówką przy zakupie kolektorów. 1. Im wyższą sprawność optyczną i niższe współczynniki strat ciepła ma kolektor, tym jest wydajniejszy. 2. Przewaga kolektorów próżniowych nad płaskimi polega na mniejszym przyroście strat ciepła wraz ze wzrostem temperatury kolektora w stosunku do temperatury otoczenia. 3. Zarówno kolektory płaskie, jak i próżniowe mogą znacznie różnić się między sobą pod względem wydajności grzewczej. Dlatego też przy zakupie próżniowych z dużą ostrożnością należy przyjmować zachęty sprzedawców, często przeceniających ich możliwości i zalety. 4. Moc grzewcza kolektorów płaskich osiągana przy promieniowaniu 400 W/m2 i dużej różnicy temperatur Tm–Ta świadczy o tym, że sprawdzają się one także w okresach przejściowych i zimowym. Mogą też być z powodzeniem wykorzystywane do wspomagania ogrzewania domu. 5. Ważną zaletą kolektorów płaskich jest możliwość bezproblemowego usuwania PA MIĘ TAJ ! z nich śniegu. W próżniowych jest to Powierzchnia brutto kolektora – określa się ją na wręcz niemożliwe. podstawie wymiarów zewnętrznych, łącznie z ramą. 6. Zestaw kolektorów płaskich przy słoneczZazwyczaj ma to znaczenie jedynie przy planowaniu nej pogodzie osiąga znacznie wyższą moc miejsca dla kolektora, np. na połaci dachu. grzewczą niż rurowych. Woda więc będzie Powierzchnia absorbera – oblicza się ją, sumując powierzchnię wszystkich elementów absorbera, znacznie szybciej się ogrzewała i osiągnie które zbierają energię słońca. Dlatego też wyższą temperaturę. np. w kolektorach wypukłych może być ona większa 7. Przy zakupie kolektorów musimy uwzględniż ich powierzchnia brutto. niać powierzchnię apertury, bo będziemy Powierzchnia apertury – określa wielkość wiedzieli, za co płacimy. Powierzchnia powierzchni, przez którą promieniowanie słoneczne brutto kolektora próżniowego może być przedostaje się do wnętrza kolektora. W kolektorach znacząco większa od jego apertury, na tę płaskich jest to odkryta powierzchnia szyby więc wartość należy zwracać uwagę. solarnej (nie cała powierzchnia absorbera może być nasłoneczniona), a w próżniowych – stanowi sumę 8. Kolektory próżniowe o wydajności energepowierzchni rur próżniowych. tycznej porównywalnej do płaskich będą Sprawność optyczna η0 – maksymalna sprawność zajmowały więcej miejsca na dachu. Aby energetyczna, jaką może osiągnąć kolektor wtedy, osiągnąć identyczną założoną roczną gdy jego straty ciepła są zerowe (różnica temperatury wydajność energetyczną do ogrzewania kolektora i temperatury otoczenia jest równa zero). wody użytkowej, musimy zamontować Aby obliczyć rzeczywistą sprawność energetyczną o około 60% więcej powierzchni brutto kolektora, sprawność optyczną pomniejsza się kolektora próżniowego niż płaskiego. o straty ciepła. Współczynniki strat a1 i a2 – pozwalają obliczyć, 9. Przy odpowiednio dobranej powierzchni jak ze wzrostem temperatury kolektora w stosunku kolektorów płaskich, przy znacznie mniejdo temperatury otoczenia rosną straty, a maleje jego szych kosztach, można uzyskać więcej sprawność. energii, niż montując kolektory próżniowe. 50 Poradnik Eksperta – ARTYKUŁ SPONSOROWANY KOLEKTORY SŁONECZNE HEWALEX – efektywność i funkcjonalność w dobrej cenie Firma Hewalex produkuje kolektory słoneczne od niemal 25 lat. Potwierdzeniem jakości i niezawodności produktów są pracujące do dnia dzisiejszego instalacje solarne produkowane przez firmę na początku lat 90. Sterowanie, ochrona i monitoring Zespoły Pompowo-Sterujące ZPS własnej produkcji powstały na bazie wieloletniego doświadczenia. Zespół ZPS 18e-01 dzięki elektronicznemu pomiarowi przepływu dokonuje dokładnego bilansu chwilowej mocy grzewczej instalacji, a także uzysków ciepła w czasie. Sterownik G422 zyskał możliwość prowadzenia zdalnego monitoringu pracy instalacji solarnej bezpośrednio z poziomu witryny internetowej. Trwałość i ochrona gwarancyjna Kolektory płaskie czy próżniowe? Ze względów technicznych i ekonomicznych najczęściej zaleca się stosowanie kolektorów płaskich. Cechują się one korzystną relacją uzysków cieplnych do kosztów inwestycji. Znaczna część kolektorów próżniowych oferuje porównywalne do płaskich efekty pracy. Zastosowanie wysoko efektywnych kolektorów próżniowych, jak np. Hewalex KSR10, jest dobrym rozwiązaniem m.in. przy niekorzystnych warunkach zabudowy, jak chociażby pionowo na ścianie budynku. Kolektory Hewalex są konstruowane z myślą o możliwościach ich zastosowania w różnych warunkach klimatycznych. Dotyczy to m.in. sytuacji braku odbioru ciepła (stagnacja), w której układ przewodów absorbera umożliwia szybkie usuwanie glikolu, co chroni go przed długotrwałym przegrzewem. Gwarancja na wszystkie kolektory Hewalex wynosi do 11 lat. W przeciwieństwie do powszechnie stosowanych na rynku praktyk, firma nie wprowadza trudnych, a nawet niemożliwych do spełnienia przez użytkownika warunków eksploatacji. HEWALEX SP. Z O.O. SP. K. ul. Słowackiego 33 43-502 Czechowice-Dziedzice tel. 32 214 17 10, fax 32 214 50 04 www.hewalex.pl 51 Poradnik Eksperta – ARTYKUŁ SPONSOROWANY KOLEKTORY DO ZADAŃ SPECJALNYCH Kolektory próżniowe znajdują zastosowanie głównie tam, gdzie płaskie się nie sprawdzą. Warto pomyśleć o ich zastosowaniu, jeśli nie mamy do dyspozycji dużej powierzchni do zamontowania kolektorów, kiedy nie ma możliwości optymalnego ich ustawienia w stronę słońca, a także wtedy, gdy kolektory mają zostać zabudowane w nietypowy sposób, np. jako balustrada balkonu. W takich sytuacjach doskonale sprawdzają się kolektory próżniowe Vitosol 200-T typ SP2 i nowy kolektor w ofercie firmy Viessmann – Vitosol 200-T typ SPE. Są to wysoko efektywne kolektory próżniowe działające na zasadzie rurki cieplnej (heat pipe), z rurami o pojedynczym przeszkleniu, w których panuje głęboka próżnia. Co wyróżnia kolektory próżniowe? Kolektory Vitosol 200-T można ustawić w dowolnym położeniu i zamontować niemal 52 w każdym dostępnym miejscu. Rury próżniowe mogą być ustawione zarówno pionowo, jak i poziomo. Kolektor można ustawić pod dowolnym kątem pochylenia do poziomu, w zakresie od 0 do 90°. Dlatego może on leżeć na dachu płaskim lub zostać powieszony na ścianie budynku. W każdym przypadku będzie efektywnie pozyskiwał energię słoneczną, współgrając z architekturą budynku. Najwięcej energii słonecznej pozyskają kolektory ustawione w kierunku południowym lub zbliżonym do południowego, pochylone do Poradnik Eksperta – ARTYKUŁ SPONSOROWANY powierzchni poziomej pod kątem od 25 do 50° (jest to optymalne ustawienie absorbera). Kolektory próżniowe Vitosol 200-T nie muszą być skierowane na południe. Znaczne odchylenie od kierunku południowego można łatwo skorygować, obracając poszczególne rury próżniowe, nawet o 45° i w ten sposób skierować absorber na południe. Na obudowie kolektora umieszczona jest skala ułatwiająca ustawienie absorbera pod odpowiednim kątem. Cały proces optymalnego ustawienia absorbera w Vitosol 200-T przebiega szybko, ponieważ rury próżniowe można obracać przy napełnionej i pracującej instalacji. Każda rura próżniowa kolektora może być również wyjmowana i wkładana przy napełnionej instalacji. Nowy Vitosol 200-T, typ SPE, różni się od sprawdzonego w eksploatacji SP2 głównie rozstawem rur próżniowych. Zwiększono odległości pomiędzy rurami próżniowymi, aby uzyskać możliwość ich obracania pod jeszcze większym kątem. W wyniku tego poszczególne rury kolektora można obracać nawet o 45° i absorber sąsiedniej rury próżniowej nie będzie zacieniał następnej – nie będzie więc zasłaniał promieni słonecznych. Vitosol 200-T SPE dostępny jest o powierzchni absorbera 1,63 m2 z 9 rurami próżniowymi i 3,26 m2 z 18 rurami o średnicy 102 mm. Można połączyć ze sobą do 6 pojedynczych kolektorów, uzyskując w ten sposób baterię kolektorów o powierzchni do 19,56 m2. Rury próżniowe wykonane są z odpornego na uderzenia szkła borokrzemianowego grubo- ści 2,5 mm (szkło solarne z powłoką antyrefleksyjną). Sama rurka cieplna wykonana jest ze stopu miedzi o dużej wytrzymałości. Dodatkowo dolna część rurki cieplnej, gdzie gromadzi się ciekły czynnik roboczy, uformowana jest od wewnątrz w kształcie stożka, który rozkłada siły powstające przy ewentualnym zamarzaniu czynnika wzdłuż rury. Tym samym rurki cieplne zabezpieczone są całkowicie przed uszkodzeniami, jakie może spowodować zamarznięcie czynnika roboczego. Jak zamontować kolektory? Obok obecnego systemu montażu kolektorów do dachu, za pomocą haków (klamer dachowych), wraz z nowym typem kolektora Vitosol 200-T SPE wprowadzono również nowy system montażu, tzw. kotwy krokwi. W tym systemie konstrukcja, która podtrzymuje kolektor, mocowana jest specjalnymi kotwami bezpośrednio do krokwi dachu. Nowy Vitosol 200-T typ SPE daje jeszcze większe możliwości montażu kolektorów, bez utraty ich efektywności, jednocześnie przy niższych kosztach inwestycji. VIESSMANN SP. Z O.O. ul. Karkonoska 65, 53-015 Wrocław www.viessmann.pl 53 Poradnik Eksperta Monika Mucha JAK OTRZYMAĆ DOFINANSOWANIE NA ZAKUP KOLEKTORA Fot. Viessmann Trzy lata temu wszedł w życie program Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, który umożliwia otrzymanie dotacji na częściową spłatę kredytu zaciągniętego na zakup i montaż kolektorów słonecznych. Podpowiadamy, jak ją uzyskać. W 2010 roku NFOŚiGW podpisał umowę z sześcioma bankami, dzięki której zarówno osoby fizyczne posiadające prawo do nieruchomości, jak i wspólnoty mieszkaniowe instalujące kolektory na własnych budynkach wielorodzinnych mogą otrzymać dopłatę do kredytów na zakup i montaż kolektorów w wysokości aż 45%. Cel kredytu z dotacją Kredyt z dotacją udzielany jest na zakup i montaż kolektorów słonecznych do ogrzewania wody użytkowej i wspomagania zasilania w energię innych odbiorników ciepła w budynku (np. c.o., klimatyzacja, dolne źródło dla pompy ciepła), który jest przeznaczony na cele mieszkaniowe. 54 Poradnik Eksperta Kredyt nie może być udzielony w ramach prowadzonej przez kredytobiorcę działalności gospodarczej. Dokumenty Wniosek o dopłatę należy złożyć w jednym z banków, z którymi NFOŚiGW podpisał umowę o współpracy (patrz ramka). Formularze wniosków udostępniają banki, należy do nich dołączyć projekt lub ofertę (ewentualnie kosztorys) na budowę instalacji wraz ze schematem i opisem technicznym, w tym dane na temat sprawności i skuteczności tej instalacji, sporządzone przez osobę z odpowiednimi uprawnieniami. Dla większości instalacji nie jest wymagane pozwolenie na budowę i wystarczy przedstawić bankowi kopię zgłoszenia zamiaru wykonywania robót budowlanych z potwierdzoną datą wpływu oraz oświadczenie, że organ ten nie wniósł sprzeciwu. Warunki dofinansowania Lista banków, w których można otrzymać kredyt na zakup kolektorów Bank Ochrony Środowiska S.A. www.bosbank.pl Al. Jana Pawła II Nr 12, 00-950 Warszawa tel. 22 850 87 20 Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. oraz zrzeszone Banki Spółdzielcze www.bankbps.pl ul. Płocka 9/11B, 01-231 Warszawa tel. 22 53 95 100 SGB-Bank S.A. oraz zrzeszone Banki Spółdzielcze www.sgb.pl ul. Szarych Szeregów 23a, 60-462 Poznań tel. 61 856 24 00 Krakowski Bank Spółdzielczy www.kbsbank.com.pl ul. Rynek Kleparski nr 8, 31-150 Kraków tel. 12 42 86 224 Warszawski Bank Spółdzielczy www.bank-wbs.pl ul. Fieldorfa 5a, 03-984 Warszawa tel. 22 514 89 40 Credit Agricole Bank Polska S.A. (dawny LUKAS Bank S.A.) www.credit-agrocole.pl pl. Orląt Lwowskich 1, 53-605 Wrocław tel. 801 33 00 00 Warto wiedzieć, że dotacją objęte są wyłącznie koszty kwalifikowane inwestycji, tj.: q koszty projektu budowlano-projektowego wraz z kosztorysem q koszty zakupu nowych instalacji kolektorów słonecznych (kolektory, zasobnik, przewody instalacyjne, aparatura kontrolno-pomiarowa, automatyka) q koszty montażu instalacji q koszty innych materiałów i urządzeń, o ile projektant uzna za wskazane do prawidłowej pracy całej instalacji. Kwota kredytu może przewyższać te koszty, jednak część kredytu, która nie zostanie przeznaczona na powyższe elementy, nie zostanie objęta dofinansowaniem. Środki z kredytu z dotacją wypłacane są bezgotówkowo bezpośrednio na konto wykonawcy lub dostawcy, na podstawie wystawionych faktur, już po zrealizowaniu inwestycji (na podstawie złożonego protokołu końcowego odbioru instalacji). Szczegółowe informacje na temat dofinansowania kredytów na kolektory słoneczne można uzyskać na stronie www.nfosigw.gov.pl i w placówkach współpracujących banków. PA M IĘ TA J ! PAMI Ę TAJ ! Otrzymana dopłata do kredytu stanowi przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i należy ją ująć w rocznym rozliczeniu podatkowym. Program dotacji na zakup i montaż kolektorów słonecznych będzie realizowany do 2014 roku, a dopłaty wypłacane będą do końca 2015 roku. 55 Poradnik Eksperta Dawid Pantera POMPY CIEPŁA – wymagania montażowe i niezbędne formalności Gruntowa pompa ciepła z podgrzewaczem c.w.u. Fot. Viessmann Zanim podejmiemy decyzję o zainwestowaniu w pompę ciepła, warto poznać zasady jej działania i warunki, jakie należy spełnić, aby ją zainstalować. Najlepiej zasięgnąć informacji bezpośrednio u producenta lub w profesjonalnej firmie zajmującej się jej montażem. Co to jest pompa ciepła? Pompy ciepła to urządzenia, które wykorzystują naturalne zasoby energii do ogrzewania budynków, przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz do chłodzenia pomieszczeń w okresie letnim. Źródłem tej energii może być grunt wokół domu, woda powierzchniowa lub podziemna albo powietrze atmosferyczne, a jej przepływ do określonych miejsc w budynku umożliwiają właśnie pompy ciepła. 56 Poradnik Eksperta Najpopularniejsze pompy to urządzenia typu solanka–woda, które czerpią ciepło z ziemi – z odwiertów pionowych lub kolektora gruntowego poziomego. Kolejny rodzaj pomp – typu powietrze–woda – pobiera energię cieplną z powietrza. Pompy typu woda–woda czerpią ciepło z wody (może to być układ dwóch studni lub woda technologiczna). Przy czym te ostatnie to zwykle rozbudowane, duże układy, przeznaczone do instalacji w większych obiektach. Pobierane przez pompy ciepło ma jednak zbyt niską temperaturę, aby mogło być bezpośrednio wykorzystywane do ogrzewania. Dlatego niezbędna jest sprężarka, pozwalająca na podniesienie jej do takiego poziomu, który będzie wystarczający również do celów grzewczych. Pompy ciepła mogą uzyskiwać na zasilaniu temperatury 55, 60, 65°C i jeszcze wyższe. Urządzenia te mogą ogrzewać dom i podgrzewać wodę użytkową, a przy tym są tanim źródłem ciepła. Pompa ciepła jest zasilana energią elektryczną. Zależnie od mocy grzewczej urządzenia, sprężarka może mieć moc od około 1,5 do 4 kW (w typowych rozwiązaniach dla domów jednorodzinnych). Sprężarka i regulator wymagają osobnego PA MIĘ TAJ ! zasilania. Obydwa przewody zasilające poGdzie załatwić niezbędne formalności? winny mieć własne zabezpieczenia – wartoJeśli chcemy zainstalować pompę ciepła, musimy ści bezpieczników podane są zawsze w wyzałatwić kilka formalności. Najpierw powinniśmy Zasada działania pompy ciepła Rys. Nateo tycznych projektowych producenta. Z reguły sprężarka zasilana jest prądem trójfazowym, natomiast regulator – jednofazowym. Jeżeli montowana będzie również grzałka elektryczna, to ona także wymaga zasilania trójfazowego, zabezpieczonego osobnym bezpiecznikiem. Wymagania montażowe i użytkowe Minimalna kubatura pomieszczenia, w którym zostanie zainstalowana pompa ciepła, zależy od rodzaju i ilości czynnika termodynamicznego w układzie chłodniczym. Wyma- sprawdzić we właściwym urzędzie gminy, czy w planie zagospodarowania przestrzennego przewidziane jest takie źródło ciepła, jakim jest pompa ciepła. Jeśli tak, to następnym miejscem, które powinniśmy odwiedzić, jest starostwo, gdzie uzyskamy informacje dotyczące wymagań szczegółowych. Do montażu pompy typu powietrze–woda nie są wymagane żadne operaty ani zgody. Nie występuje tutaj tzw. wymiennik dolnego źródła, ponieważ korzystamy z ogólnie dostępnego powietrza zewnętrznego. Jest to najprostszy sposób na spełnienie marzeń o instalacji z pompą ciepła. Nieco więcej zachodu wymaga natomiast wykonanie instalacji z pompą ciepła typu solanka–woda. Wiąże się to bowiem z tym, że trzeba zbudować wymiennik do pozyskiwania ciepła z ziemi. Zamiar wykonania wymienników gruntowych poziomych wystarczy zgłosić w urzędzie gminy lub starostwie. Natomiast odwierty pionowe wymagają przedstawienia projektu prac geologicznych (zgodnego z PN), a w przypadku odwiertów głębszych niż 100 m dodatkowo tzw. planu ruchu i zgody Okręgowego Urzędu Górniczego. Przy czym uzyskaniem zgody na wiercenia, wykonaniem projektu oraz ewentualnie tzw. planu ruchu zajmuje się zwykle firma wiertnicza. 57 Poradnik Eksperta gane wymiary pomieszczenia dla konkretnej wersji pompy podane są zwykle w wytycznych projektowych czy instrukcjach serwisowych. Przestrzeganie tych wytycznych jest konieczne, bo od tego zależy bezpieczeństwo użytkowania pompy. Wprawdzie czynnik termodynamiczny jest niepalny i nietoksyczny, a więc nieszkodliwy ani dla ludzi, ani dla środowiska, ale gdyby układ chłodniczy uległ rozszczelnieniu, to czynnik termodynamiczny zacznie wydostawać się na zewnątrz w postaci pary, która może wypierać tlen z otoczenia. Decydując się na pompę ciepła typu powietrze–woda, warto pamiętać, że w polskich warunkach klimatycznych taka instalacja wymaga podłączenia dodatkowego źródła ciepła, np. grzałki elektrycznej (w instalacjach nowych) lub kotła grzewczego (w instalacjach modernizowanych). Pompa może bowiem efektywnie pracować tylko do pewnych wartości temperatury zewnętrznej – do –15 lub –20°C. A przecież im niższa temperatura powietrza, tym większe jest zapotrzebowanie budynku na ciepło. Dlatego pompa ciepła typu powietrze–woda wymaga dołączenia dodatkowych źródeł ciepła. Takie problemy nie występują przy instalacji pompy typu solanka–woda, ponieważ temperatura gruntu jest zazwyczaj dodatnia, niezależnie od wartości zewnętrznej temperatury powietrza. Konieczne jest jednak zagłębienie w ziemi wymienników ciepła, przez które tłoczony jest czynnik niezamarzający, odbierający ciepło z gruntu i transportujący je do pompy ciepła. Gruntowe wymienniki ciepła mogą być poziome (dość popularne) lub pionowe. Te pierwsze zbudowane są z rur o średnicy 20, Rys. Danfoss 25 lub 32 mm, ułożonych w odpowiednich Powietrzna pompa ciepła odstępach od siebie, na głębokości poniżej strefy przemarzania gruntu (od 0,8 do 1,6 m). Pionowe zaś wykonuje się z pojedynczych lub podwójnych rur typu U, które wprowadza się do ziemi na głębokość nawet ponad 100 m. Ten drugi wymiennik jest droższy i bardziej skomplikowany w wykonaniu, ale dzięki dużemu zagłębieniu w gruncie zapewnia znacznie stabilniejszą temperaturę w ciągu roku. Jak przygotować instalację c.o.? Ważne jest również odpowiednie przygotowanie instalacji c.o. Chodzi przede wszystkim o to, aby temperatura na zasilaniu była możliwie najniższa. Warto też pamiętać, że im wyższa temperatura wody w instalacji, tym niższe będą współczynniki efektywności pompy ciepła, a to oznacza, że więcej będzie kosztowało ciepło generowane przez pompę. Dlatego w instalacjach z pompą ciepła preferowane jest ogrzewanie płaszczyznowe – podłogowe lub ścienne. Jeżeli ma być mieszane (grzejnikowe i płaszczyznowe), to trzeba zamontować dodatkowy zbiornik buforowy, aby zapewnić stały przepływ wody przez pompę ciepła. Jego pojemność powinna wynosić około 20–25 l na każdy 1 kW mocy grzewczej pompy ciepła. 58 W naszej księgarni znajdziecie Państwo książki z dziedziny: □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ Krzysztof Kaiser ENTYLACJA POŻAROWA seria seria rojektowanie i instalacja budownictwa chłodnictwa ciepłownictwa i ogrzewnictwa gazownictwa instalacji sanitarnych ochrony środowiska wentylacji i klimatyzacji instalacji elektrycznych informatyki oraz programy, słowniki, poradniki seria Krzysztof Kaiser Krzysztof Kaiser WENTYLACJA WENTYLACJA POŻAROWA seria Projektowanie i instalacja Księgarnia Techniczna Dom Wydawniczy MEDIUM Teresa Taczanowska Anna Ostańska Dokładność realizaji a potrzeba modernizacji budynków wielkopłytowych Teresa Taczanowska Anna Ostańska Dokładność realizaji a potrzeba modernizacji budynków wielkopłytowych ul. Karczewska 18 04-112 Warszawa tel. 22 810 21 24 faks 22 810 27 42 e-mail: [email protected] www.ksiegarniatechniczna.com.pl Poradnik Eksperta – ARTYKUŁ SPONSOROWANY POMPA CIEPŁA W PAKIECIE Z TABLETEM – nowe pompy w atrakcyjnej promocji Od początku marca 2013 r. STIEBEL ELTRON Polska proponuje klientom zdecydowanym ogrzewać swój dom pompą ciepła aż 13 pakietów skonfigurowanych pod kątem domów jednorodzinnych: 5 pakietów z pompą ciepła WPF basic solanka–woda oraz 8 pakietów z kompaktowymi pompami ciepła WPC i WPC...Cool solanka–woda. Nowa pompa ciepła Pompa WPF, nowość w ofercie firmy Stiebel Eltron, działa na bazie sprężarki typu scroll, ma wbudowaną pompę obiegową zbiornika buforowego i zasobnika c.w.u. z zaworem przełączającym oraz grzałkę elektryczną 8,8 kW (jako dodatkową moc grzewczą). Grzałka umożliwia eksploatację w systemie biwalentnym monoenergetycznym i pozwala na osiąganie wysokich temperatur wody użytkowej. Pompa pracuje w systemach solanka–woda lub woda–woda. Realna temperatura zasilania wynosi +60°C. Zakres temperaturowy stosowania dla dolnego źródła (na wejściu do urządzenia): solanka: –5°C do +20°C, woda: +7°C do +20°C. Elementy obudowy zewnętrznej wykonane są z blachy stalowej cynkowanej ogniowo i lakierowanej lakierem piecowym. Główne zalety pompy WPF: Zintegrowana automatyka zapewnia optymalną regulację systemu grzewczego i pełni funkcje zabezpieczające. Dostępne moce: 5, 7, 10, 13 i 16 kW. Idealna do rozbudowanych systemów. Ekologiczny czynnik chłodniczy R 410A. 60 Kompaktowa obudowa z izolacją dźwiękową. Cicha praca. Atrakcyjna promocja Akcja promocyjna, która trwa do 31 grudnia 2013 r. lub do wyczerpania zapasów, skierowana jest do wszystkich inwestorów indywidualnych, którzy kupią jeden z 13 dostępnych pakietów. Każdy pakiet jest premiowany upominkiem w postaci wielofunkcyjnego tabletu. Zasady promocji: Kup dowolny pakiet u lokalnego dystrybutora. Kopię opłaconej faktury wyślij faksem pod numer: 22 609 20 29 lub zeskanowaną Poradnik Eksperta – ARTYKUŁ SPONSOROWANY mailem: [email protected] wraz z potwierdzonym adresem do wysyłki upominku oraz numerem telefonu kontaktowego. Firma Stiebel Eltron Polska wyśle tablet kurierem. PAKIET PROMOCYJNY WPF 10 basic Pompa ciepła serii WPF basic charakteryzuje się kompaktowym wykonaniem i przeznaczona jest do ustawienia wewnątrz budynku. W wyposażeniu standardowym (zabudowane w urządzeniu) są: pompa obiegowa służąca do ładowania zbiornika buforowego oraz zasobnika c.w.u., trójdroogowy zawór przełączający, regulator pogodowy WPMi, grzałka elektryczna 8,8 kW, grupa bezpieczeństwa składająca się z zaworu bezpieczeństwa (3 bary), manometru (4 bary) i automatycznego odpowietrznika. Korzystając z najwyższych standardów konstrukcyjnych, pompy ciepła WPF basic zostały wyposażone w Managera Energii, czyli system zliczania energii. Regulator WPMi podaje informacje o energii przekazanej do systemu ogrzewania, c.w.u., podaje także ilość zużytej energii przez sprężarkę i grzałkę elektryczną. Dane podawane są dla ostatniej doby, a także sumarycznie od początku uruchomienia urządzenia. W skład pakietu wchodzą: Pompa ciepła WPF 10 basic, moc 10,3 kW (S0/W35). Zasobnik buforowy SBP 100 komfort. Zasobnik c.w.u. SBB 300 WP basic. Moduł zdalnego sterowania FE7. Grupa pompowa dolnego źródła WPSB 308 E. Przyłącze elastyczne DN 32/0,5 (5 sztuk). Uruchomienie. STIEBEL ELTRON POLSKA SP. Z O.O. ul. Działkowa 2, 02-234 Warszawa tel. 22 609 20 30, fax 22 609 20 29 e-mail: [email protected] 61 Poradnik Eksperta Waldemar Joniec ILE KOSZTUJE INSTALACJA POMPY CIEPŁA I JAK JĄ PRZEPROWADZIĆ Fot. Glen Dimplex Coraz więcej budynków w Polsce korzysta z energii grzewczej wytwarzanej przez pompy ciepła. W artykule opisujemy przykładową realizację instalacji z pompą ciepła w domu jednorodzinnym o powierzchni 180 m2. D ecydując się na instalację pompy ciepła w domu, warto pomyśleć o tym już na etapie powstawania projektu architektonicznego. Modernizacja budynku to również dobra okazja do wymiany urządzeń grzewczych i zmian w instalacji c.o. Inwestycja w pompy ciepła może być opłacalna również bez wykonywania zasadniczych zmian w instalacji grzewczej, np. w budynkach ogrzewanych olejem opałowym, gazem płynnym lub energią elektryczną. 62 Poradnik Eksperta Newralgicznym etapem procesu projektowania jest dobór wydajności dolnego gruntowego źródła ciepła i wykonanie tej instalacji. To źródło ciepła potrafi przynieść wiele niespodzianek, dlatego każdorazowo wymaga dogłębnej analizy. Przed wyborem rozwiązania warto przeanalizować różne warianty, gdyż inwestycje te nie są tanie, a nawet drobny błąd może skutkować bardzo długim okresem zwrotu poniesionych nakładów finansowych. W artykule prezentujemy inwestycję z pompą ciepła w domu jednorodzinnym. Wszelkie informacje dotyczące szczegółów instalacji, a także cen uzyskaliśmy od firmy, która dostarczyła pompę ciepła. Koszty instalacji i eksploatacji pompy ciepła W nowym budynku parterowym z poddaszem użytkowym, o powierzchni 180 m2, zastosowano niskotemperaturowe ogrzewanie podłogowe o maksymalnej temperaturze zasilania 35°C. Instalacje wykonano na parterze i na poddaszu. Inwestor podjął decyzję o wykorzystaniu pomp ciepła już na etapie projektowania domu. Dzięki temu możliwe było optymalne zaprojektowanie instalacji ogrzewania i dobór pomp. Pozwoliło to także zagospodarować elementy dolnego źródła pompy ciepła wokół budynku, co umożliwiło bezkolizyjne wykonanie ogrodu i podjazdów. W budynku zastosowano dwa urządzenia: pompę z gruntowym źródłem ciepła do zasilania instalacji grzewczej oraz pompę powietrze–woda do przygotowania ciepłej wody użytkowej. Całkowity koszt instalacji z urządzeniami i montażem wyniósł 51 tys. zł netto (w tym koszt odwiertów około 18 tys. zł). Pompa grzewcza typu solanka–woda Dimplex SI 11TE o mocy 11,8 kW i COP 4,4 dla parametrów B0/W35 jako dolne źródło ciepła wykorzystuje dwa odwierty pionowe głębokości około 110 m, z przewodami z rur PE 40 mm i roztworem glikolu polipropylenowego. Odwierty wykonano w ogrodzie, obok garażu. Rozdzielacz dolnego źródła został zainstalowany w pomieszczeniu technicznym, w którym ulokowano pompy ciepła. Dzięki optymalnemu doborowi dolnego i górnego źródła ciepła uzyskano wysoki współczynnik COP. Ponadto nie było konieczności montażu dodatkowego szczytowego źródła ciepła w formie grzałek, kominka, kotła olejowego czy gazowego. Ze względu na fakt, że pompa pracuje bez wspomagania drugim źródłem ciepła, koszty inwestycji i instalacji c.o. zostały zmniejszone, gdyż nie trzeba było projektować i wykonywać kominów czy przyłącza gazu. Pompa ciepła dostarczona była wraz z kompletną automatyką i możliwością zdalnego sterowania przez sieć Ethernet. PAMI Ę TAJ ! Do przygotowania ciepłej wody użytkowej Na pompę ciepła można dostać dofinansowanie zastosowano pompę typu powietrze–woda Pompy ciepła zaliczane są do odnawialnych Dimplex BWP 30HLW o mocy 1,9 kW z doźródeł energii (OZE), które są wspierane przez datkową grzałką o mocy 1,5 kW i COP 3,5. Unię Europejską. Jest kilka możliwości zdobycia dofinansowań w różnych formach. Oferują je Osobną pompę do c.w.u. zastosowano m.in. m.in. Fundusz Termomodernizacji i Remontów ze względu na to, że budynek wyposażony (FTiR), Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska jest w mechaniczną wentylację pomieszczeń i Gospodarki Wodnej czy lokalne samorządy. (rekuperator) i pompa ta umożliwia schładzaDotacje przyznawane są nie tylko na zakup urządzeń, nie powietrza wewnętrznego latem. Ponadto ale także na ich montaż. brak obciążenia dolnego źródła przygoto63 Poradnik Eksperta waniem c.w.u. daje gwarancję jego skutecznej regeneracji w okresie letnim i tym samym umożliwia uzyskanie wysokich sprawności COP w sezonie grzewczym, co pozwala osiągnąć zakładany SPF (Sezonowy Współczynnik Efektywności). Na decyzję o drugiej pompie miał wpływ także bardzo niski koszt przygotowania c.w.u. dla trzech osób, wynoszący około 40 zł miesięcznie, oraz to, że powietrze to niezależne i praktycznie niewyczerpane źródło energii dla przygotowania ciepłej wody. Instalację wyposażono w zasobnik o pojemności 300 litrów z dodatkową wężownicą. Pompa została zainstalowana w pomieszczeniu technicznym, a nie na zewnątrz budynku, i czerpie powietrze z tego pomieszczenia oraz ze znajdującego się obok garażu. Powietrze do budynku napływa przez nawiewniki i praca pompy wytwarza w tych pomieszczeniach niewielkie podciśnienie. To rozwiązanie praktycznie wyeliminowało potrzebę stosowania dodatkowej grzałki, gdyż pompa pracuje z powietrzem wewnętrznym, które przez cały rok ma temperaturę wyższą niż minimalna graniczna temperatura pracy (8°C). Niskie zapotrzebowanie na energię do podgrzewania c.w.u. nie powoduje na tyle dużego napływu chłodnego powietrza do garażu i pomieszczenia technicznego, aby wpływało to na spełniane przez nie funkcje, nawet w mroźne dni. Na podstawie pracy instalacji w czasie dwóch sezonów grzewczych, można stwierdzić, że zakładane w projekcie parametry zostały osiągnięte. COP przez cały sezon grzewczy wynosi ponad 4,0, co świadFot. Glen Dimplex czy, że poprawnie dobrano i wykonano instaPomieszczenie techniczne w domu jednorodzinnym, lację dolnego oraz górnego źródła. w którym umieszczono pompy ciepła typu solanka–woda Potwierdziła się też w praktyce trafność i powietrze–woda wraz z zasobnikiem c.w.u. decyzji o nieinstalowaniu szczytowego źródła ciepła. Z zebranych danych wynika, że roczny czas pracy pompy ciepła zasilającej ogrzewanie to około 1800 h. W trakcie eksploatacji inwestor otrzymał zgodę zakładu energetycznego na instalację licznika dwutaryfowego, co pozwoliło obniżyć koszty energii elektrycznej. Roczne zużycie energii elektrycznej na potrzeby ogrzewania wyniosło 1800 h×2,66 kW = 4788 kWh. Przy pracy pompy ciepła przez 40% czasu w taryfie dziennej i 60% w nocnej oraz poborze mocy w wysokości 2,66 kW dla B0/W35 całkowite koszty ogrzewania w pakiecie „Ciepły dom” (w taryfie nocnej 0,1942 zł/kWh i dziennej 0,4176 zł/kWh wraz z opłatami stałymi i zmiennymi za usługi dystrybucji) wyniosły 2144 zł brutto (wg taryf na www.enea.pl z 12.2011 r.). Koszt eksploatacji pompy zasilającej instalację c.w.u. to około 40 zł miesięcznie – dzięki zasobnikowi możliwa jest praca w tańszej taryfie. Kosztów awarii, serwisu oraz przeglądów do tej pory nie ponoszono. Zatem całkowity koszt ogrzewania i przygotowania c.w.u. w tym budynku wyniósł około 218 zł miesięcznie. 64 Poradnik Eksperta Fot. Buderus PORADY EKSPERTÓW Jerzy Kosieradzki, miesięcznik „Rynek Instalacyjny” CZY MOŻNA DOWOLNIE WYMIENIAĆ GRZEJNIKI W BUDYNKACH WIELORODZINNYCH? Na tak postawione pytanie, odpowiedź powinna brzmieć: tak, ale… I to właśnie „ale” jest w przypadku dużych instalacji centralnego ogrzewania bardzo ważne. Z punktu widzenia techniki grzewczej prawie każdy grzejnik może pracować w każdej instalacji, chyba że występuje konflikt materiałowy (według polskich norm w instalacjach z miedzi nie wolno montować grzejników aluminiowych). Praca instalacji centralnego ogrzewania opiera się na prawidłowym rozdziale wody grzewczej, która traci swoje ciepło w grzejniku, przebywając w nim odpowiednią ilość czasu (zależy to od przyjętych parametrów instalacji). W przypadku wymiany grzejnika na inny typ niż był dotychczas, nie umiemy powiedzieć, czy jego opory hydrauliczne są takie same jak grzejnika poprzedniego (nazywamy to charakterystyką grzejnika). Jeżeli inne, mamy wtedy do czynienia z samoregulacją przepływów, czyli inną ilością wody, jaka przez taki grzejnik przepływa. Jeśli będzie jej mniej, to grzejnik nie dostarczy wymaganej ilości ciepła, jeśli zaś więcej, grzejnik będzie przegrzewał lub zawór termostatyczny będzie mocniej dławił przepływ. Oba przypadki są niekorzystne i mogą wpływać na pracę całej instalacji. Co robić, jeżeli z jakichś powodów chcemy wymienić grzejnik? Projektant powinien ponownie obliczyć rozdział wody grzejnej w instalacji. Jeśli jednak instalacja nie była liczona 65 Poradnik Eksperta za pomocą któregoś z programów komputerowych wspomagających projektowanie, jest to bardzo kłopotliwe. Jeżeli zaś była, to ponowne przeliczenie instalacji jest sprawą prostą, ale, niestety, to nie wszystko. Wyniki takich obliczeń powinny być przeniesione na samą instalację. Czy jest to proste? Każdy chyba rozumie, że nie. Przypuszczam, że to wyjaśnia, dlaczego spółdzielnie i administratorzy tak niechętnie udzielają zgody na indywidualną wymianę grzejników. Wymiana grzejnika bez wiedzy administracji może powodować nawet bardzo znaczne różnice w przepływach wody grzejnej. Próby ręcznego „doregulowania” instalacji skazane są najczęściej na niepowodzenie, szczególnie gdy ogrzewa ona duży budynek. Kiedyś, gdy zawory termostatyczne przy grzejnikach były rzadkością, regulacja następowała przez wstawienie tzw. kryzy (blaszka z otworkiem włożona w śrubunek). Kryza decydowała o ilości wody wpływającej do grzejnika. Przełożenie kryzy z jednego do drugiego grzejnika utrzymywało układ hydrauliczny mniej więcej w niezmienionym stanie. Te czasy już się skończyły (na szczęście) i nie radzę dokonywać żadnych zmian na własną rękę. Od tego są fachowcy. Rafał Różycki, Purmo CZY GRZEJNIKI C.O. W POMIESZCZENIACH MIESZKALNYCH MOŻNA OBUDOWYWAĆ NP. DREWNIANĄ BOAZERIĄ? Można, ale należy pamiętać o kilku zasadach: Zainstalowana osłona nie może ograniczać przepływu powietrza – zarówno wlotu, jak i wylotu. Dlatego minimalne wymiary wolnej przestrzeni od dołu grzejnika do podłogi (a więc i pod obudową) oraz od góry grzejnika do parapetu (a więc również nad obudową) wynoszą po 10 cm. Obudowa powinna być odsunięta od frontu grzejnika o około 5 cm. Kolejnym ważnym aspektem jest to, aby osłona nie zakłócała pomiaru temperatury przez głowicę termostatyczną oraz nie utrudniała swobodnego dostępu do niej; można np. zastosować zawór z kapilarą, tj. ze zdalnym pomiarem. Grzejniki część ciepła oddają w drodze promieniowania. Aby nie ograniczać wymiany ciepła tą drogą, można stosować obudowy ażurowe, np. z rafii, siatki itp. Ponieważ obudowa znajdować się będzie blisko rozgrzanej powierzchni, to należy stosować materiały odporne na wyższą temperaturę. W przypadku mieszkań warto pamiętać o ewentualnym montażu i odczycie z podzielników, np. zastosować obudowę na zaczepach. Warto przewidzieć możliwość odświeżania obudowy oraz czyszczenia samego grzejnika. Przy projektowaniu obudowy warto pamiętać o wyglądzie całości, np. bloki podłączeniowe wystające spod obudowy lub widoczne z boku gałązki mogą psuć efekt estetyczny. Na rynku są firmy specjalizujące się w wytwarzaniu takich obudów, jednak przy tak szerokiej ofercie typów, wielkości, wzorów i kolorów grzejników nie ma problemu z wybraniem takiego modelu, który nie tylko spełni swoje techniczne przeznaczenie, ale będzie również ozdobą wnętrza, której nie trzeba będzie zasłaniać. 66 Poradnik Eksperta Adam Kiszkiel, Buderus CZY KAŻDY RODZAJ GRZEJNIKA MOŻE WSPÓŁPRACOWAĆ Z KAŻDYM TYPEM KOTŁA GRZEWCZEGO? Urządzenia grzewcze należy dobierać według zasady: od kotła do grzejnika – nigdy na odwrót. Wszystkie kotły grzewcze dostępne na rynku można klasyfikować według różnych kategorii. Jedną z nich jest rodzaj spalanego paliwa. Może to być gaz płynny, gaz ziemny, olej, drewno, węgiel lub pelet. Ponadto w obrębie kotłów gazowych i olejowych można wyodrębnić jeszcze jedno kryterium podziału: urządzenie kondensacyjne lub konwencjonalne. Kolejnym wyróżnikiem jest to, czy kocioł jest stojący, czy wiszący. Przy zastosowaniu prostego podziału na urządzenia, których sprawność zależy wprost lub odwrotnie proporcjonalnie od chwilowo dostarczanej mocy, jesteśmy w stanie dobrać do kotła właściwy rodzaj grzejnika. Z im mniejszą chwilową mocą, czyli temperaturą zasilania, pracują kotły kondensacyjne, tym wyższa jest ich sprawność. Do czego to prowadzi? Kotły kondensacyjne i towarzysząca im automatyka pogodowa służą do tego, aby kocioł pracował z jak najmniejszą temperaturą wody zasilającej grzejniki, co wiąże się z jeszcze mniejszą temperaturą powrotu wody do kotła. Te kryteria są w stanie spełnić grzejniki o małej bezwładności (czyli objętości wody grzewczej) i dużym współczynniku przewodzenia ciepła. Te warunki jednoznacznie definiują rodzaje grzejników. W tym przypadku będą to grzejniki stalowe: płytowe i konwektorowe. Jerzy Kosieradzki, miesięcznik „Rynek Instalacyjny” JAK PRZYGOTOWAĆ INSTALACJĘ C.O. DO PRACY GRZEJNIKA ŁAZIENKOWEGO Z GRZAŁKĄ ELEKTRYCZNĄ? Niektóre modele grzejników sprzedawane są z już wbudowaną grzałką elektryczną, a do innych można kupić ją oddzielnie. Gniazdko do podłączenia grzejnika łazienkowego z grzałką elektryczną musi być z bolcem uziemiającym. Sam grzejnik nie może znaleźć się bliżej niż 60 cm od obrysu umywalki, wanny, prysznica. Nigdy nad wanną! Od strony instalacji centralnego ogrzewania należy zapewnić: możliwość odcięcia grzejnika od góry, aby grzałka nie była źródłem ciepła dla instalacji, brak odcięcia od dołu, aby nie nastąpił wzrost ciśnienia, gdyby zawiódł termostat (grzejnik nie ma zaworu bezpieczeństwa). Przed włączeniem grzałki należy sprawdzić, czy grzejnik jest dobrze odpowietrzony. Robert Kałużny, Hewalex JAKIE SĄ GŁÓWNE KORZYŚCI ZAINSTALOWANIA POMPY CIEPŁA? W polskich domach dominują kotłownie na paliwo stałe. Latem trzeba palić w piecu lub uruchomić podgrzewacz elektryczny albo gazowy, aby uzyskać ciepłą wodę. Uzupełnienie takiej instalacji o powietrzną pompę ciepła do eksploatacji poza sezonem grzewczym jest 67 Poradnik Eksperta tanim i komfortowym sposobem na podgrzewanie wody użytkowej. Większość urządzeń tego typu jest w pełni wyposażona i wymaga jedynie hydraulicznego podłączenia do zbiornika. Głównym uzasadnieniem dla instalacji gruntowej pompy ciepła w polskich warunkach wydają się być rosnące ceny paliw lub brak dostępności tańszych nośników energii. Szczególnie gdy doprowadzenie innego źródła ciepła do działki budowlanej jest kosztowne, wtedy w połączeniu z korzystnymi cenami urządzenia i wykonania wymiennika dolnego źródła skróci się okres zwrotu poniesionych wydatków inwestycyjnych. Pompy ciepła szczególnie poleca się jako uzupełnienie lub alternatywę dla ogrzewania elektrycznego, olejem opałowym lub gazem płynnym, których eksploatacja jest znacznie droższa. Korzyści z zastosowania pompy ciepła są istotne również z punktu widzenia ochrony środowiska, ponieważ pompa ciepła emituje mniejszą ilość CO2. KTO POWINIEN MONTOWAĆ KOLEKTORY SŁONECZNE? W Polsce przyjęło się, że montażu kolektorów na dachu dokonują instalatorzy, jest to jednak zadanie, które znacznie lepiej powierzyć doświadczonemu dekarzowi. Dzięki temu zyskamy gwarancję, że podczas instalacji kolektora dach nie zostanie zniszczony. Montaż kolektorów na dachu wymaga odpowiedniej wiedzy na temat konstrukcji dachu i budowy całej przegrody dachowej. Sposobów montażu kolektorów jest kilka. Do najbardziej popularnych należy montaż nad połacią na uniwersalnych wspornikach, który wymaga nie tylko odpowiedniego zamontowania wsporników do łat, ale również stosownego docięcia dachówek. Jeżeli zrobi to dekarz z odpowiednim doświadczeniem, dachówka na pewno nie pęknie przy pierwszym mrozie, jeśli natomiast zrobi to ktoś nie znający techniki cięcia, takiej pewności już nie mamy. Aby uniknąć docinania dachówek, można użyć dachówek systemowych, które znacznie ułatwią montaż. W tym przypadku kolektory zostają zamontowane na specjalnych dachówkach montażowych, idealnie dopasowanych wizualnie i kolorystycznie do dachówki. Trzecim sposobem montażu jest montaż kolektorów w połaci dachu. W tym przypadku doświadczenie dekarza jest niezbędne, bo obróbka dekarska jest nieunikniona i chodzi nie tylko o odpowiednie uszczelnienie styku kolektora z pokryciem, ale również o docięcie dachówek, które zwykle w takim przypadku jest konieczne. Po zamontowaniu kolektorów na dachu, kolejnym etapem jest przeprowadzenie przewodów przez połać. To zadanie również powinien wykonać dekarz, który zadba o zachowanie szczelności takich warstw pokrycia, jak membrana dachowa czy ocieplenie. Wszelkie błędy popełnione na tym etapie mogą skutkować zawilgoceniem warstwy ocieplenia, a w konsekwencji brakiem odpowiedniej izolacji, pleśnią i w najgorszym wypadku kosztownym remontem dachu. 68
