pobierz pdf - Sądecka Organizacja Turystyczna
Transkrypt
pobierz pdf - Sądecka Organizacja Turystyczna
MATERIAŁY SZKOLENIOWE Z ZAKRESU TURYSTYKI WIEJSKIEJ WARSZAWA 15 - 17 listopada 2004 r. SZKOLENIE ZOSTAŁO SFINANSOWANE PRZEZ MINISTERSTWO GOSPODARKI I PRACY WŁAŚCICIELEM AUTORSKICH PRAW MAJĄTKOWYCH JEST MINISTERSTWO GOSPODARKI I PRACY Publikacja bezpłatna Spis treści 1. Uwarunkowania prawno-organizacyjne prowadzenia działalności w turystyce wiejskiej Autor opracowania – Andrzej Mikołajewicz ............................................................ 5 2. Wykorzystanie Internetu w turystyce wiejskiej Autor opracowania – Wiesław Czerniec ................................................................. 35 3. Badanie rynku w turystyce wiejskiej Autor opracowania – Janusz Majewski ................................................................... 53 4. Wykorzystanie walorów przyrodniczych i kulturowych w celu kształtowania oferty turystycznej regionu, gminy Autor opracowania – Krzysztof Borkowski ............................................................. 67 5. Sezonowość w turystyce wiejskiej Autor opracowania – Krystyna Drąg ...................................................................... 83 6. Przygotowanie oferty dla grup specjalistycznych turystów uczestniczących w turystyce wiejskiej Autor opracowania – Andrzej Mikołajewicz ........................................................... 93 7. Załączniki do opracowań ..................................................................................... 105 Opracowanie : Andrzej Mikołajewicz Uwarunkowania prawno-organizacyjne prowadzenia działalności w turystyce wiejskiej Działalność gospodarcza Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173 poz. 1807) wraz z przepisami wprowadzającymi tę ustawę (Dz. U. Nr 173 poz. 1808) reguluje podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz zadania administracji publicznej w tym zakresie. Nowa ustawa poszerza zakres swobody gospodarczej, w zasadzie jednak przejmuje (z drobnymi zmianami) przepisy wcześniejszej ustawy „Prawo działalności gospodarczej” z dnia 19 listopada 1999 r. (Dz. U. 1999 Nr 101 poz. 1178) W nowej ustawie niektóre przepisy obowiązywać będą jednak później: • od 1 styczna 2005 r.: Art. 10 i Art. 103 – 110, • od 1 stycznia 2007 r.: Art. 16 oraz Art. 23 – 45. Zgodnie z ustawą działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły (Art. 2 Ustawy) Dla działalności turystycznej prowadzonej przez rolników w gospodarstwach rolnych ustawa przewiduje wyjątek (Art. 3 Ustawy): „przepisów ustawy nie stosuje się do działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, a także wynajmowania przez rolników pokoi, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów” 5 Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej nie definiuje takich pojęć jak rolnik, czy też gospodarstwo rolne. Wynikają one jednak pośrednio z definicji zawartych w innych ustawach: • Kodeks Cywilny (art. 553) określa, że gospodarstwo rolne to grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeśli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami i obowiązkami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego, • Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników uznaje: - za rolnika; pełnoletnią osobę fizyczną, zamieszkującą i prowadzącą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, osobiście i na własny rachunek, działalność rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym, w tym również w ramach grupy producentów rolnych, a także osobę, która przeznaczyła grunty prowadzonego przez siebie gospodarstwa rolnego do zalesienia, - za gospodarstwo rolne; każde gospodarstwo służące prowadzeniu działalności rolniczej, - za działalność rolniczą; działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i rybnej, • Ustawa o podatku rolnym określa że: - gospodarstwo rolne to obszar gruntów (grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne, lub jako zakrzewione i zadrzewione na użytkach rolnych, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza) o łącznej powierzchni 1 ha fizyczny lub 1 ha przeliczeniowy. Każda z przedstawionych definicji została sformułowana dla potrzeb innej ustawy. Jednak dla stosowania przepisów o swobodzie działalności gospodarczej można przyjąć, że gospodarstwo rolne – to grunty powierzchni powyżej 1 ha, oraz budynki, urządzenia i inwentarz, które służą faktycznie celom produkcji rolnej. Świadczenie zatem usług turystycznych w gospodarstwie rolnym - w oparciu o zabudowania, grunty i inne zasoby gospodarstwa, wyklucza zmianę ich charakteru i naruszenia podstawowej funkcji, jaką jest zdolność do produkcji rolnej. Praktycznie oznacza to m. in. że; 6 - wynajmowanie przez rolników pokoi, to nie wynajmowanie odrębnych obiektów noclegowych, całych domków turystycznych itd., tylko wynajmowanie pokoi znajdujących się w budynku mieszkalnym w gospodarstwie rolnym - miejsca na ustawienie namiotów to nie przyczepy mieszkalne czy pola biwakowe, ale miejsca na ustawienie namiotów w zagrodzie w gospodarstwie rolnym; - wynajem pokoi i miejsc na ustawienie namiotów jest związany z pobytem turystów, czyli dla osób przebywających na wypoczynku, a nie wynajmu dla robotników sezonowych, podnajmowania mieszkań i in. - sprzedaż posiłków domowych wyklucza prowadzenie kuchni dla innych osób niż te, które przebywają w gospodarstwie na wypoczynku Rolnik który świadczy usługi turystyczne ponad wyłączenie Art. 3 Ustawy staje się przedsiębiorcą, ponieważ: 1. Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna nie będąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną – wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą 2. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej Rolnik świadczący usługi poza zakresem działania gospodarstwa rolnego obowiązany jest uzyskać odpowiedni wpis do ewidencji działalności gospodarczej, stając się jednocześnie przedsiębiorcą w rozumieniu prawa. Zasady podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej w turystyce wiejskiej Wymagania prawne dotyczące podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej – w tym również świadczenia usług turystycznych przez rolników obejmują przede wszystkim: • obowiązki związane z podejmowaniem i wykonywaniem działalności gospodarczej, z wyjątkiem zwolnienia określonego w Art. 3 jak wyżej; 1. przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą po uzyskaniu wpisu do: 7 - rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym lub - Ewidencji Działalności Gospodarczej, Spółka Kapitałowa w organizacji może podjąć działalność gospodarczą przed uzyskaniem wpisu do rejestru przedsiębiorców. 2. wpisowi do ewidencji podlegają przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi, zasady wpisu do rejestru przedsiębiorców określają odrębne przepisy, • obowiązek rozliczania podatku dochodowego od osób fizycznych z tytułu dochodów osiąganych z turystyki, • obowiązek rozliczania podatku od towarów i usług (VAT) - dla osób prowadzących działalność w szerszym zakresie, • zmianę sposobu obliczania i opłacania podatku od nieruchomości związanego ze zmianą pomieszczeń lub gruntów na cele turystyczne, • obowiązki w zakresie ubezpieczenia społecznego w związku z podejmowaniem działalności gospodarczej na własny rachunek (KRUS, ZUS), ewentualnie z zatrudnianiem innych osób, • wpis do ewidencji obiektów hotelarskich lub do ewidencji innych obiektów, w których świadczone są usługi hotelarskie • pozostałe obowiązki wynikające z innych ustaw (sanitarne – dla wynajmowania pokoi i wydawania posiłków, przeciwpożarowe, budowlane, ochrony środowiska, meldunkowe i inne), • nie wszystkie wymagania prawne dotyczą każdej osoby podejmującej się świadczenia usług turystycznych. Należy więc swoją sytuację dopasować do jednej z wielu możliwości, jakie stwarzają przepisy. Zgłoszenie działalności gospodarczej Ewidencja działalności gospodarczej: Ewidencję prowadzi gmina właściwa dla miejsca zamieszkania przedsiębiorcy, przy czym miejscem zamieszkania jest miejscowość, w której przebywa przedsiębiorca z zamiarem stałego pobytu. Organem ewidencyjnym jest wójt (burmistrz, prezydent miasta). 8 Ewidencja jest jawna. Każdy ma prawo dostępu do danych zawartych w ewidencji i przeglądania akt przedsiębiorcy wpisanego do ewidencji. Wpis do ewidencji jest dokonywany na wniosek, chyba że przepis szczególny przewiduje wpis z urzędu. Wniosek o wpis do ewidencji zawiera; Załącznik nr 1 imię i nazwisko przedsiębiorcy, jego adres, określenie przedmiotu wykonywania działalności gospodarczej, datę rozpoczęcia działalności, PESEL, Opłata za wniosek wynosi 100 zł, natomiast zmiana do wniosku 50 zł. Pobrane opłaty stanowią dochód gminy. Wniosek o wykreślenie z ewidencji nie podlega opłacie. Zaświadczenie o wpisie do ewidencji gospodarczej zawiera; Załącznik nr 2 oznaczenie przedsiębiorcy, jego adres, określenie przedmiotu wykonywanej działalności gospodarczej, zaszeregowanie do Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD), miejsce i data wykonywania działalności, Dalsze obowiązki związane z rejestracją i prowadzeniem działalności turystycznej to: • uzyskanie numeru statystycznego REGON w Głównym Urzędzie Statystycznym, • zgłoszenie działalności do Urzędu Skarbowego, • uzyskanie numeru identyfikacji podatkowej (NIP), • prowadzenie książki meldunkowej, • wnoszenie opłat miejscowych, • prowadzenie ewidencji dla potrzeb VAT (niezależnie czy jest się od niego zwolnionym, czy nie), • wyrobienie pieczątki i szyldu / tablicy informacyjnej. Wybrane przepisy dotyczące świadczenia usług turystycznych 1. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 19 sierpnia 2004 r sprawie obiektów hotelarskich i innych obiektów, w których są świadczone usługi hotelarskie (Dz. U. 2004 r. Nr 188, poz. 1945). 2. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (tekst jednolity Dz. U. 2004 r. Nr 223, poz. 2268). 9 3. Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. Przepisy wprowadzające ustawę o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. 2004 r. Nr 173, poz. 1808). 4. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 30 września 2004 r. w sprawie Centralnej Ewidencji Organizatorów Turystyki i Pośredników Turystycznych (Dz. U. 2004 r. Nr 226, poz. 2290). Ustawa o usługach turystycznych określa warunki świadczenia przez przedsiębiorców usług turystycznych. usługami turystycznymi zgodnie z ustawą są usługi przewodnickie, hotelarskie oraz wszystkie inne usługi świadczone turystom lub odwiedzającym Podmioty świadczące usługi turystyczne: a) organizator turystyki – przedsiębiorca organizujący imprezę turystyczną, b) pośrednik turystyczny – przedsiębiorca którego działalność polega na wykonywaniu, na zlecenie klienta, czynności faktycznych i prawnych związanych z zawieraniem umów o świadczenie usług turystycznych, c) agent turystyczny – przedsiębiorca, którego działalność polega na stałym pośredniczeniu w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych na rzecz organizatorów turystyki posiadających wpis w rejestrze organizatorów turystyki i pośredników turystycznych, d) przewodnik turystyczny – osoba zawodowo oprowadzająca turystów lub odwiedzających po wybranych obszarach, miejscowościach i obiektach oraz udzielająca o nich informacji, e) pilot wycieczek – osoba towarzysząca, w imieniu organizatora turystyki, uczestnikom imprezy turystycznej, sprawująca nad nimi opiekę i czuwającą nad sposobem wykonania na ich rzecz usług. Działalność gospodarcza w zakresie organizowania imprez turystycznych oraz pośredniczenia na zlecenie klientów w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych. 10 Działalność gospodarcza w zakresie organizowania imprez turystycznych oraz pośredniczenia na zlecenie klientów w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych jest działalnością regulowaną w rozumieniu przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej i wymaga uzyskania wpisu w rejestrze organizatorów turystyki i pośredników turystycznych, zwanego dalej „rejestrem”. Działalnością regulowaną nie jest działalność gospodarcza agentów turystycznych, polegająca na stałym pośredniczeniu w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych na rzecz organizatorów turystyki posiadających wpis do rejestru, lub na rzecz innych usługodawców posiadających siedzibę w kraju. Działalność regulowana jest to działalność gospodarcza, której wykonywanie wymaga spełnienia szczególnych warunków określonych przepisami prawa. Organem właściwym do prowadzenia rejestru jest wojewoda właściwy ze względu na siedzibę przedsiębiorcy (w przypadku przedsiębiorcy zagranicznego – wybrany przez niego wojewoda). Wpisu do rejestru dokonuje się na wniosek przedsiębiorcy. Wojewoda przesyła kopię zaświadczenia o wpisie do rejestru oraz kopię w/w dokumentów ministrowi właściwemu do spraw turystyki. Minister na podstawie kopii prowadzi Centralną Ewidencję Organizatorów Turystyki i Pośredników Turystycznych, zwaną dalej „Ewidencją”. Wpisu do Ewidencji dokonuje się z urzędu. Ewidencja jest jawna. Każdy może zażądać udzielenia informacji objętych wpisem do Ewidencji. Przewodnikiem turystycznym lub pilotem wycieczek może być osoba, która posiada uprawnienia określone ustawą. Świadczenie usług turystycznych w formie pakietu (kilka świadczeń) nie zawsze będzie wymagało wpisu do rejestru organizatorów turystyki i pośredników turystycznych. Jeżeli są to usługi noclegów i żywienia w jednym obiekcie, uznaje się że jest to jedna usługa hotelarska. W przypadku zaś rolnika – łączenie kilka usług np. nocleg, wyżywienie oraz „inne usługi związane z pobytem turysty” w gospodarstwie rolnym zgodnie z Art. 3 Ustawy nie nosi znamion działalności gospodarczej. Usługi hotelarskie usługi hotelarskie to krótkotrwałe, ogólnie dostępne wynajmowanie domów, mieszkań, pokoi, miejsca noclegowych, a także miejsc na ustawienie namiotów lub przyczep samochodowych, oraz świadczenie w obrębie obiektu, usług z tym związanych. 11 Usługi hotelarskie mogą być świadczone w obiektach hotelarskich które spełniają: • wymagania co do wielkości obiektu, jego wyposażenia oraz zakresu świadczonych usług, ustalone dla rodzaju i kategorii, do których obiekt został zaszeregowany, • wymagania sanitarne, przeciwpożarowe oraz inne określone odrębnymi przepisami. Usługi hotelarskie mogą być również świadczone w innych obiektach (w tym wynajmowane przez rolników pokoje i miejsca na ustawienie namiotów w prowadzonych przez nich gospodarstwach rolnych) jeśli obiekty te spełniają minimalne wymagania co do wyposażenia określone Rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 19 sierpnia 2004 r. w sprawie obiektów hotelarskich i innych obiektów, w których świadczone są usługi hotelarskie, oraz wymagania sanitarne, przeciwpożarowe oraz inne określone odrębnymi przepisami. Zaszeregowania obiektów hotelarskich (z wyjątkiem pól biwakowych) do poszczególnych rodzajów dokonuje, nadaje kategorię oraz prowadzi ich ewidencję wojewoda właściwy ze względu na miejsce położenia obiektu hotelarskiego. Nazwy rodzajów i oznaczenia kategorii obiektów hotelarskich podlegają ochronie prawnej i mogą być stosowane wyłącznie w odniesieniu do obiektów hotelarskich w rozumieniu ustawy o usługach turystycznych Przed rozpoczęciem świadczenia usług hotelarskich w obiekcie hotelarskim przedsiębiorca obowiązany jest uzyskać zaszeregowanie tego obiektu do odpowiedniego rodzaju i kategorii. Jeśli obiekt posiada już zaszeregowanie, przedsiębiorca zobowiązany jest wystąpić do właściwego wojewody o potwierdzenie lub zmianę dotychczasowego zaszeregowania. Ewidencję pól biwakowych oraz innych obiektów (zgodnie z Art. 35 ust. 2 Ustawy) prowadzi wójt (burmistrz, prezydent miasta) właściwy ze względu na miejsce ich położenia. Rolnik zamierzający świadczyć usługi hotelarskie w gospodarstwie rolnym (wynajmowanie pokojów i miejsc na ustawienie namiotów) zobowiązany jest zgłosić ten obiekt do ewidencji innych obiektów w których są świadczone usługi hotelarskie - prowadzonej przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) właściwego ze względu na miejsce położenia obiektu. 12 Zgłoszenie obiektu do ewidencji innych obiektów, w których świadczone są usługi hotelarskie Wpis do wyżej wymienionej ewidencji, nie powoduje skutków podatkowych ani ubezpieczeniowych. Minimalne wymagania co do wyposażenia dla innych obiektów, w których świadczone są usługi hotelarskie Załącznik nr 3 Rodzaje obiektów hotelarskich: Załącznik nr 4 Umowy z klientem i regulamin W trakcie prowadzenia działalności turystycznej na wsi kwaterodawca niejednokrotnie będzie spisywał umowy. Zawieranie umów reguluje kodeks cywilny. Zasadą prawa cywilnego, które reguluje zawieranie umów jest swoboda w ich treści. Umowy kwaterodawcy zawierane są zarówno z klientem indywidualnym, jak również z biurem podróży lub inną jednostką organizacyjną, która na podstawie umowy zawartej z właścicielem kwatery zapewnia odpowiednie usługi swoim klientom, pracownikom lub uczniom. Zawieranie umów bezpośrednio z klientem jest prostsze i mniej sformalizowane. Jednak chęć dostępu do szerszego rynku i możliwość przyciągania klientów skłonnych zapłacić wyższą cenę coraz częściej będą wymagały współpracy z biurami turystycznymi. Umowy zawierane bezpośrednio z klientem Umowy te nie mają odrębnej regulacji, ale dobrze jest uwzględnić w nich między innymi następujące kwestie: • informację o charakterze wynajmowanego pokoju, położenie pokoju i jego wielkość, oraz inne istotne informacje, • zakres korzystania z innych pomieszczeń i terenu: zaleca się wskazanie gościom pomieszczeń do ich wyłącznej dyspozycji, możliwość swobodnego korzystania z pomieszczeń wspólnych z innymi gośćmi ewentualnie z gospodarzem, • określenie ceny i zasad płatności: 13 najczęściej stosuje się pobieranie należności przez gospodarza za cały okres pobytu z góry. Jeżeli umowa zawierana jest z wyprzedzeniem, osobiście lub korespondencyjnie, to wskazane jest związanie zawarcia umowy z zapłatą zadatku. Należy rozróżnić wpłaty wnoszone przez klientów, ze względu na cel i charakter prawny: - zadatek, to kwota wpłacana jako zabezpieczenie wykonania umowy; w razie odstąpienia od niej bez zachowania terminu wypowiedzenia, zadatek przepada na rzecz kwaterodawcy, - zaliczka, to suma wpłacana na pokrycie spodziewanych kosztów, które związane są z wykonaniem umowy, byłyby dla kwaterodawcy nieprzydatne. W razie nie dojścia do skutków umowy, zaliczka podlega rozliczeniu, przyjmujący zaliczkę powinien rozliczyć się z niej, oddając zaliczkodawcy pozostałą sumę, - pierwsza rata, to część wartości usługi wpłacana wcześniej, • określenie form płatności; gotówkowa lub inna, • czas trwania pobytu gości: dobrze jest określić czas trwania doby i zasady przedłużania pobytu – o ile pokój nie został wcześniej zarezerwowany przez innego klienta • przyjęcie i odwoływanie rezerwacji: potwierdzenie rezerwacji następuje w momencie jej potwierdzenia osobie, która występowała o rezerwację miejsca. Przyjęcie rezerwacji możemy uzależnić np. od dokonania wpłaty. Akceptacja tego warunku jest równoznaczne z zawarciem umowy. • kaucje: w umowach turystycznych pojawiło się przyjmowanie od gości depozytów pieniężnych na zabezpieczenie roszczeń gospodarzy, związanych ze zniszczeniem kwatery lub jej wyposażenia. Kaucja podlega zwrotowi w chwili oddawania pomieszczenia w należytym stanie. O pobieraniu kaucji należy gościa uprzedzić z chwilą zawierania umowy • regulamin pobytu (zasady domu). Umowa z agentem zawieranie umowy z agentem polega na tym, że agent zostaje przez nas upoważniony do zawierania w naszym imieniu umów z klientami, lub do innych działań w naszym imieniu, zmierzających do zawarcia umowy. Agent nie może zmienić naszych warunków umowy 14 Umowa z organizatorem turystyki organizator turystyki we własnym imieniu nabywa od usługodawcy usługi i odsprzedaje je klientom, zwykle dokładając dodatkowe świadczenia, np. ubezpieczenie, transport, imprezy. Zanim jednak właściciel kwatery zdecyduje się na współpracę z biurem turystycznym, powinien sprawdzić wiarygodność tego biura, np. telefonując do właściwego organu rejestrowego dla tej działalności gospodarczej. Ochrona klienta w zakresie nieuregulowanym ustawą do umów z klientami zawieranych przez - organizatorów turystyki i pośredników turystycznych stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego oraz inne przepisy dotyczące ochrony konsumenta - organizator turystyki odpowiada za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy o świadczenie usług turystycznych, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest spowodowane wyłącznie: • działaniem lub zaniechaniem klienta • działaniem lub zaniechaniem osób trzecich, nieuczestniczących w wykonywaniu usług przewidzianych w umowie, jeżeli tych działań lub zaniechań nie można było przewidzieć ani uniknąć, albo • - siłą wyższą wyłączenie odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy, w przypadkach jak wyżej, nie zwalnia organizatora turystyki od obowiązku udzielenia w czasie trwania imprezy turystycznej pomocy poszkodowanemu klientowi Przepisy podatkowe Przepisy podatkowe związane z prowadzeniem działalności gospodarczej w turystyce regulują przepisy ustawy: 1. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. 1997 r. Nr 137, poz. 926). 2. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity Dz. U. 2000 r. Nr 14, poz. 176). 15 3. Ustawa z dnia 12 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2003 r. Nr 202, poz. 1956). 4. Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. 1998 r. Nr 144, poz. 930). 5. Ustawa z dnia 12 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne oraz ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. 2003 r. Nr 202, poz. 1958). 6. Ustawa o podatku od towarów i usług z dnia 11 marca 2004 r. (Dz. U. 2004 r. Nr 54, poz. 535). 7. Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. Przepisy wprowadzające ustawę o swobodzie gospodarczej (Dz. U.2004 r. Nr 173, poz. 1808 (w ustawie tej dokonano istotnych zmian regulujących prawa i obowiązki podatnika (w tym przedsiębiorcy) oraz praw i obowiązków organów podatkowych). Najważniejsze zmiany w ustawach podatkowych to: 1. ustawa o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. 2002 r. Nr 141 poz.1182, Nr 200 poz. 1679,Nr 240 poz. 2058). 2. ustawa o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. 2002 r. Nr 141 poz. 1179). 3. ustawa o zmianie ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. 2002 r. Nr 141 poz. 1183,Nr 200 poz.1679). Podatek dochodowy Dla turystyki wiejskiej możliwe są 3 formy opodatkowania; a) podstawową formą opodatkowania są zasady ogólne, czyli książka przychodów i rozchodów, 16 b) ryczałt ewidencjonowany, c) karta podatkowa. Dla wielu grup usługodawców wiejskich istnieje w dalszym ciągu możliwość całkowitego zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych. Art. 21 pkt 43 Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zwalnia z podatku dochodowego gospodarstwa prowadzące działalność agroturystyczną: „dochody uzyskane z tytułu wynajmu pokoi gościnnych, w budynkach mieszkalnych na terenach wiejskich w gospodarstwie rolnym, osobom przebywającym na wypoczynku oraz dochody uzyskane z tytułu wyżywienia tych osób, jeżeli liczba wynajmowanych pokoi nie przekracza 5” Zwolnienie przysługuje każdemu, kto spełnia w/w warunki nawet wtedy, jeśli osiąga dodatkowe dochody z innych działalności. W tej sytuacji dochody zwolnione z opodatkowania nie łączą się dla celów podatkowych z innymi dochodami. Chociaż osoby zwolnione z podatku dochodowego nie mają obowiązku prowadzenia żadnej dokumentacji, obowiązek jednak ten wynika z innych przepisów – np. ustawy o podatku od towarów i usług Formalności związane z wyborem formy opodatkowania zostały obecnie znacznie uproszczone. ad. a) Podatek na zasadach ogólnych obliczany jest od faktycznie osiągniętego dochodu, składany jest co miesiąc na deklaracji PIT-5 do Urzędu Skarbowego. W 2004 roku podatek pobiera się wg skali; • do 37 024 zł rocznego dochodu 19% • 37 024 – 74 048 zł 30% • od nadwyżki ponad 74 048 zł 40% Od powyższej skali podatkowej wyjątek stanowi podatek 19% podatek liniowy. Przy tej formie opodatkowania podatnik nie może korzystać z żadnych ulg podatkowych przewidzianych prawem. Podatek na zasadach ogólnych w turystyce wiejskiej dotyczy przede wszystkim osób, które prowadzą działalność usługową w większym zakresie. Jest on z wielu względów korzystny, ponieważ podatnik ma możliwość udokumentowania kosztów uzyskania przychodu i odliczenia ich od osiągniętego przychodu. Gdy koszty uzyskania przychodu są 17 równe sumie uzyskanych przychodów podatku dochodowego się nie opłaca. Nie zwalnia to jednak podatnika od składania odpowiednich deklaracji. Koszt uzyskania przychodu to każdy wydatek niezbędny dla uzyskania tego przychodu, z wyjątkiem Art. 23 Ustawy. Nie stanowią kosztu przychodu inwestycje na środki trwałe (zakup gruntów, budynków oraz wyposażenia trwałego powyżej 3 500 zł). Środki trwałe podlegają amortyzacji, która z kolei jest kosztem prowadzonej działalności. W przypadku prowadzenia turystyki wiejskiej istotne znaczenie może mieć amortyzacja pojazdów prowadzonych do działalności gospodarczej, budynków, wyposażenia. ad. b) Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych Ustawa dopuszcza opodatkowanie zryczałtowanym podatkiem dochodowym niektóre przychody osiągane przez osoby fizyczne: 1. prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, 2. osiągające przychody z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy, lub innych umów o podobnym charakterze, jeżeli umowy te nie są zawierane w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej, 3. będące osobami duchownymi. Osoby fizyczne wymienione w pkt 1 opłacają zryczałtowany podatek dochodowy w formie: - ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, lub - karty podatkowej. Osoby fizyczne wymienione w pkt 2 opłacają ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Ryczałt polega na opłacaniu podatku liczonego od całości przychodów, bez dokumentowania i odliczania kosztów ich uzyskania. Obowiązuje natomiast prowadzenie ewidencji przychodu według ustalonego wzoru. W przypadku nieprowadzenia ewidencji lub prowadzenia jej niezgodnie z warunkami wymaganymi do uznania jej za dowód w postępowaniu podatkowym, a także w przypadku stwierdzenia związków gospodarczych podatnika polegających na opłacaniu podatku w formie karty podatkowej na zasadach określonych w Rozdziale 3 Ustawy, podatnik traci prawo do ryczałtu od początku roku podatkowego. Przy opłacaniu podatku w formie ryczałtu wymagane jest ponadto prowadzenie ewidencji środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych, a także przechowywanie dowodów zakupu towarów. 18 Prawo do korzystania z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych mają podatnicy którzy w roku poprzedzającym rok podatkowy uzyskali przychody: • z działalności gospodarczej prowadzonej wyłącznie samodzielnie w wysokości nie przekraczającej 250.000 euro • wyłącznie z działalności prowadzonej w formie spółki, a suma przychodów wspólników w spółce nie przekroczyła kwoty 250.000 euro • rozpoczną wykonywanie działalności w roku podatkowym i nie korzystają z opodatkowania w formie karty podatkowej – bez względu na wysokość przychodów Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych wynosi: 20% przychodu przedstawiciele wolnych zawodów, 17% usługi o niskich kosztach własnych; hotelarskie, pośrednictwo finansowe, w sprzedaży samochodów i inne, 8,5% między innymi działalność gastronomiczna w zakresie sprzedaży napojów o zawartości powyżej 1,5%, przychody o których mowa w Art.6 ust. 1a – do kwoty stanowiącej równowartość 4 000 EUR: od nadwyżki ponad tą kwotę ryczałt wynosi 20% przychodów 5,5% między innymi przychody z działalności wytwórczej, budowlanej 3% między innymi działalność gastronomiczna w zakresie sprzedaży alkoholu do 1,5% oraz wszelki handel Dochody objęte ryczałtem ewidencjonowanym nie łączą się z innymi dochodami. Przy ryczałcie ewidencjonowanym nie ogranicza się liczby pokoi gościnnych. ad. c) Karta podatkowa: Zryczałtowany podatek dochodowy w formie karty podatkowej mogą opłacać między innymi: - podatnicy prowadzący działalność wymienieni w Art. 23 ust. 1a Ustawy: „zryczałtowany podatek w formie karty podatkowej mogą opłacać także – na zasadach i w warunkach określonych w części XII tabeli – osoby fizyczne, w tym rolnicy równocześnie prowadzący gospodarstwo rolne”, - prowadzący działalność usługową lub wytwórczo – usługową określoną w tabeli I stanowiącej załącznik nr 3, oraz załącznik nr 4 do Ustawy, - prowadzący działalność usługową w zakresie handlu detalicznego żywnością, napojami, wyrobami tytoniowymi oraz kwiatami, z wyjątkiem napojów o zawartości powyżej 1,5 % w warunkach określonych w części II tabeli, 19 - prowadzący działalność gastronomiczną – jeżeli nie jest prowadzona sprzedaż napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,5 % - w warunkach określonych w części IV tabeli, - w zakresie sprzedaży posiłków domowych w mieszkaniach, jeżeli nie jest prowadzona sprzedaż napojów powyżej 1,5 % - w warunkach określonych w części VII tabeli. Opodatkowanie w formie karty podatkowej następuje na wniosek podatnika złożony w deklaracji według ustalonego wzoru (PIT 16). Podatnicy opodatkowani w formie karty podatkowej są zwolnieni od obowiązku prowadzenia ksiąg, składania zeznań podatkowych, deklaracji o wysokości uzyskanego dochodu oraz wpłacania zaliczek na podatek dochodowy. Mają natomiast obowiązek zbierania kopii wystawionych przez siebie faktur i rachunków. Wysokość stawki w karcie podatkowej jest uzależniona między innymi od rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych pracowników, liczby mieszkańców, w której prowadzona jest działalność gospodarcza. Wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej ustalana jest w drodze decyzji urzędu skarbowego odrębnie za każdy rok podatkowy Podatnik może zawiesić działalność jeśli planowana przerwa trwa minimum powyżej 10 dni (Art. 34. 1.) „w przypadku zgłoszenia przez podatnika przerwy w prowadzeniu działalności w danym roku podatkowym nie pobiera się podatku opłacanego w formie karty podatkowej za cały okres przerwy trwającej nieprzerwanie co najmniej 10 dni w wysokości 1/30 miesięcznej należności za każdy dzień przerwy, jeżeli podatnik zawiadomi o tej przerwie najpóźniej w dniu jej rozpoczęcia i w dniu poprzedzającym dzień jej zakończenia, z wyjątkiem ust. 2) Zryczałtowany podatek w formie karty podatkowej dla osób fizycznych – w tym rolników prowadzących gospodarstwa rolne tabela XII Załącznik nr 5 Podatek od towarów i usług (VAT) W Unii Europejskiej podatki dochodowe każde państwo członkowskie ustala dowolnie – z zastrzeżeniem, że zasady opodatkowania nie mogą naruszać równej konkurencji między przedsiębiorcami. W przypadku podatku od wartości dodanej (VAT) obowiązuje powszechność stosowanie tej formy opodatkowania. Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. reguluje zasady opodatkowania podatkiem od towarów i usług. 20 „podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust.2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności” (Art. 15 ust. 1 Ustawy). Obowiązek płacenia podatku VAT jest obligatoryjny dla wszystkich podmiotów gospodarczych, których obroty roczne przekroczą poziom 10 000 euro. Podmioty które nie osiągają takiego obrotu mogą deklarować płacenie tego podatku, składając w urzędzie skarbowym pisemne oświadczenie. Możliwość taka może być korzystna dla podatników, którzy mają wysoki poziom kosztów własnych udokumentowanych fakturami. Zasadnicza stawka podatku VAT w Polsce wynosi 22%. Dla usług hotelarskich, gastronomicznych - do 2007 r. i przewozu osób obowiązuje stawka 7%, dla usług świadczonych za granicą 0%. Podstawą opodatkowania podatkiem VAT jest obrót, z zastrzeżeniem wymienionym w Art. 29 ust. 1 Ustawy. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota ta obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy. Obrotem jest także otrzymana dotacja, subwencja i inna dopłata o podobnym charakterze związana z dostawą lub świadczeniem usług. Dla organizatorów imprez turystycznych Art. 119 ust. 5 i 6 ustawy o podatku od towarów i usług przewiduje naliczanie podatku VAT nie od obrotu, lecz od marży (z zastrzeżeniem podstawy opodatkowania dla usług własnych). W turystyce wiejskiej istotne znaczenie mają szczegółowe zasady opłacania podatku VAT przez rolników i osoby świadczące usługi turystyczne. Ustawa (Art. 115 – 118) określa jako rolnika ryczałtowego osobę, która dokonuje dostawy produktów rolnych pochodzących z własnej działalności lub świadczącego usługi rolnicze, korzystającego ze zwolnienia od podatku na podstawie Art. 43 ust. 1 pkt 3, z wyjątkiem rolnika obowiązanego na podstawie odrębnych przepisów do prowadzenia ksiąg rachunkowych. Rolnikowi ryczałtowemu przysługuje zwrot podatku w kwocie odpowiadającej 5% kwoty należnej z tytułu dostawy towarów lub usług rolniczych, odzwierciedlającej podatki naliczone przy zakupie niektórych środków produkcji. Status rolnika ryczałtowego jest korzystny dla osób świadczących dodatkowo usługi turystyczne. W przypadku prowadzenia przez rolnika ryczałtowego także innej działalności niż działalność rolnicza, do wartości sprzedaży dokonywanej przez tego podatnika nie wlicza się sprzedaży produktów rolnych pochodzących z prowadzonej przez niego działalności 21 rolniczej, a tym samym możliwe jest korzystanie przez niego ze wspomnianego wyżej zwolnienia podmiotowego z podatku. Rolnik, który sprzedaje artykuły za kwotę większą niż 20 000 zł rocznie i spełni inne warunki, może zrezygnować ze statusu rolnika ryczałtowego i stać się podatnikiem podatku VAT w pełnym zakresie. W tym przypadku cała jego działalność będzie wymagała opodatkowania podatkiem VAT. Podatnicy zwolnieni z podatku od towarów i usług ze względu na niewielki rozmiar działalności, mają obowiązek prowadzić ewidencję sprzedaży za dany dzień. Obowiązek ten dotyczy również rolników świadczących usługi agroturystyczne. Ewidencja może być prowadzona w dowolny sposób – np. w formie zwykłego zeszytu. Musi jednak pozwalać na uchwycenie przekroczenia 10 000 euro przychodu. Brak jakiejkolwiek ewidencji spowodować może oszacowanie przychodu i opodatkowanie go w całości stawką 22%, bez możliwości żadnych odliczeń. Podatek od nieruchomości Podatek od nieruchomości reguluje: 1. ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. 2002 Nr 9 poz. 84), 2. ustawa o zmianie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. 2002 r. Nr 200 poz. 1683), 3. akty prawa miejscowego (uchwały rad gmin). Podatek od nieruchomości to powszechny podatek płacony przez posiadaczy gruntów, budynków i budowli, ustalany co do wysokości i nakładany przez gminę. Jest on jednym z głównych źródeł dochodu gminy. Z podatku od nieruchomości zwolnione są między innymi: - grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne, grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych lub lasy, z wyjątkiem zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej, - budynki i budowle lub ich części położone na gruntach gospodarstwa rolnych, służące wyłącznie działalności rolniczej, zajęte na prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej, 22 - nieruchomości zajęte na potrzeby prowadzenia przez stowarzyszenia statutowej działalności wśród dzieci i młodzieży w zakresie oświaty, wychowania, nauki i techniki, kultury fizycznej i sportu z wyjątkiem wykorzystywanych do prowadzenia działalności gospodarczej, - grunty zajęte trwale na obozowiska i bazy wypoczynkowe dzieci i młodzieży, Dla pozostałych gruntów, budynków oraz budowli podatek jest zróżnicowany ze względu na sposób ich wykorzystania. Stawki te są corocznie rewaloryzowane. Podstawę opodatkowania stanowi: - dla budynków lub ich części – powierzchnia użytkowa, - dla budowli – ich wartość ustalona na dzień 1 stycznia roku podatkowego, - dla gruntów – powierzchnia tych gruntów. W praktyce ważne jest, że obowiązek podatkowy nie dotyczy wykorzystywanych gruntów rolnych czy leśnych bez zmiany ich podstawowego przeznaczenia. Ustawa nie przewiduje wyłączenia z podatku gruntowego terenów przeznaczonych na cele rekreacyjne, jeżeli są wykorzystywane gospodarczo (kąpieliska, tereny do jazdy konnej, ścieżki rowerowe itp.) Rolnicy wynajmujący pokoje gościnne w budynkach mieszkalnych na obszarach wiejskich w ilości do 5 pokoi – płacą podatek od nieruchomości wg stawki za powierzchnię pomieszczeń mieszkalnych. Opłata miejscowa Opłatę miejscową zwaną też potocznie opłatą klimatyczną pobiera się od turystów w gminach, które posiadają szczególne walory turystyczne lub uzdrowiskowe. Wojewoda, na wniosek rady gminy, po uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw środowiska, ustala miejscowości odpowiadające kryteriom ustawy. Opłatę wprowadza na swoim terenie rada gminy w formie uchwały. W 2004 r. wysokość opłaty miejscowej może wynosić nie więcej niż 1,61 zł / dzień / osoby. Rada może zobowiązać kwaterodawców do pełnienia funkcji płatnika, tj. osoby zobowiązanej do pobrania opłaty i odprowadzenia jej do urzędu gminy. 23 Ubezpieczenia w turystyce Na całym świecie znanych jest wiele rodzajów i form ubezpieczeń. Podstawowym rozróżnieniem ubezpieczeń jest podział na; 1. ubezpieczenia obowiązkowe. 2. ubezpieczenia dobrowolne. W turystyce mamy do czynienia zarówno z ubezpieczeniami obowiązkowymi, jak i dobrowolnymi. Ubezpieczenia obowiązkowe regulują przepisy ustaw; 1. Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 1998 nr 137 poz. 887). 2. Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. 1998 nr 7 poz. 25, tekst jednolity). 3. Ustawa z dnia 2 kwietnia 2004r. o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. 2004 nr 91 poz. 873). 4. Ustawa z dnia 23 stycznia 2003 o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz. U. 2003 nr 45 poz. 391). 5. Ustawa z dnia 3 kwietnia 1997 w/s ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego Dz. U. 1997 nr 36 poz. 220. Ubezpieczenia obowiązkowe ZUS, KRUS Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych podjęcie pozarolniczej działalności gospodarczej podlegającej zgłoszeniu do ewidencji powoduje równocześnie powstanie obowiązku ubezpieczenia społecznego w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) i opłacanie terminowe składek, niezależnie od osiąganych dochodów. Wysokość składek ZUS liczona jest każdorazowo od podstawy równej 60% średniej płacy w gospodarce i wynosi; • na ubezpieczenie emerytalne 19,52% 24 • na ubezpieczenie rentowe 13,00% • na ubezpieczenie chorobowe 2,45% • na ubezpieczenie wypadkowe 0,40 – 8,12% Ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne, pozostałe obowiązkowe. Ustawa ta nie stosuje się do rolników, którzy w zakresie prowadzonego gospodarstwa opłacają składki do Kasy Rolniczych Ubezpieczeń Społecznych (KRUS), mimo prowadzenia dodatkowej działalności pozarolniczej. Ustawa z dnia 2 kwietnia 2004 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników zmieniła jednak warunki podlegania ubezpieczeniu KRUS przez rolników prowadzących dodatkową działalność gospodarczą, ograniczając tym samym pojawiające się coraz częściej nadużycia. Art. 5a tej ustawy otrzymał brzmienie; pkt 1; rolnik lub domownik, który podlega ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy nieprzerwanie przez co najmniej 3 lata, rozpocznie prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej zgodnie z przepisami o zryczałtowanym podatku dochodowym lub rozpocznie współpracę przy prowadzeniu tej działalności, podlega nadal temu ubezpieczeniu, jeżeli nie jest pracownikiem i nie pozostaje w stosunku służbowym. Rolnik lub domownik, o którym mowa w ust. 1 musi jednak: - w ciągu 14 dni od rozpoczęcia pozarolniczej działalności lub rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu tej działalności złożyć w Kasie oświadczenie o kontynuowaniu tego ubezpieczenia, oraz - udokumentować spełnienie warunków opodatkowania tej działalności w formie zryczałtowanego podatku dochodowego w terminie 7 dni od dnia otrzymania dokumentu ustalającego przez organ podatkowy tę formę opodatkowania. Niezachowanie któregokolwiek z powyższych terminów powoduje ustanie ubezpieczenia w KRUS z końcem kwartału, w którym rolnik lub domownik rozpoczął wykonywanie pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpoczął współpracę przy prowadzeniu tej działalności. 25 Do dnia 14 lutego każdego roku rolnik lub domownik prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą lub współpracujący przy prowadzeniu tej działalności, podlegający ubezpieczeniu, zobowiązany jest po rozliczeniu roku podatkowego złożyć w Kasie zaświadczenie o wysokości należnego podatku za miniony rok. Kwota graniczna podatku, której nie może rolnik przekroczyć bez utraty tej formy ubezpieczenia wynosi 2 528 zł. Kwota graniczna podlega corocznej waloryzacji wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem za rok, którego kwota dotyczy, ustawie o prowizorium budżetowym lub ich projektach, jeżeli odpowiednie ustawy nie zostały uchwalone. Roczną kwotę graniczną ogłasza Minister do spraw zabezpieczenia społecznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. Dla rolników prowadzących pozarolniczą działalność w zakresie świadczenia usług turystycznych istotny jest zapis w Art. 5a pkt 10: „za pozarolniczą działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1, uważa się pozarolniczą działalność gospodarczą prowadzoną na podstawie przepisów o działalności gospodarczej”. Tym samym nie wpływa na prawo do rolniczego ubezpieczenia społecznego świadczenie usług, o których mowa w Art. 3 prawa o swobodzie działalności gospodarczej. Ubezpieczenia zdrowotne Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego dotyczy zarówno osób objętych obowiązkiem ZUS jak również KRUS. - składka na ubezpieczenie zdrowotne rolników wynosi równowartość połowy kwintala żyta z każdego hektara przeliczeniowego, składkę tą opłaca KRUS, - składka na ubezpieczenie zdrowotne prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą wynosi 9% podstawy, jak przy ubezpieczeniu społecznym. Składkę tą opłaca sam zainteresowany. Składka na ubezpieczenie zdrowotne podlega odliczeniu; - od podatku dochodowego od osób fizycznych na zasadach określonych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, - od zryczałtowanego podatku dochodowego z tytułu dochodów osiąganych przez osoby fizyczne prowadzone pozarolniczą działalność gospodarczą oraz przez osoby duchowne – na zasadach określonych w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. 26 Odpowiedzialność cywilna świadczących usługi w gospodarstwach wiejskich Odpowiedzialność cywilna (OC) polega na konieczności ponoszenia skutków majątkowych swego działania, wyrządzającego inny osobom szkodę. W zależności od rodzaju szkody rozróżniamy odpowiedzialność; - kontraktową; za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy z klientem - deliktowa; wyrządzenie innej osobie szkody czynem niedozwolonym Odpowiedzialność cywilna zwykle przybiera postać odszkodowania, czyli sumy odpowiadającej rzeczywistej wartości poniesionej szkody jak również utraconych korzyści. W turystyce wiejskiej może wystąpić szereg sytuacji powodujących roszczenia odszkodowań: - szkody związane z nieodpowiednim zabezpieczeniem pomieszczeń, maszyn i innych urządzeń, - szkody związane z organizowaniem zajęć rekreacyjnych, - roszczenia klienta w związku niewykonaniem (lub nienależytym wykonaniem) umowy w zakresie standardu usług i szereg innych. Jednym ze sposobów ograniczenia ryzyka związanego z odpowiedzialnością cywilną wobec gości, a także innych osób, może być dobrowolne ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej, rozszerzające obowiązkowe ubezpieczenia OC rolników. Obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników Rolnik zgodnie z ustawą o działalności ubezpieczeniowej, jest zobowiązany do zawarcia trzech umów ubezpieczenia: • ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku w ruchem tych pojazdów powinni wykupić wszyscy właściciele pojazdów mechanicznych, do których oprócz samochodów zalicza się: motocykle, ciągniki rolnicze, motorowery, przyczepy podlegające rejestracji, jak również pojazdy wolnobieżne dopuszczone do ruchu drogowego. • ubezpieczenie OC rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego 27 ubezpieczenie OC rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa gwarantuje wypłacenie odszkodowania w sytuacji, gdy rolnik (lub inna osoba pracująca w jego gospodarstwie) jest zobowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej w związku z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. • ubezpieczenie budynków w gospodarstwie rolnym ubezpieczenie budynków w gospodarstwie rolnym gwarantuje wypłatę odszkodowań w razie pożaru lub innych zdarzeń losowych. Za zdarzenie losowe uważa się „ niezależne od woli ubezpieczającego zdarzenie przyszłe i niepewne, którego nastąpienie powoduje uszczerbek w dobrach osobistych lub w dobrach majątkowych albo zwiększenie potrzeb majątkowych po stronie ubezpieczającego lub innej osoby objętej ochroną ubezpieczeniową” Przepisy budowlane w kwaterach wiejskich 1. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991r. o ochronie przeciwpożarowej (tekst jednolity Dz. U. 2002 r. Nr 147, poz. 1229). 2. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. 2003 Nr 121, poz. 1138). 3. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz. U. 2000 nr 106 poz. 1126). 4. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w/s warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. 2002 nr 75 poz. 690). Obiekty w których świadczone są usługi hotelarskie, w tym również agroturystyczne, powinny spełniać wymagania wynikające z ustawy Prawo budowlane, niezależnie od statusu przedsiębiorcy. Spełnienie tych wymagań jest sprawdzane przy badaniu wniosku o nadanie rodzaju i kategorii hotelom, pensjonatom, kempingom i innym obiektom hotelarskim. Natomiast w odniesieniu do innych obiektów, w których świadczone są usługi hotelarskie, w tym pokoi gościnnych, spełnienie wymagań budowlanych może być sprawdzone w wyniku kontroli dokonywanej przez wójta lub wojewodę, a także przez organy nadzoru budowlanego. 28 Organ kontrolujący może wówczas wezwać do przedstawienia dokumentów potwierdzających legalność budynku z punktu widzenia prawa budowlanego. Podstawowym wymaganiem dla każdego obiektu budowlanego jest: • posiadanie decyzji pozwalającej na budowę lub użytkowanie obiektu • w przypadku zmiany przeznaczenia użytkowania obiektu np. z gospodarskiego na turystyczny czy usługowy, potrzebna jest decyzja o zmianie sposobu użytkowania obiektu. Jeżeli do zmiany sposobu użytkowania nie jest potrzebna przebudowa, a obiekt spełnia wymagania w sprawie warunków technicznych, wymieniona decyzja jest zbędna • w budynkach starszych – gdy decyzje o warunkach technicznych obiektów nie zachowały się, a uzyskanie nowych nie jest możliwe, ponieważ zmieniły się wymagania warunków technicznych, dopuszcza się zastąpienie tych decyzji opinią o bezpieczeństwie użytkowania budynku wystawioną przez rzeczoznawcę budowlanego • właściciel / zarządca, jest zobowiązany prowadzić dla każdego budynku książkę obiektu budowlanego. Prowadzone są w niej zapisy dotyczące przeprowadzanych badań i kontroli stanu technicznego, remontów i przebudowy w okresie użytkowania obiektu. Obowiązek prowadzenia książki nie dotyczy właścicieli budynków indywidualnego budownictwa jednorodzinnego, zagrodowego, letniskowego .Natomiast w budynkach wielorodzinnych, oraz wzniesionych na cele usługowe lub na te cele adaptowanych książka taka będzie wymagana. Wymagania przeciwpożarowe wiejskiej bazy noclegowej: Wszystkie obiekty mieszkalne i usługowe, w tym pola biwakowe i tereny rekreacyjne powinny być projektowane, użytkowane i utrzymywane w sposób zabezpieczający przed powstaniem pożaru. Wymagania przeciwpożarowe są zróżnicowane w zależności od ilości przebywających tam osób, przebywania w nich ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się, przeznaczenia obiektu (np. hotel, sanatorium, lokal usługowo – handlowy itp.). Spełnienie wymagań przeciwpożarowych określa wydaniem dokumentu powiatowy komendant Państwowej Straży Pożarnej. 29 Dla bezpieczeństwa pożarowego tych obiektów określa się wymagania; Załącznik nr 6 Wymagania sanitarne w turystyce wiejskiej Spełnienie wymagań sanitarnych dokumentuje się opinią właściwego miejscowego Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego. Obecnie obowiązujące przepisy nie wymagają szczególnych badań lekarskich od osób wynajmujących pomieszczenia noclegowe dla gości. Natomiast w kontakcie z żywnością wymaga się badań wykluczających zakażenie chorobami zakaźnymi, oraz stanów chorobowych uniemożliwiających wykonywanie czynności z zakresu produkcji i obrotu żywnością. Wymagana jest również książeczka zdrowia dokumentująca przeprowadzenie wymaganych badań, ważna na terenie całego kraju. Przepisy sanitarne regulujące proces przygotowania i wydawania posiłków określają akty prawne: 1. Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia (Dz. U. 2001 r. Nr 63 poz. 634 z późniejszymi zmianami). 2. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach (Dz. U. 2001r. Nr 126, poz. 1384). 3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 marca 2003 r. w sprawie rodzajów badań lekarskich i laboratoryjnych, którym podlegają osoby wykonujące prace, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia na inne osoby, lub kształcące się do wykonywania tych prac (Dz. U. 2003 r. Nr 61, poz. 551). 4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 4 kwietnia 2003 r. w sprawie wykazu prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia na inne osoby (Dz. U. 2003 Nr 67, poz. 633). 5. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 kwietnia 2004 r. w sprawie wymagań higieniczno – sanitarnych w zakładach produkujących lub wprowadzających do obrotu środki spożywcze (Dz. U. 2004 r. Nr 104 poz. 1096). W zakresie warunków sanitarnych żywności od dnia wejścia Polski do Unii Europejskiej obowiązuje nas także wprost Rozporządzenie EC nr 852/2004 w sprawie higieny środków spożywczych z dnia 29 kwietnia 2004 r. W przytoczonych przepisach brak jest szczególnych uregulowań dla żywienia gości w ramach agroturystyki. Dotychczas 30 w praktyce, przy wydawaniu do 20 posiłków w gospodarstwie agroturystycznym kontrola sanitarna nie stawiała szczegółowych wymagań wykraczających poza zwykły poziom czystości w warunkach domowych. Aktualnie obowiązujących przepisów nie stosuje się jedynie we własnym gospodarstwie domowym do środków spożywczych służących do zaspokajania potrzeb tego gospodarstwa domowego. Przyjmowanie i żywienie gości w gospodarstwie agroturystycznym wykracza już poza zaspokajanie potrzeb gospodarstwa domowego. W związku z powyższym od 1 maja 2004 r. gospodarstwa agroturystyczne traktowane są jako zakłady żywienia zbiorowego (Art. 3 ust.1 pkt 10 i 11 Ustawy o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia) . W myśl ustawy, zakład żywienia zbiorowego to miejsce prowadzenia działalności w zakresie zorganizowanego żywienia konsumentów. Obejmuje więc również obiekty turystyki wiejskiej i agroturystyki, które świadczą usługi żywienia niezależnie od skali prowadzonej działalności. W świetle obowiązującego prawa pełną odpowiedzialność za zapewnienie bezpieczeństwa zdrowotnego żywności ponosi przedsiębiorca (realizator żywienia zbiorowego) produkując lub wprowadzający ją do obrotu. On też odpowiada za wszelkie szkody i uszczerbki na zdrowiu konsumenta spowodowane niewłaściwą jakością zdrowotną żywności. Podstawowe znaczenie ma tutaj realizacja zasad: - GHP Dobrej Praktyki Higienicznej - GMP Dobrej Praktyki Produkcyjnej - HACCP Analiza Zagrożeń i Krytyczne Punkty Kontroli GHP określa działania i warunki higieniczne, które muszą spełniane i kontrolowane na wszystkich etapach produkcji lub obrotu, aby zapewnić bezpieczeństwo żywności. GMP określa działania i warunki, które muszą być podjęte i spełniane, by produkcja żywności oraz materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością odbywały się w sposób zapewniający właściwą jakość zdrowotną żywności, zgodnie z przeznaczeniem. HACCP to metoda zapewnienia bezpieczeństwa żywności, która opiera się przede wszystkim na zapobieganiu zagrożeniom. Polega na zidentyfikowaniu miejsc, w których mogą się pojawić zagrożenia i odpowiednim wówczas reagowaniu. Jest bowiem oczywistym że łatwiej i taniej jest zapobiegać, niż usuwać skutki 31 zagrożenia. Wszystkie przyjęte ustalenia w tym systemie zostają opisane, a czynności polegające na kontroli miejsc związanych z zagrożeniem za każdym razem odnotowywane. Każdy obiekt turystyki wiejskiej świadczący usługi żywieniowe może kształtować system w sposób indywidualny, właściwy dla rodzaju i skali prowadzonej działalności, przy uwzględnieniu zasad zapewniających bezpieczeństwo żywności. Więcej o systemie HACCP; www.parp.gov.pl/doc/haccp/pdf www.pot.gov.pl/tur-ue.asp System kategoryzacji wiejskiej bazy noclegowej Systemy oceny kwater wiejskich w Europie są zróżnicowane. W jednych są jednolite dla wszystkich obiektów świadczących usługi noclegowe, w innych (Francja, Niemcy, Austria) standard wiejskich kwater określają na zasadzie dobrowolności ogólnokrajowe organizacje kwaterodawców. Wiejska baza noclegowa w Polsce ujęta w ustawie o usługach turystycznych jako „inne obiekty” podlega z mocy ustawy jedynie kontroli minimalnych wymagań w zakresie standardu (Załącznik nr 7 do Rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 19 sierpnia 2004 r. w sprawie obiektów hotelarskich i innych obiektów, w których świadczone są usługi hotelarskie). Dodatkowo Polska Federacja Turystyki Wiejskiej „Gospodarstwa Gościnne” prowadzi dobrowolny system kategoryzacji kwater wiejskich.. Zasadniczym celem kategoryzacji jest stałe podnoszenie jakości świadczonych usług, ujednolicenie oznakowania obiektów, rekomendacja dla klienta. Federacja organizuje również system promocji tych obiektów (katalogi, internet), których jakość – na wniosek zainteresowanych, została potwierdzona przez inspekcję kategoryzacyjną. Obiekt, któremu zostanie przyznana jedna z kategorii, może na tablicy i materiałach promocyjnych zamieścić logo Federacji. System kategoryzacji wiejskiej bazy noclegowej w Polsce jest system dobrowolnym. Kategoryzacją objęte są obiekty znajdujące się na terenach wiejskich, które nie podlegają ustawowemu obowiązkowi standaryzacji. Kategoryzacji mogą poddać się osoby fizyczne będące właścicielami obiektów, w których świadczone są usługi w zakresie turystyki wiejskiej: a.) zrzeszone poprzez rodzime stowarzyszenia w PFTW „GG”, zwane dalej osobami zrzeszonymi, 32 b.) niezrzeszone w PFTW „GG” zwane dalej osobami niezrzeszonymi. Koszt przeprowadzenia kategoryzacji oraz zamieszczenie reklam w wydawnictwach PFTW „GG” dotyczących obiektów będących własnością osób niezrzeszonych wynosi 150 % więcej niż członków zrzeszonych w PFTW „GG”. System kategoryzacyjny przewiduje cztery typy wiejskiej bazy noclegowej: - pokój gościnny; pomieszczenie dla 1 do 4 osób, z łazienką wspólną lub w pokoju, - samodzielna jednostka mieszkalna; mieszkanie wakacyjne, dom wakacyjny, wynajęte piętro wyłącznie dla gości (przynajmniej jeden pokój, łazienka, kuchnia), - pokój grupowy; pomieszczenie sypialne powyżej 4 osób, - przyzagrodowe pole namiotowe; z dostępem do punktu poboru wody i sanitariatów. Przyznaną kategorię oznacza się odpowiednią ilością słoneczek. Najniższa kategoria określona jest nazwą STANDARD (Std), najwyższa posiada trzy słoneczka. System określa szczegółowo warunki jakie należy spełnić, by zostać zaszeregowany do określonej kategorii. W związku z pojawiającą się coraz częściej specjalizacją świadczonych usług w kwaterach wiejskich (dla gości z niemowlętami i małymi dziećmi, dla osób starszych, dla wędkarzy, dla myśliwych, dla ekologów) określone są również „tabele wymogów przy poszczególnych programach pobytu”. Kategoryzacja ważna jest przez dwa lata kalendarzowe. Od niedawna dla rolników prowadzących działalność turystyczną potwierdzenie jakości bazy noclegowej ważne jest również z innych powodów. W ramach funduszy strukturalnych UE pojawiła się możliwość dofinansowania dodatkowej działalności pozarolniczej między innymi w zakresie: 1) agroturystyki, 2) usług związanych z turystyką i wypoczynkiem. Jednym z warunków ubiegania się o pomoc finansową jest: • opinia dotycząca obiektów planowanych do realizacji w zakresie agroturystyki oraz usług związanych z turystyką i wypoczynkiem, obejmujących tworzenie bazy noclegowej dla turystyki wiejskiej – nadawana na wniosek zainteresowanego przez inspektorów kategoryzacyjnych wiejskiej bazy noclegowej, • uzyskanie odpowiedniej kategorii obiektu po zakończeniu inwestycji , jako załącznik do wniosku o refundację kosztów inwestycji. 33 Pomoc finansowa w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004 – 2006” w zakresie działania „Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów” przewiduje udzielenie beneficjentowi zwrot kosztów poniesionych na inwestycje turystyczne w wysokości do 100 tys. PLN, stanowiących maksymalnie 50 % kosztów kwalifikowalnych. Promesę kategorii jakości przyznają w zależności od rodzaju obiektu hotelarskiego: • urzędy wojewódzkie (dla hoteli, moteli, pensjonatów, domów wycieczkowych, schronisk młodzieżowych, schronisk turystycznych i pól kempingowych); • Polska Federacja Turystyki Wiejskiej Gospodarstwa Gościnne – dla wiejskiej bazy noclegowej. Zasady wydawania opinii oraz nadawania kategoryzacji obiektom realizowanym w zakresie agroturystyki oraz usług związanych z turystyką i wypoczynkiem, obejmujących tworzenie bazy noclegowej dla turystyki Załącznik nr 7 Informacje na stronach internetowych: www.mf.gov.pl podatki system podatkowy wybrać interesujące www.abc.com.pl Dzienniki Ustaw, Monitory Rządowe www.nettax.pl Dzienniki Ustaw, Monitory Rządowe www.sejm.gov.pl Dzienniki Ustaw, Monitory Rządowe (od 1918 r.) www.agroturystyka.pl informacje podstawy prawne, kategoryzacja 34 Opracował: Wiesław Czerniec Wykorzystanie Internetu w turystyce wiejskiej Internet jako narzędzie promocji Sieć internetowa została zaprojektowana w latach sześćdziesiątych na potrzeby obronności w USA, a następnie przekazana do użytkowania służbom cywilnym. Podejrzewam, że nikt wówczas nie przypuszczał, jaką potęgą stanie się kilkadziesiąt lat później. W chwili obecnej niektórym osobom trudno sobie wyobrazić codziennego życia bez „wejścia do sieci”. Zaglądamy tam, gdy nie zdążymy kupić codziennej gazety, chcemy przygotować materiał zlecony przez szefa, pragniemy kupić bilet lotniczy, czy też znaleźć ciekawą ofertę świąteczną. Oczywiście listę powodów można mnożyć w nieskończoność. Jednak w tym materiale pragnę skupić się na jednej z ważniejszych funkcji jaką internet odgrywa dla promocji turystyki wiejskiej – promocji. Promocja jest obok ceny i dystrybucji jest jednym z najważniejszych działań marketingowych dotyczących produktu. Jeszcze nie tak dawno głównym narzędziem promocji turystyki wiejskiej były materiały wydawnicze: foldery, wizytówki, widokówki itp. Wydawane przez indywidualnych kwaterodawców, ośrodki doradztwa rolniczego, lokalne stowarzyszenia agroturystyczne dystrybuowane były na targach, festynach oraz innych imprezach promujących turystykę wiejską. Obecnie głównym narzędziem docierania z ofertą turystyczną do klienta jest internet. Poniżej pragnę przedstawić wady i zalety wymienionych form promocji, choć należy zaznaczyć że nie wyczerpują one listy możliwych działań promocyjnych, jednak z mojego doświadczenia są najczęściej stosowane. 35 Tabela 1. Wady i zalety promocji poprzez Internet a) Wady promocji Materiały wydawnicze Internet – materiały promocyjne 1. Wysoki koszt wydania materiału 2. Wysoki koszt dystrybucji: koszty wysyłki, udział w targach 3. Konieczność dotarcia z materiałem do potencjalnego klienta 4. Brak możliwości aktualizacji – aż do wyczerpania nakładu 5. Brak ciągłości promocji w chwili wyczerpania nakładu 6. Ograniczona forma prezentacji oferty, np. brak możliwości określania wolnych miejsc w danych terminach, 1. Brak możliwości dotarcia z ofertą do osób nie posługujących się technikami komputerowymi lub z przyczyn technicznych mających trudności z korzystania z internetu 2. Zagrożenie atakami wirusów, groźba fałszowania treści przez hakerów, podszywania się pod ofertę. b) Zalety promocji 1. Możliwość dotarcia z promocją do osób nie korzystających z zasobów internetu, zwłaszcza osób starszych 2. możliwość korzystania z oferty w czasie podróży wakacyjnej (mapy, foldery) 1. 2. 3. 4. Niski koszt zamieszczenia oferty Niski koszt „dystrybucji” Nieograniczony zasięg Możliwość systematycznej aktualizacji 5. Ciągłość reklamy 6. Nieograniczone możliwości prezentacji oferty – prezentacje multimedialne 7. Stworzenie nowoczesnego wizerunku Źródło : Opracowanie własne Konstruując powyższe zestawienie jako codzienny użytkownik Internetu łatwiej identyfikowałem jego zalety niż wady. Jak wynika z mojego doświadczenia ogromne możliwości, jakie stwarza sieć nie są jednak wykorzystywane. Powodem tego stanu rzeczy są: • Zbyt mała umiejętność posługiwania się komputerem, w tym internetem, przez „gestorów” bazy turystycznej na wsi, • Techniczne ograniczenia korzystania z sieci: brak sprzętu komputerowego, problemy z łączami internetowymi, 36 • Brak świadomości możliwości jakie stwarza sieć (np. możliwość systematycznej aktualizacji), • Rozproszenie oferty turystyki wiejskiej w wyniku zamieszczenia jej w trudno dostępnych gminnych, indywidualnych serwisach, często pod „abstrakcyjnymi” adresami, • Brak wykorzystania poczty elektronicznej dla procesu komunikowania się z klientem, • Koszt korzystania z internetu. Należy stwierdzić, że niektóre z wymienionych ograniczeń powoli zostają eliminowane. Konkurencja na rynku telekomunikacyjnym stwarza nadzieję na poprawę obecnej sytuacji związanej z dostępem oraz kosztem korzystania z sieci. Coraz więcej osób staje się aktywnymi użytkownikami internetu w wyniku organizowanych szkoleń lub przejmując umiejętności od swoich dzieci. Świadczy o tym fakt, że w ostatnim roku podwoiła się ilość osób, które zadeklarowały chęć indywidualnej aktualizacji swojej oferty w serwisie www.agroturystyka.pl i otrzymały indywidualne hasła dostępu do administracji. Pomimo wielu pozytywów i zalet promocji z wykorzystaniem internetu daleki jestem od wysuwania tezy, że jest to jedyne słuszne narzędzie promocji. Materiały wydawnicze, bezpośredni kontakt z klientem, wysłane życzenia świąteczne do naszego gościa są równie ważne dla kreowania pozytywnego wizerunku naszej oferty. Internet jako źródło informacji Strony www – są często tłumaczone jako „wszechnica wiedzy wszelakiej”. Zasoby sieci są wręcz nieograniczone. Żyjąc w czasach, gdzie przepływ informacji jest jednym z najważniejszych czynników rozwoju gospodarki należy wskazać możliwości jakie stwarza korzystanie z sieci przy organizowaniu i świadczeniu usług z zakresu turystyki wiejskiej. Specyfika turystyki wiejskiej polega na jej nierozerwalności z wsią i tym, co jest z nią związane. Dlatego też dla osób prowadzących działalność turystyczną na wsi interesujące są informacje z zakresu prowadzenia działalności turystycznej, jak i dotyczące rozwoju wsi. Jest to szczególnie ważne w dobie pojawienia się funduszy strukturalnych, które w dużej mierze skierowane są do mieszkańców wsi. Mając w planach prowadzenie działalności turystycznej związanej z wynajmowaniem pokoi i mieszkań każda osoba przystępująca do inwestycji (budowy, adaptacji domu) powinna zaznajomić się z wymaganiami kategoryzacyjnymi Wiejskiej Bazy Noclegowej. Zamieszczone 37 na stronie www.agroturystyka.pl w module „informacje” wskazówki dla kwaterodawców to nie tylko arkusze pozwalające na sklasyfikowanie obiektu, ale przede wszystkim zestaw wskazówek dotyczących właściwego planowania inwestycji. Określone w nim powierzchnie pokoi, pożądane wymiary łóżek, ilość łazienek w stosunku do ilości pokoi to doskonałe wskazówki warunkujące właściwe wydatkowanie pieniędzy. W chwili ogłaszania przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi kolejnych działań finansowanych w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego konieczne jest systematyczne korzystanie z serwisu ministerstwa www.minrol.gov.pl. W module „Fundusze strukturalne” można znaleźć druki wniosków wraz z instrukcją ich wypełniania. Dla osób zainteresowanych funduszami oraz wszelkimi informacjami związanymi z dostosowania polskiego prawa do norm unijnych polecam serwisy : www.arimr.gov.pl, www.funduszestrukturalne.gov.pl oraz serwisy urzędów marszałkowskich: np. www.lubelskie.pl. Dla osób działających aktywnie w lokalnych stowarzyszeniach nieodzowne jest korzystanie z serwisów informujących o możliwościach dofinansowania organizacji pozarządowych, organizowanych szkoleniach oraz o przepisach dotyczących wsi i turystyki wiejskiej. Tabela 2. Serwisy internetowe przydatne dla osób prowadzących działalność z zakresu turystyki wiejskiej Adres internetowy www.fww.org.pl www.faow.org.pl www.cofund.org.pl www.agro-info.org.pl Organizacja Serwis Fundacji Wspomagania Wsi zawierający szereg informacji dotyczących konkursów grantowych skierowanych często do terenów wiejskich. Serwis Forum Organizacji Pozarządowych – propagujący ideę partnerstwa. Można tam znaleźć przydatne wiadomości na temat przygotowania polskiej wsi do funkcjonowania w ramach Unii Europejskiej poprzez aktywizowanie społeczności wiejskich i zwiększanie ich udziału w procesie przemian na wsi, a także promowanie zrównoważonego rozwoju terenów wiejskich. Serwis Funduszu Współpracy - organizacji, która zarządza środkami pomocowymi i służy pomocą odbiorcom programów finansowanych z pomocy zagranicznej. Można tam znaleźć informacje odnośnie realizacji programów i projektów wspierających określone sektory gospodarki i obszary życia publicznego finansowane z środków unijnych. Podstawowym celem Agro-Info jest stworzenie sprawnego systemu dostarczającego rolnikom i społecznościom wiejskim informacji umożliwiających im funkcjonowanie po akcesji Polski do Unii Europejskiej. Jest to serwis mający ułatwić poszukiwanie wiadomości dotyczących różnych inicjatyw związanych z integracją europejską, rolnictwem i rozwojem obszarów wiejskich w Polsce. 38 www.batory.org.pl Celem Fundacji im. Stefana Batorego jest wspieranie rozwoju demokratycznego, otwartego społeczeństwa. Na stronach internetowych znajdziemy informacje o programach krajowych i międzynarodowych prowadzonych przez Fundację oraz o możliwych do uzyskana dotacjach w ramach tych programów. Źródło : Opracowanie własne Dla osób prowadzących działalność rolniczą polecam serwis www.ppr.pl gdzie można znaleźć informacje na temat aktualnych cen, przepisów, z podziałem na poszczególne branże rolnicze. System CMS – jego rola w procesie komunikowania System zarządzania witryną – CMS - jest rozbudowanym narzędziem do tworzenia i publikacji stron internetowych bez wymaganej znajomości języka publikacji stron internetowych HTML przez osoby obsługujące system. Całkowicie innowacyjną funkcją CMS-u jest możliwość edycji treści umieszczonych na stronie WWW poprzez edycję strony bezpośrednio w oknie przeglądarki z podglądem i zachowaniem całego układu strony. Do pełnej obsługi systemu potrzebna jest jedynie przeglądarka Internet Explorer w wersji minimum 6 pracująca pod kontrolą sytemu MS Windows. Poniżej zamieszczony jest zrzut ekranu przy normalnym widoku strony i tej samej strony „po uruchomieniu systemu.” Rysunek 1. Funkcja edycyjna CMS-u 39 Do przejścia w tryb edycji służy element kontrolny – ikona – umieszczona na każdej lub wybranej stronie z publicznych stron serwisu. Dostęp do edycji chroniony jest za pomocą systemu identyfikatorów i haseł. Po przejściu do trybu edycji nad edytowaną stroną pojawia się dodatkowy pasek narzędziowy o wyglądzie podobnym do paska narzędziowego typowego edytora tekstowego. Rysunek 2. Pasek narzędziowy Obszar / obszary podlegające edycji obramowane są charakterystycznym czerwonym paskiem. Edycja strony tekstu odbywa się bezpośrednio w oknie przeglądarki tak jak w typowym edytorze tekstowym. Dzięki systemowi CMS mamy możliwość zarządzania strukturą strony, czyli możemy dodawać nowe działy, poddziały, strony, modyfikować i usuwać istniejące struktury. Dzięki rozbudowanemu systemowi haseł tworzone struktury - działy, poddziały i strony mogą mieć różny status: • publiczny (dla wszystkich użytkowników prezentacji WWW), • dla zarejestrowanych użytkowników, • ukryte (strony nie publikowane w ogóle). W przypadku stron publikowanych dla zarejestrowanych użytkowników można ustanowić dowolne grupy użytkowników. Wówczas w przypadku udostępniania odpowiednich stron można określić, dla których grup mają one być dostępne. Grupy użytkowników otrzymują swoje indywidualne identyfikatory i hasła, dzięki którym mają dostęp do stron o ograniczonym dostępie, po uprzednim załogowaniu się do systemu. Wszystkie połączenia autoryzujące do sytemu są przeprowadzane z wykorzystaniem mechanizmów szyfrujących. Kolejną cechą systemu jest zaawansowany system zarządzania użytkownikamiadministratorami systemu. Administracja odbywa się na wielu poziomach, administrator główny ma do dyspozycji mechanizm, który pozwala tworzyć użytkowników-administratorów i przydzielać im odpowiednie uprawnienia. Dzięki temu wiele osób jednocześnie może brać udział w procesie powstawania strony. Uprawnienia te mogą być oddzielnie określane dla odrębnych struktur, a dotyczyć mogą: • uprawnień do edycji istniejących stron, • uprawnień do tworzenia/usuwania struktur – poddziałów, stron, 40 • uprawnień do publikacji stron. Umożliwia to ustawienia następującego przebiegu prac nad edycją i udostępnianiem stron: 1. Utworzenie i opracowanie zawartości strony w danym dziale przez pracownika merytorycznego - administratora, który ma uprawnienia do tworzenia i edycji stron w danym dziale, 2. Tłumaczenie tekstu, korekta, modyfikacje (np. opracowanie i wstawienie grafiki) przez pracownika – administratora, który ma uprawnienia jedynie do modyfikacji stron w danym dziale, 3. Zatwierdzenie strony do publikacji w serwisie WWW przez pracownika – administratora, który ma uprawnienia do zmiany statusu stron w danym dziale. Oczywiście po zatwierdzeniu strony do publikacji, strona może być dalej modyfikowana przez pracownika / pracowników posiadających odpowiednie uprawnienia. Serwis „Wieś Polska zaprasza” www.agroturystyka.pl jako źródło promocji i informacji oraz narzędzie sprzedaży oferty agroturystycznej Internetowy serwis informacji, promocji i sprzedaży oferty agroturystycznej www.agroturystyka.pl został opracowany przez Lubelski Związek Stowarzyszeń Agroturystycznych przy współpracy Polskiej Federacji Turystyki Wiejskiej „Gospodarstwa Gościnne”. Przy tworzeniu tego serwisu wykorzystano modelową strukturę organizacyjną Polskiej Federacji Turystyki Wiejskiej „GG”, jej doświadczenia w zakresie kategoryzacji wiejskiej bazy noclegowej oraz ogólnopolskiej promocji oferty agroturystycznej. Korzystano z bazy danych kwater agroturystycznych, której PFTW „GG” jest właścicielem. Odnosząc się z pełnym szacunkiem do działań innych osób oraz firm związanych z promocją turystyki wiejskiej chciałbym przedstawić funkcje serwisu www.agroturystyka.pl jako przykład szerokich możliwości promowania turystyki wiejskiej za pomocą sieci internet. Niewątpliwą zaletą serwisu jest jego adres. Jednak sam proces jego powstawania zasługuje na uwagę. Serwis powstawał w okresie wrzesień – grudzień 2002 roku. Przy wsparciu finansowym Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej oraz Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi przeprowadzonych zostało szereg szkoleń na terenie całej Polski, które miały za zadanie przygotowanie kwaterodawców do korzystania z serwisu, nabycie podstawowych umiejętności posługiwania się komputerem w celu aktualizacji danych, jak również weryfikacji zawartości merytorycznej serwisu. 41 Podczas spotkań kwaterodawcy sami określili listę kryteriów wyszukiwania oferty. Za źródło wiedzy służyły najczęściej zadawane im pytania potencjalnych turystów. System ulega pewnym modyfikacjom wizualnym, ale zawartość merytoryczna jest praktycznie nie zmieniona, gdyż traktowana jest jako pewnego rodzaju własność intelektualna kwaterodawców. Zawartość merytoryczna serwisu Serwis www.agroturystyka.pl zawiera moduły: • Kwatery, • Imprezy, • Atrakcje, • Stowarzyszenia, • Fundusze UE, • Informacje. Kwatery W tej części serwisu przedstawiana jest oferta wiejskiej bazy noclegowej. Kwatery można wyszukać na dwa sposoby.: 1) Szukaj na mapie Poprzez zaznaczenie na mapie Polski miejsca pobytu przechodzimy do szczegółowej mapy interesującego nas regionu. Jest to mapa turystyczna z wyszczególnionymi miejscowościami, w których znajdują się kwatery agroturystyczne promowane w serwisie. Szczegółowy charakter mapy pozwala na odnalezienie na mapie często małych, o niezbyt znanych nazwach miejscowości agroturystycznych, które oferują wypoczynek w bardzo dobrych i niepowtarzalnych warunkach. Wybierając daną miejscowość otrzymujemy oferty kwater tam się znajdujących. 42 2) Szukaj oferty Poszukiwana przez nas oferta musi niejednokrotnie spełniać wiele kryteriów. W serwisie możemy zawęzić obszar poszukiwań wyłącznie do kwater spełniających nasze wymagania pobytowe. Możemy określić region w którym chcemy wypoczywać, rodzaj i kategorię obiektu, ofertę specjalną, słowo szukane i cenę za nocleg. Jeśli mamy bardziej sprecyzowane potrzeby możemy ustalić dodatkowe wymagania do usług świadczonych przez kwaterodawcę oraz określić w jakiej odległości wymagane jest występowanie atrakcji w okolicy. Wpisanie „0” oznacza atrakcję w kwaterze. Po naciśnięciu ikony „Szukaj” otrzymujemy wykaz kwater spełniających nasze wymagania. Rezerwacja online W systemie można dokonać rezerwacji kwater znajdujących się w sprzedaży internetowej. System posiada unikatową cechę, a mianowicie zawiera informacje o fizycznie dostępnych w danym okresie miejscach noclegowych. Można także wysłać zapytanie w formie listu e-mail do kwaterodawców lub skontaktować się telefonicznie z dowolnym kwaterodawcą z naszego serwisu. Aby dokonać rezerwacji należy: 1. Wyszukać kwatery spełniające oczekiwane wymagania - konieczne jest określenie terminu, w którym planujemy wypoczynek, długości pobytu i liczby osób. 2. Przy interesującej ofercie wybrać opcję „Rezerwuj”. 3. Określić szczegóły rezerwacji i wypełnić formularz z danymi kontaktowymi. Po wpłaceniu zaliczki turysta otrzymuje w ciągu 3 dni pocztą pisemne skierowanie do danego obiektu. Pozostałą część kwoty wpłaca na miejscu w dniu przyjazdu Imprezy Niewątpliwą atrakcją pobytu są wydarzenia mające miejsce w najbliższym otoczeniu. Serwis zawiera ich prezentację z uwzględnieniem miejsca, terminu i charakteru imprezy, a w przypadku zainteresowania uczestnictwem zakwaterowania w niedużej odległości. 43 stwarza możliwość znalezienia miejsca Możliwe jest wyszukanie imprezy określając jej termin, rodzaj i zasięg. Na odnalezienie z góry skonkretyzowanych wydarzeń pozwalają kryteria wyszukiwania: słowo szukane oraz miejscowość. Prezentacja każdej imprezy zawiera dane informacje o miejscu, terminie i charakterze imprezy oraz krótki opis. W szczegółowych informacjach znajduje się również program oraz inne istotne informacje dla uczestników. Atrakcje Dla amatorów turystyki aktywnej w serwisie znajdują się informacje o wartych odwiedzenia miejscach w okolicach kwater agroturystycznych. Wśród zamieszczonych typów atrakcji są: muzea, zabytki, kompleksy leśne, zbiorniki wodne, szlaki turystyczne, miejsca pamięci, regionalna kuchnia i sztuka ludowa. Wyszukaj atrakcje Poprzez określenie rodzaju atrakcji, wybrania regionu na mapie bądź wpisania nazwy konkretnej miejscowości lub szukanego słowa otrzymujemy wykaz atrakcji spełniających określone wymagania. W wyniku wyszukiwania prezentowane są następujące informacje o atrakcji: określenie miejsca (stowarzyszenia, gminy i najbliższych miast), typu atrakcji, dokładnego adresu jej występowania i innych informacji niezbędnych dla turystów. Polecamy atrakcje W serwisie istnieje możliwość zamieszczania ofert podmiotów z branży turystycznej np. szkół jeździeckich, ośrodków sportowych, rekreacyjnych, restauracji, świadczących usługi komplementarne do zakwaterowania i wyżywienia. Oferty te wtedy są prezentowane w sposób podobny jak oferty kwater tj. ze zdjęciami i dokładnym opisem. Stowarzyszenia Serwis wskazuje strony stowarzyszeń zrzeszonych w Polskiej Federacji Turystyki Wiejskiej „GG”. Zainteresowani znajdą w nich opis działalności, kontakt z wybranym stowarzyszeniem, a także prezentację gospodarstw agroturystycznych, imprez i atrakcji turystycznych oraz serwisy gmin z terenu działania stowarzyszenia. 44 Fundusze UE W związku z podjęciem współpracy przez Polską Federację Turystyki Wiejskiej „Gospodarstwa Gościnne” z Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa zamieszczamy w tym dziale wszystkie wiadomości dotyczące pozyskiwania funduszy ze środków Unii Europejskiej, dotyczące agroturystyki. Informacje W serwisie informacyjnym znajdują się: • Aktualności PFTW, spis stowarzyszeń agroturystycznych zrzeszonych w PFTW „GG”; • Agroturystyka w UE - aktualne informacje na temat funkcjonowania gospodarstw agroturystycznych w krajach Unii Europejskiej, opis funkcjonujących tam przepisów prawnych, systemów oceny jakości świadczonych usług, organizacjach działających w ramach turystyki wiejskiej, finansowania działań z zakresu rozwoju turystyki wiejskiej ze środków UE; • System kategoryzacji Wiejskiej Bazy Noclegowej Polskiej Federacji Turystyki Wiejskiej „GG” wraz z instrukcjami dla przyszłych kwaterodawców, inspektorów oraz formularzami kategoryzacyjnymi; • Targi, wystawy: zawiera informacje o planowanych imprezach PFTW oraz reportaże, fotoreportaże i sprawozdania z imprez związanych z turystyką wiejską; • Przepisy prawne; • Szkolenia – znajdują się tu informacje o organizowanych szkoleniach z zakresu turystyki wiejskiej, materiały szkoleniowe, prezentacje, referaty, zestawienia. Możliwe jest także zamieszczanie przez stowarzyszenia informacji o działalności stowarzyszeń, ogłoszenia dla członków itp. Informacje te mogą być upublicznione, jak też i dostępne dopiero po załogowaniu się przez hasło. Wykorzystanie serwisu - statystyki Dzięki odpowiedniemu oprogramowaniu możliwe jest rejestrowanie aktywności związanej z systemem internetowym i zbieranie danych o użytkownikach korzystających z systemu. Poniżej przedstawione jest zestawienie liczby wizyt strony internetowej www.agroturystyka.pl 45 oraz ilości oglądanych stron tego serwisu podczas tych wizyt w przeciągu ostatnich czterech miesięcy. Tabela 3. Zestawienie wizyt strony Sumarycznie w miesiącu: Średnio dziennie Miesiąc W miesiącu Wizyty Strony Wizyty Strony Wrzesień 04 563 7194 16335 208654 Sierpień 04 930 16380 28853 507804 Lipiec 04 1344 26215 41691 812666 Czerwiec 04 1145 24827 30920 670347 117799 2199471 Suma Źródło: Opracowanie własne Poniżej zamieszczono wykres aktywności godzinnej w trakcie dnia dla miesiąca września: Wykres 1. Aktywność godzinna – wrzesień 2004 Możemy także prześledzić w jaki sposób internauci trafiali na naszą stronę poprzez wyszukiwarki internetowe, dostając w odpowiedzi na swoje zapytanie listę odnośników i korzystając z nich otwierali stronę www.agroturystyka.pl. 46 Tabela 4. Pierwsze 16 z ogólnej liczby 1164 szukanych ciągów znaków L.p. Wywołania Wyszukiwany ciąg znaków 1 3140 51.40% Agroturystyka 2 201 3.29% www.agroturystyka.pl 3 160 2.62% Wieś 4 52 0.85% agroturystyka mazury 5 52 0.85% agroturystyka.pl 6 50 0.82% polska federacja turystyki wiejskiej 7 43 0.70% agroturystyka w polsce 8 31 0.51% puszcza notecka 9 22 0.36% agroturystyka kaszuby 10 20 0.33% polska wieś 11 19 0.31% sylwester 2004 12 14 0.23% agroturystyka lubelskie 13 14 0.23% agroturystyka mazowsze 14 13 0.21% mazury agroturystyka 15 12 0.20% www.agroturystyka 16 11 0.18% agroturystyka pl Źródło : Opracowanie własne Oprócz tego możemy uzyskać informację skąd pochodzą internauci przeglądający naszą stronę. Otóż 75% przeglądających pochodzi z Polski, natomiast pozostałe 25% są to ludzie korzystający z Internetu poza granicami naszego kraju, korzystający z adresu www.agritourism.pl i angielskiej wersji językowej serwisu. Poniżej przedstawiony jest szczegółowy wykaz krajów, przy czym połączenia z serwisem z kraju opisanego jako „Nieznany” są to połączenia także z zagranicy bez identyfikatora kraju. 47 Tabela 5. Pierwsze 30 z ogólnej liczby 47 krajów Lp. Wywołania Kraj 1 1403161 76.52% Polska 2 266691 14.54% Nieznany 3 57991 3.16% Sieć (net) 4 22710 1.24% Komercyjna USA 5 21620 1.18% Niemcy 6 12161 0.66% Holandia 7 9462 0.52% Belgia 8 8152 0.44% Francja 9 4552 0.25% Dania 10 4541 0.25% Włochy 11 4427 0.24% Hiszpania 12 3522 0.19% Szwajcaria 13 2849 0.16% Czechy 14 2277 0.12% Organizacja niekomercyjna 15 1630 0.09% Stany Zjednoczone 16 1296 0.07% Wielka Brytania 17 1072 0.06% Szwecja 18 1044 0.06% Finlandia 19 942 0.05% Ukraina 20 813 0.04% Węgry Źródło: Opracowanie własne Administrowanie serwisem Wszelkie zmiany w bazie danych serwisu www.agroturystyka.pl, czyli dane o kwaterach agroturystycznych, atrakcjach, imprezach, stowarzyszeniach agroturystycznych itp., możemy w łatwy sposób uzupełniać i modyfikować za pomocą przejrzystego i intuicyjnego panelu administracyjnego udostępnionego przez Internet pod odrębnym adresem. 48 Rysunek 3. Panel administracyjny Zmiana danych polega na wypełnieniu formularza na stronie internetowej po uprzednim załogowaniu się do systemu. Dzięki rozbudowanemu systemowi nadawania uprawnień, każdy kwaterodawca ma możliwość samodzielnego uzupełniania danych o swojej ofercie, właśnie poprzez panel administracyjny. Oprócz tego dostęp do panelu administracyjnego mogą otrzymać osoby ze stowarzyszeń, które będą mogły zmieniać informacje o swoim regionie, edytować wszystkie kwatery zrzeszone w stowarzyszeniu, dodawać atrakcje i imprezy. Do każdej części bazy danych możemy przydzielić osobne uprawnienia bądź też łączyć je dla jednego użytkownika. Wnioski z realizacji serwisu Mając na względzie kilkuletnie doświadczenia związane z wdrażaniem serwisu www.agroturystyka.pl pragnę stwierdzić, że ciągle nie są w pełni wykorzystywane jego możliwości. O ile występuje dbałość o zawartość i aktualność danych o kwaterach, to bardzo małą rolę przywiązują stowarzyszenia do informacji o odbywających się imprezach, czy też atrakcjach turystycznych, a przecież niejednokrotnie są to czynniki decydujące o wyborze miejsca wypoczynku. Ponadto w bardzo małym stopniu wykorzystana jest możliwość sprzedaży on-line. Uważam, że przyczynami tego stanu rzeczy mogą być: 1. Brak ufności do zakupów usług przez internet (mniejszym problemem jest sprzedaż rzeczy, np. książek, telefonów ), 2. Możliwość bezpośredniego kontaktu z kwaterodawcą poprzez moduł „szukaj oferty”, 49 3. Brak zachęt finansowych dla potencjalnych turystów korzystających z tej formy zakupu, 4. Dość skomplikowany system przepływu gotówki. Dla zwiększenia sprzedaży oferty w systemie on-line podjęte zostaną następujące działania: 1. Klient otrzyma dodatkowy upust w wysokości ok. 5% za skorzystanie z rezerwacji online, 2. zostaną podpisane umowy z biurami turystycznymi na sprzedaż oferty turystyki wiejskiej za pośrednictwem systemu. Należy również stwierdzić, że ilość ofert zamieszczona w serwisie jest dość mała w stosunku do ogólnej liczby kwater zrzeszonych w stowarzyszeniach należących do PFTW „GG”. Niemniej jednak jest to liczba, która jest maksymalna w innych serwisach, które nie ograniczają możliwości zamieszczenia oferty. Wnioskować można z tego, że pozostali kwaterodawcy posiadają własne strony lub też zamieszczają swoją ofertę w serwisach lokalnych lub też nie mają świadomości potęgi internetu w tej dziedzinie. Nadzieję budzi fakt zwiększania liczby członków PFTW „GG”. Marka serwisu Marka – jak wynika z określenia zawartego w Słowniku Encyklopedycznym Edukacji Obywatelskiej to znak producenta towaru chroniący przed naśladownictwem lub podrobieniem. Innym określeniem marki jest: Silna marka: to rozpoznawalny produkt, usługa, osoba lub miejsce, dostosowana do kupującego lub użytkownika w taki sposób, że postrzega on wartości marki jako najpełniej zaspakajające jego potrzeby i żądania. Odnosząc definicję oraz funkcje marki - do serwisów działających w obszarze turystyki wiejskiej należy stwierdzić, że niewiele z nich posiada ww. cechy. Bo czy można mówić o marce produktu jeżeli istnieje opcja „dodaj ofertę”, gdzie każdy może zamieścić swoją ofertę bez żadnej weryfikacji ze strony administratora. Co wtedy z funkcją gwarancyjną? Do kogo ma się zwrócić turysta, który po przyjeździe do gospodarstwa zastanie zupełnie inne warunki aniżeli te, które były opisane w ofercie? Pracując na serwisem www.agroturystyka.pl kierujemy się przede wszystkim dobrem potencjalnego klienta. Warunkiem przystąpienia do serwisu jest przynależność do stowarzyszenia należącego do Polskiej Federacji Turystyki Wiejskiej „GG”. Jest to 50 niewątpliwe ograniczenie dla szeregu osób, ale zdaniem zarządu Polskiej Federacji Turystyki Wiejskiej „GG” jest to jedyna skuteczna możliwość kreowania marki serwisu. Takie warunki stwarzają możliwość interwencji w przypadku skarg turysty. Wyrażam przekonanie, że serwis opatrzony logo Federacji oraz hasłem „Wieś polska zaprasza” stanie się rozpoznawalny nie tylko w Polsce, ale i za granicą. Rekomendacja serwisu jest szczególnie ważna dla cudzoziemców, którzy wraz z otwarciem granic w coraz większym stopniu stają się potencjalnymi klientami wiejskiej bazy turystycznej. Podsumowanie Reasumując, pragnę stwierdzić, że internet odgrywa ogromną rolę jako narzędzie promocji i sprzedaży produktu turystyki wiejskiej oraz źródło informacji dla osób świadczących usługi turystyczne na wsi. Rola ta będzie znacząco rosła w najbliższym czasie. Jednak dla pełnego wykorzystania możliwości jakie niosą ze sobą techniki teleinformatyczne konieczne jest: 1. permanentne szkolenie osób z terenów wiejskich w dziedzinie wykorzystania internetu oraz poczty elektronicznej w procesie promocji i sprzedaży oferty, 2. zwiększenie dostępności usług internetowych na obszarach wiejskich, 3. uruchomienie programów pozwalających na doposażenie mieszkańców wsi w sprzęt komputerowy, 4. zmniejszenie kosztów korzystania z sieci, 5. stworzenie warunków dla lokalnych stowarzyszeń na korzystanie z funduszy przeznaczonych na prowadzenie biur informacji oraz promocji i sprzedaży oferty turystyki wiejskiej, 6. dalszy rozwój struktur Polskiej Federacji Turystyki Wiejskiej „GG”. 51 Opracowanie: Janusz Majewski BADANIE RYNKU W TURYSTYCE WIEJSKIEJ Wprowadzenie - sens i potrzeba badań rynku dla skutecznego zdobywania rynku Czasem nie zdajemy sobie sprawy z tego, że przeprowadzamy badania rynku i co jeszcze ważniejsze, że je wykorzystujemy dla własnych decyzji biznesowych. Ma to miejsce wtedy, gdy badania rynku prowadzone są w sposób niezamierzony, niejako przy okazji i bez stosowania mniej lub bardziej wyrafinowanych technik badawczych. Przykładem takich badań może być obserwacja zachowań turystów (gości) przy stole (jakie potrawy są popularne lub nie, jakie zostają na talerzach) lub rozmowy z nimi na temat spędzania wolnego czasu (które formy, dla jakich kategorii gości są atrakcyjne lub nie). Takie badania nie mają charakteru profesjonalnych, zaplanowanych działań, z przygotowanymi narzędziami, niemniej do pewnego stopnia mogą być pomocne w lepszym dostosowaniu się do potrzeb rynku, zwłaszcza w przypadku przedsięwzięć o małej skali, takich jak większość gospodarstw agroturystycznych. Ograniczają się one tylko do jednego wycinka rynku, jakim są zachowania nabywców i pomijają wiele innych, a ponadto nie dostarczają wiedzy o innych nabywcach, którzy szukają podobnych usług, ale do nas nie trafili. Innymi słowy, są wycinkowe i niereprezentatywne, czyli oparte o zbyt małą liczbę osób, co powoduje mały stopień rzetelności i prawdziwości wyciąganych wniosków. Aby zmniejszyć ryzyko podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej, trzeba korzystać z informacji, jakich dostarczają badania rynkowe. Nie uchroni nas to całkowicie przed popełnianiem błędów, ale będzie ich na pewno mniej. Tymczasem wiele osób świadczących usługi w turystyce wiejskiej nie korzysta w ogóle z badań rynkowych albo z powodu nieświadomości ich użyteczności albo w obawie przed wysokimi kosztami. Wynika to z nieporozumienia co do charakteru badań rynkowych, które najczęściej kojarzone są z zakrojonymi na szeroką skalę - a więc kosztownymi - badaniami ankietowymi. Istnieją 53 jednak dwa sposoby minimalizacji kosztów. Pierwszy z nich to badania wtórne, które polegają na korzystaniu z wyników i - co ważne - także ich interpretacji, wykonanych przez specjalistyczne instytucje. Najbardziej dostępnym źródłem takich badań jest prasa fachowa oraz internet. Drugi sposób to bardziej profesjonalne niż luźna rozmowa badania pierwotne z wykorzystaniem ankiety, przeprowadzone u własnych klientów. Badanie rynku jako element działań marketingowych Punktem wyjścia dla lepszego dostosowania własnych usług do oczekiwań klientów jest przede wszystkim poznanie ich motywacji podróży. Powyższe informacje można uzyskiwać na różne sposoby. Oprócz wymienionych już klasycznych badań terenowych można wykorzystywać inne, mniej kosztowne źródła choćby analizując fachową prasę turystyczną publikującą wyniki analiz przeprowadzonych przez wyspecjalizowane ośrodki badawcze, materiały promocyjne naszych konkurentów (np. tour-operatorów sprzedających podobną ofertę), dane z Polskich Ośrodków Informacji Turystycznej za granicą itp. Wyniki uzyskane poprzez badania rynku mogą podpowiedzieć, realizacji jakiej kategorii usług warto się podjąć lub czy nasz intuicyjny pomysł na produkt ma szanse powodzenia. Są więc podstawą podejmowania strategicznych decyzji. Podstawowy zakres badań rynkowych powinien obejmować następujące zagadnienia: • liczba potencjalnych konsumentów zainteresowanych danym produktem i ich profile wiemy jak duży udział w rynku ma segment, w którym się sami mieścimy (np. turystyka wiejska, agroturystyka, ekoturystyka, wędkarstwo, wędrówki górskie - w zależności od naszego własnego profilu produktu), • charakterystyka demograficzna potencjalnych konsumentów: wiek, dochody, zawód, wykształcenie, miejsce zamieszkania (kraje, regiony, miasta) itp., - wiemy jakie kategorie gości korzystają z usług i dzięki temu mamy ułatwione zadanie dostosowania oferty do ich oczekiwań, • prognozy tendencji na rynkach w zakresie oczekiwań klientów danego segmentu wiemy, czy nasz segment wykazuje trend wzrostowy czy spadkowy i w związku z tym, czy myśleć o zmianie lub modyfikacji produktu, 54 • preferencje konsumentów dotyczące składników produktu, stopień zadowolenia z produktu jako całości i poszczególnych składników (ocena ilościowa i jakościowa), ich upodobania i zwyczaje wakacyjne, weekendowe itp. - wiemy o klientach więcej niż umożliwiła to charakterystyka demograficzna; mamy dodatkowe informacje o ich upodobaniach, • firmy (gospodarstwa), a nawet gminy czy powiaty, które są głównymi konkurentami danego typu wakacji, mocne i słabe strony tych konkurentów, podobne produkty na innych rynkach, ich charakter, konkurencyjność, żywotność, ceny i wrażliwość na ceny wiemy co i jak robią inni, w czym jesteśmy lepsi lub odmienni, jakie elementy warto naśladować lub jakich unikać, czym konkurować: jakością, ceną, dodatkową usługą, • analiza ofert biur podróży specjalizujących się w danym typie wakacji i, oferty na targach i giełdach, analiza reklam, folderów, katalogów krajowych i zagranicznych - wiemy, co się dzieje na rynkach, jakie hasła reklamowe są stosowane, jaka jest tematyka zdjęć, jakie są informacje i apele emocjonalne, kolorystyka, czy jest zainteresowanie biur, • stosowane kanały dystrybucji i techniki sprzedaży produktu, organizacja danego segmentu wakacji (np. kluby, stowarzyszenia specjalistyczne), specjalistyczne media (np. czasopisma), specjalistyczne targi i inne imprezy promocyjne - wiemy jakie są najczęściej stosowane sposoby dotarcia do klienta, które z nich są najmniej kosztowne, a które najskuteczniejsze. Procedura badań marketingowych Badania muszą wyprzedzać decyzje, jakie chcemy podjąć wykorzystując ich rezultaty. Tak więc badania należy zaplanować odpowiednio wcześnie, aby mogły spełnić swoją rolę. Ma to szczególne znaczenie w turystyce, gdzie dochodzi element sezonowości, a dodatkowo sama sprzedaż dokonywana jest z dużym wyprzedzeniem - czasem kilku miesięcy. Każde badanie marketingowe to proces składający się z następujących etapów: 1. Określenie problemu decyzyjnego. Jaka sytuacja powoduje, że decydujemy się na badania, czyli dlaczego podejmujemy badania? Tak więc trzeba się dogłębnie zastanowić jakich danych nam brakuje do podjęcia decyzji? Przykładowo: przestali do nas przyjeżdżać goście, którzy jednak nadal chętnie spędzają wakacje w podobnych obiektach konkurencji, wydaliśmy sporo na reklamę, a rezultatów brak; nie wystąpił wzrost przyjazdów. 55 2. Ustalenie celów badania. Wiemy już na czym polega nasz problem. Musimy zatem precyzyjnie określić nasze oczekiwania co do rezultatów badania. Czy chcemy, aby badanie tylko wyjaśniło nam na przykład dotychczasowe zachowania klientów, czy próbowało dotrzeć do zachowań w przyszłości. 3. Zaplanowanie badania. Mamy tu kilka czynności. Pierwszą z nich jest sprecyzowanie rodzaju i ilości danych potrzebnych do zrealizowania celów badania. Następną jest określenie technik uzyskiwania danych i przygotowanie narzędzi badawczych (na przykład jeśli przeprowadzamy wywiad może to być kwestionariusz ankiety). Kolejną czynnością będzie wybór grupy osób (respondentów), które udzielą nam odpowiedzi na przygotowane pytania. Ostatnią kwestią jest ustalenie harmonogramu, kosztów i wykonawców poszczególnych czynności badawczych. 4. Zebranie, przetworzenie i analiza danych. To jest bardzo ważny etap badań, który doprowadzi nas do zdobycia istotnych dla nas informacji, pomocnych przy rozwiązaniu problemu. Obecnie dzięki komputerom, badania nie są tak pracochłonne jeśli chodzi o obliczenia, ale nadal sporo czasu wymaga wprowadzenie danych. 5. Przygotowanie raportu i zaleceń decyzyjnych. Raport końcowy powinien zawierać nie tylko wyniki badań, ale ich interpretację i wynikające z nich wnioski oraz zalecenia dla zleceniodawcy. Te ostatnie nie zawsze będą sformułowane w sposób jednoznaczny, lecz wariantowo; ostateczną decyzję musi podjąć zleceniodawca. Rzadko się zdarza, by drobni przedsiębiorcy przeprowadzali badania samodzielnie. W przypadku większych firm badania są zlecane specjalistycznym agencjom badawczym lub komórkom wewnętrznym przedsiębiorstwa. Dlatego dobra znajomość procedury marketingowej jest niezbędna również zleceniodawcom, zwłaszcza w fazach określania problemu i ustalania celów badania. Nie można po prostu zlecić badań - trzeba dobrze wiedzieć czego chcemy i kontrolować przebieg badań. Cele i zadania firmy/gminy/regionu - deklaracja misji Misja firmy to określenie ogólnego wymiaru jej działań w sensie branżowym, geograficznym, otoczenia firmy, a głównie ze względu na odbiorców, dostawców oraz konkurentów. Misja określa sens funkcjonowania firmy na rynku i kierunki działania na przyszłość. Na jej treść ma wpływ wiele czynników: doświadczenie i historia firmy, przewagi 56 konkurencyjne, zasoby, polityka właścicieli lub kierownictwa oraz zmiany w otoczeniu. Mimo że misja dotyczy ogólnego zakresu działań firmy, to musi być sformułowana w sposób konkretny i zrozumiały przez wszystkich, którzy się z nią stykają. W przypadku gospodarstwa agroturystycznego misją może być „wypoczynek w ciszy i spokoju po niskich cenach” lub „wypoczynek w kontakcie z przyrodą dla wymagających klientów”. Często jest tak, że misja stanowi myśl przewodnią działań promocyjnych firmy i jest jednym z głównych elementów kreowania wizerunku, czyli wyróżniania się na rynku. Zwłaszcza w odniesieniu do misji gminy czy regionu można stwierdzić, że sprowadza się ona do głównego przesłania promocyjnego, które ma za zadanie zwrócić uwagę potencjalnych klientów na dany obszar turystyczny, ale też w dalszej konsekwencji przekonać ich do przyjazdu. „Każdy kraj kojarzy się ludziom z jakąś odrębną specjalnością. Produkt, który jest zgodny co do charakteru ze specjalnością swojej ojczyzny, ma duże szanse stać się marką globalną” (Ries 1998). Podobnie w przypadku regionów i gmin, które muszą się klientom z czymś kojarzyć. Jeśli nie wywołują żadnych skojarzeń, wymagają wykreowania wizerunków. Taki wizerunek jest pochodną cech funkcjonalnych i emocjonalnych (oferowanego produktu), które w świadomości klienta mają wywołać pozytywne skojarzenia. Kształtowanie wizerunku przez producenta dokonuje się na dwóch poziomach: rzeczywistych cech produktu i w sferze psychiki nabywcy. Punktem wyjścia w kształtowaniu wizerunku jest więc produkt i jego wartości funkcjonalne. Koncepcja produktu jest efektywna tylko wtedy, gdy łączy stronę popytową (rynkową) ze stroną podażową. Punktem wyjścia jest przede wszystkim rynek, jego potrzeby, a produkt dostosowany zostaje do rynku. To bardzo oczywiste, wręcz podręcznikowe zalecenie nie zawsze jest realizowane w praktyce. Jeszcze dziś spotykamy (chociaż już nie tak często) inicjatywy w dziedzinie inwestycji turystycznych, podejmowane bez rozeznania możliwości rynkowych. Kryteria wyboru kategorii produktu będą więc również dwojakiego rodzaju: 1) od strony popytowej - należy zdecydować się na taki produkt, który - w oparciu o wyniki badań rynkowych - uznany zostanie za najbardziej obiecujący rynkowo. Obiecujący oznacza taki, który ma szanse na szybki i wymierny sukces na określonych rynkach. Wybrane, odpowiednie produkty z tych obszarów będą wprowadzane na rynki podstawowe i w konsekwencji działania promocyjne będą się koncentrować na tych właśnie rynkach, 2) od strony podażowej - produkt terytorialny powinien być tworzony w oparciu o rozeznanie potencjału turystycznego danego obszaru, możliwości już istniejących, pewnych osiągnięć. 57 Działania od strony podażowej będą więc koncentrować się wyborze i/lub stworzeniu nowych składników do kategorii produktu. Konfrontacja podaży i popytu wskaże na kategorie produktów, czyli inaczej obszary (z znaczeniu nieterytorialnym), w obrębie których będą kształtowane konkretne produkty. Mogą to być następujące przykładowe kategorie i podkategorie: turystyka biznesowa (konferencje i szkolenia, targi, podróże służbowe), turystyki aktywna (jeździectwo, żeglarstwo, kajakarstwo, golf, lotniarstwo), turystyka przyrodnicza (obserwacja fauny, flory, przyrody nieożywionej), kulturowa, edukacyjna, objazdowa, wiejska, przyrodnicza itd. Każda z tych kategorii będzie oczywiście miała swój wymiar terytorialny. Kiedy już dokonano wyboru kategorii produktu, następuje kolejny etap poszukiwania lokalizacji. Są produkty rozproszone, które mogą obejmować obszar całego kraju (a nawet międzynarodowe), ale są też takie, które będą wyraźnie umiejscowione na wyodrębnionym obszarze - regionu, kilku gmin lub nawet jednej wsi. Analiza marketingowa Poprzednie czynności miały charakter przygotowawczy. Po ich wykonaniu przechodzimy do najważniejszego etapu: kształtowania produktu . Możemy mówić o dwóch wymiarach, a nawet etapach kształtowania produktu: tworzeniu i budowaniu. Budowanie jest czynnością wykonawczą, dokonywaną według jakiegoś projektu. W przypadku produktu jest więc dobieraniem lub konstruowaniem od podstaw pewnych elementów produktu. W tym celu opracowuje się listę składników, jakie złożą się na dany produkt (z podziałem na główne, stanowiące o jego tożsamości i wizerunku oraz uboczne, które wzbogacają produkt turystyczny). Każdy z produktów ma swoją specyfikę, toteż dla ułatwienia doboru elementów sporządza się kryteria pomagające w selekcji najbardziej odpowiednich składników, np. typu i standardu zakwaterowania, rodzaju specyficznych usług, transportu, a przede wszystkim atrakcji. W każdym przypadku analiza danego obszaru rozpoczyna się od oceny warunków środowiska naturalnego (stanu czystości powietrza, wód, systemu odprowadzania ścieków i odpadów komunalnych itp.) oraz dostępności komunikacyjnej (drogi, telekomunikacja, oznakowanie itp.). Następny krok to ocena potencjału turystycznego. Taka analiza obejmuje między innymi: 58 • walory i atrakcje przyrodnicze (np. w parkach narodowych i krajobrazowych), • walory i atrakcje kulturowe (np. zabytki, muzea, wydarzenia, folklor), • infrastrukturę ogólną (np. w dziedzinie ochrony środowiska), • stan zagospodarowania turystycznego, atrakcje rekreacyjne (np. szlaki, stanice, wypożyczalnie, parkingi), • bazę noclegową (rodzaje, standard, lokalizacja), • obiekty gastronomiczne i rozrywkowe, • informacje turystyczną (np. oznakowanie, punkty informacyjne), • dostępność transportową i telekomunikacyjną (np. drogi, połączenia), • transport w miejscu docelowym (np. rodzaje, pojemność, trasy), • imprezy turystyczne (np. spływy kajakowe, rajdy rowerowe, konne), • imprezy kulturalne (np. festyny, odpusty), • inne usługi (np. banki, sklepy, poczta, stacje benzynowe, punkty napraw sprzętu), • pojemność turystyczną (obszaru, miejscowości, obiektów). Nieumiejętne budowanie może zniweczyć najlepszy pomysł. Jednak to idea produktu, pomysł na produkt jest tym elementem, który decyduje o ostatecznym sukcesie i ma charakter kreatywny. Bardzo pomocne będą tu badania rynkowe, ale jak w każdym procesie twórczym ogromną rolę odgrywać będzie doświadczenie i intuicja autora lub autorów pomysłu, którzy wymyślą produkt. Dlatego często kształtowanie produktu określa się mianem tworzenia czy kreowania i angażuje ekspertów o potwierdzonych osiągnięciach. Samo budowanie jest potem już tylko odpowiednim „układaniem klocków”. Segmentacja rynku Strategie marketingowe można podzielić na dwa typy: marketing niezróżnicowany oraz marketing segmentacyjny. Pierwszy z nich polega na kierowaniu produktu do całego rynku, co wynika z przyjęcia założenia, że nie występują istotne różnice między w upodobaniach i potrzebach klientów. I rzeczywiście, niektóre artykuły - zwłaszcza codziennego użytku mogą odpowiadać temu założeniu. Natomiast marketing segmentacyjny to wyodrębnianie kategorii klientów z niejednorodnego zbioru całego rynku, rozpoznawanie ich oczekiwań i dostosowanie produktu i działań promocyjnych do tych kategorii. Kryteriów podziału 59 klientów na kategorie o zbliżonych potrzebach jest wiele. W turystyce najczęściej stosowane są podziały według zmiennych demograficznych (np. wieku, dochodu, rejonu zamieszkania) oraz zmiennych psychograficznych (np. stylu życia). Ostatnio pojawiła się jeszcze inna metoda segmentacji rynku – według kryterium korzyści, jakie oferuje produkt. Decyzja o tym, czy firma nastawi się na strategię segmentacji powinna być poprzedzona analizą rynku. Trzeba odpowiedzieć sobie na co najmniej 5 podstawowych pytań. Jeśli odpowiedzi będą pozytywne, to warto pójść w kierunku segmentacji. Przesłanki podjęcia segmentacji rynku ___________________________________________________________________________ 1. Czy potencjalni nabywcy są niejednolitą zbiorowością o zróżnicowanych cechach? TAK NIE 2. Czy można wyłonić segmenty rynku i porównać ich atrakcyjność rynkową dla firmy? TAK NIE 3. Czy przynajmniej jeden segment rynku jest dość duży, by zapewnić rentowność? TAK NIE 4. Czy jest możliwe dotarcie do tego segmentu za pomocą specjalnie zaprojektowanego zespołu działań marketingowych? TAK NIE 5. Czy ten segment zareaguje prawdopodobnie TAK NIE pozytywnie na te działania marketingowe? ___________________________________________________________________________ W sytuacji małej skali działalności, która dominuje w turystyce wiejskiej, najbardziej odpowiednią jest znalezienie tzw. niszy rynkowej. Sprowadza się to do często do bardzo wyspecjalizowanych form turystyki, które jednak mają tylu zwolenników, że są oni w stanie zapełnić nasz obiekt. Wielu obawia się wąskiej specjalizacji, a tymczasem wobec rosnącej konkurencji jest to najlepsza strategia, gdyż większym firmom to się nie opłaca, a my jesteśmy w stanie przygotować profesjonalną ofertę. 60 Przygotowanie produktu do sprzedaży - strategia i plan marketingowy Planowanie marketingowe oznacza, że decyzje nie są podejmowane jako reakcja na wyzwania sytuacji, ale są przemyślanym i uporządkowanym procesem, który jest skoordynowany z innymi planami organizacyjnymi, finansowymi, zakupów itd. Może ono mieć zasięg długo- lub krótkoterminowy, obejmujący elementy strategiczne i taktyczne. W tym miejscu ograniczymy się do kwestii związanych z marketingiem produktu turystycznego. Są to przede wszystkim: a) Wyznaczenie celów marketingowych (np. kategorii i liczby turystów, jakie ma przyciągnąć nowy produkt lub zmiany typu rynków i wzrostu liczby turystów w przypadku już istniejącego produktu - z reguły na 3 do 5 lat). b) Sformułowanie strategii marketingowej, np. • analiza otoczenia (czynników politycznych, ekonomicznych, kulturowych, przyrodniczych); • analiza obecnej sytuacji (słabych i mocnych stron, szans i zagrożeń); • czy marketing powinien być ogólny (zorientowany na turystów o różnych zainteresowaniach) czy selektywny (nastawiony na turystów o wyraźnie sprecyzowanych oczekiwaniach); • jakie techniki promocyjne zastosować i gdzie je skierować (do organizatorów turystyki czy bezpośrednio do konsumentów, a może kombinację obu dróg); • jaki ma być wizerunek produktu (obszaru); • priorytety i harmonogram działań promocyjnych na różnych rynkach. c) Przygotowanie planu promocji produktu, np. • program działań marketingowych dla danego produktu na podstawie ustaleń strategicznych, • opracowanie materiałów drukowanych i ich dystrybucja, • wykonanie materiałów audiowizualnych, • ogłoszenia w mediach, • uczestnictwo w targach turystycznych, • specjalne wycieczki promocyjne w celu kontaktów z organizatorami turystyki, • wizyty dziennikarzy i biur podróży w celu zaprezentowania produktu, • przygotowanie materiałów informacyjnych, przewodników itp. 61 Te czynności są niezbędne z kilku powodów - obserwacji wielkości sprzedaży, zmieniających się warunków na rynku i konieczności dostosowania się do nich (zmiana upodobań klientów lub podobny konkurencyjny produkt w sąsiedztwie), cyklu życia produktu, nietrafionego produktu, nowych kanałów dystrybucji itp., ale także pojawienia się nowych możliwości po stronie podaży. Nie można zatem zakończyć prac nad produktem w momencie jego ukształtowania, nawet jeśli sprzedaż jest zadowalająca. Produkt i rynek muszą być stale obserwowane i w razie potrzeby podlegać modyfikacjom - produkt może zostać uatrakcyjniony, wzbogacony o nowe elementy. Korygowaniu podlegają także działania marketingowe (polityka cen, reklamy itd.) Literatura: Bangs H.D. (1999) Plan marketingowy, PWE, Warszawa Duliniec E. (1995) Badania marketingowe w zarządzaniu przedsiębiorstwem, PWN, Warszawa Foxall R.G., Goldsmith E. (1998) Psychologia konsumenta dla menedżera marketingu, PWN, Warszawa Holloway C. J., Robinson C. (1997) Marketing w turystyce, PWE, Warszawa Majewski J., Lane B. (2003) Turystyka wiejska i rozwój lokalny, Fundacja Edukacja dla Demokracji, Warszawa Niestrój R. (1996) Zarządzanie marketingiem, PWN, Warszawa Ries A., Ries L. (1998) 22 niezmienne prawa zarządzania marką, Prószyński i S-ka, Warszawa 62 Próbka badania marketingowego Badanie marketingowe dostarcza odpowiedzi na następujące pytania: 1. Kim są najlepsi klienci firmy i kto nimi zostanie w przyszłości? 2. Jak klienci odbierają ofertę naszej firmy? 3. Jakie są ich oczekiwania? 4. Jak można zaspokoić ich potrzeby i pragnienia? 5. Jaki jest potencjał tego rynku? 6. Jakie nowe usługi należy wprowadzić na rynek? 7. Co czytają, oglądają i słuchają nasi klienci? Niektóre źródła informacji na potrzeby badań rynku 1. Lista klientów 2. Publikacje handlowe 3. Lokalne stowarzyszenia agroturystyczne 4. Inne organizacje branżowe 5. Informacje urzędów centralnych (np. Ministerstwa Gospodarki) 6. Informacje prasowe 7. Literatura fachowa 63 Podstawowe pytania badania marketingowego Informacje o kliencie: • • • • • • • • wiek roczny dochód płeć zawód kiedy kupuje gdzie kupuje dlaczego kupuje co czyta, ogląda, słucha Informacje o konkurentach: • • • • • udział w rynku plan reklamy strategie cenowe kanały dystrybucji ile lat działa firma Informacje o produkcie: • • • • • • • korzyści cena usługi dodatkowe gdzie jest sprzedawany jak jest wykorzystywany wielkość sprzedaży rocznej co należy ulepszyć 64 Formularz definicji firmy (należy wypełnić punkt lub zaznaczyć jedną z możliwości) 1. Nazwa i data założenia firmy 2. Firma jest spółką z o.o., spółką cywilną, firmą jednoosobową, inne 3. Nasi klienci to głównie odbiorcy: indywidualni, zbiorowi, instytucjonalni, inni 4. Obecne usługi (produkty) to: ................................................................................... 5. Pięciu najbliższych konkurentów ............................................................................. 6. Możliwa konkurencja może być ze strony ................................................................ 7. Nasza pozycja konkurencyjna jest: słaba, przeciętna, silna 8. Zapotrzebowanie na nasze usługi: maleje, nie zmienia się, rośnie 9. Produkty lub usługi, które mogą być zlikwidowane: ................................................. 10. Produkty lub usługi, które mogą być wprowadzone: ............................................ 11. Rynki, z których można wyjść:................................................................................ 12. Rynki, na które można wejść: ................................................................................ 13. Nasza firma jest szczególna, ponieważ: ................................................................ 14. Największym problemem marketingowym firmy jest obecnie: ................................ 15. Największa szansa marketingowa firmy: ................................................................ 16. Ogólne cele i plany rozwoju firmy: ......................................................................... 65 Formularz deklaracji misji Wykorzystaj poniższy formularz deklaracji misji jako przewodnik. Zaznacz najważniejsze elementy z formularza definicji misji i przenieś je do odpowiadających im w tej tablicy punktów. Wpisz najważniejsze cele swojej firmy. Następnie streść to, co napisałeś w jednym lub dwóch zdaniach. Uzyskasz w ten sposób deklarację misji, która dokładnie odzwierciedli cele firmy. Klienci goście indywidualni Produkt wypoczynek weekendowy i świąteczny z pełnym programem usług towarzyszących Rynki w ujęciu przestrzennym - najbliższe duże miasta Cele ekonomiczne zwiększyć dochody o 20% w ciągu 2 lat poprzez wyższą jakość i dodatkowe usługi Korzyści, wartości i dążenia wzrost znajomości firmy w najbliższych dużych miastach Wyróżniające zdolności - w czym naprawdę firma jest dobra? usługi agroturystyczne dla sektora wymagających i zamożnych klientów Deklaracja misji: Sprostanie oczekiwaniom wymagających klientów o wysokich dochodach poprzez coraz lepszą jakość usług i coraz szerszą ofertę rekreacyjnych usług dodatkowych. 66 Opracowanie: dr Krzysztof Borkowski Wykorzystanie walorów przyrodniczych i kulturowych w celu kształtowania oferty turystycznej regionu, gminy Pojęcie agroturystyki Pojęcie agroturystyki pojawiło się w naszym kraju stosunkowo niedawno i nie ma jeszcze ustalonej nomenklatury słownej. W literaturze przedmiotu istnieje wiele definicji pojęcia „agroturystyka”. Jedną z nich prezentuje J. Jędrzejczyk: „agroturystyka jest rodzajem działalności gospodarczej w turystyce, polegającej na przyjmowaniu gości za odpłatnością w gospodarstwie rolnym”.1 Błoński, Kożuchowska podają: „agroturystyka to wypoczynek bezpośrednio w zagrodzie, połączony z obserwacją i uczestnictwem w codziennych zajęciach jej stałych mieszkańców, możliwość korzystania z produktów gospodarstwa, a także z innych ofert, które to gospodarstwo stwarza”.2 Jeszcze inną definicję przedstawia M. Drzewiecki: „agroturystyka to forma wypoczynku odbywającego się na terenach wiejskich o charakterze rolniczym, oparta o bazę noclegową i aktywności rekreacyjne związane z gospodarstwem rolnym lub równoważnym i jego otoczeniem (przyrodniczym, produkcyjnym i usługowym)”.3 Na podkreślenie zasługuje, wyraźnie widoczny w tej definicji nacisk na związek, jaki zachodzi między agroturystą i realizowaną przez niego działalność rekreacyjną a gospodarstwem rolnym. Ta zależność jest istotnym elementem odróżniającym agroturystykę od innych form turystyki wiejskiej.4 1 Chudy-Hyski D., Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich jako instrument walki z bezrobociem, [w:] Turystyka wiejska czynnikiem ożywienia terenów wiejskich, materiały konferencyjne z IX Ogólnopolskiego Sympozjum Agroturystycznego, Złotów 2001, KCDRRiOW, Kraków 2001, s. 21 2 Agroturystyka. Materiały szkoleniowe, Ministerstwo Gospodarki, Departament Turystyki, Warszawa 2002, s. 18 3 Drzewiecki M., Podstawy agroturystyki, Wyd. OPO, Bydgoszcz 2001, s. 16 4 Mazur M., Zrównoważone środowisko człowieka a ekonomiczne aspekty agroturystyki, [w:] Zrównoważony rozwój turystyki wiejskiej – idee, działania, efekty, materiały konferencyjne z VI Ogólnopolskiego Sympozjum Agroturystycznego, Lubniewice 1998, CDiEwR, Kraków 1998, s. 35-36 67 W literaturze i w życiu codziennym agroturystyka jest często utożsamiana z turystyką wiejską. Nie są to jednakże synonimy. Turystyka wiejska jest pojęciem szerszym i oznacza spędzanie czasu wolnego w środowisku wiejskim. Agroturystyka natomiast jest formą turystyki wiejskiej ściśle związaną z rolnictwem, z funkcjonującym gospodarstwem rolnym. To właśnie produkcja roślinna i hodowla zwierząt stanowią jedną z atrakcji agroturystyki.5 Turystyka wiejska może dotyczyć zarówno osób, które prowadzą gospodarstwa rolne, ale też i takich, które po prostu mieszkają na wsi i zajmują się tego typu działalnością. Turystykę wiejską mogą organizować zarówno samorządy terytorialne, instytucje, podmioty gospodarcze czy też osoby spoza środowiska wiejskiego, niekoniecznie związane z miejscem stałego pobytu na wsi oraz zawodem rolnika. Z kolei agroturystyka to organizowanie pobytu turystów przez rodzinę rolniczą we własnym gospodarstwie rolnym. Jakkolwiek pakiet usług może być szeroki, to zawsze istotą agroturystyki jest pobyt gościa w gospodarstwie rolnym.6 Niestety dość długo jednak funkcjonował zbytnio rozszerzony (a co za tym idzie rozmazany) termin „agroturystyka” obejmujący w zasadzie wszystkie możliwe formy turystyki na terenach wiejskich.7 Tymczasem trzeba pamiętać, że nie każdy rodzaj usług turystycznych na wsi jest agroturystyką i dbać, aby jej indywidualne cechy nie uległy zatarciu. 5 Gaworecki W., Turystyka, PWE, Warszawa 2000, s. 84-85 Sikora J., Agroturystyka przykładem przedsiębiorczości na wsi, [w:] Turystyka wiejska... op. cit., s. 11-12 7 Majewski J., Turystyka wiejska w programie Phare Tourin – kierunki strategiczne i ich realizacja, [w:] Turystyka wiejska w Polsce – od rozproszonych działań do kompleksowej strategii. Materiały Międzynarodowej Sesji Naukowej zorganizowanej w ramach X Ogólnopolskiego Sympozjum Agroturystycznego, zeszyt 90, Kraków 2003, s. 34 6 68 Ogólna charakterystyka walorów turystycznych Walory turystyczne stanowią wszystko to, co leży w sferze bezpośredniego zainteresowania turysty i w większości przypadków decyduje o wyborze miejsca spędzenia weekendów, ferii czy wakacji. Istnieje kilka podziałów walorów turystycznych. Ze względu na pochodzenie walorów są to: • Walory środowiska przyrodniczego, • Walory środowiska antropogenicznego. Ze względu na sposób wykorzystania walorów (motyw podejmowanej aktywności turystycznej) wyróżnia się: • Walory wypoczynkowe, • Walory krajoznawcze, • Walory specjalistyczne. Ze względu na charakter (wymiar) waloru: • Walory miejsca (site), • Walory wydarzeń (event.).8 Potencjał turystyczny – wszystkie elementy środowiska geograficznego oraz zachowania człowieka, które mogą być wykorzystywane do uprawiania turystyki bądź do zajmowania się turystyką9. 8 J. Kaczmarek, A. Stasiak, B. Włodarczyk: Produkt turystyczny albo jak organizować poznawanie świata. Wydawnictwo Uniwerrsytetu Łódzkiego. Łódź 2002, s. 33. 9 Ibidem, s.31. 69 Rys. 1. Elementy potencjału turystycznego POTENCJAŁ TURYSTYCZNY ZASOBY STRUKTURALNE Walory turystyczne ZASOBY FUNKCJONALNE Inne Polityczne Kulturowe Ekonomiczne Technologiczne Zagospodarowanie turystyczne Dostępność komunikacyjna Ekologiczne Psychologiczne Społeczno demograficzne Źródło: J. Karczmarek, A. Stasiak, B. Włodarczyk: Produkt turystyczny,…, op. cit., s. 32 Elementy potencjału turystycznego – to zasoby strukturalne (walory turystyczne, zagospodarowanie turystyczne, dostępność komunikacyjna) oraz zasoby funkcjonalne (ekonomiczne, polityczne, kulturowe, społeczno-demograficzne, psychologiczne, technologiczne, ekologiczne). Metody badania i oceny potencjału turystycznego – inwentaryzacja, badania ankietowe, kwerenda, opis, raporty ekspertów, bonitacja punktowa. Sposoby prezentacji i porządkowania informacji o potencjale turystycznym – bonitacja punktowa, mapa potencjału, tabela determinant, analiza SWOT.10 Zagospodarowanie turystyczne jest działalnością, której celem jest przystosowanie środowiska geograficznego dla potrzeb ruchu turystycznego. 10 Jak wyżej, s. 52 70 Wyróżnia się trzy podstawowe dziedziny zagospodarowania turystycznego to: - pierwsza obejmuje działalność mającą na celu ochronę i przystosowanie do potrzeb ruchu turystycznego walorów turystycznych, a więc tych elementów środowiska geograficznego, które stanowią właściwy cel przestrzenny wyjazdów turystycznych; - druga obejmuje działalność zmierzającą do zapewnienia możliwości dojazdu (dostępności komunikacyjnej) do obszarów, miejscowości i obiektów stanowiących cele wyjazdów turystycznych; - trzecia obejmuje działalność zmierzającą do zapewnienia turystom niezbędnych warunków egzystencji w miejscu lub na szlaku będącym celem podróży, głównie wyposażenie ich w odpowiednie urządzenia obsługowe, przede wszystkim dotyczy to potrzeb noclegowo – żywieniowych.11. Składniki oferty agroturystycznej W produkcie agroturystycznym największe znaczenie ma rdzeń złożony ze środowiska geograficznego – naturalnego i antropogenicznego oraz możliwość jego pełnego wykorzystania, tj. relaks, zadowolenie, poznanie.12 Celem oraz istotnym sensem wypoczynku agroturystycznego jest aktywny pobyt w gospodarstwie rolnym oraz udział w życiu rolnika i jego rodziny, a więc m.in. w pracach i zajęciach domowych i gospodarczych wykonywanych w obrębie zagrody oraz na terenach uprawnych i hodowlanych wchodzących w obręb gospodarstwa, wreszcie zaś – przebywanie w zdrowym wiejskim otoczeniu i czynne poznawanie jego cech i osobliwości. Agroturystyka jest adresowana głównie do turystów indywidualnych, rodzin lub małych grup i może być uprawiana w różnych formach:13 • może być to wypoczynek objazdowy, kiedy turysta zatrzymuje się w gospodarstwie na jedną bądź dwie noce; O. Rogalewski: Zagospodarowanie turystyczne. WSiP. Warszawa 1977 s. 7 12 Drzewiecki M., Podstawy... op. cit., s. 40 13 Sikora J., Agroturystyczny... op. cit., s. 8 11 71 • może to być aktywny wypoczynek wakacyjny, urlopowy związany z atrakcjami turystycznymi znajdującymi się w najbliższej okolicy gospodarstwa (wycieczki piesze, rowerowe, wycieczki po rezerwatach przyrody, zwiedzanie okolicy); • może to być bardziej stały wakacyjny, urlopowy pobyt w gospodarstwie wiejskim. Taki pobyt daje możliwość pełniejszego poznania pracy w gospodarstwie poprzez możliwość niezarobkowej pracy na roli. Jest też szansą uprawiania twórczości artystycznej inspirowanej wiejskim krajobrazem, szansą nawiązywania kontaktów społecznych z miejscową ludnością; • mogą to być specjalistyczne, bardziej aktywne formy wypoczynku dla osób, które preferują na przykład jazdę konną, wędkowanie, myślistwo, zbieractwo runa leśnego, obserwację ptaków, zwierząt itp. Największym atutem agroturystyki jest bezpośredni kontakt ze środowiskiem wiejskim. Umożliwiają go: • zamieszkanie w gospodarstwie, • udział w życiu ludności – gospodarzy, • poznawanie okolic, • czasowa rezygnacja z niektórych nowoczesnych form życia i jego udogodnień, • aktywność fizyczna.14 Kluczowe znaczenie dla agroturystyki ma przestrzeń. Zapewnia ona bliskość natury, swobodę poruszania się, daje możliwość osobistego kontaktu zarówno z mieszkańcami wsi, jak i innymi turystami, sprzyja uprawianiu sportu na świeżym powietrzu.15 Czystość, ochrona środowiska, ład to tylko niektóre jej wartości.16 M. Drzewiecki proponuje nazwać te wartości i czynniki, które występują na danym terenie wiejskim, gminnym i sprzyjają rozwojowi turystyki wiejską przestrzenią rekreacyjną. „Obejmuje ona obszary położone poza miastem i terenami zurbanizowanymi, na których występuje dominacja gospodarki rolnej i leśnej, przewaga elementów przyrodniczych o braku lub małym nasileniu objawów degradacji ekologicznej i czynników szkodliwych dla zdrowia. Jest to środowisko przestrzenno – 14 Drzewiecki M., Podstawy... op. cit., s. 40 15 Wiatrak A.P., Ład przestrzenny w rozwoju turystyki wiejskiej, [w:] Zrównoważony rozwój... op. cit., s. 27 16 Agroturystyka... op. cit., s. 23 72 społeczne, w którym występują właściwości umożliwiające wypoczynek, w którym mogą odbywać się procesy regeneracji psychofizycznych sił człowieka”17 Podstawową formą usług agroturystycznych jest umożliwienie gościom przebywania na terenie gospodarstwa rolnego poprzez wynajmowanie pomieszczeń mieszkalnych na cele noclegowe. Przygotowując je należy mieć przede wszystkim na uwadze podstawową cechę agroturystyki odróżniającą ją od turystyki masowej, a mianowicie oferowanie przytulnego i kameralnego zakwaterowania, z optymalną ilością pokoi, łóżek, miejsc na polu namiotowym. Dlatego też w agroturystyce należy unikać nadmiernego zwiększania liczby miejsc noclegowych, nawet pomimo faktu, że interes „dobrze idzie”.18 Istnieje wiele możliwości zakwaterowania wczasowiczów w obrębie zagrody. Najczęściej oferowane są pokoje gościnne. Najprostszą i najtańszą formą jest udostępnienie gościom (wynajmowanie) tych pokoi, które nie są użytkowane przez gospodarzy. Kolejną prostą formą zakwaterowania jest udostępnienie własnych kompletnie umeblowanych pokoi, użytkowanych przez właściciela gospodarstwa i jego rodzinę przez cały rok, z wyjątkiem letniego sezonu turystycznego. W razie dysponowania nieco większymi środkami finansowymi te same pomieszczenia mogą być trwale przebudowane na cele turystyczne; wymagają jednak wtedy wyższego standardu technicznego, wielkościowego i wyposażeniowego. Najwyższą formą usług noclegowych w odniesieniu do pokoi gościnnych, wymagającą jednak znaczniejszych nakładów finansowych jest przebudowa istniejącego budynku, dobudowa części na cele turystyczne lub budowa nowego budynku w obrębie siedliska. Aby można było w nich zachować atmosferę zgodną z ideą agroturystyki obiekty tego rodzaju mogą spełniać swoje zadania tylko wówczas, jeżeli będą niewielkie, związane przestrzennie z gospodarstwem i dostosowane architektonicznie do otoczenia.19 Inną formą zakwaterowania jest mieszkanie wakacyjne. Jest ono niezależną jednostką mieszkalną urządzoną w oddzielnym budynku gospodarczym, na piętrze domu czy na niewykorzystanym strychu. Składa się z 1 – 3 sypialni, kącika wypoczynkowego, oddzielnej łazienki i wyposażonej kuchni. Mieszkanie takie ma wiele zalet: daje więcej prywatności, jest wygodniejsze. Szczególnie polecane jest dla rodzin z dziećmi.20 Kolejna możliwość zakwaterowania to domek letniskowy (wakacyjny). To niezależny budynek urządzony i wyposażony podobnie jak mieszkanie wakacyjne i wynajmowany w całości. Taki dom usytuowany w obrębie zagrody: w sadzie lub ogrodzie, nie zawsze musi 17 Sikora J., Agroturystyczny... op. cit., s. 14 18 Sikora J., Agroturystyczny... op. cit., s. 36 19 Drzewiecki M., Podstawy... op. cit., 45 20 Agroturystyka... op. cit., s. 149 73 być budowany od podstaw, czasem warto wyremontować starą chatę, młyn, stajnię czy inne niewykorzystane zabudowania. Okazuje się, bowiem, że takie rozwiązanie jest korzystniejsze dla rolnika niż sprzedaż ziemi. Formą zakwaterowania może być również pole biwakowe i kempingowe. Jest to dobre rozwiązanie dla tych gospodarstw, które dysponują niezagospodarowanymi, ładnie położonymi terenami zielonymi. Mimo iż ta forma cechuje się dużą sezonowością i niższymi cenami, to możliwość przebywania w jednym czasie większej grupy osób, pozwala na rekompensowanie tych strat. Jednak kemping musi być dobrze wyposażony w niezbędne elementy, takie jak: dogodny dojazd, utwardzone miejsca dla przyczep i samochodów, przyłącze elektryczne, wodociąg i kanalizacja, wc, prysznic, oświetlenie, zabezpieczenie przeciwpożarowe, pojemniki na śmieci, miejsce na ognisko, grill. Pokoje gościnne i samodzielne mieszkania wakacyjne przeważają w Europie Zachodniej. W krajach skandynawskich popularne są domki letniskowe przy gospodarstwach rolnych, natomiast w Holandii turyści korzystają najczęściej z przyczep kempingowych lub namiotów. W Polsce przeważają pokoje gościnne. Mieszkania wakacyjne i kempingi należą ciągle do rzadkości, mimo że prowadzona jest kampania, mająca na celu zwiększenie zainteresowania rolników tymi formami zakwaterowania.21 Do podstawowych rodzajów usług agroturystycznych zalicza się również usługi gastronomiczne, świadczone dla własnych gości – wczasowiczów. I tu są różne możliwości w zależności od zapotrzebowania gości, którzy mogą życzyć sobie całodzienne lub częściowe wyżywienie lub przygotowują posiłki samodzielnie w pozostawionej do ich dyspozycji kuchni, z produktów świeżych, dostarczonych przez gospodarza, pochodzących z jego własnej produkcji. Gospodarstwa agroturystyczne, rekompensując swoim gościom często występujący brak wybitnych atrakcji przyrodniczych, a niekiedy prostotę warunków zakwaterowania, powinny włożyć wiele wysiłku w urozmaicenie usług gastronomicznych i spełnienie zróżnicowanych wymagań gości. W ramach tych starań mieszczą się: • przygotowanie potraw regionalnych i potraw własnego pomysłu stanowiących jedną z głównych atrakcji pobytów agroturystycznych, • serwowanie dań wegetariańskich i dietetycznych, na bazie zdrowej żywności, • reklamowanie specyficznej kuchni, np.: rybnej, z dziczyzny itp.22 21 Gaworecki W., Turystyka... op. cit., s. 86 22 Drzewiecki M., Podstawy... op. cit., 47 74 Ostatnim rodzajem usług podstawowych, a więc niezbędnych, jest wykonywanie drobnych posług codziennych lub udostępnianie przedmiotów i urządzeń, przy pomocy których goście mogą je wykonywać sami: • przygotowanie gorących napojów (udostępnienie kuchni), • chłodzenie napojów (udostępnienie lodówki), • odświeżanie obuwia i odzieży (udostępnienie żelazka i miejsca do prasowania oraz szczotek i specyfików do czyszczenia), • pranie bielizny (udostępnienie pralki i suszarki lub miejsca do suszenia) • oraz udostępnienie telefonu, gazet i tygodników, map, przewodników, folderów oraz informatorów turystycznych, zawierających aktualne dane o imprezach, muzeach, koncertach, itd. Wachlarz usług i aktywności rekreacyjnych, jakie gospodarstwo agroturystyczne może i powinno oferować swoim gościom nie jest ograniczony żadnymi przepisami i zależy tylko od inwencji gospodarzy. Warto przestrzegać jedynie zasady, aby wszystkie te inicjatywy cechowała indywidualność i związek z życiem wsi. Są to np.:23 a) usługi i zajęcia rekreacyjne organizowane w obrębie gospodarstwa: • udział wczasowiczów w domowej produkcji żywności (masło, sery, przetwory, wina, pieczenie chleba), • zabawy dzieci z małymi zwierzętami domowymi i inwentarskimi, • nauka hodowli drobnego inwentarza (drób, króliki), • nauka uprawy roślin doniczkowych (balkonowych), • nauka umiejętności i sztuki ludowej, • instruktaż majsterkowania i robót ręcznych, • wspólne muzykowanie, • praca w gospodarstwie rolnym (m.in. karmienie i pojenie inwentarza, koszenie trawy, żniwa, wypasanie krów, plewienie itp.), • organizowanie gier sportowych i rozrywkowych (m.in. tenis stołowy, minigolf, bilard itp.), które nie są specyficznie wiejskimi zajęciami, ale powinny być przygotowane na dni deszczowej pogody; 23 Drzewiecki M., Podstawy... op. cit., s. 58 75 b) usługi i zajęcia rekreacyjne odbywające się na terenach wiejskich poza gospodarstwem: • wypożyczanie sprzętu turystycznego; wypożyczalnia może być zlokalizowana w gospodarstwie (rowery, sprzęt biwakowy) lub poza nim (sprzęt pływający: kajaki, łodzie wiosłowe, rowery wodne, żaglówki), • przewóz sprzętu turystycznego do punktu wyjściowego wycieczki (spływu, rejsu) i odbiór z miejsca zakończenia imprezy, • organizowanie spacerów i wycieczek konnych: wierzchem i pojazdami (bryczkami, powozami, wozami gospodarskimi, saniami); może mieć formę wypożyczenia koni lub pojazdu z koniem (trzeba wówczas sprawdzić umiejętności wypożyczającego) lub powożenia przez gospodarza, • przewodnictwo: górskie (wymaga zdobycia uprawnień), dla podpatrywania zjawisk przyrody, krajobrazowe (wycieczki prowadzone przez tereny pozbawione znakowanych szlaków), przewoźnictwo (np.: łodziami po terenach rozlewisk Biebrzy, Narwi, Środkowej Wisły, Bugu, dolnej Noteci itd.) połączone z „fotosafari”, obserwacją ptaków i innych zwierząt. W przypadku używania w gospodarstwie tylko zmechanizowanego sprzętu wskazane jest urządzenie oraz nauka tradycyjnych sposobów zbioru plonów (np.: zwożenie siana wozem konnym), oporządzania inwentarza (dojenie, pojenie itd.), a także innych zajęć gospodarskich (np. koszenie kosą, czyszczenie koni). Podsumowując „agroturystyka polega na tym, że pobyt turystów organizowany jest przez rodzinę wiejską w jej własnym gospodarstwie rolnym. Obok zakwaterowania w tradycyjnych i prostych izbach przyjezdni mają do wyboru noclegi w odpowiednio zaadaptowanych pokojach gościnnych, domach lub na zorganizowanych na terenie gospodarstwa polach namiotowych. Rolnicy, oprócz dochodów z wynajmu kwater, mogą czerpać dochody ze sprzedaży zdrowej żywności, wyrobów sztuki ludowej i rzemiosła artystycznego, z przygotowania posiłków lub organizacji dodatkowych atrakcji (kuligi, ogniska, rajdy konne itp.).”24 24 Agroturystyka... op. cit., s. 18 76 Podstawowe składniki ofert agroturystycznej przedstawiono na rysunku 2 Rys. 2. Składniki agroturystyki SKŁADNIKI AGROTURYSTYKI ATRAKCJE DOSTĘPNE FORMY ŚRODOWISKA URZĄDZENIA CZASU - góry - szlaki - praca w - opieka nad gospodarstwie - jeziora turystyczne: gospodarstwie dziećmi rolnym - rzeki konne, rolnym - pralnia - morze rowerowe, - jeździectwo - poczta - bagna spacerowe, - sporty wodne - restauracja - krajobraz - kluby - udział w - sklep/bank - świeże powietrze - obiekty sportowe imprezach - agencja - las - obiekty kulturalnych turystyczna kulturalne - hobby - transport - placówki - uczenie się: i komunikacja oświatowe języków, - wypożyczalnia - rzemiosło itp. umiejętności itp. - schronisko dla ZAKWATEROWANIE - dom w - noclegi i samodzielne wyżywienie - przyczepy kempingowe - kempingi - namioty/szałasy - schroniska SPĘDZANIA MOŻLIWE USŁUGI psów itp. w połączeniu z: PRZYWÓDZTWEM WYSIŁKIEM GRUPY ZARZĄDZANIEM PLANEM MARKETINGOWYM tworzą PAKIET AGROTURYSTYCZNY Źródło: Sikora J., Agroturystyczny..., op. cit., s.12-13. 77 Działania promocyjne jako element marketingu Promocja – taka działalność wytwórcy, która ma na celu informowanie, lansowanie, wzbudzanie zainteresowania i nakłanianie do podjęcia decyzji o zakupie danego produktu25. Rys. 3. Elementy składowe promocji mix PROMOCJA REKLAMA - prasowa - radiowa - telewizyjna - filmy reklamowe - wysyłkowa - wydawnictwa reklamowe - zewnętrzna - internetowa - „szeptana” PUBLIC RELATIONS SPRZEDAŻ - bezpośrednia - telefoniczna - wysyłkowa - internetowa - agencyjna - akwizycja - konferencje prasowe - relacje prasowe - wycieczki studialne - filmy w TV - pokazy filmowe - seminaria PROMOCJA UZUPEŁNIAJĄCA - upominki firmowe - konkursy - upusty cenowe - premiowanie stałych klientów - aranżacja miejsca sprzedaży Źródło: J. Karczmarek, A. Stasiak, B. Włodarczyk: Produkt Turystyczny,…, op. cit. s. 146 Promocja produktu turystycznego to ogół działań mających na celu: pozyskanie klientów, wzrost sprzedaży, kreowanie pozytywnego wizerunku firmy na rynku konsumenta26. 25 26 J. Karczmarek, A. Stasiak, B. Włodarczyk: Produkt Turystyczny,…, op. cit., s. 144. Ibidem, s. 145. 78 Aby promocja mogła być skuteczna powinna zmniejszać dystans pomiędzy oferowanym produktem i potencjalnym nabywcą. Można ją prowadzić na wiele sposobów i z wykorzystaniem różnorodnych instrumentów. Tworzą one złożoną kompozycję Promotion – mix, w której dominujące znaczenie posiadają cztery grupy instrumentów, a mianowicie27: reklama, będąca bezosobową, płatną i adresowaną do masowego odbiorcy formą przekazywania informacji rynkowych, sprzedaż osobista polegająca na prezentowaniu oferty gminy i aktywizowania sprzedaży za pomocą bezpośrednich kontaktów interpersonalnych sprzedawców z nabywcami, promocja dodatkowa (sales promotion) obejmująca zespół środków zwiększających stopień atrakcyjności produktu dla nabywców i podwyższających ich skłonność do zakupu, public relations (propaganda marketingowa) stanowiąca kompleks działań mających na celu uzyskanie zrozumienia i zaufania opinii publicznej wobec przedsiębiorstwa i tworzenie atrakcyjnego wizerunku gminy. Reklama to różne płatne i bezpłatne formy nieosobowego prezentowania oraz popierania idei, produktów lub usług przez określonego nadawcę. Celem informacji przekazywanych przez reklamę jest wzbudzanie zainteresowania daną jednostką samorządową oraz wywołanie chęci poznania jej, informowanie i ukazanie walorów produktu danej gminy oraz pobudzenie chęci posiadania go, a także kształtowanie pozytywnego wizerunku gminy. Istnieje wiele klasyfikacji podziału reklamy, z czego głównie dzielimy ją ze względu na: 1. obszar na który jest skierowana, 2. cel (funkcję) reklamy, 3. przedmiot reklamy, 4. sposób finansowania, 5. środki przekazu (wykorzystanego medium). 27 Komunikacja i partycypacja społeczna, „Marketing w samorządzie terytorialnym”, praca zbiorowa pod red. J. Hausnera, Małopolska Szkoła Administracji Publicznej, AE w Krakowie, s. 60. 79 Z punktu widzenia obszarów, na które reklama jest skierowana rozróżniamy: • reklamę wewnętrzną – adresowaną do mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego i środowisk okołobiznesowych działających na jaj terenie, • reklamę zewnętrzną – ukierunkowaną na podmioty działające poza daną gminą. Ze względu na cel działania reklamę dzieli się na trzy rodzaje28 • reklamę informującą o występowaniu na rynku wszelkich nowych zjawisk i kierującą na nie uwagę potencjalnych klientów, • reklamę zachęcającą (perswazyjną), której główną funkcją jest przekonanie odbiorców do zakupu poprzez ukazanie skali korzyści wynikających z faktu nabycia określonego produktu lub dokonania zakupu w określonej firmie, • reklamę przypominającą, zmierzającą do utrwalenia w pamięci odbiorców pozytywnego wyobrażenia o firmie i/lub produkcie. W zasadzie każda reklama składa się z elementów informacyjnych oraz perswazyjnych. Różnice polegają na zaakcentowaniu jednego z nich. Przy okazji omawiania tych typów reklamy pragnę wspomnieć o ustawie z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji29, która reguluje dozwolone działania reklamodawców i wyznacza ich granice. Zgodnie z ta ustawą reklama porównawcza jest zakazana, jak również taka, która wprowadza w błąd klienta, jest sprzeczna z przepisami prawa czy też uchybia godności człowieka. Podział reklam jest również prowadzony ze względu na jej przedmiot30: • reklama produktu – koncentruje się na sprzedaży produktu lub usług, akcentuje jego cechy i korzyści wypływające z posiadania dobra lub konsumowania usługi; • reklama organizacji – koncentruje się na wytworzeniu pozytywnego wizerunku danej instytucji (informuje o organizacji i o zakresie jej działalności, prezentuje stanowisko władz w danej sprawie). 28 J. W. Wiktor, Promocja (w:) Podstawy marketingu, praca zbiorowa pod red. J. Altkorna, Instytut Marketingu, Kraków 1996, s. 321. 29 Dziennik Ustaw z 1993 r. Nr 47, poz. 211. 80 W zależności od źródła i sposobów finansowania reklama może przybrać formę: • reklamy indywidualnej – koszty w całości ponosi dana organizacja; • reklamy zespołowej – koszty rozkładają się na kilka gmin, które mogą prowadzić wspólną kampanię reklamową promującą np. dany region turystyczny. Forma reklamy zespołowej niesie wiele korzyści, ponieważ pozwała rozłożyć koszt reklamy na większą ilość jej uczestników, zwiększa siłę przekazu z uwagi na dostępne większe środki finansowe, jak również umożliwia zaistnienie małych gmin, które w innej sytuacji nie miałyby możliwości wyemitowania reklamy indywidualnej, ze względu na wysoki koszt. Ze względu na wykorzystywane media (środki przekazu) wyróżniamy reklamę prasową, telewizyjną, radiową, pocztową, uliczną, kinową. Wysoki koszt emitowanych reklam w środkach masowego przekazu powoduje, że gmina podejmując decyzję o wyborze odpowiedniego medium. Podstawowe media wykorzystywane w przekazach reklamowych: • telewizja – satelitarna, krajowa, regionalna lub kablowa; • rozgłośnie radiowe – ogólnokrajowe i lokalne; • prasa: - ogólnokrajowa, regionalna i lokalna (dzienniki, wydania weekendowe, magazyny, dodatki), - magazyny konsumenckie (kwartalniki, miesięczniki, tygodniki), - fachowa („TTG”, „Travel Express”, „Aktualności Turystyczne”, „Rynek Turystyczny”, „Hotelarz”); • reklama kinowa (zazwyczaj przed, jak i po seansie); • reklama zewnętrzna: - plakaty w miejscach związanych z przewozem ludzi, - bilboardy – tablice w miejscach ogólnie dostępnych: • wydawnictwa reklamowe: - foldery i przewodniki urzędów do spraw turystyki (płatne miejsca reklamowe dla touroperatorów), komercyjne przewodniki konsumenckie kempingów, restauracji); 30 informatory i wykazy firm (tzw. żółte strony – yellow pages); Marketing w samorządzie, praca zbiorowa pod red. J. Hausnera,…,op.cit. s.62 81 (np. dla hoteli, - wydawnictwa o charakterze wewnętrznym (publikacje hotelowe, linii lirniczych, biuletyny informacyjne biur podróży); • reklama wysyłkowa (przy użyciu zakupionych list adresowych); • wystawy (ekspozycje na stoiskach); • dystrybucja obnośna – aktywizacja (alternatywa wysyłki bezpośredniej); • reklama multimedialna: - na płytach CD, - w Internecie. Internet jest jednym z najnowszych nośników informacji reklamowej, przy tym stosunkowo jeszcze najmniej znanym i dostępnym. Przewidując stały wzrost znaczenia tej formy komunikacji przedstawiamy podstawowe formy reklamy w Internecie: • strony www – strony reklamowe firmy, gdzie znajdują się szczegółowe informacje o danym przedsiębiorstwie i jego produktach, • banner – aktywne symbole graficzne reklamujące firmę umieszczane w różnych miejscach często odwiedzanych stron internetowych, • button – tzw. przyciski reklamowe, ikony przedstawiające np. logo lub nazwę firmy umieszczone na wybranej stronie internetowej, • sponsoring – finansowanie przygotowania i umieszczenia w Internecie określonego serwisu w zamian za prawo zamieszczenia na stronach swojego logo, często połączone z konkursami, • mailing – wysyłanie do użytkowników darmowych kont e-mailowych listów elektronicznych z dołączonymi do nich tekstami reklamowymi.31 31 J. Karczmarek, A. Stasiak B. Włodarczyk: Produkt Turystyczny,…, op. cit. s. 147 - 148 82 Opracowanie: Krystyna Drąg SEZONOWOŚĆ W TURYSTYCE WIEJSKIEJ Sezon według „Słownika języka polskiego” to okres, w ciągu którego urzeczywistnia się określona działalność, czyli dogodny, odpowiedni do działania okres w obrębie roku1. W turystyce wiejskiej tym dogodnym okresem we wszystkich regionach Polski jest na pewno okres wakacji letnich, czyli miesiące lipiec i sierpień, co stanowi około 16,5% czasu wykorzystania bazy noclegowej w ciągu roku. Na terenach górzystych do tego okresu zalicza się także miesiące zimowe, a w szczególności styczeń i luty. Tak więc w tym przypadku sezon stanowi około 30% roku. Czy jednak zawsze tak jest? Po reformie państwa najlepszymi latami w turystyce wiejskiej, w tym w agroturystyce, były lata 1998-2000. W tym okresie odnotowano najwyższe wskaźniki wykorzystania wiejskiej bazy noclegowej. Przeważały pobyty długoterminowe, 14-dniowe, rzadziej 7-dniowe. Turyści sporadycznie wypoczywali krócej niż 5 dni. Były to lata, w których np. Gdańskie Stowarzyszenie Agroturyzmu przy wsparciu Powiatowego Urzędu Pracy w Gdańsku zatrudniało 3 pracowników na etacie oraz miało swoje przedstawicielstwo w Krakowie. Dzięki dosyć wysokim składkom członkowskim biuro stowarzyszenia było czynne od godz. 8.00 do godz. 18.00. Przy wysokim wskaźniku wykorzystania bazy kwaterodawcy byli w stanie pozyskać środki na rozwój swoich małych przedsiębiorstw. Wiele osób zaciągnęło preferencyjne kredyty, ponieważ dochody pozwalały na spłatę rat i pokrycie bieżących wydatków. Można było planować inwestycje, ponieważ klienci wpłacali zaliczki na poczet przyszłego wypoczynku. Dzięki tak korzystnej sytuacji zaczęły powstawać gospodarstwa bardzo dobrze wyposażone w urządzenia rekreacyjne, oferujące szeroki wachlarz usług odznaczających się wysoką jakością. 1 Słownik języka polskiego, t. III, PWN, Warszawa 1981, s. 203. 83 Od 2001 r. sytuacja zaczęła się pogarszać. Praktycznie, mimo odnotowywanej corocznie inflacji, kwaterodawcy od 2001 r. nie podnoszą cen za swoje usługi. a klientów jest z roku na rok mniej. Wpłynęło na to wiele czynników, które możemy podzielić na pierwszoplanowe, drugoplanowe itd. Czynnikiem pierwszoplanowym jest z pewnością ubożenie społeczeństwa polskiego. Osoby o niskich dochodach rzadko korzystają z usług turystycznych. Potwierdza się tu teoria amerykańskiego psychologa Abrahama Maslowa, który sklasyfikował 5 grup potrzeb człowieka. Należą do nich: 1. Potrzeby biologiczne (fizjologiczne), czyli bezpośrednio związane z ciałem i mające w nim swoją lokalizację. Są to potrzeby pożywienia, snu, pragnienia, aktywności, przyjemnych doznań zmysłowych, seksualnych; 2. Potrzeby bezpieczeństwa, czyli przede wszystkim potrzeby przestrzegania określonych praw w zakresie ochrony własnego życia i zdrowia; 3. Potrzeby społeczne (przynależności i miłości), czyli dążenie do przebywania z ludźmi, poszukiwania kontaktów, tworzenia grup, usiłowanie przezwyciężenia osamotnienia, izolacji i obcości; 4. Potrzeby prestiżu i uznania to potrzeby świadomego przeżywania własnej wartości, uznania ze strony środowiska, poważania i szacunku ze strony innych ludzi; 5. Potrzeby samorealizacji, czyli dążenie człowieka do doskonałości, przejawiające się w rozwijaniu swoich możliwości, w tym zdolności indywidualnych, zainteresowań w możliwie wielu dziedzinach; to potrzeby kształcenia, dokształcania, przeżywania, doświadczania, odkrywania, przygody. Poszczególne kategorie potrzeb funkcjonują w określonym porządku. Tworzą one hierarchiczny układ. Oznacza to, że najpierw zaspokajane są potrzeby biologiczne, a następnie w kolejności potrzeby bezpieczeństwa, społeczne, prestiżu i uznania oraz samorealizacji. Dwie pierwsze potrzeby to tzw. potrzeby niższe, których zaspokojenie powoduje rozwinięcie się pozostałych potrzeb - wyższych. Oznacza to, że niezaspokojenie potrzeb biologicznych i bezpieczeństwa powoduje koncentrację zainteresowań i działań człowieka wokół tych zagadnień. Jeśli żadna potrzeba nie jest zaspokojona i w organizmie dominują potrzeby fizjologiczne, to wszystkie inne potrzeby mogą po prostu przestać istnieć lub zostać zepchnięte na dalszy plan. W skrajnej sytuacji głodu ważne jest dostarczenie organizmowi jakiegokolwiek pożywienia, gdyż to decyduje o przetrwaniu. 84 W przypadku, gdy społeczeństwo polskie jest ubogie, na nic nie zdadzą się wysiłki wykreowania odpowiedniego wizerunku (image) turystyki wiejskiej, w tym agroturystyki, na rynku krajowym. Nasze spostrzeżenia potwierdzają przeprowadzone przez Instytut Turystyki badania, w których wykazano, iż ponad 50% respondentów za przyczynę nie uczestniczenia w krajowych wyjazdach długoterminowych podaje poziom zamożności2. Do czynników drugoplanowych zaliczyć możemy wzrost konkurencji na polskim rynku usług turystycznych. Na przestrzeni dziesięciu lat powstało wiele nowych obiektów świadczących usługi w zakresie turystyki wiejskiej, natomiast popyt na te usługi pozostał na tym samym poziomie, co automatycznie przyczyniło się do zmniejszenia rentowności prowadzonej działalności. Najbardziej doświadczyły tego obiekty położone na terenach mniej atrakcyjnych turystycznie. Odczuli to nie tylko indywidualni kwaterodawcy, ale też np. Gdańskie Stowarzyszenie, które w rezultacie w pierwszej kolejności nie przedłużyło umowy z dwiema pracownicami, a następnie musiało zrezygnować z zatrudnienia osoby na etacie. Dorywcze zatrudnianie osób np. na dwa miesiące jest mało efektywne. Przyuczanie pracownika jest kosztowne, a brak dla niego perspektyw na dalszą pracę nie podnosi jego wydajności. Małe stowarzyszenia na pewno nie mają żadnych szans na zatrudnienie pracownika, ponieważ koszt jego utrzymania jest niewspółmierny do uzyskiwanych dochodów przez kwaterodawców. Trzecim, a zarazem bardzo ważnym czynnikiem mającym ogromny wpływ na udział społeczeństwa w wyjazdach, szczególnie długoterminowych, mają czynniki atmosferyczne. Niezbitym na to dowodem jest fakt obłożenia kwater w czasie upalnego lata, jak i śnieżnej zimy. Zapowiadane przed sezonem prognozy pogody powodują rezerwację miejsc lub rezygnację z nich. Prognozowane deszcze powodują gwałtowane zmniejszenie zainteresowania wypoczynkiem na wsi. Czy wobec takich wniosków należy zaniechać prowadzenia działalności turystycznej? Odpowiedź jest prosta: nie. Turystyka to dziedzina, w której występują tzw. „chude”, jak i „tłuste” lata. Zatem do zadań zarówno usługodawców, jak i samorządów i rządu należy stworzenie mechanizmów, które zachęcą mieszkańców, szczególnie większych aglomeracji, do wypoczynku na polskiej wsi. Jakie czynniki mogą przyczynić się do wydłużenia sezonu turystycznego w Polsce? Jest ich dosyć dużo, ale są też ważne i mniej ważne. Zgodnie ze swoimi spostrzeżeniami usystematyzowałam je od najważniejszych do mniej ważnych. Wyróżnić należy: 2 J. Łaciak, Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2003 roku, Instytut Turystyki, Warszawa 2004, s. 23-24. 85 1. Rozwój agroturystyki z szerokim wachlarzem usług w gospodarstwie Na dzień dzisiejszy oferowanie samego noclegu i wyżywienia staje się w większości przypadków niewystarczające. Nawet tym turystom, którzy lubią sami sobie organizować czas, należy stworzyć odpowiednie warunki w gospodarstwie. Do takich zaliczyć możemy urządzenie sali z kominkiem, zakup urządzeń audiowizualnych, gier planszowych, zapewnienie informatorów o atrakcjach w okolicy, zaplecza kuchennego. W dobrze wyposażonych pomieszczeniach nawet w dżdżyste dni można miło spędzić czas. Po kilku latach prowadzenia własnej działalności agroturystycznej i obserwacji rozwoju turystyki wiejskiej w Polsce uważam, iż o ile kwaterodawcy dbają o podnoszenie standardu zakwaterowania, to jeszcze nie wszyscy zdecydowali się na wprowadzanie do swojej oferty wyżywienia, a ci, którzy serwują posiłki, nie zawsze proponują dania regionalne. Natomiast turyści wykazują bardzo duże zainteresowanie regionalnymi potrawami serwowanymi w gospodarstwach. Ludzie chętnie wspominają potrawy z dzieciństwa i babcie krzątające się po kuchni. Pobyt w obiekcie turystyki wiejskiej to w pewnym sensie powrót do korzeni. W przypadku wielu osób wypoczynek na polskiej wsi stał się potrzebą organizmu zmęczonego codziennym pośpiechem, stresem i nieregularnym żywieniem. Przygotowywanie potraw w ciągłym napięciu, częste jedzenie ich w pośpiechu, nie ma korzystnego wpływu na nasze zdrowie. Zaczynają zanikać tradycje przygotowywania niedzielnych obiadów, świąt wielkanocnych i bożonarodzeniowych. Można sądzić, iż następne pokolenia o przedświątecznych zapachach pieczonych ciast i mięs rozchodzących się po całym domu, będą mogły tylko poczytać. Mamy jednak nadzieję, że się tak nie stanie dzięki rozwojowi turystyki wiejskiej, w tym agroturystyki. Przykładowo, z roku na rok wzrasta liczba osób spędzających Wielkanoc na wsi pomorskiej3. Świadczy to o potrzebie spędzania wolnego czasu inaczej, bardziej aktywnie i bardziej rodzinnie. Dzięki tak spędzonym świętom, możemy uczestniczyć w tradycyjnym malowaniu jaj do święconki, zjeść wspaniały żurek wielkanocny i poświęcić czas na spacery i długie rozmowy z dziećmi, wnukami, rodzeństwem. To jedyny okres, w którym możemy podzielić się radosnym nastrojem z całą rodziną spożywając tradycyjne potrawy. Na przykładzie Gdańskiego Stowarzyszenia Agroturyzmu należy stwierdzić, iż na kwaterach kaszubskich i kociewskich brakuje regionalnych potraw. O ile na Podhalu górale z dumą serwują swoje oscypki czy brynzę, to na Kaszubach bardzo ostrożnie wprowadza się 3 dane własne 86 do jadłospisów potrawy regionalne. Na podstawie własnych obserwacji i prowadzenia własnej kuchni dla turystów zauważam, iż trudno jest przemóc stereotypowe myślenie, iż potrawy te mogą naszym gościom nie smakować. Sądzę, iż upłynie jeszcze wiele czasu zanim na stołach wsi kaszubskiej czy kociewskiej potrawy regionalne będą serwowane co najmniej trzy razy w tygodniu. Postęp w tej dziedzinie jest już widoczny, ponieważ na wszystkich szkoleniach agroturystycznych propaguje się potrzebę uatrakcyjniania kuchni poprzez wprowadzanie do jadłospisów potraw regionalnych. Organizowane są degustacje potraw kaszubskich i kociewskich zachęcające do korzystania z przepisów zawartych w książce pt. „Kuchnia pomorska”4. Poza tym to właśnie potrawy z tego regionu zdobyły uznanie w ogólnopolskim konkursie na potrawy regionalne. Ponadto na wszelkich targach oraz imprezach okolicznościowych degustacja potraw regionalnych cieszy się bardzo dużym powodzeniem. Wszystkie te działania pozwolą przełamać stereotypowe myślenie na temat niższych walorów kuchni regionalnej od walorów potraw znanych w całej Polsce. W ostatnim czasie myślenie takie zmienia się ze względu na potrzebę urozmaicania jadłospisów oraz wymagania gości w tym zakresie. Takie postawy przyczyniają się do szerokiego propagowania potraw regionalnych, gdyż jak uczy nas doświadczenie, chcąc rozwijać swoją działalność musimy dostosowywać się do wymogów klientów. Wygodna kwatera, smaczne jedzenie, „dobry duch” panujący w gospodarstwie i odrobina serca znaczą często więcej niż najbardziej komfortowy apartament. Dziś już usługodawcy rozumieją, iż potrawy przygotowywane według własnych przepisów mogą być traktowane jako ważny element produktu agroturystycznego. Zdaniem Ph. Kotlera produkt to cokolwiek, co może się znaleźć na rynku, zyskać uwagę, zostać nabyte, zużyte lub skonsumowane, zaspokajając czyjeś pragnienie lub potrzebę5. Produkt agroturystyczny obejmuje zasoby gospodarstwa i usługi oraz atrakcje zapewniane podczas pobytu. Są to najczęściej: sztuka ludowa, pamiątkarstwo, przejażdżki konne, rowerowe, wędrówki piesze, możliwości wędkowania, kąpieli, zbierania grzybów, jagód, muzea, pomniki, kuchnia regionalna, folklor, w okresie zimowym kuligi, możliwość uprawiania narciarstwa oraz inne atrakcje znajdujące się w miejscowości lub w najbliższej okolicy. W przypadku agroturystyki powinna być zapewniona możliwość uczestniczenia w życiu codziennym gospodarzy, a także w drobnych, bezpiecznych dla turysty pracach 4 5 Zawiera ona 241 przepisów zebranych wśród gospodyń wiejskich. T. Sztucki, Encyklopedia marketingu, AWP Placet, Warszawa 1998. 87 gospodarskich. Można już spotkać oferty pracy przy zbiorze malin, porzeczek itp. jako atrakcje pobytu. Ogromnym zainteresowaniem cieszą się oferty gospodarstw prowadzonych przez twórców ludowych. 2. Organizowanie imprez promujących dziedzictwo kulturowe regionu i wsi Do takich imprez zaliczamy słynną w Polsce „noc świętojańską”. Połączenie jej np. z rajdem rowerowym pokazującym ciekawe miejsca historyczne lub widoki przyrodnicze pozwoliłoby na zatrzymanie gościa w danym miejscu dłużej niż na jedną noc. Tym bardziej, że znana jest wszystkim data tej imprezy. Takich imprez folklorystycznych w terenie można organizować dużo, nadając im intrygujące nazwy, jak np. „czarne wesele”. Nikt nie kojarzy tej nazwy z obrzędami kończącymi sezon wydobywania torfu przez mieszkańców wsi. Bardzo dobrym sposobem na wypełnienie czasu w trakcie wypoczynku poza sezonem jest organizowanie spotkań autorskich (np. z lokalnymi twórcami), ciekawych odczytów czy też prelekcji. Popularne stają się imprezy folklorystyczne, występy kapel ludowych, a jeśli połączymy je z konkursami na temat znajomości okolic, to ranga danej imprezy znacząco wzrasta. Przy okazji turyści mogą poznać regionalną sztukę ludową i zakupić pamiątki oraz prezenty. Imprezy takie uczą współdziałania. Ponadto promują dany region. Budującym przykładem współpracy samorządów lokalnych, stowarzyszeń i miejscowej ludności jest trwający 7 dni Międzynarodowy Festiwal Folklorystyczny. Jest on organizowany przez 3 powiaty: Kościerzyna, Kartuzy i Chojnice. W Festiwalu, obok zespołów z całego świata (np. z Chin, Meksyku, Stanów Zjednoczonych) występują regionalne i lokalne zespoły ludowe. Na zakończenie festiwalu spotykają się wszystkie zespoły, twórcy ludowi prezentują swoje wyroby, a widzowie uczestniczą w barwnym widowisku urozmaiconym wyborami najpiękniejszych strojów. Po trzech latach organizowania tej imprezy wyłoniła się grupa fanów, którzy tylko w tym terminie spędzają w naszych okolicach urlop. Nawiązują się międzynarodowe przyjaźnie. 3. Wykorzystanie wspaniałych, czekających na zagospodarowanie i wypromowanie zabytków historycznych Zalicza się tu zarówno stare budowle, jak i inne obiekty. Dobra informacja na ich temat oraz oznakowanie, pozwolą turyście obejrzeć je bez względu na porę roku. Jeśli dodatkowo w tych zabytkowych budowlach organizowane będą cykliczne imprezy, turystów na pewno nie zabraknie. Przykładem mogą być walki rycerskie na zamku w Gniewie, Malborku, Bytowie i gospodarstwie agroturystycznym w Barlewicach, gdzie coroczny 88 międzynarodowy plener malarski kończy się pokazem walk rycerskich i występami kółka recytatorskiego prowadzonego przez właścicielkę kwatery i jej dzieci. Przy wspólnym wysiłku lokalnych władz fundujących nagrody, stowarzyszeń partycypujących w kosztach wyżywienia, gospodarzy udostępniających miejsca noclegowe oraz sponsorów drukujących foldery, promowana jest nie tylko kwatera, ale także gmina i jej dorobek. 4. Wykorzystanie produktów regionalnych, na bazie których można organizować całodniowe lub kilkudniowe imprezy, np. święto chleba, truskawkobranie, święto pstrąga, święto pieczonego ziemniaka Na dzień dzisiejszy już w wielu miejscowościach takie imprezy już się odbywają. Bardzo ważną ich zaletą staje się masowy udział mieszkańców danego obszaru, który stanowi warunek naturalnego przebiegu imprezy. Wpływa to na pozytywny wizerunek wsi. Po kilku latach impreza pod nazwą „Truskawkobranie”, która odbywa się w powiecie kartuskim, znana jest wielu turystom. To samo dotyczy „Święta pstrąga”, podczas którego można poznać wiele ciekawostek z życia tego gatunku ryb i wygrać kilka kilogramów wędzonej ryby. 5. Tworzenie i promowanie szlaków historycznych W Polsce ze względu na swoją bogatą historię prawie w każdej miejscowości znajdują się ciekawostki historyczne. Modne jest wytaczanie i oznakowywanie ścieżek czy też tras rowerowych o charakterze przyrodniczym. Nie tworzy się natomiast szlaków historycznych. Wzbogacenie oferty poprzez oznakowanie takich tras oraz wydanie przewodników po terenie z uwzględnieniem legend z pewnością uatrakcyjniłoby pobyt turystów w wielu miejscowościach. Dobrym rozwiązaniem byłoby także oznakowanie ścieżek turystycznych łączących podstawowe atrakcje w terenie (łącznie z pokazaniem lokalnego rzemiosła, np. ceramiki, kowalstwa, wikliniarstwa, tkactwa, hafciarstwa). Aby jednak cała działalność środowisk lokalnych miała sens, potrzebna jest koordynacja kolejności organizowanych imprez, co najmniej w powiecie. Zdarza się bardzo często, iż w tym samym terminie odbywają się dwie lub nawet trzy imprezy. Wówczas przy imprezach, np. dwudniowych, twórcy ludowi przemieszczają się lub muszą dokonywać wyboru imprezy, z reguły na korzyść bardziej prestiżowej. Wszystko to odbywa się ze szkodą dla organizatorów, turystów i innych uczestników. Umiejętne planowanie pozwoliłoby na wydłużenie sezonu turystycznego, ponieważ turysta tylko w czasie urlopu może w pełni korzystać z dóbr kulturowych, swobodnie przemieszczając się w obrębie kilkunastu bądź kilkudziesięciu kilometrów. Sposobem na koordynację wszelkich działań na pewno byłoby 89 utworzenie regionalnego systemu organizacji ruchu turystycznego. Potrzebne są na to określone środki finansowe, ale jeśli gminy robiłyby to wspólnym wysiłkiem, bardzo często okazałoby się, iż roczny koszt dla jednej gminy nie przekraczałby jej możliwości finansowych. Dzięki stworzeniu systemu koordynacji, w jednym miejscu można byłoby uzyskać informację na temat wszelkich atrakcji na określonym obszarze. Ważnym czynnikiem rozwoju i promocji regionu jest świadomość społeczna, którą możemy stale kształtować poprzez systematyczne szkolenia. 6. Zwiększenie dostępności urządzeń sportowo-rekreacyjnych, w szczególności sal gimnastycznych, siłowni, boisk sportowych W tym wypadku również potrzebna jest inwencja miejscowych działaczy, pracowników domów kultury. To w ich gestii jest organizowanie rozgrywek między miejscową ludnością a turystami. Ludzie dosyć chętnie uczestniczą we wszelkiego rodzaju konkursach. Słynne zawody w rzucie podkową można organizować nawet w bardzo małym gospodarstwie, a rozgrywki szachowe można przeprowadzać na różnych szczeblach, zaczynając od kwatery, a kończąc na rozgrywkach gminnych. Stanowiłoby to atrakcję zarówno dla turystów, jak i dla miejscowej ludności, szczególnie młodzieży. Ważną kwestią jest uświadomienie mieszkańcom wsi, iż turystyka to gałąź gospodarki narodowej i przy umiejętnym szukaniu miejsca pracy wiele osób może znaleźć swoje miejsce właśnie w tym sektorze. Powinniśmy pamiętać, iż jeden kwaterodawca nie może oferować wszelkich usług, ale może swobodnie kierować swoich klientów do profesjonalnie prowadzonych centrów sportów letnich i zimowych, sztucznie zaśnieżanych i oświetlonych wyciągów narciarskich, bazy leczniczej, ośrodków jeździeckich, publicznych placów zabaw dla dzieci, wypożyczalni rowerów czy sprzętu zimowego i wodnego, wież widokowych itd. Mieszkańcy wsi powinni popierać przedsiębiorców i pomagać im w rozwoju już istniejących firm. Zadaniem samorządów jest stwarzanie korzystnych warunków dla nowych inwestorów, aby tym samym tworzyć specyficzny i atrakcyjny wizerunek regionu. Ważnym elementem zdobycia klienta jest profesjonalnie przygotowana promocja. Aby jednak można było prowadzić działania promocyjne, musi zostać przygotowany określony produkt. Rozwiązaniem rzadko jeszcze na wsi stosowanym jest opracowanie kilkudniowych scenariuszy pobytu w regionie kierowanych do różnych grup odbiorców usług i prezentowanie ich w Internecie, najlepiej na portalach branżowych, takich jak www.agroturystyka.pl, na targach turystycznych, w prasie, czy też wysyłanie do dużych 90 zakładów pracy. Turysta przyjeżdżający na wybrany teren powinien bez trudu znaleźć informacje o obiektach noclegowych, barach, restauracjach, zabytkach, poczcie, ośrodku zdrowia, policji. Należy ponadto stwierdzić, iż rozwój agroturystyki jest możliwy, jeżeli istnieją instytucjonalne formy wspierania osób podejmujących działalność agroturystyczną i okołoturystyczną. Otóż: 1. Turystyka na terenie wiejskim nabierze wtedy znaczenia, kiedy jej oferty będą dokładniej sprecyzowane, a organizacje zrzeszające osoby podejmujące działalność turystyczną wprowadzą jednolite standardy (czyli jednolity poziom usług podstawowych), aby ułatwić porozumienie się w tych sprawach na europejskim rynku; 2. Aby zapewnić turystyce wiejskiej odpowiednie miejsce na rynku usług turystycznych, konieczne jest nie tylko dokładne i wyczerpujące przedstawienie oferowanego produktu, ale także znajomość klienta. Znajomość potencjalnego gościa jest niezbędna aby ofertę urlopową (jako dopracowany kompleksowo produkt) i sposób promocji dopasować do jego potrzeb; 3. W celu osiągnięcia zamierzonego efektu konieczna jest identyfikacja i określenie oferowanego produktu. Prezentacja powinna być poparta zdjęciami i przedstawiona w sposób łatwy do zapamiętania przez potencjalnego turystę; 4. W celu lepszego dotarcia z ofertą turystyczną wsi do potencjalnego klienta, należy zorganizować komercyjną sieć sprzedaży urlopowej; 5. Należy prowadzić wymianę doświadczeń między poszczególnymi krajami Europy, aby turystykę na obszarach wiejskich rozwijać systematycznie, zwiększając jej konkurencyjność. Przegląd działań podejmowanych w krajach o długoletnich tradycjach rozwoju turystyki na obszarach wiejskich dowodzi, iż: 1. Reprezentowanie interesów społeczności lokalnych, w tym kwaterodawców wiejskich, wobec administracji rządowej, samorządowej oraz wobec władzy ustawodawczej, a także tworzenie lobby dla turystyki wiejskiej możliwe jest przy skoncentrowanych działaniach wszystkich regionów, które zmierzają do rozwoju turystyki wiejskiej; 2. Kryteria oceny jakości produktu turystycznego wsi powinny być jednolite w skali kraju, a także dostosowane do kryteriów ustalonych aktualnie dla terenów wiejskich Europy; 3. Siła przebicia oferty turystycznej zależy od jej jakości, komplementarności, systemu promocji i dystrybucji; 91 4. Prezentacja oferty turystycznej polskiej wsi na rynku europejskim umocni się poprzez wzmożenie współpracy z Europejską Federacją Stowarzyszeń ds. Urlopu w Wiejskiej Zagrodzie i Turystyki na Terenie Wiejskim – EUROGITES, której członkiem jest Polska Federacja Turystyki Wiejskiej „Gospodarstwa Gościnne”. Siła działań Federacji byłaby większa, gdyby tylko było możliwe większe współdziałanie stowarzyszeń agroturystycznych z samorządami. Decydenci samorządowi swoje ograniczone działania często tłumaczą problemami finansowymi i organizacyjnymi. Warto jednak ocenić możliwości rozwoju tej formy wypoczynku i działalności okołoturystycznej, a co z tym się wiąże, wyliczyć korzyści i koszty przedsięwzięć agroturystycznych i okołoagroturystycznych w gminie. Istotną rolą samorządów terytorialnych jest rozwój przede wszystkim infrastruktury społeczno-gospodarczej wsi i gminy. Do rozwoju agroturystyki konieczne jest nie tylko przygotowanie gospodarstwa rolniczego, ale także zapewnienie odpowiedniej infrastruktury technicznej na wsi (np. zaopatrzenie w wodę, zaopatrzenie w gaz przewodowy, telefonizacja, modernizacja i budowa dróg, parkingów). Ważnym zadaniem gminy i jej mieszkańców jest dbałość o estetyczny wygląd wsi, o tereny zielone, a także cykliczne organizowanie różnorodnych imprez kulturalnych, jarmarków itd. Zadbać należy także o obiekty historyczne, odtworzenie tradycyjnej atmosfery wsi, zapewnienie folderów, przewodników turystycznych. Istotne jest też popieranie takich inicjatyw jak budowa boisk tenisowych, pól golfowych, basenów kąpielowych itp. Realizacja ww. zadań to praca na lata. Dlatego niezbędne jest opracowanie programu rozwoju turystyki wiejskiej, a tym samym rozwoju gminy przez agroturystykę i turystykę wiejską. Rozwój turystyki wiejskiej, w tym agroturystyki, bez programu lokalnego, będzie działaniem przypadkowym, nieprzemyślanym przedsięwzięciem inwestycyjnym. Ważnym elementem jest dobra współpraca. Tylko integracja działań wszystkich podmiotów tak na szczeblu lokalnym, jak i powiatowym, wojewódzkim czy rządowym może przynieść efekty. Najszybciej zrozumieli to indywidualni kwaterodawcy, którzy pragnąc realizować swoje cele zrzeszają się i pragną współpracować. To właśnie od współpracy władz gminy z jej mieszkańcami, powiatów z gminami, województw z gminami i powiatami, władz centralnych z województwami, a na każdym szczeblu z organizacjami pozarządowymi, będzie zależał dalszy prawidłowy rozwój turystyki. Wsparcie jej rozwoju, ujednolicenie i stabilność przepisów podatkowych i tanie kredyty mogą przynieść korzyści zarówno państwu, jak i samym usługodawcom. 92 Opracowanie: Andrzej Mikołajewicz Przygotowanie oferty dla grup specjalistycznych turystów uczestniczących w turystyce wiejskiej Turystyka aktywna i specjalistyczna Turystyka specjalistyczna to turystyka specjalnych zainteresowań. W zależności od typologii możemy mówić o turystyce wypoczynkowej, leczniczej, sportowej, poznawczej, alternatywnej, specjalistycznej, kwalifikowanej, aktywnej itd. Turystyka specjalistyczna pojawiła się na gruncie nowych stylów życia, świadomości wagi relacji międzyludzkich, jak również relacji między ludźmi a przyrodą. Coraz ważniejszym staje się udział w różnych rodzajach aktywności na świeżym powietrzu, rozwija się świadomość ekologiczna, wrażenia estetyczne oraz postęp w edukacji. Już nadworny lekarz króla Stefana Batorego wypowiedział tak znamienne dla współczesnego człowieka słowa: żaden lek nie zastąpi ruchu, ale ruch zastąpi każdy lek. Psychika współczesnego człowieka, człowieka doby telewizji, energii jądrowej, lotów kosmicznych, przeszczepów serca i komputerów jest ustawicznie traumatyzowana, poddawana coraz większym napięciom. W pogoni za uciekającym światem żyjemy w ciągłym napięciu psychicznym z powodu złych stosunków międzyludzkich zarówno w pracy, jak i w domu, z powodu ciągłego egzaminowania, kontrolowania, awansowania i degradowania. Wielu nie wytrzymuje tej mobilizacji psychicznej i dochodzi w efekcie do wystąpienia tzw. nerwicy środowiskowej. Wypoczynek staje się więc czymś więcej niż tylko oderwaniem od miejskiego stylu życia. Poszukiwane są nowe formy spędzenia wolnego czasu, będące oznaką indywidualizmu – w miejscach usytuowanych poza dotychczasowymi miejscowościami turystycznymi. Rynek turystyki specjalistycznej wciąż rośnie, choć dziś nie jest jeszcze dominujący. Jest on również pod wieloma względami bardzo skomplikowany. Obejmuje mianowicie wiele rodzajów wypoczynku, w tym również turystykę związaną ze zwiedzaniem, miejscami z bogatą, autentyczną kulturą i tradycją, 93 turystykę sportową i kwalifikowaną, zdrowotną, ekoturystykę itd. Wypoczynek taki można uprawiać w zorganizowanych grupach, jak również indywidualnie. Turyści, którzy przyjeżdżają na wieś stanowią również ważną część rynku turystyki specjalistycznej. Turystykę kwalifikowaną uważa się za kwintesencję współczesnej turystyki, a uprawiających ją za prawdziwych turystów. Co łączy tę formę turystyki od innych, a co dzieli? • cechy wspólne to czasowa i dobrowolna zmiana miejsca pobytu i codziennego trybu życia w celu zaspokojenia potrzeby osobistego kontaktu w innym środowisku społecznym, przyrodniczym, kulturowym oraz informacyjno – poznawczym. Cechy takie są właściwe dla turystyki specjalistycznej, jak również krajoznawczej, uzdrowiskowej, objazdowej, kongresowej itd. • szczególne cechy turystyki kwalifikowanej to konieczność przygotowania kondycyjnego (fizycznego i psychicznego) do uprawiania różnych aktywnych form spędzania wolnego czasu oraz umiejętność korzystania ze specjalistycznego sprzętu w tym zakresie. Człowiek współczesny opanował już wszystkie żywioły. Równie dobrze porusza się po lądzie, w wodzie, jak również pod wodą, w powietrzu, penetruje głębokie jaskinie i sztolnie, wspina się po szczytach skalnych, unosi w powietrzu. Ostatnio sięga kosmosu. Turystyka kwalifikowana wymaga więc coraz lepszego i bardziej wyspecjalizowanego sprzętu oraz odpowiedniego systemu szkoleń i regulacji prawnych w zakresie bezpieczeństwa. W świecie coraz bardziej popularna staje się school of survival, czyli szkoła przetrwania w trudnych warunkach środowiska naturalnego. Dużą rolę edukacyjną odgrywają na tym polu u nas różne organizacje począwszy od harcerskich, wykorzystujących metody skautingu, speleologicznych, poprzez działalność PTTK, kajakowych, żeglarskich, klubów bojerowych, górskich, alpinistycznych, jeździeckich, kolarskich, narciarskich i wielu innych. Zapotrzebowanie na te formy uprawiania turystyki są dużą szansą dla rozwoju lokalnego produktu turystycznego, włączając w ofertę różnorodne formy turystyki aktywnej; pieszej, motorowej, rowerowej, wodnej jeździeckiej, narciarskiej itd. 94 Charakterystyka rynków niszowych Rynki niszowe są rynkami niewielkimi i to jest jedną z ich zalet. Umożliwia to przedsiębiorcom wiejskim ich zrozumienie oraz posłużenie się wyspecjalizowanymi, często tanimi kanałami dotarcia do tych rynków – poprzez bezpośrednią korespondencję, specjalistyczne periodyki czy też pracę z grupami. Szczególnie przydatny staje się tu internet, pozwalający na łatwy dostęp do produktów i informacji specjalistycznej na całym świecie. Dzięki swojej małej witrynie internetowej małe przedsiębiorstwo wiejskie ma potencjalne możliwości przyciągania klientów z całego świata. Fakt, że są to rynki małe i wyspecjalizowane oznacza, że klienci są w stanie i są skłonni płacić wysokie kwoty za świadczone im usługi. W części przypadków wynika to z tego, że dany segment rynku cechuje się ponadprzeciętnymi dochodami lub jest szczególnie oddany określonemu zajęciu. Jednak zaletą rynków niszowych jest przede wszystkim to, że łatwo je obronić. Przedsiębiorca świadczący daną usługę, wybierający segment rynku, który dobrze rozumie i z którym jest w stanie pracować lepiej niż z jakimkolwiek innym, jest w stanie ograniczyć konkurencję. Ponadto przedsiębiorcy, którym udało się osiągnąć sukces są w stanie utrzymywać swoją przewagę nad konkurencją, budować swoją renomę i pozostawać w czołówce branży. Znajomość rynku jest zatem kluczem do sukcesu w tworzeniu niszowych rynków w agroturystyce i turystyce wiejskiej. Lista możliwości tworzenia specjalistycznych produktów w turystyce wiejskiej jest niemal nieskończona. Zniknięcie z rynku małych dostawców jest raczej niemożliwe. Najpierw musieliby zniknąć ich klienci. A w grę wchodzą tu nie tylko klienci mali, ale również ci ze specyficznymi wymaganiami. Siłą małych rynków, rynków niszowych jest ich obecność w terenie. Mogą oni reagować odpowiednio szybko na zmiany następujące na rynku. Rynek klienta turystyki specjalistycznej Przygotowując ofertę turystyczną należy zastanowić się do kogo będzie ona kierowana i kto będzie nią zainteresowany. Klasy nabywców do jednorodnych grup można przeprowadzić na podstawie zmiennych: 95 • społecznych; klasa społeczna, zawodowa i inne • ekonomicznych; dochody, majątek, wykształcenie • demograficznych; wiek, płeć, stan cywilny, wykształcenie, rodzina • psychograficznych; styl życia, osobowość, zainteresowania, hobby • geograficznych; miejsce zamieszkania, klimat, topografia, kondycja gospodarki i inne Na rynku turystyki specjalistycznej do badań klienteli przyjęto: I. status społeczno – ekonomiczny Badania wykazują, że osoby podejmujące ten rodzaj wypoczynku to pracownicy wykwalifikowani, mający z reguły wykształcenie, jak również dochody powyżej przeciętnej, wiele podróżują i czytają przed wyjazdem o terenach, dokąd mają wyjechać. Wielu z nich jest członkami klubów i stowarzyszeń o specjalistycznych zainteresowaniach. II. styl życia i systemy wartości 1. styl życia – podstawą podziału klientów wg analizy psychograficznej jest podział na: • osoby o ostrożnym podejściu do życia, koncentrujące się na problemach życia codziennego, skłonne do oszczędzania. Czują się bezpiecznie w tłumie, lubią wyjazdy przemyślane i zorganizowane (psychocentrycy); • osoby lubiące umiarkowane ryzyko, stawiające sobie liczne cele i wyzwania. Są skłonne do wydawania swoich dochodów i próbowania nowych produktów. Poszukują nieznanych im miejsc podróży, nie szukają wygód. Lubią spotkania z obcymi i odmiennymi kulturami, mają tendencję do podróżowania indywidualnie lub w małych grupach, nie lubią miejsc zatłoczonych (allocentrycy). Najbardziej zainteresowani turystyką specjalistyczną i wakacjami na wsi są właśnie allocentrycy lub osoby o cechach zbliżonych. I to one powinny być brane pod uwagę przez osoby, które zajmują się marketingiem turystyki wiejskiej. Okazuje się również, że miejscowości wypoczynkowe przechodzą przez różne fazy życia: odkrycia, rozwoju, nadmiernego rozkwitu i zapomnienia (teoria zwana Cyklem Rozwoju Miejscowości Turystycznej). Jeżeli władze tych miejscowości nie podejmą żadnych środków aby utrzymać zainteresowanie nimi lub gusta turystów nie przestaną się ciągle zmieniać - przejdą one wszystkie fazy tego cyklu. Stanowi to ważne przesłanie zarówno dla turystyki wiejskiej, jak i specjalistycznej. Jeśli nie zastosuje się tutaj odpowiednich metod zarządzania, rynki 96 nastawione na turystów poszukujących wypoczynku specjalistycznego mogą utracić swoją pozycję na rynku w wyniku nieprzemyślanego rozwoju. 2. systemy wartości – wyróżnić można trzy podstawowe grupy: • grupa, której decyzjami rządzą potrzeby życiowe. Tworzą ją z reguły osoby biedne, ich potrzeby są większe niż możliwości. Nie stanowią ważnej klienteli w ruchu turystycznym; • grupa, która kieruje się czynnikami zewnętrznymi. Są to osoby lepiej sytuowane, zainteresowane nie tylko przetrwaniem, lecz także dostosowaniem się do ogólnie panujących norm. Są raczej naśladowcami niż twórcami. W podróżach wybierają typowe miejscowości turystyczne i wolą miejsca raczej bezpieczne; • grupa ukierunkowana wewnętrznie. Tworzą je osoby o ponadprzeciętnym stylu życia. Dla nich najważniejsze jest poszukiwanie wewnętrznej satysfakcji, nie troszcząc się przy tym o opinię innych. To najważniejsza grupa na rynku turystyki specjalistycznej. Grupa ta z reguły unika turystyki masowej. Często rezygnuje też dalekich podróży, podejmując wyprawy do niekonwencjonalnych, nieraz bliskich miejsc. Może także wpływać na grupę ukierunkowaną zewnętrznie. III. okres życia Wybór miejsca i sposobu wypoczynku uzależniony jest również od tego, w jakim stadium życia znajdują się poszczególne osoby. Wyróżniamy następujące grupy: • młodzi dorośli – charakteryzują się dużą skłonnością do podróżowania, ale posiadają stosunkowo ograniczone środki. Podróże specjalistyczne nie są tu powszechne; • małżeństwa i młode rodziny – budżety rodzinne początkowe większe na skutek małżeństwa, zmniejszają się po urodzeniu dzieci. Ten sektor rynku to raczej krótkie wakacje, ale turystyka wiejska jest coraz bardziej docenianym i rozwijającym się kierunkiem. Należy mieć jednak na uwadze zmiany demograficzne w niektórych krajach polegające na tym, że wiele rodzin urodzenie dzieci odkłada na potem, lub w ogóle nie chce ich mieć. W konsekwencji ich sytuacja finansowa jest zdecydowanie lepsza, więc mogą uczestniczyć intensywnie w wyspecjalizowanych formach wakacji; • osoby niezależne – stanowią główną cześć rynku turystyki specjalistycznej. Są wolne od ograniczeń czasowych, finansowych i rodzinnych. W większości korzystają z wyspecjalizowanych usług turystycznych z racji szczególnych zainteresowań, jak 97 geologia, malarstwo, żeglarstwo, podglądanie przyrody, „polowanie z kamerą” i szereg innych. Niezależność tych osób jest wynikiem wcześniejszego przechodzenia na emeryturę, jak również polepszającej się kondycji zdrowotnej, co wpływa na wydłużanie aktywności życiowej. • osoby starsze – świadczenie usług turystyki specjalistycznej jest w tym sektorze coraz większe, również dzięki lepszej opiece zdrowotnej, pojawieniu się mniej uciążliwych sposobów podróżowania, dostosowania niektórych przedsiębiorców świadczących usługi do wymagań tej grupy klientów. Klientela w turystyce staje się coraz bardziej wybredna i wymagająca, a większość form produktów turystycznych bardziej złożona, jak również uwzględniająca w większym zakresie problemy ochrony środowiska. Wiele badań na temat zmieniających się zachowań turystów wskazuje na pustkę, banalność i brak prawdziwego zadowolenia w większości wakacyjnych przeżyć turystów z krajów uprzemysłowionych. Stąd poszukiwanie produktów specjalistycznych, uwzględniających osobiste preferencje klientów. Poszukiwanie nisz produktów przyjaznych dla środowiska będzie się koncentrować na obszarach wrażliwych środowiskowo, a nie celowo zbudowanych ośrodkach wypoczynkowych. Segmentacja rynków w szybko zmieniającym się otoczeniu ekonomicznym jest procesem dynamicznym. Nowe segmenty pojawiają się w czasie, gdy w rezultacie zmian na rynku niektóre starsze znikają lub nie są już ekonomicznie atrakcyjne. Specjalizacja w turystyce wiejskiej W strukturze rodzajowej współczesnej turystyki ważne miejsce zajmuje agroturystyka i turystyka wiejska. W życiu codziennym, a często również i w literaturze są one z sobą utożsamiane. Nie są to jednak synonimy. Agroturystyka jest ściśle związana z rolnictwem, z funkcjonującym gospodarstwem rolnym. Jedną z atrakcji agroturystyki jest właśnie produkcja roślinna i hodowla zwierząt. Produkt oferowany w agroturystyce należy do wyjątkowo specyficznych, wypełnia bogatą ofertę spędzenia wolnego czasu w swoistej atmosferze i zdrowym środowisku. Czym jest turystyka wiejska? Odpowiedź nie jest łatwa, zwłaszcza w okresie przemian społecznych i gospodarczych na tych obszarach. Nie każdy rodzaj turystyki na terenach wiejskich ma wiejski charakter. Przykładem są choćby wioski wakacyjne, letniskowe. Jest tam wiele dużych kompleksów wczasowych, dużych ośrodków 98 wypoczynkowych, parków i innych obiektów tematycznych. Coraz częściej budownictwo traci charakter zabudowy wiejskiej. Turystyka może przyczyniać się do urbanizacji wsi, powodując zmiany kulturowe i gospodarcze. To zresztą jedna z dysfunkcji turystyki na wsi, obok jest pozytywnych wpływów. W różnych krajach, czy też regionach rozwinęły się odmienne formy turystyki wiejskiej. Od wakacji w gospodarstwach wiejskich, po wypoczynek w domkach wolnostojących z wyżywieniem we własnym zakresie. Również same obszary wiejskie nie są już tradycyjnymi, samowystarczalnymi społecznościami. Turystyka wiejska która swoje początki opierała na gospodarstwach wiejskich, dziś jest o wiele bardziej zróżnicowana. Należą do niej wakacje w gospodarstwach wiejskich, ale obejmuje również specjalistyczne wczasy przyrodnicze, ekoturystykę, turystykę pieszą, wspinaczkową, rowerową, konną, sportową i zdrowotną, myślistwo, wędkarstwo, turystykę edukacyjną, krajoznawstwo wyspecjalizowanymi formami itd. Istnieje turystyki również wiejskiej. duże Należy zainteresowanie pamiętać, że mniej głównym wymaganiem klientów jest zapewnienie ciszy i spokoju w wiejskim otoczeniu. Działania marketingowe Segmentacja rynku jest obecnie jednym z kanonów współczesnego marketingu, który upowszechnił się także w turystyce. Segmentacja jest procesem rozpoczynającym się od zdefiniowania potrzeb określonych, wyraźnie wyodrębnionych grup konsumentów, a następnie tworzenia produktów turystycznych dostosowanych do tych potrzeb. Jednak wielkość rynku, na który kierowany jest produkt stworzony na podstawie dokonanej segmentacji, może być różna. W przypadku produktów określanych mianem specjalistycznych, mamy raczej na myśli takie, które są skierowane na mniejsze liczbowo segmenty rynkowe. Taka sytuacja występuje także w agroturystyce, której specyfiką jest mała skala przedsięwzięć i bezpośrednie kontakty gości z gospodarzami, co ułatwia spełnienie niektórych oczekiwań gości na miejscu. Tendencje obserwowane na rynkach potwierdzają coraz większe zainteresowanie klientów niezależnymi, wyspecjalizowanymi formami wypoczynku, które obszary wiejskie są w stanie łatwo zaoferować. Tendencje te będą się raczej utrzymywać i rozwijać. 99 Już sama turystyka wiejska a jej ramach agroturystyka oznacza pewien rodzaj specjalizacji. Jest to propozycja dla klientów o określonych oczekiwaniach, a mianowicie: - unikających zatłoczonych miejsc, - przywiązujących wagę do ciszy i spokoju, - wrażliwych na piękno przyrody i krajobrazu, - uciekających od anonimowości miast, - ceniących sobie osobiste kontakty z gospodarzami i mieszkańcami. Segmentacja rynku może jednak oznaczać wyodrębnianie kategorii klientów według bardziej szczegółowych kryteriów. Punktem wyjścia jest stwierdzenie, że turyści chcą zaspokoić w tym samym czasie więcej niż jedną potrzebę. Produkty odnoszące największy sukces to takie, które najbardziej odpowiadają na „wiązankę potrzeb” określonego segmentu rynku. Niemożliwe jest sprostanie potrzebom wszystkich klientów nawet w ramach agroturystyki, ani prowadzenie promocji w jednakowy sposób bez względu na odbiorców. Niebezpieczeństwo nasycenia rynku agroturystyki jest bardzo realne, zarówno w kraju, jak i wielu innych państwach. Wielu kwaterodawców nie dostrzega lub nie rozumie specyfiki marketingu ukierunkowanego na nisze rynkowe, a nawet w niektórych przypadkach nie widzi w ogóle potrzeby prowadzenia bardziej wyrafinowanych działań marketingowych. Obecnie istniejąca duża liczba gospodarstw agroturystycznych i kwater wiejskich powoduje, że trzeba szukać wyróżnienia i własnych klientów. Jeśli specjalizacja ma przyczynić się do założonych celów - zwiększenia klientów lub zwiększenia wydatków klientów, musi być profesjonalnie przygotowana. Działania w tym kierunku należy już rozpoczynać na etapie tworzenia produktu. Specyfika rynku turystyki wiejskiej wymaga świadczenia wysokiej jakości usług w zakresie zakwaterowania, wyżywienia, atrakcji turystycznych, odpowiedniej infrastruktury i obsługi. Oferowany produkt specjalistyczny musi dla klienta stanowić gwarancję jakości i spełnienia minimum wymagań, czyli być dostosowanym do jego potrzeb. W przypadku zakwaterowania temu celowi służy system odpowiedniej kategoryzacji. Gospodarz zgłaszając swój obiekt do kategoryzacji musi sam uzasadnić dlaczego chce tego rodzaju działania i wskazać główne korzyści dla gości. Jest to więc swego rodzaju technika marketingowa. Przykładem specjalistycznych produktów może być: - gospodarstwo agroturystyczne dla niepełnosprawnych określone normy budowlane budynku, możliwość poruszania się wózkami inwalidzkimi zarówno na terenie budynku, jak i w okolicy, 100 - gospodarstwo agroturystyczne z rolnictwem biodynamicznym stosowanie materiałów i środków przyjaznych środowisku, przydomowy ogród prowadzonych wg wytycznych dla gospodarstw biodynamicznych, - gospodarstwo agroturystyczne z ofertą zdrowotną kwalifikacje gospodarzy w zakresie świadczenia prostych usług zdrowotnych potwierdzone odpowiednimi certyfikatami, współpraca z dietetykiem, minimum trzy urządzenia w domu do odnowy biologicznej oferta rekreacyjno-sportowa w najbliższej okolicy, - gospodarstwo agroturystyczne z ofertą dla dzieci zapewnienie bezpieczeństwa we wszystkich miejscach, plac zabaw dla dzieci, mini ogród warzywny, obecność zwierząt domowych, - gospodarstwo agroturystyczne dla rowerzystów wypożyczalnia rowerów w gospodarstwie, materiały informacyjne o trasach rowerowych, alternatywny program w razie niepogody, minimum jedna wycieczka z przewodnikiem zorganizowana przez gospodarzy. Wymienionych zostało tylko kilka najważniejszych kryteriów z kilkudziesięciu jakie kwaterodawcy muszą spełnić, aby ich gospodarstwo zostało uznane jako specjalistyczne i jako takie później promowane. Istnieje co najmniej kilka istotnych argumentów przemawiających za specjalizacją oferty turystycznej. Najważniejsze z nich to: • lepsze dostosowanie się do oczekiwań konkretnych kategorii klientów (tym samym lepszy stopień ich zadowolenia), • łatwiejsze dotarcie do klientów poprzez specjalistyczne pisma i inne działania promocyjne, • bardziej efektywny i mniej kosztowny marketing, • wyższa konkurencyjność oferty specjalistycznej w stosunku do oferty ogólnej, • bardziej rozbudowana oferta, tym samym wyższa cena. 101 Przepisy prawne w turystyce specjalistycznej Zasady organizowania turystyki aktywnej i specjalistycznej regulują akty prawne; 1. Ustawa z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej (Dz. U. z 2001 r. Nr 81, poz. 889); 2. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 maja 1997 r. w sprawie określenia warunków bezpieczeństwa osób przebywających w górach, pływających, kąpiących się i uprawiających sporty wodne (Dz. U. z 1997 r. Nr 57, poz. 358); 3. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 września 1997 r. w sprawie uprawiania żeglarstwa (Dz. U. z 1997 r. Nr 112, poz. 729); 4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 września 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad i warunków prowadzenia działalności w dziedzinie rekreacji ruchowej (Dz. U. z 2001 r. Nr 101, poz. 1095); 5. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie kwalifikacji, stopni i tytułów zawodowych w dziedzinie kultury fizycznej oraz szczegółowych zasad i trybu ich uzyskania (Dz. U. z 2001 r. Nr 71, poz. 738); 6. Rozporządzenie Ministra Gospodarki Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 marca 2003 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla rekreacyjnych jednostek pływających (Dz. U. z 2003 r. Nr 91, poz. 857); 7. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 6 kwietnia 2004 r. w sprawie stażu adaptacyjnego i testu umiejętności w toku postępowania o uznanie nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej kwalifikacji do wykonywania zawodów regulowanych w dziedzinie kultury fizycznej i sportu (Dz. U. z 2004 r. Nr 76, poz. 712). Oferowanie usług turystycznych, w programie których przewidziane są zajęcia rekreacyjne, sportowe, jak również różne formy turystyki kwalifikowanej wymagają od uczestników szczególnych kwalifikacji; umiejętności zachowania się, posługiwania specjalistycznym sprzętem, oraz spełnienia dodatkowych warunków, które wynikają z przepisów o kulturze fizycznej. Przepisy te zawarte w stosownych rozporządzeniach i opublikowane w dziennikach ustaw określają: • szczegółowe zasady i warunki prowadzenia działalności w dziedzinie rekreacji ruchowej, • kwalifikacje osób prowadzących działalność w tej dziedzinie, • prawa i obowiązki prowadzących tą działalność, • warunki bezpieczeństwa przy uprawianiu i rekreacyjnych, 102 wybranych dyscyplin sportowych • warunki bezpieczeństwa osób przebywających w górach, oraz korzystających za rekreacji nad wodą, • kwalifikacje, stopnie i tytuły zawodowe w dziedzinie kultury fizycznej. Warunki organizowania zajęć rekreacyjnych obejmują przede wszystkim konieczność zapewnienia udziału w zajęciach osoby posiadającej odpowiednie uprawnienia zawodowe w danej dziedzinie. Osoby z innych państw UE posiadające takie uprawnienia, powinny je potwierdzić w stosownym ministerstwie. Oprócz wymaganych uprawnień osoby organizujące zajęcia ruchowe winny zapewnić także odpowiednie warunki do uprawiania tych zajęć oraz opracować regulamin dla uczestników - jak również z tym regulaminem uczestników zapoznać. Zajęcia sportowo-rekreacyjne o dużym ryzyku dla zdrowia i życia (żeglarstwo, sporty motorowe, sporty o charakterze strzeleckim, alpinizm, nurkowanie, wschodnie sztuki walki) są regulowane przez odrębne akty prawne. Uprawnienia zawodowe organizatorów tej formy turystyki § 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie kwalifikacji, stopni i tytułów zawodowych w dziedzinie kultury fizycznej oraz szczegółowych zasad i trybu ich uzyskiwania (Dz. U. z 2001 r. Nr 71, poz. 738) określa, że tytułami zawodowymi w tej dziedzinie są; trener, instruktor i menedżer. Ustala się następujące specjalizacje instruktorskie: 1) instruktor dyscypliny sportu, 2) instruktor sportu osób niepełnosprawnych, 3) instruktor odnowy biologicznej, 4) instruktor rekreacji ruchowej. Instruktorem rekreacji ruchowej może być osoba, która: 1) ukończyła studia wyższe na kierunku wychowanie fizyczne lub turystyka i rekreacja ze specjalnością instruktorską, w wymiarze co najmniej 80 godzin w danej dyscyplinie sportu lub rekreacji ruchowej, albo 2) posiada co najmniej średnie wykształcenie oraz ukończyła specjalistyczny kurs instruktorów w danej dyscyplinie sportu lub rekreacji ruchowej i zdała egzamin końcowy. 103 Dokumentami stwierdzającymi posiadanie kwalifikacji zawodowych instruktora dyscypliny sportu, rekreacji ruchowej, sportu osób niepełnosprawnych oraz odnowy biologicznej są legitymacje instruktora, których wzory określają załączniki nr 8 – 11 do w/w rozporządzenia. Specjalności instruktorów rekreacji ruchowej aerobik, badminton, bilard, fitness, golf, gry rekreacyjne, gry zespołowe – koszykówka, gry zespołowe - piłka nożna, gry zespołowe - siatkówka i inne gry zespołowe, hipoterapia, jazda konna, jogging, kajakarstwo, kinezygerontoprofilaktyka, kinezypsychoprofilaktyka, kolarstwo, korfball, kręglarstwo, kulturystyka, lotniarstwo, łucznictwo, modelarstwo lotnicze, narciarstwo powszechne, nauka pływania, paintball, płetwonurkowanie, ringo, samoobrona, snowboard, sporty motorowodne, surwiwal (szkoła przeżycia), tenis stołowy, tenis, unihokej, windsurfing, wrotkarstwo, wspinaczka skałkowa, żeglarstwo powszechne Załącznik 1: Regulamin przodownika turystyki kolarskiej Załącznik 2: Plan trasy szlaku rowerowego Załącznik 3: Regulamin przodownika turystyki jeździeckiej Informacje przydatne na stronach internetowych: www.abc.pl Dzienniki Ustaw, Monitory Rządowe www.nettax.pl Dzienniki Ustaw, Monitory Rządowe www.turystyka-gorska.pl góry, turystyka górska, wspinaczka, jaskinie, noclegi www.gory.ibc.pl przewodnik po górach www.pttk.pl strona PTTK www.mos.gov.pl/kzpn Krajowy Zarząd Parków Narodowych www.pot.gov.pl Polska Organizacja Turystyki www.campus.com.pl. ekwipunek turystyczne – producent www.marabut.com.pl. namioty – producent www.natalex.com.pl plecaki, torby turystyczne - producent www.lowiecki.pl łowiectwo 104 Załączniki do opracowania: „Uwarunkowania prawno-organizacyjne prowadzenia działalności w turystyce wiejskiej” (Autor: Andrzej Mikołajewicz) Załącznik nr 1 ............................................................ miejscowość, data Urząd Gminy ................................................ ................................................ ................................................ Zgłoszenie do ewidencji działalności gospodarczej 1. Imię i nazwisko przedsiębiorcy ............................................................................................. 2. Nazwa, pod którą wykonywana jest działalność gospodarcza............................................... ................................................................................................................................................ 3. Miejsce zamieszkania i adres przedsiębiorcy ........................................................................ ................................................................................................................................................ 4. Jeżeli działalność wykonywana jest stale poza miejscem zamieszkania wskazanie: a/ adresu siedziby (zakładu głównego) ................................................................................. b/ adresu oddziału ................................................................................................................. c/ innych stałych miejsc wykonywania działalności gospodarczej: ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ 5. Określenie przedmiotu wykonywanej działalności gospodarczej: ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ 6. Data rozpoczęcia działalności gospodarczej........................................................................... 7. PESEL ............................................................................... (podpis) Załącznik nr 2 Maniowy, 27.09.2004 r. .................................................... miejscowość, data Nr ewid. 31099 / 2004 ZAŚWIADCZENIE o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej Stosownie do art. 7a ust. 1, art. 7b ust. 1 i 3 ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej /Dz. U. Nr 101, poz. 1178 i z 2000 r. Nr 86 poz. 958 Nr 114, poz. 1193, z 2001 r. Nr 49, poz. 509, Nr 67, poz. 679, Nr 102, poz. 1115, Nr 147, poz. 1643, z 2002 r. Nr 1, poz. 2, Nr 115, poz. 995, Nr 130, poz. 1112, z 2003 r, Nr 86, poz. 789, Nr 128, poz. 1176, Nr 217, poz. 2125, z 2004 r. Nr 54, poz. 935 i Nr 91, poz. 870 zaświadcza się, że prowadzona przez Wójta Gminy Krościenko ewidencja działalności gospodarczej pod numerem 31099 / 2004 zawiera następujący wpis 1. Oznaczenie przedsiębiorcy Mruczek Wojciech 2. Miejsce zamieszkania i adres przedsiębiorcy 34-579 Krościenko, ul. Kingi 53 3. Określenie przedmiotu wykonywanej działalności gospodarczej /zgodnie z PKD/ 92.72.Z Działalność rekreacyjna pozostała gdzie indziej nie sklasyfikowana 4. Adres zakładu głównego, oddziału lub inne stałe miejsce wykonywania działalności: Na rzece Dunajec – Sromowce Wyżne - Kąty 5. Data rozpoczęcia działalności gospodarczej: 27.09.2004 r. Otrzymują: 1. Pan Mruczek Wojciech, 2. Urząd Skarbowy w Nowym Targu, 3. a/a. Pobrano opłatę w kwocie 100 zł /sto złotych/ od zgłoszenia o dokonanie wpisu dn. 27.09.2004 r. nr. dow. wpłaty 999956 Załącznik nr 3 MINIMALNE WYMAGANIA CO DO WYPOSAŻENIA DLA INNYCH OBIEKTÓW, W KTÓRYCH ŚWIADCZONE SĄ USŁUGI HOTELARSKIE Wymagania Lp. 1 2 I. Dla wynajmowania miejsc na ustawienie namiotów i przyczep samochodowych 1 Teren obozowiska wyrównany, suchy, ukształtowany w sposób zapewniający odprowadzenie wód opadowych i uprzątnięty z przedmiotów mogących zagrażać bezpieczeństwu 2 Punkt poboru wody do picia1)i potrzeb gospodarczych 3 Miejsce wylewania nieczystości płynnych odpowiednio zabezpieczone i oznakowane 4 Pojemnik na śmieci i odpady stałe, regularnie opróżniany 5 Ustęp utrzymywany w czystości II. Dla wynajmowania miejsc w namiotach, przyczepach mieszkalnych, domkach turystycznych i obiektach prowizorycznych 6 Stanowiska dla namiotów i przyczep mieszkalnych oraz dojścia do stanowisk utwardzone 7 Oświetlenie dojść do stanowisk i obiektów higieniczno-sanitarnych 8 Półka lub stelaż na rzeczy osobiste 9 Oddzielne łóżka, lub łóżka polowe dla każdego korzystającego z namiotu, w odległości nie mniejszej niż 30 cm pomiędzy łóżkami III. Dla wynajmowania miejsc i świadczenia usług w budynkach stałych 10 Ogrzewanie - w całym obiekcie w miesiącach X-IV, temperatura minimum 18°C 11 Instalacja sanitarna: zimna woda przez całą dobę i dostęp do ciepłej wody2) 12 Maksymalna liczba osób przypadających na jeden w.h.s. - 15 Wyposażenie podstawowe w.h.s.: 1) natrysk lub wanna z zabezpieczeniem antypoślizgowym 2) umywalka z blatem lub półką i wieszakiem na ręcznik 13 3) WC 4) lustro z górnym lub bocznym oświetleniem 5) uniwersalne gniazdko elektryczne z osłoną 6) pojemnik na śmieci (niepalny lub trudnopalny) 7) dozownik do płynnego mydła i ręczniki papierowe IV. Dla wynajmowania miejsc noclegowych w pomieszczeniach wspólnych (salach) 14 Powierzchnia sal nie mniejsza niż 2,5 m2 - na jedną osobę (przy łóżkach piętrowych 1,5 m2) Wyposażenie sal sypialnych: 1) łóżka jednoosobowe o wymiarach minimum 80 x 190 cm 2) oddzielne zamykane szafki dla każdej osoby 3) stół 15 4) krzesła lub taborety (1 na osobę) lub ławy 5) wieszaki na odzież wierzchnią 6) lustro 7) oświetlenie ogólne i lampka nocna przy wyjściu z pomieszczenia Dostęp do w.h.s. jak w lp. 12 i 13 V. Dla wynajmowania samodzielnych pokoi Powierzchnia mieszkalna w m2: 17 1) pokój 1- i 2-osobowy - 6 m2 2) pokój większy niż 2-osobowy - dodatkowo 2 m2 na każdą następną osobę3) Zestaw wyposażenia meblowego: 1) łóżka jednoosobowe o wymiarach minimum 80 x 190 cm 2) łóżko dwuosobowe o wymiarach minimum 120 x 190 cm 18 3) nocny stolik lub półka przy każdym łóżku 4) stół lub stolik 5) krzesło lub taboret (1 na osobę, lecz nie mniej niż 2 na pokój) lub ława 6) wieszak na odzież oraz półka lub stelaż na rzeczy osobiste Pościel dla jednej osoby: 1) kołdra lub dwa koce 19 2) poduszka 3) poszwa 4) poszewka na poduszkę 5) prześcieradło 20 Oświetlenie - minimum jeden punkt świetlny o mocy 60 W 21 Zasłony okienne zaciemniające 22 Dostęp do w.h.s. jak w lp. 12 i 13 23 Kosz na śmieci niepalny lub trudno zapalny Objaśnienia skrótów; 1 dopuszcza się miejsca biwakowania przy szlakach wodnych bez punktu poboru wody do picia 2 minimum dwie godziny rano i dwie godziny wieczorem o ustalonych porach 3 w pomieszczeniach o wysokości co najmniej 2,5 m dopuszcza się łóżka piętrowe powierzchnia pokoju może zostać zmniejszona o 20 % whs; węzeł higieniczno - sanitarny Załącznik nr 4 Art. 36. Ustala się następujące rodzaje obiektów hotelarskich: 1) hotele - obiekty posiadające co najmniej 10 pokoi, w tym większość miejsc w pokojach jedno- i dwuosobowych, świadczące szeroki zakres usług związanych z pobytem klientów; 2) motele - hotele położone przy drogach, zapewniające możliwość korzystania z usług motoryzacyjnych i dysponujące parkingiem; 3) pensjonaty - obiekty posiadające co najmniej 7 pokoi, świadczące dla swoich klientów całodzienne wyżywienie; 4) kempingi (campingi) - obiekty strzeżone, umożliwiające nocleg w namiotach, samochodach mieszkalnych (campobusach) i przyczepach samochodowych, przyrządzanie posiłków, parkowanie samochodów, a także świadczące usługi związane z pobytem klientów; obiekty te mogą dodatkowo umożliwiać nocleg w domkach turystycznych lub innych obiektach stałych; 5) domy wycieczkowe - obiekty posiadające co najmniej 30 miejsc noclegowych, dostosowane do samoobsługi klientów oraz świadczące minimalny zakres usług związanych z pobytem klientów; 6) schroniska młodzieżowe - obiekty przeznaczone do indywidualnej i grupowej turystyki młodzieżowej, dostosowane do samoobsługi klientów; 7) schroniska - obiekty zlokalizowane poza obszarami zabudowanymi, przy szlakach turystycznych, świadczące minimalny zakres usług związanych z pobytem klientów; 8) pola biwakowe - obiekty niestrzeżone, umożliwiające nocleg w namiotach. Art. 37. Ustala się dla: 1) hoteli, moteli i pensjonatów - pięć kategorii oznaczonych gwiazdkami; 2) kempingów (campingów) - cztery kategorie oznaczone gwiazdkami; 3) domów wycieczkowych i schronisk młodzieżowych - trzy kategorie oznaczone cyframi rzymskimi. Art. 43. 1. Nazwy rodzajów i oznaczenia kategorii obiektów hotelarskich, o których mowa w art. 36 i art. 37, podlegają ochronie prawnej i mogą być stosowane wyłącznie w odniesieniu do obiektów hotelarskich w rozumieniu niniejszej ustawy. Załącznik nr 5 Karta podatkowa Część XII. Usługi osób fizycznych, o których mowa w art. 23 ust. 1a ustawy Lp. Rodzaj usługi 1 1 2 3 4 5 w miejscowości o liczbie mieszkańców (wysokość stawek w zł) do ponad 5 000 powyżej 5 000 do 20 000 20 000 3 4 5 charakterze 30 – 40 40 – 50 50 – 60 2 Usługi o agrotechnicznym i przewozowym, świadczone na rzecz kół łowickich Usługi polegające na przewozie mleka do punktu skupu, zrywce i wywózce drewna z lasu do punktów przeładunkowych oraz przewozie uczniów do szkoły Sprzedaż piasku, żwiru, kamieni, glinki, torfu i innych minerałów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego Usługi hotelarskie polegające na wynajmie pokoi gościnnych i domków turystycznych (w tym wydawanie posiłków), jeżeli łączna liczba pokoi (w tym także w domkach turystycznych) nie przekracza 12 Usługi w zakresie wytwórczości ludowej i artystycznej 30 – 40 40 – 50 50 – 60 70 – 90 80 – 100 90 – 110 50 – 110 90 – 190 170 – 340 30 – 40 40 – 50 40 – 60 1. Usługi wymienione w poz. 1-3 mogą być wykonywane jedynie przez rolników równocześnie prowadzących gospodarstwo rolne. Stawki określone w poz. 2 dotyczą działalności wykonywanej przez rolnika osobiście lub z udziałem członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym. Stawki określone w poz. 3 dotyczą działalności wykonywanej przy zatrudnieniu nie przekraczającym 2 pracowników lub 2 członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, nie wyłączając małżonka. 2. Stawki określone w poz. 4 dotyczą działalności przy zatrudnieniu nie więcej niż 2 pracowników lub 2 pełnoletnich członków rodziny, nie wyłączając małżonka. 3. Stawki określone w poz. 5 dotyczą działalności gospodarczej wykonywanej osobiście lub z udziałem członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym. Działalność ta polega na wytwarzaniu i sprzedaży wyrobów lub świadczeniu usług w zakresie wytwórczości ludowej lub artystycznej, a także na wytwarzaniu wyrobów o tym charakterze z materiałów powierzonych oraz naprawie tych wyrobów. 4. Wytwórczością ludową i artystyczną jest działalność polegająca na wytwarzaniu wyłącznie w sposób rękodzielniczy, przy zastosowaniu obróbki maszynowej jedynie do wstępnej obróbki surowca, wyrobów zakwalifikowanych przez komisje etnograficzno-artystyczne Stowarzyszenia Twórców Ludowych, Fundacji „Cepelia” – Polska Sztuka i Rękodzieło oraz Fundacji Ochrony i Rodzaju Rozwoju Twórczości Ludowej, których wykaz stanowi załącznik nr 1 do ustawy. Załącznik nr 6 Dla bezpieczeństwa pożarowego tych obiektów określa się wymagania a) w obiektach oraz na terenach przyległych do nich zabrania się; - użytkowania urządzeń elektrycznych ustawionych bezpośrednio na podłożu palnym - stosowanie na osłony punktów świetlnych materiałów palnych - instalowanie opraw świetlnych oraz osprzętu instalacji elektrycznych bezpośrednio na podłożu palnym - ustawianie na klatkach schodowych jakichkolwiek przedmiotów utrudniających ewakuację - uniemożliwienie lub ograniczenie dostępu do; urządzeń przeciwpożarowych, uruchamiających instalacje gaśnicze i sterujących takimi instalacyjnymi, wyjść ewakuacyjnych, wyłączników i tablic rozdzielczych prądu elektrycznego oraz głównych zaworów gazu b) właściciele obiektów bazy noclegowej są zobowiązani do; - umieszczenia w widocznych miejscach wykazu telefonów alarmowych oraz instrukcji postępowania na wypadek pożaru - oznakowania; dróg ewakuacyjnych miejsc usytuowania urządzeń przeciwpożarowych głównych zaworów gazu materiałów niebezpiecznych pod względem pożarowym c) wokół składowisk węgla, koksu itp. oraz obiektów tymczasowych o konstrukcji palnej należy zachować pas ochrony o szerokości minimum 2 m i nawierzchni z materiałów niepalnych d) w miejscach przeznaczonych na pobyt ludzi należy; - zapewnić odpowiednią liczbę i szerokość wyjść - zapewnić bezpieczną pożarowo obudowę dróg ewakuacyjnych - zabezpieczyć drogę ewakuacyjną przed zadymieniem e) obiekty budowlane należy wyposażyć w oświetlenie awaryjne oraz oświetlenie przeszkód f) w budynkach i obiektach okiennice lub kraty powinny się otwierać od wewnątrz g) miejsca omłotów należy wyposażyć w beczkę z wodą o pojemności min. 200 ltr z wiadrem, lub w inny równorzędny sposób h) instalacje sygnalizacyjno – alarmowe stosuje się obowiązkowo w obiektach, w których liczba miejsc noclegowych przekracza 50 osób i) palne elementy konstrukcji i wystroju wewnątrz budynku, przez które, lub obok których przechodzą przewody grzewcze, dymowe lub spalinowe, powinny być zabezpieczone przez możliwością zapalania lub zwęglenia Załącznik nr 7 ZASADY WYDAWANIA OPINII ORAZ NADAWANIA KATEGORII obiektom realizowanym w zakresie agroturystyki oraz usług związanych z turystyką i wypoczynkiem, obejmujących tworzenie bazy noclegowej dla turystyki wiejskiej (za wyjątkiem obiektów hotelarskich w rozumieniu art. 36 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o usługach turystycznych (dz. u. nr 133, poz. 884)) w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich” działanie „Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów” I. Zasady wydawania opinii. 1. Opinia dotycząca projektów w zakresie agroturystyki oraz usług związanych z turystyką i wypoczynkiem, obejmujących tworzenie bazy noclegowej dla turystyki wiejskiej (zwanej w dalszej treści opinią), jest wydawana nieodpłatnie przez uprawnionych inspektorów Polskiej Federacji Turystyki Wiejskiej „Gospodarstwa Gościnne” (zwanych w dalszej treści inspektorami). 2. Przed złożeniem do Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Wniosku o dofinansowanie realizacji projektu dotyczącego działalności w zakresie agroturystyki oraz usług związanych z turystyką i wypoczynkiem, obejmujących tworzenie bazy noclegowej dla turystyki wiejskiej (z wyjątkiem obiektów hotelarskich wymienionych w art. 36 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (Dz. U. Nr 133, poz. 884)), Ubiegający się o dofinansowanie powinien: - zapoznać się z regulaminem kategoryzacji wiejskiej bazy noclegowej (WBN) oraz wskazówkami dla kwaterodawcy PFTW „GG”; - złożyć osobiście albo przesłać listem poleconym albo pocztą kurierską na adres jednego z uprawnionych inspektorów z listy PFTW „GG” kompletu dokumentów niezbędnych do wydania opinii co do zgodności planowanego zakresu projektu z wymogami kategoryzacji; 3. Komplet dokumentów o wydanie opinii obejmuje: a) wypełniony w dwóch egzemplarzach wniosek o wydanie opinii w przypadku kwater nowych lub wcześniej nieskategoryzowanych, b) wypełniony w dwóch egzemplarzach wniosek o przeprowadzenie kategoryzacji WBN, c) osoby posiadające aktualną kategoryzację do wniosku dołączają kserokopię decyzji o nadanej kategorii przez PFTW „GG”, następnie po realizacji projektu a przed złożeniem Wniosku o płatność – Ubiegający się o dofinansowanie (Beneficjent) występuje do PFTW „GG” o przeprowadzenie ponownej kategoryzacji WBN. d) kopię Wniosku o dofinansowanie realizacji projektu wraz z kopią Załącznika Opis zadań wymienionych w zestawieniu rzeczowo-finansowym projektu, potwierdzonych za zgodność z oryginałem przez Ubiegającego się o dofinansowanie na każdej stronie dokumentu; e) kopertę zwrotną ze znaczkiem pocztowym na list polecony. 4. Inspektorzy mają obowiązek dokonać analizy złożonych dokumentów i wydać opinię co do zgodności projektu z wymogami kategoryzacji w ciągu 7 dni od daty złożenia u inspektora lub otrzymania przez niego listem poleconym lub pocztą kurierską kompletnych i poprawnie wypełnionych dokumentów. 5. Jeżeli złożona dokumentacja będzie niepoprawnie wypełniona lub niekompletna – inspektorzy odsyłają złożoną dokumentację w załączonej kopercie z prośbą o jej uzupełnienie. Ubiegający się o dofinansowanie po uzupełnieniu/poprawieniu dokumentów składa je ponownie osobiście lub odsyła listem poleconym lub pocztą kurierską na adres inspektora załączając kopertę zwrotną ze znaczkiem pocztowym na list polecony. 6. Lista uprawnionych inspektorów oraz wzory załączanych dokumentów zamieszczone są na stronie PFTW „GG” www.agroturystyka.pl, ARiMR www.arimr.gov.pl. oraz MRiRW www.minrol.gov.pl. Wszelkie informacje na temat procedury wydawania opinii oraz niezbędne dokumenty można uzyskać w PFTW „GG’ oraz w Oddziałach Regionalnych ARiMR. 7. Projekt opinii stanowi załącznik do niniejszych zasad. II. Zasady przeprowadzania inspekcji WBN i nadawanie kategorii po zakończeniu realizacji projektu 1. Po realizacji projektu a przed złożeniem Wniosku beneficjenta o płatność – Ubiegający się o dofinansowanie (Beneficjent) występuje do PFTW „GG” o przeprowadzenie kategoryzacji WBN. Przed dokonaniem inspekcji przez upoważnionego inspektora PFTW „GG” Ubiegający się o dofinansowanie (Beneficjent) wnosi opłatę za przeprowadzenie inspekcji i nadanie kategorii, zgodnie z Regulaminem kategoryzacji. PFTW „GG” wystawia rachunek za dokonaną wpłatę, który jest przekazywany przez PFTW „GG” listem poleconym na adres Ubiegającego się o dofinansowanie (Beneficjenta) w ciągu 14 dni od dokonania opłaty albo wręczany Wnioskodawcy przez upoważnionego inspektora w czasie przeprowadzanej inspekcji. 2. Przeprowadzenie inspekcji oraz nadanie kategorii następuje najpóźniej w ciągu miesiąca od dnia PFTW „GG” dokonania wpłaty na konto PFTW „GG”. 3. Wysokość opłat: • 350 zł dla osób zrzeszonych w PFTW „GG” - do 5 pokoi lub 2 SJM • 700 zł dla osób niezrzeszonych w PFTW „GG - do 5 pokoi lub 2 SJM • 20 zł za każdy pokój lub SJM powyżej 5 pokoi lub 2 SJM III. Zasady wymiany informacji pomiędzy ARiMR a PFTW „GG” 1. PFTW „GG” prowadzi ogólnopolską listę Ubiegających się o dofinansowanie (z podziałem na województwa w zależności od miejsca realizacji projektu), którzy wystąpili do upoważnionych inspektorów o wydanie opinii. Lista ta jest przekazywana ARiMR za pośrednictwem poczty elektronicznej do 20-tego dnia po zakończeniu kwartału. 2. PFTW „GG” przygotowuje zestawienie wydanych decyzji o nadaniu kategorii w odniesieniu do obiektów korzystających ze wsparcia funduszy strukturalnych (z podziałem na województwa w zależności od miejsca realizacji projektu). Zestawienie to jest przekazywane ARiMR za pośrednictwem poczty elektronicznej do 20-tego dnia po zakończeniu kwartału. 3. Na pisemny wniosek Biura Kontroli na Miejscu ARiMR po realizacji projektu oraz w pięcioletnim okresie związania celem - PFTW „GG” jest zobowiązana udostępnić dokumentację dotycząca kategoryzacji obiektu, który został dofinansowany z funduszy strukturalnych w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich” działanie „Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów”. Dokumentacja ta może być udostępniona w formie elektronicznej. Załączniki do opracowania: „Przygotowanie oferty dla grup specjalistycznych turystów uczestniczących w turystyce wiejskiej” (Autor: Andrzej Mikołajewicz) Załącznik nr 1 SZCZEGÓŁOWE ZASADY ORGANIZOWANIA WYCIECZEK ORAZ ZBIOROWYCH IMPREZ TURYSTYCZNYCH I SPORTOWYCH W GÓRACH § 1. Organizatorzy imprez turystycznych mają obowiązek opracowania regulaminu imprezy, w którym określą m.in. warunki zapewniające bezpieczeństwo jej uczestników. Organizator powinien zapoznać uczestników z regulaminem przed imprezą. § 2. 1. Imprezy sportowe o charakterze masowym lub wyczynowym są organizowane na podstawie regulaminów właściwych polskich związków sportowych. 2. Regulamin powinien uwzględniać specyfikę obszaru, w którym odbywa się impreza, oraz ustalić zasady udzielania pomocy w razie wypadku. 3. Miejsce imprez, o których mowa w ust. 1, oraz treningów należy wybrać tak, aby nie było niebezpieczeństwa kolizji zawodników z osobami nie biorącymi udziału w imprezie. 4. Wybrany odcinek trasy, szlaku albo stok, na którym odbywają się zawody lub zorganizowany trening, powinien być wyraźnie oznakowany. 5. Bezpośrednio po zakończeniu zawodów lub treningów zorganizowanych na uczęszczanych trasach, szlakach i stokach organizator tych imprez ma obowiązek doprowadzenia terenu do stanu bezpiecznej używalności przez turystów i sportowców nie zorganizowanych. § 3. 1. Wycieczki piesze lub narciarskie na terenach górskich, leżących na obszarach parków narodowych i rezerwatów przyrody oraz leżących powyżej 1 000 m n.p.m., mogą prowadzić tylko górscy przewodnicy turystyczni. 2. Treningi w terenach górskich, poza trasami narciarskimi i turystycznymi, powinny odbywać się z udziałem górskiego przewodnika turystycznego. § 4. Organizatorów imprez turystycznych i sportowych dla młodzieży szkolnej obowiązują także przepisy wydane przez Ministra Edukacji Narodowej. § 5. 1. Na terenach objętych bezpośrednią działalnością GOPR lub TOPR wszystkie imprezy turystyczne i sportowe powinny być zgłoszone do GOPR lub TOPR co najmniej na 14 dni przed terminem rozpoczęcia imprezy. 2. Zgłoszenie, o którym mowa w ust. 1, powinno zawierać następujące dane: 1) określenie organizatora imprezy, 2) termin i czas trwania, 3) miejsce imprezy, 4) przewidywaną liczbę uczestników. § 6. 1. Imprezy, o których mowa w § 5, są zabezpieczane przez GOPR lub TOPR. 2. Zakres i sposób zabezpieczenia zgłoszonych imprez ustala GOPR lub TOPR w uzgodnieniu z organizatorem imprezy. Załącznik nr 2 Wszystkie osoby mające zamiar organizować imprezy kajakowe w kołach i klubach PTTK powinny zapoznać się z następującymi uregulowaniami prawnymi: 1. USTAWA z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. Nr 20, poz. 104), 884 wraz z późniejszymi zmianami, tekst jednolity - OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 31 maja 2001 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy - Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. Nr 79, poz. 855) określa zasady tworzenia stowarzyszeń (min. 15 osób), nakłada obowiązek wpisu stowarzyszenia do Krajowego Rejestru Sądowego. Zgodnie z ustawą osobowość prawną i możliwość rozpoczęcia działalności uzyskuje się dopiero po wpisie do KRS. Stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą według ogólnych zasad określonych w odrębnych przepisach. Dochód z działalności gospodarczej stowarzyszenia służy realizacji celów statutowych i nie może być przeznaczony do podziału między jego członków. 2. USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (Dz. U. Nr 133, poz. 884 wraz z późniejszymi zmianami, tekst jednolity - OBWIESZCZENIE MINISTRA GOSPODARKI z dnia 21 marca 2001 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o usługach turystycznych (Dz. U. Nr 55, poz. 578) określa warunki świadczenia, przez przedsiębiorców i przedsiębiorców zagranicznych w rozumieniu ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo o działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, poz. 1178, z 2000 r. Nr 86, poz. 958 i Nr 114, poz. 1193 oraz z 2001 r. Nr 49, poz. 509), zwanych dalej "przedsiębiorcami", usług turystycznych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a także za granicą, jeżeli umowy z klientami o świadczenie tych usług są zawierane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Stwierdza też, że uzyskania zezwolenia wymaga działalność gospodarcza polegająca na organizowaniu imprez turystycznych oraz na pośredniczeniu na zlecenie klientów w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych, podaje wykaz informacji, jakie musi przedstawić organizator imprezy klientowi przed zawarciem umowy (cena, trasa, kat. środka transportu, program, ilość posiłków, informacje o przepisach paszportowych, zdrowotnych, zakwaterowaniu, warunkach zapłaty itp.), określa, co powinno być zawarte w umowie z klientem. Ustala też warunki uzyskania uprawnień przewodnickich. Organizatorzy turystyki, organizujący imprezy turystyczne za granicą, mają obowiązek zawarcia na rzecz osób uczestniczących w tych imprezach umów ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków i kosztów leczenia. 3. USTAWA z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej. (Dz. U. Nr 25, poz. 113 wraz z późniejszymi zmianami, tekst jednolity - OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 18 lipca 2001 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o kulturze fizycznej. Dz. U. Nr 81, poz. 889) stwierdza, że rekreacja ruchowa jest formą aktywności fizycznej, podejmowaną dla wypoczynku i odnowy sił psychofizycznych. Centralnym organem administracji rządowej w zakresie kultury fizycznej jest Prezes Urzędu Kultury Fizycznej i Sportu. Uczniowskie kluby sportowe podlegają wpisowi do ewidencji, prowadzonej przez starostów właściwych ze względu na siedzibę klubów, a nie podlegają rejestracji sądowej oraz posiadają osobowość prawną. Ustawa określa także zasady bezpieczeństwa w dziedzinie kultury fizycznej. 4. USTAWA z dnia 20 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o kulturze fizycznej oraz ustawy Prawo działalności gospodarczej. (Dz. U. Nr 102, poz. 1115) stanowi, że zorganizowane zajęcia w zakresie wychowania fizycznego, sportu i rekreacji ruchowej mogą prowadzić osoby posiadające kwalifikacje zawodowe nauczyciela wychowania fizycznego lub uprawnienia w tym zakresie określone odrębnymi przepisami a także osoby posiadające kwalifikacje zawodowe trenera lub instruktora, przy czym kształcenie tych osób przez uczelnie inne niż uczelnie wychowania fizycznego wymaga uzyskania zgody Prezesa Urzędu Kultury Fizycznej i Sportu. 5. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229) stanowi, że każdemu przysługuje prawo do powszechnego korzystania ze śródlądowych powierzchniowych wód publicznych, morskich wód wewnętrznych wraz z wodami Zatoki Gdańskiej i z wód morza terytorialnego, jeżeli przepisy nie stanowią inaczej. Korzystanie ze śluz lub pochylni jest odpłatne. Zabrania się grodzenia nieruchomości przyległych do powierzchniowych wód publicznych w odległości mniejszej niż 1,5 m od linii brzegu, a także zakazywania lub uniemożliwiania przechodzenia przez ten obszar ( z wyjątkiem stref ochronnych i obrębów hodowlanych). 6. USTAWA z dnia 21 grudnia 2000 r. o żegludze śródlądowej. (Dz. U. z 2001 r. Nr 5, poz. 43) - reguluje sprawy związane z uprawianiem żeglugi na wodach śródlądowych, zawiera klasyfikacje dróg wodnych, omawia zasady poruszania się po szlakach wodnych. Stwierdza, że przy mijaniu statek płynący w górę drogi wodnej powinien, uwzględniając miejscowe warunki i ruch innych statków, ustąpić drogi statkowi płynącemu w dół drogi wodnej. Statek wyprzedzający powinien wyprzedzać statek wyprzedzany z jego lewej burty. Jeżeli szlak żeglowny jest dostatecznie szeroki, statek wyprzedzający może również wyprzedzać statek wyprzedzany z jego prawej burty. Minister właściwy do spraw transportu, mając na względzie konieczność zapewnienia bezpieczeństwa ruchu żeglugowego, określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe przepisy żeglugowe normujące ruch statków na szlaku żeglownym i w portach, sygnalizację wzrokową i dźwiękową oraz łączność radiową na śródlądowych drogach wodnych, sposoby oznakowania nawigacyjnego szlaku żeglownego, budowli i urządzeń hydrotechnicznych, przeszkód nawigacyjnych oraz budowli i linii przesyłowych, wzory znaków i sygnałów żeglugowych, ich znaczenie i zakres obowiązywania, kierując się obowiązującymi w tym zakresie wymaganiami międzynarodowymi. 7. ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 11 września 2001 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie granic wód, linii brzegu, urządzeń nad wodami oraz klas wód śródlądowych żeglownych. (Dz. U. Nr 106, poz. 1151) zamiast klas - wykaz wód śródlądowych żeglownych. 8. USTAWA z dnia 1 grudnia 1961 r. - Kodeks morski (Dz. U. Nr 58, poz. 318 wraz z późniejszymi zmianami, tekst jednolity - OBWIESZCZENIE MINISTRA TRANSPORTU i GOSPODARKI MORSKIEJ z dnia 12 grudnia 1997 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy - Kodeks morski. (Dz. U. z 1998 r. Nr 10, poz. 36) 9. USTAWA z dnia 9 listopada 2000 r. o bezpieczeństwie morskim. (Dz. U. Nr 109, poz. 1156). 10. USTAWA z dnia 28 września 1991 r. o lasach. (Dz. U. Nr 101, poz. 444 wraz z późniejszymi zmianami, tekst jednolity - OBWIESZCZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 27 czerwca 2000 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o lasach. (Dz. U. Nr 56, poz. 679) określa m. in. zasady wstępu do lasu (biwakować można tylko na terenach wyznaczonych przez właściciela, palenie ognisk i używanie otwartego ognia jest zakazane w miejscach innych niż oznaczone oraz w odległości mniejszej niż 100 m od lasu, strażnicy leśni maja prawo legitymować i karać mandatami osoby łamiące te przepisy). 11. USTAWA z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 114, poz. 492 wraz z późniejszymi zmianami, tekst jednolity - OBWIESZCZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 2 lipca 2001 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o ochronie przyrody. (Dz. U. Nr 99, poz. 1079). 12. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 14 sierpnia 2001 r. w sprawie określenia rodzajów siedlisk przyrodniczych podlegających ochronie. (Dz. U. Nr 92, poz. 1029) Ustala rodzaje siedlisk przyrodniczych podlegających ochronie m. in. starorzecza, torfowiska alkaliczne, szuwary wielkoturzycowe itd. 13. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 11 września 2001 r. w sprawie określenia listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą i częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów. (Dz. U. Nr 106, poz. 1167). 14. USTAWA z dnia 25 czerwca 1999 r. o Polskiej Organizacji Turystycznej. (Dz. U. Nr 62, poz. 689) - Cel: wzmocnienia promocji Polski w dziedzinie turystyki w kraju i za granicą tworzy, nadzór nad Polską Organizacją Turystyczną sprawuje minister właściwy do spraw kultury fizycznej i turystyki. 15. ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 27 stycznia 1998 r. w sprawie ustanowienia odznaki honorowej "Za zasługi dla turystyki", ustalenia jej wzoru, zasad i trybu nadawania oraz sposobu noszenia. (Dz. U. Nr 20, poz. 90). 16. ROZPORZĄDZENIE PREZESA RADY MINISTRÓW z dnia 20 czerwca 2000 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Gospodarki. (Dz. U. Nr 50, poz. 588) - Przeniesienie turystyki, w tym Polskiej Organizacji Turystycznej, do Ministerstwa Gospodarki. 17. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ z dnia 21 stycznia 1997 r. w sprawie warunków, jakie muszą spełniać organizatorzy wypoczynku dla dzieci i młodzieży szkolnej, a także zasad jego organizowania i nadzorowania. Dz. U. Nr 12, poz.67, dnia 19 lutego1997,. (Dz.U. Nr 18, poz.102) mówi m. in., że w placówkach wypoczynku wychowawcami mogą być przodownicy turystyki kwalifikowanej oraz instruktorzy PTTK. 18. ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 6 maja 1997 r. w sprawie określenia warunków bezpieczeństwa osób przebywających w górach, pływających, kąpiących się i uprawiających sporty wodne. (Dz. U. Nr 57, poz. 358) mówi m. in., że jeśli w składzie załogi sprzętu pływającego są dzieci do lat 14, powinna nim kierować osoba pełnoletnia, ale gdy organizujemy imprezę wyłącznie dla dzieci to przepisu tego nie stosuje się. 19. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI z dnia 13 czerwca 2001 r. w sprawie centralnego rejestru zezwoleń na działalność organizatorów turystyki i pośredników turystycznych. (Dz. U. Nr 62, poz. 633) . 20. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie kwalifikacji, stopni i tytułów zawodowych w dziedzinie kultury fizycznej oraz szczegółowych zasad i trybu ich uzyskiwania. (Dz. U. Nr 71, poz. 738) określa m. in. warunki uzyskania uprawnię instruktora rekreacji ruchowej ze specjalnością kajakarstwo (minimum średnie wykształcenie + kurs specjalistyczny). 21. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI z dnia 28 czerwca 2001 r. w sprawie przewodników turystycznych i pilotów wycieczek (Dz. U. Nr 72, poz. 752) Rozporządzenie określa: wykaz miast, w których wykonywanie zadań przewodnika turystycznego wymaga posiadania uprawnień przewodnika miejskiego; miasta i obszary, na których organizatorzy turystyki mają obowiązek zapewnienia udziału przewodnika turystycznego, oraz warunki uzyskiwania poszczególnych klas przewodników górskich, zakres terytorialny uprawnień itp. 22. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ z dnia 12 września 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad i warunków prowadzenia działalności w dziedzinie rekreacji ruchowej. (Dz. U. Nr 101, poz. 1095) dotyczy form aktywnego wypoczynku rekreacyjno-sportowego, a w szczególności: biwaków, obozów, rajdów, zlotów, spływów, turniejów, festynów i zawodów amatorskich i stwierdza m. in. "Zorganizowane zajęcia w zakresie wychowania fizycznego, sportu i rekreacji ruchowej mogą prowadzić tylko osoby posiadające kwalifikacje zawodowe nauczyciela wychowania fizycznego, trenera, instruktora lub uprawnienia w tym zakresie określone odrębnymi przepisami. 23. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ i SPORTU z dnia 8 listopada 2001 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki. (Dz. U. Nr 135, poz. 1516) mówi, że szkoły organizując dla wychowanków i uczniów różnorodne formy krajoznawstwa i turystyki mogą współdziałać ze stowarzyszeniami i innymi podmiotami, których przedmiotem działalności jest krajoznawstwo i turystyka. Stwierdza również, że Dyrektor szkoły wyznacza kierownika wycieczki lub imprezy spośród pracowników pedagogicznych szkoły o kwalifikacjach odpowiednich do realizacji określonych form krajoznawstwa i turystyki. Kierownikiem wycieczki lub imprezy może być też inna, wyznaczona przez dyrektora szkoły osoba pełnoletnia posiadająca odpowiednie uprawnienia, w tym przewodnika turystycznego, przodownika lub instruktora turystyki kwalifikowanej lub pilota wycieczek. na kierowniku wycieczki spoczywa obowiązek opracowania programu i regulaminu wycieczki, zapoznania uczestników z warunkami bezpieczeństwa oraz m. in. dysponowanie i rozliczenie środków pieniężnych przeznaczonych na wycieczkę. Załącznik nr 3 REGULAMIN PRZODOWNIKA TURYSTYKI KOLARSKIEJ §1 W celu upowszechnienia turystyki kolarskiej i krajoznawstwa Komisja Turystyki Kolarskiej Zarządu Głównego PTTK powołuje, na wniosek oddziałowych komisji turystyki kolarskiej lub własny, przodowników turystyki kolarskiej. I Powoływanie przodowników §2 1. Przodownicy turystyki kolarskiej powoływani są spośród doświadczonych turystów kolarzy spełniających następujące wymagania: a. posiadają pełne prawa obywatelskie, b. są członkami PTTK nie krócej niż trzy lata, c. posiadają kolarską odznakę turystyczną (KOT) w stopniu srebrnym, d. zdali egzamin na przodownika turystyki kolarskiej. 2. Komisja turystyki Kolarskiej ZG PTTK może na wniosek oddziałowej komisji turystyki kolarskiej lub własny, nadać tytuł przodownika bez egzaminu czynnym i doświadczonym działaczom turystyki kolarskiej. < tytuły następujące się Ustala> a. młodzieżowy przodownik - przyznawany kandydatom w wieku 16-18 lat spełniającym warunki określone w §2 pkt. 1 lit. B, c, d, b. przodownik - przyznawany kandydatom spełniającym warunki określone w § 2 pkt. 1 lit. a, b, c, d, c. przodownik nie podlegający dalszej weryfikacji - przyznawany na wniosek oddziałowych komisji turystyki kolarskiej przez Komisję Turystyki Kolarskiej ZG PTTK przodownikom o bardzo aktywnej działalności przodownickiej w okresie minimum 10 lat, d. honorowy przodownik - przyznawany na wniosek Komisji Turystyki Kolarskiej ZG PTTK przez Krajową Naradę Aktywu Kolarskiego PTTK przodownikom o bardzo aktywnej działalności w okresie minimum 20 lat. 4. Obowiązki i uprawnienia młodzieżowego przodownika są takie same jak przodownika z pominięciem tych, których wypełnianie wymaga pełnych praw obywatelskich. Po ukończeniu 18 lat młodzieżowy przodownik uzyskuje pełne uprawnienia przodownika. II Obowiązki przodownika §3 Przodownicy mają obowiązek współdziałania w realizacji celów PTTK, a w szczególności : organizowania i prowadzenia imprez kolarskich (wycieczek, rajdów, zlotów), uczestniczyć w innych imprezach turystycznych i krajoznawczych organizowanych przez PTTK, uczestniczenia w działalności organizacyjnej i szkoleniowej w dziedzinie turystyki kolarskiej, upowszechniać krajoznawstwo, znajomość ochrony przyrody i zabytków, propagować turystyczne odznaki kolarskie PTTK, udzielać pomocy i porad w miejscu działania i na turystycznym szlaku. III Uprawnienia przodownika §4 1. Przodownicy turystyki kolarskiej otrzymują legitymacje wystawione przez Komisję Turystyki Kolarskiej ZG PTTK ze wskazaniem terminu ważności. Weryfikacji przodowników i przedłużania ważności legitymacji dokonują oddziałowe komisje (kluby z uprawnieniami komisji) lub za ich zgodą regionalne (wojewódzkie) rady turystyki kolarskiej. W oddziałach, w których nie ma oddziałowej komisji, weryfikacji i przedłużenia ważności legitymacji dokonują zarządy oddziałów lub za ich zgodą rady regionalne. Weryfikację przodowników przeprowadza się co dwa lata według zasad określonych w instrukcji KTKol. ZG PTTK. 2. Odznaka przodownika turystyki kolarskiej jest metalowa, emaliowana, biała w kształcie koła rowerowego z czarnym napisem "Przodownik Turystyki Kolarskiej PTTK" w zielonym tle. Przodownicy honorowi posiadają odznakę z wewnętrznym kołem z napisem PTTK w kolorze złotym. 3. Przodownik posiada prawo potwierdzania wszystkich przejazdów, w których uczestniczył. Ma także prawo potwierdzania tych przejazdów, w których nie brał udziału o ile nie ma wątpliwości, że zapis jest zgodny z rzeczywistością. Potwierdzenie zawiera zapis i numer legitymacji przodownika. Własne przejazdy przodownik może potwierdzać sam. Powyższe uprawnienia nie dotyczą odznak: Małego i Dużego Rajdu Dookoła Polski Rajdu Szlakami Zamków w Polsce 4. Uprawnienia przodownika są ważne na terenie całej Polski §5 Przodownicy działają w klubach i kołach (sekcjach) PTTK. Za właściwe wykorzystanie przodowników w działalności PTTK odpowiedzialne są macierzyste jednostki organizacyjne. IV Postanowienia końcowe §6 Komisja Turystyki Kolarskiej PTTK, na wniosek właściwej oddziałowej komisji turystyki kolarskiej lub własny, może pozbawić tytułu przodownika w przypadku zachowania niegodnego przodownika lub działania na szkodę PTTK. §7 Ostateczna interpretacja niniejszego regulaminu należy do Komisji Turystyki Kolarskiej Zarządu Głównego PTTK. §8 Niniejszy regulamin ważny od dnia 01.01.1991 wraz ze zmianami wprowadzonymi przez KTKol. ZG PTTK w marcu 1994 obowiązuje od dnia 15. kwietnia 1994r. Komisja Turystyki Kolarskiej ZG PTTK