docs³owo redaktora
download 
Reklamacja Transkrypt
s³owo redaktora
Piotr Szabelski BIZNES – INWESTYCJE – GOSPODARKA Wspieramy przedsiębiorczych ................................. 2 Fair Trade czyli Sprawiedliwy Handel ....................... . 3 Odpowiedzialni ........................................................ 4 Zasady Sandlera ....................................................... 4 Świąteczna integracja ................................................ 5 s³owo redaktora redaktor naczelny Innowacje to recepta dla MŚP .................................... 6 Konfederatki ............................................................. 7 RÓŻNOŚCI Z radością i licznymi nadziejami wkraczamy Świąteczny stół Bożenny .............................................. 8 w Nowy, 2011 rok. Początek roku to okres refleksji, przemyśleń i noworocznych postanowień. Jednak EKOLOGIA Wywiad z Prezes ZWFOŚiGW w Toruniu ................... 9 Białe strony śniegu ..................................................... 11 nie zapominajmy o poszerzaniu swoich horyzontów, dlatego też z całego serca zachęcam do lektury ostatniego już w 2010 roku numeru „A to regionu”. Sypanie soli .............................................................. 12 Czytelnicy znajdą w nim cenne rady z zakresu BUDOWNICTWO przedsiębiorczości, poczytają o kujawsko-pomorskim Wigilijne Spotkanie .................................................... 13 gigancie budowlanym – „Budopolu” oraz sprawdzą Co nowego w Izbie .................................................... 14 opinię naszego specjalisty na temat nowego samochodu Kia. Myśląc o problemach ekologicznych zapraszam do wspólnego zastanowienia się nad wpływem soli IDEE – OPINIE – WYDARZENIA drogowej na otoczenie oraz do przeczytania wywiadu Świątecznie, choć biznesowo ....................................... 16 z Panią Dyrektor Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu. MOTORYZACJA Venga zdobywa rynek .............................................. 18 Z poważaniem UDOWNICTWO Bydgoski Budopol S.A. ma 60 lat .............................. 20 Redakcja: ul. Wypoczynkowa 11, 85 -478 Bydgoszcz Forum Pracodawcy – redaguje Kujawsko-Pomorski Związek Pracodawców i Przedsiębiorców tel./fax 52 322 12 04 Sekretarz Redakcji – Maciej Kamiński Fot. okładka – Hanna Szczukowska kujawsko-pomorski Za treœæ reklam redakcja nie ponosi odpowiedzialnoœci. magazyn promocji i rozwoju 1 A TO REGION BIZNES – INWESTYCJE – GOSPODARKA Wspieramy przedsiębiorczych Przedsiębiorcy i osoby rozpoczynające działalność gospodarczą mogą korzystać ze wsparcia Krajowego Systemu Usług. Jest to ogólnopolska sieć instytucji świadczących usługi informacyjne, doradcze i finansowe. Część tej oferty jest finansowana ze środków publicznych, a zatem bezpłatna dla klienta. Oferta Krajowego Systemu Usług (KSU) opiera się o zasadę dostępności w całym kraju i kompleksowości usług. Mamy tu dostęp do informacji gospodarczej, szerokiego zakresu doradztwa, a także usług finansowych w postaci pożyczek i poręczeń. System tworzą ośrodki odrębne pod względem prawnym, ale prowadzące wspólną promocję marki KSU. Jednym ze wspólnych narzędzi marketingowych jest tu portal www.ksu.parp.gov.pl. Opiekę nad funkcjonowaniem systemu sprawuje Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. Usługi informacyjne są realizowane przez Punkty Konsultacyjne KSU. Polegają na diagnozie potrzeb klienta oraz udzieleniu bezpłatnie niezbędnej informacji w zakresie administracji i prawa gospodarczego, źródeł finansowania działalności, w tym dotacji unijnych oraz dostępnych na rynku usług specjalistycznych, takich jak np. doradztwo proinnowacyjne, szkolenia, pożyczki i poręczenia. Doradztwo w systemie KSU ma bardzo szeroki zakres, bowiem dotyczy wszelkich aspektów zarządzania finansami i zasobami ludzkimi oraz organizacji przedsiębiorstw. Oferta w ramach doradztwa obejmuje usługę Krajowej Sieci Innowacji. Polega ona na realizacji usług doradztwa proinnowacyjnego, którego celem jest wsparcie transferu technologii. Aby doszło do transferu technologii najpierw w firmie powinien zostać przeprowadzony audyt technologiczny, który określi przygotowanie firmy na wdrożenie nowej, innowacyjnej technologii. Przeprowadzają go bezpłatnie konsultanci KSI KSU. Audyt technologiczny może również wskazać najefektywniejszy kierunek rozwoju przedsiębiorstwa. Kiedy wstępne założenia projektu zostaną określone, musi pojawić się informacja o dostawcy technologii spełniającym oczekiwania klienta. Najczęściej jest to firma lub ośrodek naukowy, które wykorzystują 2 kujawsko-pomorski magazyn promocji i rozwoju lub opracowały technologię, mającą stać się podstawą nowej działalności firmy współpracującej z ośrodkami KSI KSU. Usługi finansowe w ramach KSU polegają na udzielaniu poręczeń i pożyczek. Jest to oferta dla mikro, małych i średnich przedsiębiorstw oraz starterów. Stanowi alternatywę dla tych, którzy nie mają historii kredytowej lub nie uzyskują satysfakcjonującej propozycji z banku. Daje też możliwość zabezpieczenia kredytu, pożyczki czy wadium przetargowego w formie poręczenia. Sieć oferuje usługi wysokiej jakości. Wszystkie ośrodki KSU działają w ramach systemu jakości opartego o normę ISO 9001: 2009. Konsultanci posiadają odpowiednie kwalifikacje potwierdzane testami, a ośrodki przechodzą okresowe audyty. Działania KSU opierają się o systemową współpracę i partnerstwo z urzędami marszałkowskimi, które również realizują działania informacyjne w regionach (współpraca ta dotyczy zwłaszcza informacji w zakresie funduszy unijnych). System wdraża obecnie europejski model „one stop shop” polegający na kompleksowym wsparciu zainteresowanych klientów w jednym miejscu lub pomoc w korzystaniu z usług na zewnątrz. W związku z rozwojem KSU w modelu „one stop shop” rozszerzany jest zakres oferowanych usług. Planuje się wprowadzenie usługi optymalizacji kosztów (obecnie w fazie testowania), która polegać będzie na przeprowadzeniu audytu zarządzania finansami w przedsiębiorstwie oraz opracowaniu strategii optymalizacji kosztów prowadzenia działalności gospodarczej. Kolejną nową usługą będzie doradztwo w zakresie ochrony środowiska. Przedsiębiorca będzie tu mógł uzyskać audyt środowiskowy (identyfikacja stopnia spełniania wymogów prawnych), a następnie wsparcie przy wdrażaniu działań rekomendowanych w zakresie ochrony środowiska. Rozwój KSU zakłada też zmianę sposobu funkcjonowania Punktów Konsultacyjnych, które oprócz informacji będą w przyszłości realizować również usługi doradcze w zakresie zakładania firmy i jej prowadzenia w początkowym okresie funkcjonowania. Jednym z ośrodków KSU jest Kujawsko-Pomorski Związek Pracodawców i Przedsiębiorców. Hanna Wygocka FORUM PRACODAWCY Fair Trade czyli Sprawiedliwy Handel Znani muzycy tacy, jak Coldplay, Bono, The Cure, Radiohead, R.E.M., Blur, Placebo, Miguel Rios, Buena Vista Social Club, Moby wspierają ideę sprawiedliwego handlu. A czy w Polsce to określenie jest rozpoznawalne i czy wiemy, co ono oznacza? Czy Polacy, wybierając tanie towary, zastanawiają się nad warunkami, w jakich zostały one wyprodukowane? Świadoma, odpowiedzialna konsumpcja przejawia się w decyzjach zakupowych. Są grupy produktowe, których szczególnie dotyczy zagadnienie sprawiedliwego handlu. Fair trade oznacza partnerstwo, dialog, przejrzystość i szacunek w relacjach pomiędzy uczestnikami wymiany międzynarodowej, a przynajmniej dążenie do większej równości. Docelowo powinien przyczynić się do zrównoważonego rozwoju oraz zlikwidowania ubóstwa w krajach Globalnego Południa – Afryki, Azji Południowo-Wschodniej i Południowej oraz Ameryki Łacińskiej. W czym tkwi problem? Szacuje się, że na świecie blisko 3 miliardy ludzi żyje za mniej niż 2 dolary dziennie, a ponad 120 milionów dzieci nie chodzi do szkoły. Do pogłębiania się tego problemu przyczyniają się zasady, na których opiera się handel wykorzystujący przewagę importerów z krajów wysoko rozwiniętych nad producentami z krajów Globalnego Południa. Skutkuje to nieuczciwym traktowaniem i wymuszaniem niskich cen. W głównej mierze kwestia dotyczy kawy, herbaty, kakao, bananów, bawełny oraz kruszców. Zobrazowaniem niesprawiedliwości jest fakt, że producent dostaje średnio 1-2% ceny, którą ostateczny nabywca płaci w sklepie, a około 50% to zysk zachodniego dystrybutora. Z drugiej strony szacuje się, że wzrost udziału Afryki, Azji Południowo-Wschodniej i Południowej oraz Ameryki Łacińskiej w światowym eksporcie o 1%, pomógłby wyjść z ubóstwa 128 mln ludzi. W samej Afryce wygenerowałoby to dodat- kowe 70 mld dolarów, czyli prawie 3 razy więcej niż cała międzynarodowa pomoc dla tego kontynentu. Światowa Rada Biznesu na rzecz Zrównoważonego Rozwoju (The World Business Council for Sustainable Development) z siedzibą w Genewie – utworzona w 1991 roku i zrzeszająca około 200 firm – opublikowała w 2009 roku raport Vision 2050. The new agenda for business. W publikacji tej bardziej sprawiedliwy handel został ujęty jako jedno z działań, które muszą zostać podjęte do 2020 roku. Aby sprostać temu wyzwaniu, biznes i gospodarka światowa powinny przyczyniać się do pomocy rozwojowej na rzecz krajów Trzeciego Świata. Przykładem może być przyjęcie za standard współpracy długoterminowych kontraktów, zapłaty wyższych od rynkowych gwarantowanych cen minimalnych oraz premii socjalnych na rozwój lokalnych społeczności. Aby takie działania miały rację bytu, konieczna jest świadomość omawianych kwestii wśród konsumentów. Warto więc wspomnieć, że połowa osób podejmujących decyzje zakupowe w krajach zachodnich rozpoznaje znak Fairtrade. Produkty certyfikowane są również coraz częściej dostępne na polskim rynku, głównie w delikatesach Alma, Bomi, Piotr i Paweł oraz sklepach specjalistycznych. Czy polscy konsumenci rozpoznają logo certyfikatu? Na terenie kraju działa kilka organizacji mających na celu zwiększanie świadomości na temat produktów pochodzących z krajów Trzeciego Świata. Choć ta idea rozwijana od lat 40-tych, kojarzona z hasłem „Trade not Aid”, wspierana systemem certyfikacji z opracowanym zestawem standardów, wywołuje pewne kontrowersje, warto zastanowić się nad odpowiedzialną konsumpcją. Magdalena Jóźwik Odpowiedzialni – nowe idee dla biznesu Artykuł powstał w ramach projektu promującego idee społecznej odpowiedzialności biznesu i flexicurity w województwie kujawsko-pomorskim. Projekt „Odpowiedzialni – nowe idee dla biznesu” to wspólna inicjatywa Kujawsko-Pomorskiego Związku Pracodawców i Przedsiębiorców oraz Toruńskiej Agencji Rozwoju Regionalnego SA. www.noweidee.eu Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. kujawsko-pomorski magazyn promocji i rozwoju 3 A TO REGION BIZNES – INWESTYCJE – GOSPODARKA Odpowiedzialni Kujawsko-Pomorski Związek Pracodawców i Przedsiębiorców w partnerstwie z Toruńską Agencją Rozwoju Regionalnego rozpoczął realizację projektu unijnego „Odpowiedzialni – nowe idee dla biznesu”. Jest to projekt promocyjno-informacyjny dotyczący idei społecznej odpowiedzialności biznesu i flexicurity w regionie kujawsko-pomorskim. Inicjatywa jest realizowana w pracach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Działanie 8.1.3 Wzmacnianie lokalnego partnerstwa na rzecz adaptacyjności. CSR (Corporate Social Responsibility) czyli społeczna odpowiedzialność biznesu to podejście długofalowe, oparte na zasadach dialogu społecznego i poszukiwaniu rozwiązań korzystnych tak dla przedsiębiorstwa, jak i jego całego otoczenia. To koncepcja, zgodnie z którą przedsiębiorcy dobrowolnie planują swój rozwój z uwzględnieniem interesów społecznych i ochrony środowiska, a także relacji z różnymi grupami interesariuszy. Flexicurity to idea, która łączy ze sobą większą elastyczność form pracy z jednoczesnym zapewnieniem bezpieczeństwa zatrudnienia i jest kolejnym wyzwaniem stojącym przed gospodarką. Zakłada płynne zmiany w życiu zawodowym człowieka (zmiana pracy, awans, rozwój) możliwe dzięki elastycznej organizacji pracy, ciągłemu uczeniu się, godzeniu pracy zawodowej z życiem prywatnym, dostępie do pomocy w przypadku utraty pracy. Projekt zakłada szeroką kampanię promocyjno-informacyjną w zakresie CSR i flexicurity. Głównym działaniem będzie tu realizacja programu telewizyjnego. Jego odcinki będą dotyczyć następujących zagadnień: fair trade (sprawiedliwy handel), innowacje ekologiczne, etyka przedsiębiorstw, wolontariat pracowniczy, partnerstwa międzysektorowe i dialog społeczny, inwestycje społeczne, relacje z pracownikami, działania filantropijne, dialog z interesariuszami zewnętrznymi, gospodarka zasobami zgodnie z ideą zrównoważonego rozwoju, odpowiedzialność w łańcuchu dostaw, zaangażowanie przedsiębiorstw w rozwój nauki. Równolegle do przekazu telewizyjnego realizowana jest tu kampania w prasie oraz w przestrzeni publicznej największych miast regionu (billboardy i wiaty przystankowe). Projekt zakończy happening, czyli wydarzenie wywołujące dyskusję w społeczeństwie regionu kujawsko-pomorskiego o ideach CSR i flexicurity. Hanna Wygocka Zasady Sandlera Książka „49 ponadczasowych zasad sprzedaży...i jak je stosować” znalazła się na czołowych pozycjach wielu opiniotwórczych rankingów w Stanach Zjednoczonych. To druga na naszym rynku pozycja nawiązująca do niezwykłego systemu sprzedaży stworzonego przez Davida Sandlera, rozwijanego potem przez wielu niesamowitych ludzi na świecie. Ta książka to znakomity przykład inspiracji, który dla wielu osób oznaczał zmianę sposobu działania, odejście od starych przyzwyczajeń i wejście na innowacyjną ścieżkę Systemu Sprzedaży Sandlera. To pozycja dobra zarówno dla osób już praktykujących tę niezwykłą metodologię sprzedaży, jak i dla wszystkich, którzy nigdy wcześniej nie zetknęli się z Sandlerem. Już po przeczytaniu pierwszych kilku zasad czytelnik może odnieść podawane przykłady do swoich doświadczeń w sprzedaży i obsłudze klientów. Często podczas prezentacji tej książki stykałem się z osobami, które potrafiły szybko przenieść zawarte w niej treści na grunt swojej codziennej pracy. Przy każdej zasadzie pojawiają się praktyczne rady związane z tym jak wdrażać tę wiedzę. I to jest chyba podstawowy klucz do sukcesu. O ile dodatkowym kluczem może być to czego się uczymy, jakie zasady chcemy stosować w swoich kontaktach z klientami, to głównym jest właśnie wiedza wdrożeniowa. Książka ta daje jasną 4 kujawsko-pomorski magazyn promocji i rozwoju odpowiedź na temat tego, co możemy zrobić, aby zdobytą już wiedzę zastosować w swoich działaniach. Coraz częściej zastanawiamy się co tak naprawdę nie jest sprzedażą. W zasadzie ciągle coś sprzedajemy: produkty, usługi, idee, koncepcje, swoje przekonania itd. Żyjemy w czasach, w których sprzedaż staje się niemal wszechobecna. Jednocześnie wiele osób uważa, że się nie nadaje do pracy w sprzedaży. Ta książka pozwala spojrzeć na sprzedaż z innej strony. Autor pokazuje nam, że możemy sprzedawać bez odgrywania ról, których nie lubimy. Możemy być z naszymi klientami bardzo „WPROST”. Możemy mówić otwarcie o swoich odczuciach i wątpliwościach. Nie musimy zakładać „masek”, być kimś kim nie jesteśmy. Podczas pracy szkoleniowej widzę, że perspektywa otwartości w kontaktach z klientami może być dla wielu osób bardzo ważnym odkryciem. Zasady Sandlera odnoszą się do wszystkich sprzedawców i w zasadzie, do wszystkich badaczy zajmujących się podejmowaniem decyzji przez ludzi. Część z tego, co tu czytamy, pomoże nam lepiej zrozumieć klienta. Część treści pomoże ci lepiej zrozumieć siebie. Oczywiście nie wiem w jakim stopniu ta książka pomoże zrewolucjonizować sprzedaż danego czytelnika. Nie wiem też, czy wszystkie zawarte w niej zasady będą dla każdego FORUM PRACODAWCY przekonywujące. Wiem jednak na pewno, że już sporo osób zdecydowanie zwiększyło swoje obroty, dochody stosując zasady sprzedaży Sandlera. Przykłady z 24 krajów świata mogą być tyleż ciekawe co odległe. Dlatego w swojej praktyce odnoszę się do wielu przykładów z Polski i z regionu kujawsko-pomorskiego. Wszystko, o czym dowiemy się z tej książki wymaga utrwalenia. Jeżeli czytelnik nie będzie konsekwentnie wdrażał zdobytej wiedzy w codziennej praktyce sprzedażowej to będzie to tylko kolejna być może „mądra” pozycja książkowa. Ale jeżeli zdecyduje się działać to z pewnością będzie mógł poszerzyć grono ludzi, którzy wdrażając tę wiedzę w swoje działania odkryli nowy wymiar sprzedaży. Robert Chojnacki Autor prowadzi działalność szkoleniową z udziałem certyfikowanych trenerów Sandlera. Organizuje zajęcia w formie zajęć grupowych oraz indywidualnych sesji coachingowych. (Więcej o metodologii Sandler Training www.sandler.com oraz www.regiofirma.pl/firma/sandler-training) Pytania do autora można przesyłać na adres: [email protected] Świąteczna integracja STREFA HR Firmy od wielu lat organizują spotkania wigilijne dla swoich pracowników. Różnią się one między sobą jednak znacznie. Od szybkiej kawy i ciasta oraz podzielenia się opłatkiem w czasie lub tuż po pracy, poprzez kolacje w restauracjach, aż po wyjazdy z noclegiem. W zależności od tego, jaki cel ma zostać osiągnięty, taką formę przybierać powinno spotkanie wigilijne pracowników. Po trzecie – pieniądze Należy się zastanowić, w jakim celu ma zostać zorganizowane spotkanie wigilijne. Obecnie coraz częściej osoby zarządzające zespołami stawiają nie tylko na kultywowanie tradycji wigilijnych, ale również dostrzegają w podobnych spotkaniach szansę na zaspokojenie innych potrzeb pracowników. Mowa tu o szeroko rozumianej integracji, służącej lepszemu poznaniu się, zwiększeniu efektywności komunikacji pomiędzy pracownikami oraz podwyższeniu motywacji do wspólnej pracy. Aby jednak wszystkie te cele zostały zrealizowane, muszą zostać spełnione pewne warunki. Po czwarte – kultura i religia Po pierwsze – miejsce Jeśli tylko istnieje taka możliwość, uroczystość powinna odbywać się poza miejscem pracy. Chodzi tu o fizyczne oderwanie się od obowiązków i stresu z nimi związanego, postawienie na kontakty międzyludzkie i podkreślenie dobrej atmosfery. Powstaje pytanie: kto finansuje świąteczne spotkanie? Część firm nadal kultywuje spotkania tzw. „składkowe”, kiedy to pracownicy sami pokrywają część lub całość wydatków, bądź też przynoszą potrawy i dekoracje. Częściej jednak spotykana jest sytuacja, kiedy to pracodawca finansuje całość przedsięwzięcia. Należy wziąć pod uwagę odmienność kulturową naszych pracowników. Nie wszyscy bowiem kultywują tradycje świąteczne w ten sam sposób. Dlatego też warto wcześniej dowiedzieć się czy nasz zespół pracowniczy ma ochotę np. podzielić się opłatkiem. Jak zostało wspomniane na początku artykułu, zdarza się, że spotkania świąteczno-integracyjne zostają wydłużone do kilku dni. Wtedy lepiej spełniają swoją funkcję integracyjną, pozwalają oderwać się od codziennych obowiązków i trosk, co jest kluczowym elementem zarówno świąt, jak i integracji. Nie pozostaje mi nic innego jak życzyć Państwu przyjaznych i efektywnych spotkań świątecznych! Joanna Wysocka Trener, psycholog Po drugie – czas Z powodów wspomnianych powyżej, warto dobrze rozplanować spotkanie, aby nie odbywało się w czasie pracy ani tuż przed świętami – gdyż wtedy może zostać potraktowane jako dystraktor w procesie przygotowywania się do świąt i część pracowników po prostu nie przyjdzie. kujawsko-pomorski magazyn promocji i rozwoju 5 A TO REGION BIZNES – INWESTYCJE – GOSPODARKA Innowacje to recepta dla MŚP Mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) stanowią 99% podmiotów gospodarczych regionu kujawsko-pomorskiego. Ich rozwój jest kluczowy dla kondycji gospodarczej województwa i jakości życia mieszkańców. Zależność ta jest wskazywana w strategiach krajowych i regionalnych. Aktualnie omawiane są wyniki badań określających kierunki rozwoju sektora MŚP, które opracował Urząd Marszałkowski w ramach projektu „Diagnoza trendów rozwojowych województwa kujawsko-pomorskiego”. Najbardziej istotny okazuje się wzrost potencjału innowacyjnego przedsiębiorstw. Aby realizować innowacyjne projekty, przedsiębiorstwa muszą funkcjonować w przyjaznym otoczeniu. Obecny fiskalizm i bariery administracyjne nie sprzyjają temu celowi. Zadanie utrudnia też ograniczony dostęp do kapitału zewnętrznego i profesjonalnych instytucji usługowych wspierających biznes w zarządzaniu. Z prowadzonych badań wynika, iż w regionie kujawsko-pomorskim funkcjonuje wiele instytucji wspierających MŚP, jednak ich działania są wciąż rozpoznawane w wąskim zakresie. Raport „Identyfikacja kierunków rozwoju sektora MŚP w województwie kujawsko-pomorskim” jako kluczowe instytucje wspierające regionalnych przedsiębiorców podaje: Urząd Marszałkowski, Toruńską Agencję Rozwoju Regionalnego SA, Kujawsko-Pomorski 6 kujawsko-pomorski magazyn promocji i rozwoju Związek Pracodawców i Przedsiębiorców oraz Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy wraz z Regionalnym Centrum Innowacyjności. Są to instytucje, które w regionalnej sieci powiązań mają najbardziej rozbudowane relacje z partnerami i klientami (najsilniej pośredniczą w nawiązywaniu relacji). Instytucji otoczenia biznesu funkcjonuje w regionie wiele, ale ich działania nie wykazują często oczekiwanej jakości. Dla rozwoju innowacyjnego MŚP istotna jest poprawa ich oferty szkoleniowej i doradczej. Konieczne jest też stymulowanie większego wykorzystania przez MŚP z wyników prac badawczo-rozwojowych. Dzięki temu zwiększy się aktywność firm we wprowadzaniu nowych i ulepszonych wyrobów oraz procesów (głównie technologicznych, ale również organizacyjnych i marketingowych). Należy tez zlikwidować kluczową barierę w zakresie braku wystarczających środków finansowych. Tu rekomenduje się poszerzenie niekomercyjnej oferty finansowania w postaci kapitału zalążkowego dla firm we wczesnej fazie rozwoju, kapitału podwyższonego ryzyka dla firm wprowadzających innowacje ryzykowne, ale rokujące duży zysk, a także rozwój funduszy pożyczkowych i poręczeniowych. Rekomendowane działania wymagają ich profesjonalnej koordynacji. Stąd też raport wskazuje, iż ważnym jest powołanie jednostki odpowiedzialnej za zarządzanie regionalnym systemem innowacji. hw FORUM PRACODAWCY Konfederatki „Konfederatki” to coroczna nagroda przyznawana przez Pracodawców Rzeczypospolitej Polskiej będąca uznaniem dla rozwijania dialogu społecznego w Polsce oraz umacniania ruchu pracodawców. Laureatami są osoby, które swoją pracą i postawą przyczyniają się do rozwoju organizacji, integracji jej członków i popularyzacji jej statutowej działalności. We wtorek, 30 listopada br. w Teatrze Bajka w Warszawie w imieniu Pracodawców Rzeczypospolitej Polskiej prezydent Andrzej Malinowski uhonorował wyróżnione Konfederatką w 2010 roku osoby. Okazją do uroczystej gali były 21. urodziny organizacji, podczas których wręczone zostały nagrody „Konfederatki” i „Konfederatki – Przyjaciel Pracodawcy”. Jerzy Gotowski (Transand) jest laureatem Konfederatki Wśród wyróżnionych osób znaleźli się przedstawiciele Kujawsko-Pomorskiego Związku Pracodawców i Przedsiębiorców: Jerzy Gotowski właściciel Firmy Transportowo-Budowlanej TRANSAND, Waldemar Książczak właściciel firmy DB Doradztwo Biznesowe oraz Piotr Terlecki właściciel firmy Doradztwo Biznesowe. Krzysztof Sikora został doceniony Konfederatką – Przyjaciel Pracodawcy za zaangażowanie w pracę samorządu terytorialnego Wśród laureatów tegorocznych nagród „Konfederatka – Przyjaciel Pracodawcy” znalazł się przedstawiciel regionu kujawsko-pomorskiego – Krzysztof Sikora Przewodniczący Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Został doceniony za twórczy wkład w rozwój przedsiębiorczości na Kujawach i Pomorzu oraz działalność zmierzającą do powiązania nauki i edukacji z potrzebami rynku pracy. hw kujawsko-pomorski magazyn promocji i rozwoju 7 A TO REGION RÓŻNOŚCI Świąteczny stół Bożenny Pasztet bez imienia Turkowy sernik... coś pysznego! Moi mili.... a co powiecie na pasztet świąteczny? Z chrupiącą brązową skórką pod cienkimi plasterkami wędzonego boczku, z cudownym wnętrzem, delikatnym i soczystym, pachnącym imbirem i gałką muszkatołową. Kroimy taki pasztet na grube plastry i jemy z chrzanem, albo sosem tatarskim, osobiście przyrządzonym z majonezu, gęstej, tłustej śmietanki, posiekanych marynowanych grzybków i ogóreczków, z dodatkiem zielonej cebulki. Prawdziwa poezja... A przepis na pasztet dostałam od wiernej Czytelniczki, ale zgubiłam gdzieś jej dane. Tym niemniej uważam, że nawet bez jej imienia, godny ci on jest wpisania do kulinarnych annałów. Sernik kakaowy to przebój małżeński państwa Aurelii i Janusza Turków z Sępólna Krajeńskiego. Myślę, że doskonały będzie na święta! Ciasto 250 g mąki Wrocławskiej 3 łyżki kakao 3 łyżeczki proszku do pieczenia 200 g masła 250 g cukru 4 jaja 1 cukier waniliowy Masa serowa 700 g białego sera zmielonego 4 jajka osobno żółtka i białka ubite na pianę 200 g cukru 100 g masła tłuszcz do wysmarowania blaszki 25 x 35 cm bułka tarta do posypania blaszki Uwaga! wszystkie produkty przygotowane w temperaturze pokojowej. Tłuszcz na spód włożyć do rondla wraz z cukrem, kakao, cukrem waniliowym, wlać 5 łyżek wody i gotować przez 5 min. Ostudzić, wymieszać z żółtkami. Odlać 1 szklankę masy, a resztę wymieszać z mąką i proszkiem, potem z ubitą na sztywno pianą z białek. Masło na masę serową utrzeć na puch z cukrem i nadal ucierając, dodawać stopniowo żółtka i zmielony ser + białka ubite na pianę. Do średniej wielkości blaszki wyłożyć ciasto, wyrównać i rozłożyć na nim masę serową. Piec ok. 60 min. w piekarniku nagrzanym do 200 stopni. Wystudzone ciasto polać odłożoną masą kakaową. Można posypać posiekanymi orzechami włoskimi, płatkami migdałowymi lub wiórkami kokosowymi. Dodam jeszcze, że to pan Janusz króluje w cukierniczych wyrobach, a pani Aurelia uznaje tę wyższość z uroczą pokorą... Składniki: duży kurczak lub ładny kawałek wieprzowiny od szynki 1 kg boczku surowego wątroba wieprzowa ok. 0,45 kg kawałek wołowiny 4 marchewki 2 pietruszki spory seler 2 cebule 2 duże bułki 6 jaj sól, pieprz imbir i gałka muszkatołowa do smaku W dużym garnku należy ugotować kurczaka, boczek i wołowinę z warzywami, aż zacznie odchodzić od kości. W drugim garnku sparzyć wątrobę. Mięso wyjąć z rosołu i oddzielić od kości. Wystudzić. Następnie mięso, boczek, wołowinę i wątróbkę zmielić dwa razy przez maszynkę o małych oczkach. Bułki włożyć do garnuszka i zalać rosołem, w którym gotowało się mięso, by nasiąknęły. Po nasiąknięciu rosołem – zmielić. Teraz wszystko wyłożyć do miski, dodać 6 jaj, sól, pieprz, imbir i gałkę muszkatołową do smaku. Dobrze wyrobić. Jeśli pasztet jest za gęsty, podlać należy rosołem. Można dodać tylko żółtka, a białka najpierw ubić na pianę i dopiero potem delikatnie wymieszać z pasztetem. Po wyrobieniu można już wykładać na wysmarowaną tłuszczem i wysypaną tartą bułką blachę. Na wierzch można ułożyć plastry wędzonego lub surowego boczku... Piec w piekarniku nagrzanym do temp. 200 stopni przez 60-80 min. Gorący pasztet ma swoją nieokiełznaną urodę i warto go spróbować zaraz po wyjęciu z piekarnika. Polecam łakomczuchom... 8 kujawsko-pomorski magazyn promocji i rozwoju Bożenna Szymańska A TO REGION EKOLOGIA Z Panią Emilią Kawka-Patek, Prezes Zarządu Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu, rozmawia Piotr Szabelski Jakie są główne cele Wojewódzkiego Funduszu? Najważniejszym zadaniem Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu jest finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Jest to cel działalności określony w ustawie Prawo ochrony środowiska. Obok uregulowań ustawowych na lata 2009-2012 zostały sformułowane także cele strategiczne, takie jak współfinansowanie projektów inwestycyjnych w ochronie środowiska i gospodarce wodnej, realizowanych z udziałem środków pochodzących z Unii Europejskiej oraz innej bezzwrotnej pomocy zagranicznej, a także wspomaganie inwestycji, zapewniających ograniczenie odprowadzania zanieczyszczeń do środowiska, polepszenie jego jakości. Ze środków Wojewódzkiego Funduszu wspierane będą także projekty wspomagające uzyskanie standardów emisyjnych i środowiskowych wynikających z obowiązującego prawa. Wszystkie inwestycje przyczyniają się do realizacji zasady zrównoważonego rozwoju w województwie kujawsko-pomorskim, a także wypełniania postanowień traktatu akcesyjnego. jak to ma miejsce na przykład przy budowie kanalizacji. Trzeba przyznać, że najczęściej realizowanymi zadaniami są właśnie te związane z gospodarką wodno-ściekową, czyli budowa kanalizacji, modernizacja, budowa oczyszczalni ścieków, stacji uzdatniania wody itp. Gdzie można uzyskać informacje na temat zasad przyznawania środków finansowych Funduszu? Przede wszystkim zachęcam do korzystania ze strony internetowej, która jest na bieżąco uaktualnianym źródłem informacji. W zakładce „Działalność” znajdują się wszystkie najważniejsze dokumenty, które mogą zainteresować potencjalnego Beneficjenta. Zamieszczone są tam m.in. Zasady udzielania pomocy finansowej, Kryteria wyboru przedsięwzięć oraz Lista przedsięwzięć priorytetowych. Informacji udzielamy także telefonicznie. Oczywiście zapraszam także do siedziby funduszu przy ulicy Szosa Chełmińska 28. Ile osób zatrudnia Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej? Kto może skorzystać z pomocy finansowej Funduszu? Z pomocy finansowej Wojewódzkiego Funduszu korzystają przede wszystkim jednostki samorządu terytorialnego – pomoc im udzielona w ubiegłym roku stanowiła około 70% udzielonej pomocy w ogóle. Drugą grupą korzystającą z pomocy są przedsiębiorcy – otrzymują oni przede wszystkim pomoc w formie pożyczek i pożyczek płatniczych. Pożyczki udzielane z Wojewódzkiego Funduszu są atrakcyjne ponieważ obok niskiego oprocentowania mogą być, po spełnieniu wymogów określonych umową, umorzone w 30%. Z pomocy korzystają także fundacje i stowarzyszenia oraz jednostki budżetowe. Którzy z Beneficjentów korzystają najczęściej ze wsparcia Funduszu? Jak już wspomniałam najczęściej pomoc udzielana jest jednostkom samorządu terytorialnego. Dysponujemy finansami publicznymi, dlatego w pierwszej kolejności pomagamy finansowo w realizacji przedsięwzięć publicznych. Zadania realizowane przez jednostki samorządu terytorialnego zaspokajają ponadto potrzeby dużej liczby osób – tak Obecnie w Funduszu pracuje 41 osób. Największa liczba osób zatrudnionych jest w dziale umów i kontroli. Zajmują się obsługą beneficjentów, sporządzaniem umów, rozpatrywaniem wniosków. W ubiegłym roku do Wojewódzkiego Funduszu wpłynęło 661 wniosków, także pracy było dużo Obok Działu Umów i Kontroli funkcjonują także Dział Organizacyjny, Finansowo-Księgowy oraz Funduszy Europejskich, Radca Prawny, Audytor i oczywiście Zarząd. Od 1 stycznia 2011 r. będą obowiązywać zmienione Zasady udzielania pomocy finansowej ze środków Funduszu, czego przede wszystkim będą dotyczyły zmiany? Zmiany w zasadach dotyczyły będą przede wszystkim oprocentowania pożyczek. Ulegnie ono niewielkiemu podwyższeniu z 0,7% do 1% stopy redyskonta weksli. Wprowadzony zostanie także zapis dotyczący warunków umorzenia pożyczki. Będzie ono możliwe pod warunkiem utrzymania osiągniętych efektów rzeczowych i ekologicznych na dzień umorzenia. kujawsko-pomorski magazyn promocji i rozwoju 9 A TO REGION EKOLOGIA Jaki jest podstawowy warunek uzyskania pomocy ze środków Wojewódzkiego Funduszu? Trzeba spełnić wymagania formalno-prawne zawarte w Zasadach udzielania pomocy finansowej i w druku wniosku oraz wykazać, że realizowane przedsięwzięcie odniesie istotny efekt ekologiczny. Czy mieszkańcy naszego województwa często zgłaszają się o pomoc finansową do Funduszu? Jak już wspominałam nasza pomoc skierowana jest głównie do jednostek samorządu terytorialnego, przedsiębiorstw, fundacji, stowarzyszeń… coraz więcej jednak jest telefonów od osób fizycznych zainteresowanych pomocą finansową szczególnie na budowę oczyszczalni przydomowych, pomp ciepła, usuwanie azbestu, itp. Na realizację tego typu, stosunkowo niewielkich, przedsięwzięć dla osób fizycznych oferujemy dofinansowania do oprocentowania kredytów udzielanych przez Bank Ochrony Środowiska, a od nowego roku także Kujawsko-Dobrzyński Bank Spółdzielczy. Wychodząc naprzeciw tym, którzy chcą realizować duże projekty z zakresu odnawialnych źródeł energii uruchomiliśmy program dla przedsięwzięć polegających na budowie, rozbudowie lub modernizacji odnawialnych źródeł energii lub wysokosprawnej kogeneracji wraz z podłączeniem do sieci przesyłowej energii cieplnej lub elektrycznej. Obecnie ruszyła druga edycja konkursu. Adresowany jest on do osób fizycznych, osób prawnych lub jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną. Minimalny koszt całkowity przedsięwzięcia to 0,5 mln zł, maksymalny 10 mln zł. Mamy nadzieję, że korzystne oprocentowanie pożyczek przyciągnie potencjalnych inwestorów. Jak ocenia Pani świadomość społeczną dotyczącą potrzeby ochrony środowiska? Świadomość społeczna kształtuje się bardzo różnie, choć mam wrażenie, że coraz większą wagę zaczyna się przywiązywać do kwestii związanych z ochroną środowiska. Bardzo często spotykamy się z tym, że do dbałości o środowisko skłania aspekt ekonomiczny. Powszechnie jest wiadomym, że oszczędność środowiska, przekłada się na niższe koszty eksploatacji czy utrzymania, tak jak to ma znaczenie w najbardziej prozaicznych kwestiach jak oszczędność światła czy wody. Obserwuję też dużą aktywność instytucji i organizacji pozarządowych w działalności na rzecz podnoszenia świadomości ekologicznej. Realizowanych jest wiele projektów edukacyjnych skierowanych do różnych grup wiekowych, choć zdecydowanie dominują te dla dzieci i młodzieży. Staramy się wychowywać ekologicznie świadomą młodzież. Czy uważa Pani, że działalność Funduszu wpływa istotnie na stan środowiska naturalnego? 10 kujawsko-pomorski magazyn promocji i rozwoju Ależ jak najbardziej. Rokrocznie sprawozdanie z naszej działalności, które jest dostępne na stronie internetowej, pokazuje efekt ekologiczny osiągnięty dzięki realizacji przedsięwzięć przy finansowym wsparciu Wojewódzkiego Funduszu. Przykładowo z zakresu gospodarki wodnej zrealizowano 638 projektów, w tym m.in. wybudowano 57 systemów kanalizacyjnych. Daje to łącznie około 200 km sieci kanalizacyjnej. Dzięki wspólnemu dofinansowaniu Narodowego Funduszu i Wojewódzkiego Funduszu w Toruniu pozbyliśmy się wszystkich 16 mogilników w województwie. Obecnie prowadzony jest program pozwalający przywrócić jesiotra do polskich rzek, wzmocnić populację bażanta, kuropatwy czy zająca. Dofinansowanych zostało także wiele przedsięwzięć termomodernizacyjnych. W ubiegłym roku przy naszym udziale finansowym przeprowadzono ponad 250 zadań związanych z edukacją ekologiczną. Działamy również na rzecz wdrażania Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko w kujawsko-pomorskim, za pieniądze przyznane za naszym pośrednictwem, zostanie wybudowanych łącznie ponad 50 km kanalizacji zarówno deszczowej, jak i sanitarnej. Jakie problemy dotyczące ochrony środowiska i gospodarki wodnej najbardziej dają się we znaki zimą? Czas zimowy szczególnie nie sprzyja małym biologicznym oczyszczalniom ścieków, gdyż niskie temperatury wpływają na obniżenie ich sprawności. Bardzo negatywnie wpływa na stan gleb, wód podziemnych oraz roślin chlorek sodu, czyli po prostu sól, używana do sypania ulic i chodników. Uciążliwością jest także niska emisja. Na spacerze w niektórych dzielnicach Torunia, widać i czuć, że w piecach pali się nie tylko węglem … Zresztą węgiel niskiej jakości również powoduje wytwarzanie smogu i nieprzyjemnego zapachu. W jaki sposób Pani prywatnie spędza Święta Bożego Narodzenia? Myślę, że tak jak dla wielu z nas, ważne jest dla mnie spędzenie tego świątecznego czasu z najbliższymi. Wspólnie z rodziną spędzamy święta w domu na wsi, z dala od codziennych obowiązków. Podczas świąt staram się także znaleźć czas na spotkania z przyjaciółmi, choć nie zawsze w natłoku rodzinnych spotkań jest to łatwe. Które tradycje świąteczne są dla Pani najważniejsze? Śpiewanie kolęd, czekanie na pierwszą gwiazdkę, 12 potraw czy może jakieś inne? Myślę, że wszystkie trzy, które Pan wymienił. Staram się, aby tradycyjne 12 potraw stanęło na stole, a kolacja zaczęła się chociażby w czasie przybliżonym do pojawienia się pierwszej gwiazdki. Wśród dań obowiązkowo muszą być kompot z suszonych owoców i barszcz. Również śpiewanie kolęd jest naszą rodzinną tradycją i przyjemną chwilą podczas świąt. A TO REGION EKOLOGIA Białe strony śniegu Często słyszy się narzekania na pogodę, zimę, mróz, śnieg... Tymczasem śnieg czy mróz zimą są normalnymi i typowymi, dla strefy klimatu umiarkowanego zjawiskami atmosferycznymi. Fakt, iż przyzwyczailiśmy się do raczej łagodnych i deszczowych zim, nie znaczy, że to jest dobre i że tak będzie co roku. Poza tym prawdziwa polska zima posiada bardzo wiele zalet zarówno dla człowieka, jak i dla przyrody. Okrywa śnieżna pełni funkcję ochronną przed mrozami dla roślinności, niemalże niczym rodzaj „kołdry” izoluje rośliny od zimna. Mroźne i śnieżne zimy w naturalny sposób zmniejszają ilość kleszczy, pasożytów, chorobotwórczych mikroorganizmów itd., które po prostu giną przy niskich temperaturach. Podobnie zmniejsza się liczebność domowych owadów-szkodników (mrówek, karaczanów, much domowych, komarów itd.). Ostre, zimowe powietrze zmniejsza ryzyko zachorowania czy przeziębienia się, poprzez tzn. hartowanie organizmu. Świat fauny przygotowuje się już dużo wcześniej do zimy, zmieniając szatę na zimową, robiąc zapasy, a część z nich migruje do cieplejszych krajów. Te zwierzęta, które zostają, używają swoich naturalnych instynktów i zgodnie z prawami przyrody poszukują pożywienia i schronienia, rozwijając w ten sposób umiejętność przetrwania. Ponadto śniegiem zwierzęta gaszą pragnienie, myją i czyszczą się, a te z nich, które zapadają w sen zimowy, używają śniegu jako izolacji termicznej od zimna. Można oczywiście pomagać przyrodzie, poprzez dokarmianie zwierząt czy tworzenie miejsc schronienia dla nich, jednakże tylko w minimalnym stopniu, aby natura miała szansę żyć swoim życiem. Nie można zapominać, że w drodze ewolucji gatunki roślin i zwierząt przystosowały się do panujących warunków atmosferycznych, a wszelka ingerencja człowieka może zaburzyć naturalną harmonię. Doskonałym przykładem błędu ludzkiego są gołębie w miastach, które dokarmiane i oswojone, nie czują zagrożenia przed naturalnymi wrogami, są „rozleniwione” i pomału zatracają instynkty samozachowawcze. Przesadnie dokarmiane (dokarmianie, jak sama nazwa wskazuje, powinno stanowić tylko dodatek do pokarmu, a nie być jego podstawą) coraz częściej nie potrafią same znaleźć pokarmu, a ich liczebność w miastach gwałtownie rośnie. Te wszystkie czynniki sprawiają, że gołąb wypiera inne, słabsze gatunki, zmniejsza się bioróżnorodność, a toksyczne i chorobotwórcze odchody gołębie stały się prawdziwą zmorą dużych miast. Dlatego należy pozwolić przyrodzie kierować się swoimi prawami, także selekcją naturalną. Śnieg jest również bardzo istotny dla ludzi, stanowiąc nieodłączny element Świąt Bożego Narodzenia, początku roku i karnawału, wręcz będąc świecką tradycją. Nie trzeba nikogo chyba przekonywać, że zima niesie ze sobą liczne sporty zimowe, rozrywki i zabawy na śniegu, dla dzieci i dorosłych. Jazda na nartach, sankach, łyżwach czy zwykłe lepienie bałwana sprawia niemałą frajdę. Zimowy, rodzinny spacer przyniesie dużo radości, pozytywnych emocji i zdrowia, a bitwa na śnieżki przywoła wspomnienia z dzieciństwa. Widok ośnieżonych drzew i krzewów czy lekko spadających płatków śniegu natychmiast wywołuje uśmiech na twarzy. Śnieg ma także zastosowanie praktyczne – pomaga w orientacji w terenie ludziom i zwierzętom. Trzeba przyznać, iż widoczność po zmroku jest dużo lepsza, gdy leży pokrywa śnieżna, a śnieg rozjaśnia drogę. tekst i foto Bartłomiej Drubkowski kujawsko-pomorski magazyn promocji i rozwoju 11 A TO REGION EKOLOGIA Sypanie soli Zima w pełni, a wraz z mrozem, śniegiem i gołoledzią pojawił się coroczny problem śliskich dróg. Nie ulega wątpliwości, że najważniejsze jest zapewnienie bezpieczeństwa zarówno kierowcom na drogach, jak i pieszym na chodnikach. Jednak odśnieżanie i wywożenie śniegu to jedna sprawa, ale drugą kwestią jest posypywanie nawierzchni solą. W tym miejscu pojawia się coroczny dylemat czy sypać sól czy nie. Sól z chemicznej strony to nic innego, jak chlorek sodu (NaCl), sól drogowa (używana do posypywania dróg i chodników), to niemal czysty chlorek sodu (minimalna zawartość NaCl – 90%). Ten związek chemiczny charakteryzuje się wieloma właściwościami, przydatnymi w walce z zimą. Sypanie soli ma na celu obniżenie temperatury krzepnięcia wody z 0 nawet do -20 stopni Celsjusza. Jednak warto się przyjrzeć temu zjawisku bliżej, bo jak wszystko ma ono również swoje słabe strony. Powszechnie wiadomo, iż sól krystalizuje się, tworząc uciążliwy osad na obuwiu, nogawkach czy innych częściach odzieży, niszczy powierzchnie betonowe i asfalt. Dokucza również zwierzętom domowym, swędzą, pieką i wysuszają się od niej psie i kocie łapy. Wszyscy zmotoryzowani przeklinają zgubne działanie soli na samochody i inne urządzenia. Po zimie ustawiają się kolejki u mechaników ze zniszczonymi oponami, karoserią itd. Jednak warty podkreślenia w dziale ekologii jest przede wszystkim wpływ posypywania solą na otoczenie. Twierdzenie, że sól ma niewielki wpływ na środowisko naturalne jest nieprawdziwe, ma bowiem bardzo duży wpływ i to w większości negatywny. Skutki, co prawda nie zawsze są widoczne od razu, ale na wiosnę można zobaczyć sporo zniszczonych drzew, szczególnie w pobliżu głównych dróg i ulic. Chlorek sodu po rozpuszczeniu w wodzie zakwasza glebę, niszczy roślinność (również części podziemne, jak np. korzenie czy pędy). Rośliny nie są w stanie pobierać wody z zakwaszonej gleby i po upływie kilku miesięcy zwyczajnie usychają. Sól z gleby dalej przedostaje się do rzek, zbiorników wodnych i wód gruntowych zasalając je. Solny pył jest unoszony przez wiatr i pęd samochodów, a następnie osadza się na gałęziach drzew, krzewów, uniemożliwiając późniejsze wydanie pąków. Sól oczywiście jest substancją naturalnie występującą w środowisku (halit – sól kamienna), jednak w dużych ilościach jest zabójcza dla przyrody. Alternatywą dla chlorku sodu, jest posypywanie dróg chlorkiem wapnia (CaCl2), ma on lepsze właściwości zmniejszające śliskość dróg (szczególnie przy dużych mrozach) oraz jest mniej szkodliwy i inwazyjny dla środowiska naturalnego, a także asfaltu, obuwia i samochodów. W wielu krajach (między innymi w zimnych krajach Skandynawii) stosuje się chlorek wapnia wzbogacony w substancje, które zmniejszają zjawisko korozji i kwasowość związku zamiast chlorku sodu. W Polsce również powszechnie można kupić chlorek wapnia, kosztuje co prawda więcej niż sól drogowa, ale inwestycja zwraca się podczas użytkowania. Zaleca się więc, jak we wszystkim zdrowy rozsądek i sypanie soli w takiej ilości jaka jest potrzebna. Sypiąc sól należy to robić tylko w naprawdę śliskich miejscach, stwarzających zagrożenie dla ludzi, najlepiej też gdy nie wieje silny wiatr (aby nie przeniósł drobinek soli na dalsze tereny). Warto też zastanowić się nad droższym, lecz kilkakrotnie skuteczniejszym chlorkiem wapnia. tekst i foto Bartłomiej Drubkowski 12 Wydano ze œrodków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu. kujawsko-pomorski magazyn promocji i rozwoju POMORSKO-KUJAWSKA IZBA BUDOWNICTWA Wigilijne Spotkanie Przedsiębiorców Pomorza i Kujaw Jerzy Marcisz, Piotr Terlecki, Mirosław Ślachciak 17 grudnia, tradycyjnie przed świętami Bożego Narodzenia odbyło się spotkanie wigilijne przedsiębiorców zrzeszonych w Izbie Przemysłowo-Handlowej, PomorskoKujawskiej Izbie Budownictwa oraz Kujawsko-Pomorskim Związku Pracodawców i Przedsiębiorców z przedstawicielami administracji rządowej i samorządowej, banków, instytucji współpracujących z przedsiębiorcami, a także najwierniejszymi przyjaciółmi. Mimo niesprzyjających warunków atmosferycznych przedsiębiorcy oraz zaproszeni goście licznie przybyli do gościnnego Hotelu „BRDA” w Bydgoszczy, aby przełamać się opłatkiem, złożyć życzenia oraz porozmawiać o szansach jakie środowisku przedsiębiorców przyniesie Nowy Rok 2011. Prezes Kujawsko-Pomorskiego Związku Pracodawców i Przedsiębiorców Mirosław Ślachciak powitał przybyłych przedstawiając jednocześnie dokonania roku mijającego oraz życząc sukcesów w nadchodzącym. Niezwykle ciepłe życzenia wszystkim zebranym złożył Ks. Biskup Jan Tyrawa. Po krótkich życzeniach Przewodniczącej Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego Pani Doroty Jakuty oraz nowego Prezydenta Miasta Bydgoszczy Pana Rafała Bruskiego nastąpiło indywidualne składanie życzeń oraz łamanie się opłatkiem. Uroczyste spotkanie uświetnił koncert kolęd w wykonaniu Zespołu Wokalnego Wydziału Wokalnego Państwowego Zespołu Szkół Muzycznych im. Artura Rubinsteina w Bydgoszczy pod dyrekcją Pani Agnieszki Sowy i akompaniamencie Pana Arkadiusza Szopy. Tego wieczoru jeszcze przez wiele godzin trwały rozmowy w miłej świątecznej atmosferze. Biskup Jan Tyrawa Członkowie P-KIB składają sobie życzenia i dzielą się opłatkiem Alfred Gapiński i Wojciech Frankowski Jacek Kuś i Mirosław Ślachciak kujawsko-pomorski magazyn promocji i rozwoju 13 A TO REGION BUDOWNICTWO Co nowego w Izbie? Na początku grudnia br. dwie firmy przystąpiły w poczet członków P-KIB, tj.: Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Budowlano-Handlowe „REMBIS” Sp. z o.o. w Janikowie. Prezesem Zarządu – Dyrektorem jest Piotr Domagała. Firma ta powstała w 1993 r., obecnie zatrudnia 381 pracowników w następujących sekcjach: – roboty budowlano-montażowe, – warsztat, – serwis, – stanowiska techniczne, – stanowiska administracyjne. Od początku działalności firma prowadzi politykę inwestowania znacznej części wypracowanych zysków w poszerzanie zakresu i podnoszenia jakości świadczonych usług. Dzięki temu firma ta dysponuje profesjonalnym sprzętem i narzędziami do prowadzenia różnorodnych, wysoko specjalistycznych prac remontowych, warsztatowych, montażowych i budowlanych. P.P.B.H „REMBIS” Sp. z o.o. w branży mechanicznej zatrudnia około 210 wykwalifikowanych pracowników o specjalnościach: – monter konstrukcji stalowych, – spawacz uniwersalny z uprawnieniami Urzędu Dozoru Technicznego wydanymi w oparciu o Euro Normy (we wszystkich technologiach spawania), – ślusarz remontowy i inne. W zakres kompetencji tej grupy wykonawczej wchodzi m.in.: produkcja i montaż konstrukcji stalowych, montaż i remonty urządzeń przemysłowych, taśmociągów, sprężarek i instalacji sprężonego powietrza, wewnętrznych instalacji gazowych, remonty kotłów parowych itp. Grupa budowlana to około 70 doświadczonych specjalistów m.in. murarzy budowlanych, murarzy przemysłowych (wymurówki szamotowe), zbrojarzy, cieśli, dekarzy, instalatorów wodno-kanalizacyjnych i centralnego ogrzewania. Grupa budowlana realizuje inwestycje mieszkaniowe jedno i wielorodzinne, a także remonty, adaptacje i modernizacje budynków mieszkalnych, socjalno-biurowych, handlowych i innych. Posiada również doświadczenie w wykonywaniu pokryć dachowych m.in. z pap termozgrzewalnych, Ekodeck, blach dachówkowych i w technologiach tradycyjnych. Wśród doświadczeń tej grupy na pierwszym miejscu wymienić należy zadania z zakresu budownictwa przemysłowego, w tym m.in. budowa hal magazynowych 14 kujawsko-pomorski magazyn promocji i rozwoju w Hucie Irena, hal przemysłowych w Kopalni Góra (Grupa Ciech S.A.) i wytwórni fosforanów paszowych w Janikosodzie (Grupa Ciech S.A.). Specjalnością tej grupy są również roboty w technologii SIKA, wśród których obok okładzin ściennych i podłogowych były tak nietypowe zadania, jak wyłożenie wanny kwasoodpornej, wykonanie fundamentów kalcynatora oraz słupów suwnicy koksu. Ponadto spory zakres prac wykonuje załoga warsztatu mechanicznego, wyspecjalizowana zarówno w obróbce mechanicznej, jak i w pracach związanych z wykonaniem konstrukcji stalowych. Bogaty park maszynowy pozwala na realizowanie zarówno dużych, jak i bardzo precyzyjnych elementów maszyn i urządzeń. 25-tonowa suwnica zapewnia też możliwość transportowania większych elementów składowych konstrukcji do poszczególnych stanowisk montażowych. Firma posiada własne warsztaty stolarskie, które w pełni zaspokajają nasze potrzeby w zakresie stolarki przemysłowej, zajmują się również produkcją palet przemysłowych i świadczeniem usług stolarskich w szerokim zakresie. Posiada także profesjonalne elektronarzędzia, nowoczesny park maszynowy, własną bazę transportową oraz ciężki sprzęt budowlany. Druga firma to Przedsiębiorstwo Usług Budowlanych „BROSTER” Spółka Jawna, również z Janikowa, jest to Przedsiębiorstwo prywatne działające na rynku budowlanym od 1994 r. Współwłaścicielami firmy są: Marek Brodecki i Mirosław Stec. Przedmiotem działalności firmy jest wykonywanie remontów, modernizacje, przebudowy, docieplenia budynków mieszkalnych, obiektów użyteczności publicznej, realizacja budowy domów „pod klucz”, Firma podejmuje się realizacji inwestycji bez względu na wielkość i zakres robót. „BROSTER” oferuje fachowe wykonawstwo robót budowlanych na potrzeby przemysłowe z użyciem profesjonalnego sprzętu i materiałów o najwyższej jakości POMORSKO-KUJAWSKA IZBA BUDOWNICTWA oraz dysponuje doskonałą bazą zaopatrzeniową i parkiem maszyn. W ofercie posiada również szeroką gamę towarów budowlanych, wykończeniowych oraz własny transport. Firma realizowała następujące inwestycje: – rozbudowę istniejącego zakładu Janipol Meble w Janikowie, – Oddział Instalacji Odpopielania – Soda Polska Ciech S.A. – Zakład Produkcyjny w Janikowie, – Zbiorniki ścieków – Soda Polska Ciech S.A – Zakład Produkcyjny w Janikowie, – Kołuda Wielka – Gęśnik w Zakładzie Doświadczalnym, – Oddział produkcyjny dla Przedsiębiorstwa BudowlanoMontażowego i Prefabrykacji Betonów KAMAL Sp. z o.o. oraz Centrum Ceramiki „OPAK-MET” – budowa, Wytwórnia Gazów Technicznych „PRAXAIR” – budowa, Cukrownia „Janikowo” – reaktor tlenowy, beztlenowy i budynek stacji dmuchaw biologicznej oczyszczalni ścieków – generalne wykonawstwo, „Salinex” – budowa zbiorników gazu, Szkoła Podstawowa w Janikowie – rozbudowa, Bloki mieszkalne – termoizolacja, Most drogowy Janikowo – remont, Rurociąg przesyłowy Janikowo 0-800 – budowa, zakłady Tłuszczowe w Kruszwicy – modernizacja, Cementownia La Farge – modernizacja, „Corntrade” – budowa silosów zbożowych, „Lindab” – hala wentylacyjna – budowa kompleksowa, „Janikosoda” SA - rozdzielnia elektryczna, budynek sterowni – generalne wykonawstwo; żelbetowe pompownie wody przemysłowej, wirownie bikarbonatu – roboty ogólnobudowlane; budowa estakad rurociągów – roboty budowlane; zamknięte obiegi wodne – wykładziny chemoodporne; budynek Warsztatów Mechanicznych – roboty ogólnobudowlane i instalacyjne; centrala telefoniczna – roboty budowlane i instalacyjne. W ramach corocznego konkursu „Budowa na Medal Pomorza i Kujaw”, którego jesteśmy organizatorami, Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Budowlano-Handlowe „REMBIS” Sp. z o.o. oraz Przedsiębiorstwo Usług Budowlanych BROSTER” Spółka Jawna, jako generalni wykonawcy, zostali Laureatami nagrody w kategorii: Budownictwo użyteczności publicznej/budownictwo przemysłowe-ekologia za Zakład Gospodarki Popiołami w Janikowie. Zakład Gospodarki Popiołami w Janikowie kujawsko-pomorski magazyn promocji i rozwoju 15 A TO REGION BIZNES – INWESTYCJE – GOSPODARKA 1 Świątecznie, choć biznesowo Trzy organizacje zrzeszające przedsiębiorców: Kujawsko-Pomorski Związek Pracodawców i Przedsiębiorców, Pomorsko-Kujawska Izba Budownictwa oraz Izba Przemysłowo-Handlowa Województwa Kujawsko-Pomorskiego zorganizowały – jak co roku wspólnie – spotkanie wigilijne dla firm członkowskich oraz przedstawicieli współpracujących instytucji. Kolędowanie odbyło się w hotelu Brda w Bydgoszczy w atmosferze polskiej tradycji. 2 3 4 16 kujawsko-pomorski magazyn promocji i rozwoju FORUM PRACODAWCY Mirosław Ślachciak prezes K-PZPiP w imieniu organizatorów życzył wszystkim, aby podejmowane działania były realizowane w duchu wzajemnego szacunku i w imię dobra, tak aby mogło służyć drugiemu człowiekowi. Znaczenie rodziny i szacunku dla drugiego człowieka podkreślał też 7 5 w swoim wystąpieniu ks. Biskup Jan Tyrawa. Życzenia pomyślnego jutra połączone były z opłatkiem i kolędą. Świąteczne spotkanie uświetniły profesjonalne głosy Zespołu Szkół Muzycznych im. Rubeinsteina w Bydgoszhw czy. 6 8 9 7 7 1. W spotkaniu uczestniczyli przedsiębiorcy i przedstawiciele współpracujących z nimi instytucji. 2. Prezydent Miasta Bydgoszczy Rafał Bruski podziękował za okazane zaufanie i życzył rozwoju w Nowym Roku oraz wytchnienia w świątecznej atmosferze. 3. Przewodnicząca Dorota Jakuta życzyła zebranym rodzinnych świątecznych dni w imieniu Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego. 4. Ks. Biskup Jan Tyrawa podkreślał w swoim wystąpieniu znaczenie rodziny i szacunku dla drugiego człowieka. 5. Rafał Bruski składa życzenia Emilii i Henrykowi Nierebińskim. 6. Janusz Borowczyk (fundusz pożyczkowy KUJAWIAKI i Dorota Jakuta (Sejmik Województwa Kujawsko-Pomorskiego). 7. Przedsiębiorcy trzech organizacji gospodarczych składali sobie życzenia pomyślnego Nowego Roku i rodzinnej świątecznej atmosfery. 8. Ks. Krzysztof Buchholz (Fundacja Wiatrak) i prof. Marek Bieliński (Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy). 9. Koncert kolędowy zaprezentował Zespół Szkół Muzycznych im. Rubeinsteina w Bydgoszczy Zespół Wokalny Wydziału Wokalnego Państwowego Zespołu Szkół Muzycznych im. Artura Rubinsteina w Bydgoszczy pod dyrekcją Pani Agnieszki Sowy. kujawsko-pomorski magazyn promocji i rozwoju 17 A TO REGION MOTORYZACJA Venga zdobywa rynek Kia Venga, pięciodrzwiowy hatchback, oparty na platformie wspólnej z Hyundaiem i20 oraz Kią Cee’d, to pierwszy miejski motoryzacyjnych we Frankfurcie nad Menem i krótko potem, w listopadzie, w czeskich Noszowicach ruszyła jej produkcja. Szybko trafiła na szczyt najlepiej sprzedających się aut i już zbiera laury, jak choćby tytuł „Red Dot” 2010 w kategorii „Product Design” (wzornictwo przemysłowe), przyznany jej decyzją międzynarodowego jury. – Vengę mamy w naszej ofercie od lutego – mówi Wojciech Makarewicz, właściciel salonu „Makarewicz”, autoryzowanego dealera Kia w Bydgoszczy przy ul. Fordońskiej 353. Początkowo na realizację zamówionego auto trzeba było poczekać, teraz Vengę można kupić właściwie „od ręki”, choć dziś jest obok Cee’da najlepiej sprzedającym się modelem naszej marki. Sprawdzian na medal Vengą z bydgoskiego salonu „Makarewicz” przejechałem w teście sporo kilometrów po zaśnieżonych i zmrożonych drogach. Radziła sobie znakomicie, niczym prawdziwy SUV, a nie osobówka, jaką de facto jest. Wnętrze przyjemnie zaskakuje oryginalnością, przestrzenią i funkcjonalnością. Siedzi się dość wysoko, ale nadspodziewanie wygodnie, także dzięki sporym możliwościom regulacji fotela. Trójramienna kierownica ma regulację pionową i poziomą kolumny oraz przyciski zdalnego sterowania systemami audio na obu ramionach bocznych. Nowego typu radioodtwarzacz CD otrzymał centralną, wielofunkcyjną gałkę sterowania (master control). Umieszczony u szczytu konsoli, czarno-czerwony wyświetlacz radia i komputera pokładowego Dot Matrix pokazuje wyraźnie 18 kujawsko-pomorski magazyn promocji i rozwoju nazwę aktualnie odbieranej stacji, temperaturę zewnętrzną oraz czas i datę. I kolejne zaskoczenie – funkcjonalność kabiny, a w niej wiele podręcznych uchwytów i schowków, gniazd 12V. Dzięki przesuwanej, dzielonej tylnej kanapie i symetrycznym kształtom przestrzeni załadunkowej o podwójnym dnie, można regulować przestrzeń dla pasażerów z tyłu oraz wielkość bagażnika – od 422 do 552 litrów. Konsola podłogowa mieści półeczkę na drobiazgi (która w wersji M, L, XL może być uzupełniona o złącza USB i AUX dla odtwarzacza iPod). Kierownica dobrze leży w rękach, a umieszczone przed nią w trzech dużych tubach zegary są znakomicie czytelne, podobnie jak przyciski sterujące pogrupowane ergonomicznie na desce rozdzielczej. Widoczność podczas prowadzenia pojazdu jest znakomita we wszystkich kierunkach, a duże lusterka pozwalają na pewną orientację sytuacji wokół samochodu. Benzynowy silnik 1,6 DOHC o mocy 125 KM, sprzężony z precyzyjnie działającą 5-stopniową przekładnią oferuje znakomitą dynamikę oraz elastyczność jazdy. Pracuje wyjątkowo cicho, nawet na wysokich obrotach. Prędkość maksymalna, jaką osiąga taka Venga to 182 km/h rozpędzając się do „setki” w 10,9 sek. Auto świetnie radzi sobie nawet w tak trudnych, jak teraz zimowych warunkach; na pokrytych zmrożonym śniegiem miejskich ulicach i drogach jedzie pewnie i bezpiecznie. Chętnie słucha kierowcy na zakrętach i nagłych manewrach, w czym też niemała zasługa systemów bezpieczeństwa: stabilizacji toru jazdy, ABS z BAS, które niwelują wiele błędów kierowcy. Koszty eksploatacji nie obciążą zbytnio naszego portfela, choć pod pedałem gazu mamy sporo mocy. Na miejskich ulicach, testowa Venga spalała niespełna 9 l/100 km etyliny 95, poza miastem o ponad 2 litry mniej. Z silnikiem 1,6 to pojazd dla ludzi lubiących dynamiczną jazdę. Dzięki krótkim przełożeniom i momentowi obrotowemu, uzyskiwanemu w stosunkowo niskim zakresie jazda sprawia przyjemność. Pod maską i w kabinie Kia Venga ma w ofercie w sumie pięć silników benzynowych i wysokoprężnych o pojemności 1,4 oraz 1,6 litra i mocy od 75 do 128 KM, wszystkie dostępne z opcjonalnym systemem Start / Stop (ISG) ekonomizującym zużycie paliwa. Do wyboru jest więc jeszcze jedna benzyna 1,4 DOHC o mocy 90 KM, przyspieszająca do setki w 12,9 sek., a prędkość maksymalna to 167 km/h, średnie spalanie – 6,2 l/100 km) i trzy wysokoprężne – dwa o pojemności 1,4 l. CRDi o mocy 75 i 90 KM i parametrach odpowiednio: 157 km/h, 17,4 sek., 4,8 l oleju napędowego oraz 157 km/h, 14,5 sek, 4,7 l. i 1,6 CRDi z maksymalną prędkością 185 km/h, przyspieszeniem 11,1 sek. i spalaniem średnim 4,9 l/100 km. Auto dostępne jest w 4 wersjach wyposażenia do wyboru (S, M, L, XL). Kierowca Vengi będzie mógł dodatkowo personalizować swój pojazd korzystając z listy wyposażenia dodatkowego. Najbardziej spektakularną z tych opcji jest uchylne i odsuwane, panoramiczne okno dachowe ze szkła o wielkości zbliżonej do powierzchni dachu. Cennik rozpoczyna się od 39 900 zł – za auto z silnikiem 1,4 o mocy 90 KM (prezentowana wersja to koszt rzędu 52 900 zł), a najdroższy turbodiesel 1,6 DOHC – 64 400 zł. Seryjnie lub opcjonalnie w zależności od wersji Venga wyposażana jest w system elektronicznej stabilizacji toru jazdy ESC, obejmujący systemy kontroli trakcji (TCS) i wspomagający hamowanie awaryjne (BAS). Wszystkie wersje modelowe posiadają seryjne hamulce tarczowe dla czterech kół z systemem przeciwblokowania ABS oraz elektronicznym rozdziałem siły hamowania EBD, a system HAC, który także wchodzi w skład ESC, ułatwia ruszanie na wzniesieniu automatycznie zapobiegając zsuwaniu się auta. Konkurent w segmencie „B” Kia Venga łączy funkcjonalność oraz przestrzeń charakterystyczną dla mikrovanów z segmentu B-MPV skutecznie konkurując w segmencie samochodów małych „B” z Fiatem Punto Evo, Toyotą Yaris, Skodą Fabia, Renault Clio, Oplem Corsa, czy Fordem Fiesta. Z karoserią wykonaną ze stali o zwiększonej wytrzymałości, skuteczniej chroniącą kierowcę i pasażerów w razie kolizji czołowej, tylnej i bocznej, a także w przypadku wywrócenia się pojazdu, wyposażona w najnowocześniejsze rozwiązania w zakresie bezpieczeństwa czynnego i biernego to jeden z najbezpieczniejszych samochodów na rynku. Venga ze swoją funkcjonalnością, wygodna i bezpieczna, z dużą gamą oferowanych silników, w pełni spełniająca oczekiwania swoich użytkowników, to świetny samochód do jazdy po różnych drogach, do długiej podróży i po mieście, siedmioletnia gwarancja. I to wszystko za rozsądne pieniądze. Maciej Kamiński kujawsko-pomorski magazyn promocji i rozwoju 19 A TO REGION BUDOWNICTWO Bydgoski Budopol S.A. ma 60 lat Bydgoszczanie potwierdzają – Budopol S.A. to najbardziej rozpoznawalna wśród regionalnych firm branży budowlanej. W badaniu przeprowadzonym na niemal 400 respondentach przez Pracownię Analiz Społecznych i Rynkowych przy WSG w Bydgoszczy ponad 63% ankietowanych wymieniło Budopol, jako lidera lokalnego rynku budowlanego. Wynik badania nie powinien dziwić, wszak Przedsiębiorstwo Budowlano-Usługowe Budopol S.A. to jedna z większych firm budowlanych w regionie, działająca nieprzerwanie od 60 lat. To jej dziełem są między innymi Filharmonia Pomorska, Bank BRE, hala Łuczniczki, Centrum Onkologii, stadion Zawisza czy największe bydgoskie osiedla, jak Leśne, Błonie czy Kapuściska. Jednak utrzymanie pozycji lidera przez sześć dekad, to zadanie, które udać się może tylko najlepszym. Budopol od początku starał się poznawać najnowsze technologie by sprostać wymaganiom zmieniającego się rynku. Budownictwo sportowe, szpitale, szkoły czy mieszkania, w tych wszystkich dziedzinach Budopol od zawsze spełniał wymagania najwyższych standardów. Jakość usług doceniło też Ministerstwo Obrony Narodowej, przyznając firmie certyfikat uprawniający do budowania na rzecz NATO. Bez wątpienia jakość obiektów stawianych przez Budopol jest elementem, który przyczynił się do tak wysokiej oceny Bydgoszczan. Budynki stawiane na terenie całego kraju zdobywały dziesiątki nagród w branżowych konkursach budowlanych, a wspomniana siedziba banku BRE uznana została za najlepszy obiekt lat 90-tych w Polsce! Firma w styczniu obchodzić będzie jubileusz 60-lecia działalności, ale jak twierdzi Wiceprezes Budopolu – Marek Jarociński, nie zamierza zwalniać tempa. Budopol realizuje kontrakty na terenie całego kraju, a wkrótce rozpocznie bardzo ciekawą inwestycję deweloperską w samym centrum Bydgoszczy. Nieskromnie przyznam, że obserwując dzisiejszą Bydgoszcz, co krok napotykam na ślady zostawione przez Budopol, co nie ukrywam napawa mnie dumą. 20 kujawsko-pomorski magazyn promocji i rozwoju O tym jaka jest spuścizna Budopolu, jak przez 6 dekad utrzymać mocną markę na rynku rozmawiamy z Prezesem Budopolu, Józefem Gramzą. – Panie Prezesie, czy słusznym jest stwierdzenie, że Budopol wybudował Bydgoszcz? – Jest to z pewnością nadużycie, Bydgoszcz to miasto z ogromną tradycją, jednak prawdą jest, iż w 60-letnim dorobku Budopolu są zarówno wielkie Bydgoskie osiedla, obiekty kulturalne, stadiony i hale sportowe, szkoły, szpitale, centra handlowe czy obiekty administracyjne, jak chociażby słynny już budynek BRE Banku przy Brdzie. Policzyliśmy, że przez 60 lat zbudowaliśmy ponad 2100 obiektów. Budopol realizował kontrakty na terenie całego kraju. Budowaliśmy szpitale w Płocku, Grudziądzu, Warszawie, bralismy też udział w budowie hotelu Mariott w Warszawie. Pozostawiliśmy też swój ślad poza granicami kraju, w postaci takich obiektów jak hotel Riga czy budynek RAF na Łotwie. – Firma obchodzi wkrótce swój jubileusz. Jak przez 60 lat utrzymać tak silną pozycję na trudnym rynku budowlanym? – Firma przez te lata przechodziła wiele przeobrażeń, staramy się reagować na zmieniające się trendy, dopasowywać ofertę do potrzeb rynku. Do tego potrzeba jednak zespołu fachowców, dlatego Budopol zawsze stawiał na ludzi. Dzięki nim możemy sprostać trudnym wymaganiom i realizować najnowocześniejsze projekty. Staramy się też wychodzić naprzeciw oczekiwaniom Klientów, stąd też już w przyszłym roku rozpoczniemy kilka ciekawych inwestycji w Bydgoszczy. – Dziękujemy za rozmowę i życzymy Budopolowi kolejnych lat sukcesów. – Dziękuję i również składam wszystkim czytelnikom „A to Region” życzenia spokojnych świąt Bożego Narodzenia i Szczęśliwego Nowego Roku.
Podobne dokumenty
s³owo redaktora
zasoby lub pojawiają się te same zagrożenia. W innych
przypadkach może ono wymagać partnerskich relacji
z organizacjami pozarządowymi, zaufania i zdolności do
wspólnego tworzenia i wdrażania innowa...
kujawsko-pomorski magazyn promocji i rozwoju
60-lecia Wydziału Inżynierii Mechanicznej
na bydgoskim UTP oraz z obchodami
wręczania Grand Prix na Dzień Budowlanych.
Po tych wszystkich atrakcjach, nie pozostaje mi
nic innego, jak tylko zaprosić...
