docPrzewodnik Parku Przyrody Paneveggio Pale di San Martino
download 
Reklamacja Transkrypt
Przewodnik Parku Przyrody Paneveggio Pale di San Martino
Przewodnik Parku Przyrody Paneveggio Pale di San Martino Tr a s a E t n o g r a f i c z n a w Va n o i , Tr a s a To n a d i c o C i m e r l o , Tr a s a G r a n d e G u e r r a , E c o m u z e u m w Va n o i San Martino di Castrozza, Passo Rolle, Primiero e Vanoi Trasy wycieczkowe Urządzenia i szlaki narciarskie Park przyrodniczy paneveggio pale di san martino Przewodnik Par ku Przyr ody Paneve ggio Pale di San Mar tino Cechy ogólne Park Przyrody Paneveggio Pale w San Martino jest położony na terenie górskim, na powierzchni 20.000 hektarów . Na jego obszarze można podziwiać różowe ściany Dolomitów i kontrastujące z nimi ciemne głazy rozjaśnione przez niewielkie jeziora pochodzenia polodowcowego w Lagorai i na Cima Bocche. Poniżej rozmieszczone pasmo zielonych lasów i łąk wysokogórskich wzbogacają ten przepiękny krajobraz. Val Venegia Trudne do przebycia doliny, wąwozy wyżłobione przez strumienie , surowe i kamieniste płaskowyże i lodowce, łagodne pastwiska alpejskie i kwieciste łąki współżyją z przeźroczystymi taflami wodnymi i sugestywnymi wiekowymi lasami. Jest tu wiele świadectw obecności człowieka z czasów antycznych i jego fascynującej histori, szlaki, urocze zakątki oraz małe interesujące muzea. Jesień w Val Canali s t r. 2 Park powstał w 1967 i od tego czasu stale się rozwija, przyczynia się do tego zwiększenie przychylnej opini ze stony coraz liczniejszej liczby osób które przybywają aby go zwiedzić. Usytuowany we wschodniej części Provincia di Trento, jest on podzielony na trzy strefy geograficzne a w każdej z nich dominuje inny kraobraz. Od północy porośnięty przez Bór w Paneveggio, słynny z powodu obecności chronionej jodły . Strona południowowschodnia obejmuje część pasma Pale di San Martino, a zachodnia porfirowe pasmo Lagorai. Przewodnik Par ku Przyr ody Paneve ggio Pale di San Mar tino La Pala di San Martino widziana z Płaskowyżu s t r. 3 Przewodnik Par ku Przyr ody Paneve ggio Pale di San Mar tino Ośrodki dla osób zwiedzających park Umożliwiają one wstępne zapoznanie się z parkiem. Każdy z tych Ośrodków to małe muzeum w którym można zasięgnąć informacji odnośnie organizowanych inicjatyw, nabyć publikacje i poznać lepiej te specyficzne zagadnienia. Villa Welsperg Punto Info San Martino di Castrozza 1. Villa Welsperg, usytuowana zaraz za ujściem z doliny Val Canali w niewielkiej odległości od jeziora o tej samej nazwie.Od 1996 roku jest siedzibą Parku. W miejscowości tej znajduje się nowoczesny ośrodek dla zwiedzających, w jednej z sal można podziwiać mapę plastyczną parku, salę video oraz salę w której można poznać historię dynasti Książąt Welsperg (swego czasu właścicieli tego budynku), salę z akwarium oraz tą ze zbiorem eksponatów naturalnych z tego terenu (eksponaty z drewna, drzeworyty, krzewy i głazy). Bogata Biblioteka imienia Dino Buzzati, pozwala osobom zwiedzającym poznanie i poszerzenie ich wiedzy o górach. 2. Punkt Info Parco w San Martino di Castrozza, mały, pełen wdzięku i ciekawych informacji. Pozwala na lepsze poznanie natury i wpływu jaki ma na nią klimat, geologii, paleontologii oraz chronionego środowiska typowego na tej wysokości. Ciekawostką tego Ośrodka jest mały park oraz jezioro w którym można obserwować roślinność podwodną, ogródek skalny oraz lokalne odkrycia archeologiczne. 3. Ośrodek Terra Foresta di Paneveggio odnowiony niedawno w niewielkiej odległości od jeziora Forte Buso, wzdłuż drogi nr.50 z Predazzo Passo s t r. 4 Przewodnik Par ku Przyr ody Paneve ggio Pale di San Mar tino Ośrodki dla osób zwiedzających park Rolle. Można tu poznać wielkie lasy świerkowe, znane jako Lasy Skrzypców ze względu na jakość i rezonans drzewa poszukiwanego przez lutników do wytwarzania akustycznego pudła instrumentów muzycznych. Interesująca wystawa przedstawia zwierzęta żyjące w tych lasach takie jak głuszec czy jeleń a w niewielkiej odległości na ogrodzonym terenie można osoboście podziwiać te wspaniałe okazy. Bezpośrednio z ośrodka dla zwiedzających zaczyna się szlak na łonie natury z wytyczonymi i zilustrowanymi punktami obserwacji. Ośrodek dla zwiedzających w Paneveggio Wschód słońca w górach Parku s t r. 5 Przewodnik Par ku Przyr ody Paneve ggio Pale di San Mar tino Trasy tematyczne w Parku Trasa Etnograficzna w Vanoi Turyści na Trasie Etnograficznej w Vanoi Muzeum na świeżym powietrzu, to syntetyczny opis Trasy Etnograficznej w Vanoi. Trasa rozciąga się od miejscowości Caorìa, na wysokości 845 m. i Malga Miesnott di sopra, położona tysiąc metrów wyżej. Trasa ta została nazwana podróżą w czasie i przestrzeni, ponieważ pozwala mieszkańcom powrócić do zapomnianej przeszłości, a gościom poznanie historii tej ziemi oraz zmian jakie zaszły pod wpływem czynników ekonomicznych i socjalnych. Na trasie zostały zaznaczone cztery typy krajobrazu: la Val, i Pradi, il Bosc e la Montagna, wytyczone na podstawie badań etnograficznych, historycznych i socjalnych. Trasa Etnograficzna to jedna z propozycji Ecomuzeum w Vanoi. Wzdłuż tras i miejsc, które można zwiedzać od lipca do września, są przedstawione trzy spośród siedmiu tematów poruszanych przez Ecomuzeum: drewno , trawa i zmienność. Pozostałe cztery przedstawione w innych ośrodkach Ecomuzeum, wdłuż Doliny Vanoi, są to świętość, woda, kamień i wojny (patrz str. 20). Trasa historyczno kulturalna z Tonadico do Cimerlo na drodze historii Ruiny Castel Pietra s t r. 6 To nie tylko przechadzka po Parku to również propozycja poznania tego terenu i jego historii. Specyficzne oznakowanie ma na celu pogłębienie bezpośredniego kontaktu osób z terenem, zaciekawienia i zachęcenia do lektury i refleksji. Realizowana trasa jest podzielona na odcinki, zaczyna się w miejscowości Tonadico i prowadzi przez Przewodnik Par ku Przyr ody Paneve ggio Pale di San Mar tino Trasy tematyczne w Parku sugestywną dolinę Val Canali aż do szczytu góry Cimerlo. Na dzień dzisiejszy jest dostępny pierwszy odcinek trasy z Palazzo Scopoli do odrestaurowanego niedawno średniowiecznego kościoła Santi Vittore e Corona, dziewiętnastowiecznej pasieki Don Fuganti al “Pian della Lotta”, przemieszczającego się ogrodu i wykopalisk archeologicznych mających na celu odzyskanie pierwszej elektrowni wodnej w Primiero, wybudowanej w 1901 w okolicy Madonna della Luce. Trasa ciągnie się dalej aż do imponującego masywu Castel Pietra i Villa Welsperg gdzie znajduje się siedziba Parku. Trasa jest oznakowana za pomocą tablic informacyjnych. Trasa historyczna “Szlak Wielkiej Wojny” Projekt ten opracowany w Parku ma na celu odzyskanie miejsc które były teatrem działań wojennych podczas pierwszej wojny światowej. Szlak ma kształt pierścienia , prowadzi przez l’Alpe di Lusia i Colbiicon, wzdłuż Pasma Lagorai aż do Cauriol i Cardinal otaczając w idealny sposób ten pamiętny teatr działań wojennych Wielkiej Wojny”. Forte Dossaccio, zbudowany pod koniec XIX wieku, miał bardzo ważne znaczenie. Ze skalistego szczytu na którym się znajduje , widać doskonale miejsca działań wojennych. Został on wybudowany w tym miejscu stategicznym aby bronić strefy pomiędzy Passo Rolle, Malga Bocche i niżej położonej drogi do Predazzo. Może być przywrócony do użytku jako scenografia improwizowanych spektakli, lub ze względu na wysokość na której się znajduje jako obserwatorium astronomiczne. Na trasie Tonadico-Cimerlo, Gabinet Don Fuganti Forte Dossaccio s t r. 7 Przewodnik Par ku Przyr ody Paneve ggio Pale di San Mar tino Teren Parku legenda Osrodki dla osób zwiedzjacych Biwak schronisko Bacówka Parking P Granice regionu Od 0 do 1000 metrów Od 1001 do 2500 Ponad 2500 s t r. 8 Przewodnik Par ku Przyr ody Paneve ggio Pale di San Mar tino Różne strefy w Parku Teren Parku podzielony jest na charakterystyczne strefy, różniące się budową geomorfologiczną terenu. 1. 2. 3. 4. Vanoi i Val Canali Bór w Paneveggio Pale di San Martino Porfiry na Lagorai i Cima Bocche Val Canali Pale di San Martino Las w Paneveggio Pasmo Lagorai s t r. 9 Przewodnik Par ku Przyr ody Paneve ggio Pale di San Mar tino 1. Vanoi i Val Canali Dolina w Vanoi, charakteryzuje się sugestywnymi i dziewiczymi zakątkami, ma kształt miednicy zamkniętej ze wszystkich stron, oprócz tej południowej gdzie łączy się z Cismon. Łączy się z masywem Lagorai w punkcie najbardziej wysuniętym w kierunku Północ-Południe. Krajobraz został zmodyfikowany podczas wieków przez szereg katastrof naturalnych (nawałnice deszczów, osunięcia ziemi) spowodowanych przez erozję wodną. Przepiękna Val Canali, znajduje się w części południowo wschodniej Parku, zdominowana od północy przez skaliste zbocze Pale di San Martino, ulubiona meta Jezioro w dolinie Vanoi alpinistów oraz turystów. Znajduje się tu schronisko Rifugio Canali - Treviso położone wśród lasu na wys. m. 1.630 oraz schronisko Rifugio Pradidali na wys.m. 2.278. Fauna Podczas wiosny często można spotkać sarny, a w Val Canali i na stokach Pale na skoszonych łąkach hasają zające. Natomiast jeśli chodzi o zwierzęta mięsożerne to najczęściej spotykanym jest lis. Na terenie Parku można spotkać borsuka, oraz kunę domową i leśną. Wśród wysoko położonych lasów i podłoża składającego się ze szczątków mineralnych często spotyka się salamandrę. W wyższych partiach gór króluje kozica, jest to też ulubione miejsce drapieżnego orła , który bardzo często gnieździ się na skalistych zboczach Pale i Lagorai. Wśród fauny Vanoi nie można nie pamiętać o rysiu, jego obecność była często sygnalizowana. Na skraju łąk można spotkać jarząbka oraz kuropatwę skalną. Na wyżej położonym terenie w trudno dostępnych miejscach w Valsorda i Valzanka spotykamy głuszca i bażanta górskiego. Lasy i polany w Vanoi są terenem polowań wielu drapieżnych ptaków, takich jak myszołów, sokół, puchacz czy orzeł przedni. Można też spotkać puszczyka, sowę uszatą, sowę włochatkę i sowę małą. s t r. 1 0 Przewodnik Par ku Przyr ody Paneve ggio Pale di San Mar tino 1. Vanoi i Val Canali Nie trudno spotkać tu gady niegroźne takie jak salamandry. Nie brakuje też gadów trujących : żmija zwykła którą można znaleźć na nasłonecznionych miejscach na wysokości 1.200 m, na wyższym poziomie możemy spotkać żmije zygzakowatą. W strefie zalesionej można spotkać wiewiórki, susły, orzesznice i myszy leśne. Pomiędzy Corvidi można zobaczyć kruka królewskiego, wrończyka alpejskiego i wrony Flora W lasach doliny Val Canali rosną jodły, świerki oraz buki dobrze widoczne podczas jesieni ze względu na ich charakterystyczne liście w kolorze jasnego brązu. W wyższych partiach gór na opuszczonych łąkach rosną modrzewie. Orzeł przedni W podszyciu lasu można zaobserwować wrzosy, szczaw polny oraz borówki czarne i czerwone, fałszywy bukszpan i różne typy mchów. Na górskich głazach widać roślinność skalistą , taką jak “Potentilla caulescens”, a miejsca zacienione porośnięte są różnorodnymi paprociami. Wzdłuż wysuszonych strumieni na północnych stokach pojawiająsię pierwsze liście konwalii. W dolinie Val Canali rosną różne typy rododendronów. Podążając w głąb Valzanca, bocznego odgałęzienia doliny Vanoi, spotykamy stare łąki porośnięte orzechami oraz miejsca ponownie zalesione świerkami. W wyższych partiach gór, łąki alpejskie łączą się z ciemnymi morenami, u stóp skalistego stoku góry Lagorai modrzewie porastają wyżej położone stoki. Na północnych zboczach możemy podziwiać rododendrony a od strony południowej trawę w kolorze zielono-niebieskim Val Canali jesienią s t r. 11 Przewodnik Par ku Przyr ody Paneve ggio Pale di San Mar tino 1. Vanoi i Val Canali (Festuca varia, łatwo rozpoznawalna ze względu na gęste krzaczki pełne liści, wązkich i kłujących), w szparach skał rośnie rzadko występująca Androsace Vandellii. Na łąkach można znależć Veronica bellidioides, pięciolistną koniczynę, tymianek i dzwonek brodaty. Siega de Valzanca Człowiek Co do zaludnienia , dolina Vanoi charakteryzuje się obecnością niewielu skupisk ludzkich w których mieszka większa część ludności, oraz zabudowy rozmieszczonej wzdłuż dróg komunikacji. Miejscowości te różnią się między sobą ze względu na pozycję topograficzną ,na te wybudowane na początku stoku góry (Ronco), na stożkach napływowych (Caoria) na tarasach górskich (Canal San Bovo, Prade e Zortea). Val Canali to interesująca meta turystyczna dla miłośników wycieczek górskich i natury , magą oni znależć gościnność w jednej z wielu restauracji, struktur agroturystycznych i schronisk. Ludność zamieszkująca na tym terenie uprawia jeszcze łąki i pastwiska, charakterystyczne ze względu na masi, używane w okresie letnim. Pradi de Tognola W Val Canali i w całym paśmie Pale, oficjalnie uprawiane są wspinaczki alpejskie od 30 maja 1864 kiedy to grupa wspinaczy angielskich William D. Freshfield e Francis F. Tuckett, wraz z przewodnikami (szwajcar i sabaudczyk), przeszła przez Passo Canali, i pomiędzy dolinami Angheraz i Val Canali. W tych samych latach zostały zdobyte przez wspinaczy angielskich i niemieckich główne s t r. 1 2 Przewodnik Par ku Przyr ody Paneve ggio Pale di San Mar tino 1. Vanoi i Val Canali szczyty tego pasma (1870, Cimon della Pala; 1878, Pala di San Martino; 1879, Sass Maór). W następnym wieku dwudziestolatek i doświadczony wspinacz z Dolomitów (1920) Günther Langes otwarł jedną z piękniejszych tras alpejskich: “Spigolo del Velo” na szczycie Cima della Madonna. W późniejszych latach zostały otwarte szlaki prowadzące na wszystkie główne szczyty Pale. Od lat osiemdziesiątych alpiniści dedykują swój czas niższym szczytom, w poszukiwaniu trudniejszych szlaków i nowych technik. Val Canali Płaskowyż Pale s t r. 1 3 Przewodnik Par ku Przyr ody Paneve ggio Pale di San Mar tino 2. Bór z Paneveggio Bór z Paneveggio należący do dóbr państwowych, jest bez wątpienia zielonym sercem Parku, rozciąga się od strumienia Travignolo, pomiędzy pasmem Lagorai, i Pale di San Martino i Cime di Bocche. Znany również jako las skrzypców, dzięki wiekowym świerkom które dostarczają idealnego materiału do konstrukcji pudeł akustycznych dla instrumentów strunowych. Drewno świerka jest wyjątkowo elastyczne, przekazuje wspaniale dźwięk dzięki naczyniom limfatycznym które stwarzają rezonans. Podobno sam Stradivari błądził po lasach Paneveggio w poszukiwaniu najlepszych drzew do konstrukcji swoich skrzypców. Flora Aktualna powierzchnia boru z Paneveggio wynosi około 2.700 hektarów. Teren zadrzewiony porośnięty jest w większości (85%) przez świerki pospolite (Picea abies) na wysokości od 1.500 do 1.900 metrów. Powyżej do wysokości 2.200 metrów częściej można spotkać modrzewie i limby. Jodła pospolita rośnie w okolicy Paneveggio (Valle dei Buoi). Brak tu drzew buka. Rzadko spotykamy drzewa liściaste, jedynie w okolicy jeziora z Forte Buso i na brzegach strumieni oraz na niższym poziomie gdzie rosną topole, jarzębiny, brzozy , wierzby, klony górskie i olsze. Las świerkowy fascynuje ze względu na typowe zacienienie, swą rozległość i złożoność i od dawna jest studiowany przez ekspertów z ekologii. Wśród kwiatów występujących w tym lesie, nie można zapominać o bardzo cennym gatunku “Epipogium aphyllum”, orchidei bezzieleniowej, pochodzenia eurosyberyjskiego. Bór z Paneveggio Fauna W lasach Parku żyją różne gatunki ptaków , takie jak dzięcioły, mysikróliki, pokrzewki czarnołbiste, kosy i pełzacz alpejski. Tylko od około trzydziestu lat jeleń powrócił do lasów z Paneveggio; przez diesiątki lat uważano ten gatunek za wymarły we wschodniej części Trentino, a dzisiaj na terenie Parku s t r. 1 4 Przewodnik Par ku Przyr ody Paneve ggio Pale di San Mar tino 2. Bór z Paneveggio żyje ponad 500 okazów. Z ogrodzenia w Paneveggio o powierzchni 6 hektarów, osobniki przeznaczone do reprodukcji są przewożone w inne strefy chronione. Z trudnością można zobaczyć te zwierzęta poza ogrodzeniem, wolne potrafią one stracić swe ślady nawet na cały rok. Człowiek Dwieście lat temu bór pokrywał jedną trzecią obecnej powierzchni, poniewarz dostarczał drewna budowniczym floty z Republiki Weneckiej. Podczas pierwszej wojny światowej , przechodziła tu linia frontu przez cały czas trwania konfliktu a ilość drzew wyciętych w tamtym okresie czasu jest taka sama jaką się obecnie wycina w ciągu trzydziestu lat. Duże szkody spowodował też gwałtowny cyklon w 1926 r. i powódź w 1966r. Jeleń Wygląd tego boru zawdzięczamy działalności człowieka, planowaniu działań i okresowego urządzania lasu na podstawie uważnej i codziennej obserwacji. Zadanie to wykonuje Servizio Parchi e Foreste Demaniali della Provincia Autonoma di Trento administrując te dobra i chroniąc je. Sowa s t r. 1 5 Przewodnik Par ku Przyr ody Paneve ggio Pale di San Mar tino 3. Pale di San Martinoj Geologia Przez długi okres region dolomitów był granicą pomiędzy terenem który wynurzył się z wody a płytkim morzem , pełnym wysp podlegających erozji, strefy mielizn na których się osadzały kamienie i resztki organiczne: nakładały się tu warstwy piaskowca różowego, szarego wapnia i osadzonego konglomeratu z Richthofen. Północne Pasmo Pale W późniejszym okresie czasu uformowały się rafy koralowe Dolomia dello Sciliar, z których zbudowany jest masyw Pale di San Martino. Inną charakterystykę mają Dolomia della Rosetta, która uformowała się później w zamkniętym basenie laguny, układając się warstwami na płaskowyżu Pale. Glony i korale zgromadziły się w krótkim okresie czasu w tych czystych i spokojnych wodach. Materiał ten osadzał się na dnie a nowe kolonie koralowe nakładały się na te uformowane wcześniej aż do osiągnięcia wysokości ok 800 metrów. Wynikiem tego procesu są jasne skały dolomitów , zwarte i krystaliczne, bez uwarstwienia. Różniące się od skał dolomitycznych, takich jak te z pasma Brenta. Fauna Powyżej wysokości 1.300m żyją zające doskonale dostosowane do terenu alpejskiego które aby nie dostać się w szpony drapieżników zmieniają kolor futra w zależności od pory roku. Zimą ich futro ma kolor biały jak śnieg , natomiast latem zmieniają kolor na zielono oliwkowy aby upodobnić się do podłoża. Występują tu również kozice i koziorożce alpejskie oraz liczne świstaki charakterystyczne ze względu na ich świst. s t r. 1 6 Przewodnik Par ku Przyr ody Paneve ggio Pale di San Mar tino Płaskowyż Pale z lodowcem Fradusta w 1990 s t r. 1 7 Przewodnik Par ku Przyr ody Paneve ggio Pale di San Mar tino 4. Porfiry z Lagorai i z Cima Bocche Geologia Pasmo Lagorai jest zbudowane z porfirów kwarcowych, na których widać ślady epok lodowcowych. Wśród nich najbardziej widocznym są jeziora tutaj obecne, powstały na skutek wypełnienia kotlin erozyjnych lodowca. Góry te są zbudowane z głazów, powstałych w okresie geologicznym permu na skutek erupcji spowodowanych przez wulkany z okolic Bolzano. Które to 270 milionów lat temu pokrywały ten region aż do Cima d’Asta lawą i chmurami gorących popiołów. Cima Cece Lecz na wygląd obecnego pejzażu wpłyneły czynniki mniej odległe w czasie takie jak cztery epoki lodowcowe. To dzięki nim i dzięki erozji pod wpływem wiatru i wód powierzchniowych która modelując linie gór i dolin, pogłębiając bruzdy, przyczyniając się do erozji zboczy, przemieszczając szczątki mineralne i tworząc kocioły lodowcowe, moreny. Fauna Na stokach Dossaccio i Malga Lusia, porośniętych przez piękne lasy które są rezerwatem dla głuszca. W większości lasów nie można go już spotkać, jedynie niewielka ilość tych egzemplarzy żyje w Trentino Alto Adige, gdzie znajduje idealne warunki do przeżycia. Niewielkie jeziora goszczą trytona alpejskiego, który w okresie godowym zmienia zabarwienie na pomarańczowe na grzbiecie i niebieskawe od spodu. Flora Na wysokości od 1.800m do 2.200m, teren jest porośnięty przez modrzewie i limby. W jeziorkach alpejskich rośnie Sparganium angustifolium, jej sferyczne kwiatostany są widoczne na początku sierpnia, pod koniec lipca widać w wodzie białe kwiaty Ranunculus lutulentus. Stok Val Travignolo który wspina się w kierunku pasma Lusia- s t r. 1 8 Przewodnik Par ku Przyr ody Paneve ggio Pale di San Mar tino 4. Porfiry z Lagorai i z Cima Bocche Cima Bocche jest pokryty przez świerkowy las. Lecz inne położenie (sud) i obecność kamieni wapiennych powoduje zmniejszenie warswy mchu i mniejszej ilości borówek w porównaniu z resztą parku. Obecność wrzosów świadczy o tym że teren jest suchy. Stok poprzecinany jest przez rowy którymi spływa woda, w tych miejscach świerki zostały zastąpione przez olsze szare i podszycie jest bogatsze. W wigotniejszych miejscach można spotkać rośliny bagienne, takie jak oset bagienny. Jeziora z Colbricon Na wysokości 1.800m las jest gęsty i rośnie tu również limba, w tym miejscu stoki są mniej strome i schodzą w kierunku łąk Malga Bocche. To charakterystyczny pejzaż lasu iglastego rosnącego na skale krzemowej, który możemy zobaczyć pomiedzy Malga Bocche i jezioro Lago di Bocche. Tutaj na wysokości 2.250m , limba jest jeszcze obecna lecz modrzew jest już rzadko widywany. Znajdujemy się na dużej łące porośniętej drzewami która w miarę wysokości rzednieje i na jej końcu widać już jedynie pojedyńcze drzewa. Limba porasta teren dochodzący do kotliny jeziora Lago di Bocche (około 2.400m),a młode okazy porastają stoki nasłonecznione. Człowiek Po ustąpieniu lodów , miało to miejsce około 10.000 lat temu i mogło być zaobserwowane przez myśliwych z okresu Mezolitu którzy z doliny Adige, poprzez Lagorai, doszli do doliny Cismon i następnie w kierunku Colbricon i Passo Rolle wraz ze swymi sezonowymi obozami. Świadectwa ich obecności zostały znalezione w okolicy jezior Colbricon, i przełęczy pomiędzy Colbricon i Cavallazza, oraz w niewielkiej odległości od Malga Fosse i Passo Rolle. s t r. 1 9 Przewodnik Par ku Przyr ody Paneve ggio Pale di San Mar tino Ecomuzeum w Vanoi Ecomuzeum w Vanoi to: • muzeum przestrzeni, obejmuje całe środowisko, od krajobrazu i działalności człowieka, jego kultury materialnej i duchowej, miejsca warte poznania. • muzeum czasu, historii człowieka na tym terenie i jego teraźniejszości i prowadząc go w przyszłość, uznając ciągłość historii, przemiany i ewentualną ewolucję. Prà dei Tassi • muzeum wspólnoty, zwierciadło w którym mieszkańcy mogą się rozpoznać, gdzie szukać wartości swej ziemi, aby przedstawić gościom tą ziemię, pracę i swe korzenie. • muzeum wiedzy, obecnej jeszcze w działalności, pracy i zachowane w pamięci umiejętności wielu mieszkańców, do odzyskania jako bogactwo produktywne w nowej formie i wymiarze. Powstało w 1999, Ecomuzeum proponuje co roku kalendarz spotkań i projektów wieloletnich. Ecomuzeum w 2002 roku zostało oficjalnie uznane przez Provincia Autonoma di Trento. Pokój świętości w Zortea s t r. 2 0 Przewodnik Par ku Przyr ody Paneve ggio Pale di San Mar tino Ecomuzeum w Vanoi Tematy Ecomuzeum zajmuje się poszukiwaniem znajomości i identyfikacji i pogłebieniu 7 najważniejszych tematów : l 'acqua il Sacro la Mobilità l 'erba przekazaniu Woda : strumień Vanoi wraz ze swymi dopływami przedstawia ciągłą obecność wody płynącej , która kształtuje teren dolin płynąc niżej na równinę i do morza. Świętość , duchowość : stosunek do sfery duchowej i częśći niematerialnej, rekompensowała ona codzienne trudności ludności która tutaj żyła, zostawiła wzdłuż doliny Vanoi wiele świadectw wiary. Ruchomość: od osiemnastego wieku osady w Vanoi były zorganizowane w grupach rolników osiedlonych na stałe na dnie doliny,a ich pradi były umieszczone na średniej wysokości, ten stan rzeczy zmuszał do dokładnej organizacji pracy i terenu, oraz ciągłego przemieszczania się po szlakach i dróżkach. il Legno la Guerra la Pietra bogactwa, obecnego na terenie doliny Vanoi dzięki Drewno: od czasów antycznych drewno z borów w Vanoi bylo regularnie wycinane z powodów ekonomicznych, gospodarka leśna i produkcja drewna były wraz z hodowlą bydła, głównym żródłem dochodu ludności. Wojna: w 1914 przez dolinę przeszła pierwsza wojna światowa, cmentarz wojskowy w Caoria, linia frontu, resztki baraków i okopy, to znaki ewidentne ran zadanych tej dolinie. Kamień: od 1400r setki górników niemieckich przybyło do Vanoi i Primiero aby otworzyć kopalnie i wydobywać ołów miedź, cynk,i srebro.W dniu dzisiejszym funkcjonują kopalnie kamienia (granit i wapień). Trawa: poszukiwanie trawy było przez wieki jedną z ważniejszych czynności dnia, wraz z bogactwem jakim było drewno pozwoliły ludności na przeżycie aż do połowy dwudziestego wieku. Bardzo ważna była znajomość traw i ziół, ich dobroczynnych właściwości i poprawnego stosowania. s t r. 2 1 Przewodnik Par ku Przyr ody Paneve ggio Pale di San Mar tino Ecomuzeum w Vanoi Punkty informacji i sito do zwiedzenia Dom Ecomuzeum w Canal San Bovo Punkt informacji otwarty cały rok i ilustruje działalność Ecomuzeum w Vanoi. W swych salach przedstawia różne tematy i organizuje wystawy. Dom Ecomuzeum Muzeum Wielkiej Wojny na Lagorai w Caoria Insytut administrowany przez Gruppo Alpini z Caoria, muzeum przedstawia pamięć historyczną (mundury, broń, rzeczy osobiste żołnierzy włoskich i austiackich, i pamiątki) pierwszej wojny światowej kiedy linia frontu prowadziła przez szczyt Lagorai. Otwarte latem na prośbę. Muzeum sztuki i rzemiosła w Caoria Otwarte w celu przekazania cennych wiadomości i tradycji, w swych zbiorach ma przedmioty używane na codzień, narzędzia pracy naszych przodków, podzielone tematyczne. Otwarte latem na prośbę. Pra de Madego s t r. 2 2 Szlak Etnograficzny w Caoria To podróż w czasie i przestrzeni, na terenie który swego czasu żył intensywniej,a dzisiaj jest częściowo opuszczony przez człowieka. Szlak Etnograficzny to wiele różnych tras przechodzących przez miejscowość Caoria na 845 m. wysokości i Malga Miesnotta di sopra na 1879 m. i miejsca w których ludzie żyli i które przekształcili na przestrzeni wieków. Przewodnik Par ku Przyr ody Paneve ggio Pale di San Mar tino Ecomuzeum w Vanoi Pokój świętości w Zortea Wystawa otwarta podczas wakacji tylko na prośbę turystów, przedstawia stosunek człowieka do religii i terytorium, w historii miejscowości Vanoi. Przedstawione są wydarzenia i historię, która miała wpływ na życie ludności. Organizowane są też wystawy dotyczące aktualnej historii i religijności tej doliny. Inne informacje co do inicjatyw, godzin otwarcia możecie uzyskać konsultując nasze sito www.ecomuseo.vanoi.it Muzeum Wielkiej Wojny Szlak Etnograficzny Vanoi “Pra dei Tassi” s t r. 2 3 Przewodnik Par ku Przyr ody Paneve ggio Pale di San Mar tino Dopuszczalny Ruch w Parku Żyć w Parku jest równoznaczne ze znajomością tego terenu i jego skarbów naturalnych i krajobrazowych, nie naruszania środowiska , zwierząt, i roślin które tu żyją . Można zwiedzić ten teren i poznać jego skarby , bez naruszania i zakłócania jego równowagi. Lepiej uniknąć najazdu chaotycznego samochodów, autobusów i motocykli. Używanie pojazdów musi być możliwe dla środowiska, mniej szkodliwych gazów, mniej hałasu, mniej korków, pozwoli na podziwianie tej pięknej natury i zachowanie jej na przyszłość. Bus Parku Turystyka dostępna w Parku, oznacza przemyślany wybór miejsca które się chce zobaczyć oraz sposóbu w jaki można tam dotrzeć , i najlepszy okres aby móc podziwiać jego uroki. Z tego powodu biura parku zorganizowały usługi przewozowe autobusem, które pozwalają na szybki dojazd do miejsc uczęszczanych przez turystów (z sito web parku www.parcopan.org możecie zapoznać się z godzinami odjazdu autobusu,oraz mapami ze szlakami i postojami). Nie zapominajmy o publicznych usługach przewozowych, które w okresie letnim oferują swe uslugi, zamiast dojazdu własnym pojazdem. Wycieczka na Passo Rolle s t r. 2 4 Najlepszym sposobem na zwiedzenie parku to pełen relaksu spacer na własnych nogach, po jednym z wielu szlaków i tras, aby zobaczyć i docenić naturę pieczołowicie chronioną. Przewodnik Par ku Przyr ody Paneve ggio Pale di San Mar tino Ośrodki dla zwiedzających Centrum dla Zwiedzalących Villa Welsperg Via Castelpietra, 2 - Loc. Val Canali 38054 Tonadico (TN) Tel. (+39) 0439 765973 - Fax (+39) 0439 762419 E-mail: [email protected] www.parcopan.org Punkt Informacji Parku w San Martino di Castrozza Via Laghetto, 27 38054 San Martino di Castrozza (TN) Tel. (+39) 0439 768859 Centrum Ziemia Las z Paneveggio Loc. Paneveggio 38037 Predazzo (TN) Tel. (+39) 0462 576283 - Fax (+39) 0462 577221 E-mail: [email protected] Dom Szlaku Etnograficznego Via Caseri 38050 Caoria (TN) Tel. (+39) 0439 710049 Dom Ecomuzeum P.zza Vittorio Emanuele III 38050 Canal San Bovo (TN) Tel. (+39) 0439 719106 E-mail: [email protected] www.ecomuseo.vanoi.it s t r. 2 5 Przewodnik Par ku Przyr ody Paneve ggio Pale di San Mar tino Dane informacyjne Informacja Parku Celem Parku w Paneveggio - Pale di San Martino jest ochrona natury i środowiska oraz badania naukowe i właściwe użytkownie dóbr środowiska naturalnego. Labirynt w Villa Welsperg Rok powstania: 1967 Początkowa powierzchnia hektary 15.704 Rok poszerzenia: 1987 Powierzchnia dołączona : hektary 4.007 Aktualna powierzchnia całkowita : hektary 19.711 Zarządca : “Ente Parco Naturale Paneveggio Pale di San Martino”, autonomiczna osoba prawna. Działa od 1990. Siedziba Parku: Villa Welsperg Via Castelpietra, 2 - Loc. Val Canali 38054 Tonadico (TN) Tel. (+39) 0439 64854 - Fax (+39) 0439 762419 E-mail: [email protected] www.parcopan.org Villa Welsperg zimą s t r. 2 6 Przewodnik Par ku Przyr ody Paneve ggio Pale di San Mar tino Wydawca dziękuje za pozwolenie na korzystanie z niektórych fotografii, informcji oraz za aktywną wpółpracę. l’Ente Parco Paneveggio Pale di San Martino i Ecomuzeum Vanoi. Opublikowane fotografie pochodzą z : Str. 1, 3, 9, 12, 16, 17, 18, 22, 25 - fotografie z archiwum; Carlo Bazan. Str. 2, 3, 5, 10, 13, 19 - fotografie z archiwum; Azienda per il Turismo San Martino di Castrozza, Passo Rolle, Primiero e Vanoi. Str. 4, 5, 6, 7, 9, 11, 12, 14, 15, 20, 22, 23, 24, 26 i rysunki na str. 21 fotografie z archiwum; Ente Parco Paneveggio Pale di San Martino, e Ecomuseo del Vanoi. Opracowanie graficzne: Ana Mayerly Polloni, Roberto Menegon. Korekta testu: Enrica Candiani, Mauro Cecco, Roberto Vinante. Realizacja wydawnicza i opracowanie projektu: Carlo Bazan Studio Multimediale S.a.s.,dla Azienda per il Turismo San Martino di Castrozza, Passo Rolle, Primiero e Vanoi. Referenci Przedsiębiorstwa Turystyki: Przewodniczący Antonio Stompanato, Dyr. Ivan Cristoforetti, Ugo Bettega, Antonella Faoro. Wszelkie prawa zastrzeżone, zabronione jest powielanie i szerzenie jakichkolwiek informacji znajdujących się w tym przewodniku, bez pisemnego pozwolenia posiadaczy Copyright. Copyright 2010 “Azienda per il Turismo San Martino di Castrozza, Passo Rolle, Primiero e Vanoi”. Copyright 2010 “Carlo Bazan Studio Multimediale S.a.s.” Wydawca “Carlo Bazan Studio Multimediale S.a.s. Via Sile, 3/d - 31040 Volpago del Montello (TV) Tel. (+39) 0423 622078 - www.multimediabazan.it [email protected] Drugi wydanie 2010. s t r. 2 7 www.sanmartino.com Azienda per il Turismo San Martino di Castrozza, Passo Rolle, Primiero e Vanoi San Martino di Castrozza Via Passo Rolle, 165 - 38054 San Martino di Castrozza Tel. (+39) 0439 768867 - Fax (+39) 0439 768814 - E-mail: [email protected] Fiera di Primiero Via Dante, 6 - 38054 Fiera di Primiero Tel. (+39) 0439 62407 - Fax (+39) 0439 62992 - E-mail: [email protected] Canal San Bovo Piazza Vittorio Emanuele III - 38050 Canal San Bovo Tel. (+39) 0439 719041 - Fax (+39) 0439 719041 - E-mail: [email protected]
