docGTI PHB White Paper.indd
download 
Reklamacja Transkrypt
GTI PHB White Paper.indd
Jak zarządzać w „nowej normalności”? 2010 Spis treści 01 Wstęp 02 Innowacje 04 Ruch na Wschód 06 Oczekiwana długość życia i zdrowie społeczne 08 Więcej regulacji, mniej kredytów 10 Informacje o Grant Thornton Wstęp Do roku 2007 warunki prowadzenia działalności gospodarczej były wręcz wymarzone. Tanie, szeroko dostępne kredyty; niezbyt surowe regulacje prawne; zdrowe finanse publiczne; bezprecedensowy poziom wydatków konsumenckich - wszystkie te elementy złożyły się na stabilny kształt środowiska, w którym tworzono korzystne szanse rozwojowe i czerpano z nich profity. Rok 2007 był natomiast rokiem, w którym padł być może największy gol do własnej bramki w historii. Każdy gol zmienia wynik meczu, tu jednak zmianie uległ nie tylko wynik, ale i sam charakter gry. Nowa rozgrywka rynkowa - która sprawia wrażenie, jakby miała utrzymać swój obecny kształt w perspektywie dłuższej niż średniookresowa - będzie toczyć się w warunkach trudniejszej dostępności kredytów, a za to wyższych kosztów, surowszych regulacji, innowacyjności technicznej, zmian demograficznych, złego stanu finansów publicznych i niższego poziomu możliwych do wydatkowania środków, zaś wszystkie te elementy uzupełnia nadto widoczne ciążenie rynku na wschód. Zasadniczo wygląda więc na to, że jedyną stałą pozostaje w tym równaniu zmiana. Firmy zorientowane na sukces dążą do zmian, reagują na nie i traktują je jak szansę na lepsze jutro. Na szczęście w biznesie panuje determinizm typu darwinowskiego. W „nowej normalności” dobre firmy podejmują takie decyzje, które pozwolą im osiągnąć sukces i zyskać przewagę konkurencyjną. Przez kilka ostatnich lat najlepiej wiodło się tym przedsiębiorstwom, które wykazały się wystarczającą odwagą, by zmianę umieścić na szczycie swych priorytetów. Takie organizacje wkroczyły w okres kryzysu, doskonale rozumiejąc istotę swojej propozycji biznesowej, rozumiejąc swoje najważniejsze rynki i wiedząc, w jaki sposób czerpać największe korzyści ze swych mocnych stron. Naszym zdaniem sukces w „nowej normalności” czeka te firmy, które: • prezentują się stabilnie i pewnie pod względem strategicznym, • są sprawne pod względem operacyjnym i aktywne, • dążą do innowacyjności i zmiany. W niniejszym dokumencie omawiamy zagadnienia „nowej normalności” w kontekście: • innowacji, • ruchu na Wschód, • wydłużenia oczekiwanej długości życia i poprawy stanu zdrowia obywateli, • surowszych regulacji prawnych i mniejszej dostępności kredytów. Jeden z najważniejszych celów działalności w biznesie polegał zawsze na kreowaniu klienta. Zmiana kształtu działalności i dostosowanie jej do wyzwań „nowej normalności” zapewni firmom możliwość zmian wśród klientów - będą się oni zmieniali wraz z Państwem i dostosowywali do Państwa. Zmian nikt nie lubi, ale na zmianach nie robi to wrażenia. Jak sobie radzić w warunkach „nowej normalności” 1 Innowacyjność Kryzysy to nie tylko okresy destrukcji gospodarczej; trudności wywołane kryzysem mogą również prowadzić do gwałtownego rozwoju innowacyjności w przedsiębiorstwach. Innowacje mogą przybierać wiele różnych form. Wdrażanie unowocześnień technologicznych, zmiany struktur kosztów, podniesienie poziomu propozycji wartości oferowanej przez firmę, czy zmiana modelu cenowego - te wszystkie działania zawierają w sobie pierwiastek innowacyjności. Innowacje, jak grafen,1 oferują firmom nieograniczone możliwości biznesowe. Grafen ma szansę stać się wynalazkiem, który wstrząśnie światowym rynkiem. Odkryto go przy użyciu zwykłej taśmy samoprzylepnej. To najlepszy dowód na potwierdzenie tezy, że innowacyjność to stan umysłu, a niekoniecznie stan portfela. Warto przyjrzeć się innowacyjności pojmowanej jako świat nowych produktów i rejestracji patentowych - może się to okazać pomocne przy pomiarze i analizie poziomów innowacyjności na świecie. I tak, spośród wszystkich krajów zgłaszających wynalazki do amerykańskiego Urzędu Patentów i Znaków Towarowych w latach 1975-1988, największe osiągnięcia spoza Stanów Zjednoczonych wykazywały takie kraje jak Japonia, Francja, Kanada, Tajwan, Korea Południowa i Wielka Brytania. Szczególną uwagę warto zwrócić na Tajwan i Koreę Południową, które w latach 90-tych ubiegłego stulecia z sukcesem zaczęły likwidować lukę technologiczną pomiędzy nimi a Zachodem. W ostatnich latach natomiast rozkład geograficzny wniosków patentowych ulega 1 gwałtownym zmianom. Wśród krajów rejestrujących patenty w Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO) w 1995 roku Chiny zajmowały dziewiąte miejsce z ok. 10 000 wniosków patentowych. Już w roku 2008 wybiły się na trzecią pozycję, a wniosków zgłosiły wówczas ponad 200 000. Liczby wniosków patentowych są wyraźnym wskaźnikiem dalszych zmian zachodzących na całym świecie, informując jednocześnie o tym, że zmianie ulegać zaczyna także układ ośrodków wpływu. Warto jednak zauważyć także, że zachodzą pewne przesunięcia wywołane innymi czynnikami aniżeli recesja czy nowe osiągnięcia techniczne. Do najważniejszych czynników tego rodzaju można zaliczyć zmiany zachowań konsumenckich, a te z kolei należy przypisać coraz szybszym połączeniom internetowym, nowym modelom biznesu elektronicznego z wartością dodaną, czy wreszcie rozwojowi mediów społecznościowych. Pierwsza zasada wynalazczości polega na tym, że zasięg jej oddziaływania jest zawsze przeceniany w krótkiej perspektywie, a niedoceniany w dłuższej. Z pewnością zasada ta sprawdziła się, jeśli chodzi o narodziny Internetu, zważywszy na internetową bańkę spekulacyjną („dotcom bubble”) sprzed dziesięciu lat. I tak, stosunkowo młode firmy - np. Google, Amazon czy Apple - w dłuższej perspektywie zrewolucjonizowały sposób prowadzenia biznesu i kształt działalności w szerokim spektrum branż. Jednak nie każda firma ma szansę dorównać Apple albo zmienić świat. Warto pamiętać jednak, że siła napędowa kierująca zmianami zachowań Innowacje, które zmieniają rzeczywistość, pojawiają się na rynku codziennie. Jednym z przykładów takich innowacji jest właśnie grafen. Grafen to cieniuteńka pochodna węgla, którą odkryto w Wielkiej Brytanii w 2004 roku. Jednoatomowa warstewka węgla jest najcieńszym materiałem, jaki można sobie wyobrazić, a przed jej odkryciem była teoretycznie niemożliwa - po prostu nie mogła istnieć. Tymczasem nie tylko istnieje i nie tylko jest najcieńszym materiałem na świecie, ale jeszcze w dodatku jest najbardziej wytrzymałym materiałem ze wszystkich kiedykolwiek zbadanych. Przewodzi prąd elektryczny tysiąckrotnie efektywniej od miedzi. Naukowcy pracują obecnie nad zastosowaniem grafenu w telefonach i telewizorach. Grafen - materiał, który sześć lat temu w ogóle nie istniał - w ciągu kilku lat niemal na pewno stanie się integralnym elementem naszego codziennego życia. 2 Jak sobie radzić w warunkach „nowej normalności” „Innowacja to szczególne narzędzie przedsiębiorczości. To akt, dzięki któremu zasoby nabierają zdolności tworzenia zamożności”. Peter Drucker Tabela 1: Lista pierwszych 12 krajów pod względem liczby złożonych wniosków patentowych w roku 1995 i w roku 2008 Kraj pochodzenia 1995 Kraj pochodzenia 2008 Japonia 404 604 Japonia 500 034 Stany Zjednoczone 185 077 Stany Zjednoczone 389 073 Niemcy 69 583 Chiny 203 257 Republika Korei 66 391 Republika Korei 171 903 Wielka Brytania 29 687 Niemcy 134 232 Francja 25 584 Francja 47 006 Federacja Rosyjska 18 046 Wielka Brytania 41 079 Szwajcaria 12 162 Federacja Rosyjska 29 164 Chiny 10 324 Holandia 25 299 Kanada 8 937 Szwajcaria 25 201 Szwecja 7 479 Kanada 20 857 Holandia 6 736 Szwecja 13 891 Uwaga: Dane liczbowe ustalono według daty złożenia wniosku patentowego. Kraj pochodzenia przyjęto jako miejsce zamieszkania pierwszego wnioskodawcy (lub cesjonariusza) wskazanego we wniosku. Źródło: Baza danych statystycznych Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO), grudzień 2009 r. konsumenckich i zwyczajów zakupowych jest na tyle potężna, że w ostatecznym rozrachunku stanowi wielkie wyzwanie dosłownie dla każdego z dotychczasowych modeli biznesowych. Tradycyjni klienci i tradycyjne ścieżki zdobywania rynków nie są już bezpieczne i znajome. potrzeb. Innowacyjność nie tylko przyczyniła się do globalizacji łańcucha dostaw, ale także do stworzenia obecnego kształtu konkurencyjnego rynku. Firmy muszą zdawać sobie sprawę z tego, że ich konkurenci mogą się dziś znajdować w dowolnym miejscu na świecie. Warto zauważyć istotne zjawisko, a mianowicie w „nowej normalności” przewaga konkurencyjna wyrasta nie tylko na gruncie nowych produktów i usług, ale także nowych sposobów na wykonanie tego samego. Jeśli zastosujemy przytoczoną wyżej definicję innowacyjności autorstwa Petera Druckera, stwierdzamy, że zwiększanie zysków poprzez wdrożenie nowych metod biznesowych jest również działaniem innowacyjnym. Najlepszym przykładem na potwierdzenie tej tezy może być Ryanair, bo samo lotnictwo ma wszakże już sto lat. W „nowej normalności” istotą sukcesu jest zrozumienie globalnego łańcucha dostaw, znalezienie sobie w nim miejsca, w którym możliwe będzie tworzenie wartości dodanej, a także reagowanie na potrzeby klientów i kreowanie takich Z drugiej strony zaś, w obliczu globalnej konkurencji warto też pamiętać, że i rynek, i klienci firmy również mogą znajdować się w dowolnym miejscu na świecie. Z 1889 roku pochodzi słynny cytat z wypowiedzi Charlesa H. Duella, ówczesnego Komisarza amerykańskiego urzędu patentowego: „Wszystko, co można wynaleźć, już wynaleziono”. Duell w 1899 roku mylił się w sposób oczywisty, jednak większość uznałaby zapewne, że pomyłka ta jest nieco mniej oczywista w roku 2010. Firmy, których ambicje mają charakter długofalowy, postrzegają innowacje i zmiany jako szansę wypracowania przewagi konkurencyjnej. W biznesie panuje darwinizm, a procesy ewolucyjne gwarantują, że przetrwają wyłącznie najsilniejsi. Jak sobie radzić w warunkach „nowej normalności” 3 Droga na Wschód W miarę wydobywania się gospodarki światowej z recesji coraz większą uwagę skupia istotna rola rynków wschodzących dla kształtu całej światowej gospodarki. Otóż gospodarki w tych krajach nie tylko ucierpiały na kryzysie znacznie mniej, ale także znacznie szybciej się po kryzysie podnoszą - przewiduje się, że stopa wzrostu w ciągu dwóch najbliższych lat będzie tam ponaddwukrotnie wyższa niż w gospodarkach dojrzalszych. Według prognoz wzrostu dla gospodarek BRIC (Brazylia, Rosja, Indie i Chiny), mają one w latach 2008-2014 odpowiadać za 61,3% wzrostu ogólnoświatowego, zaś gospodarki G7 jedynie za 12,8%. Wraz ze wzrostem zapotrzebowania na inwestycje zagraniczne na rynkach wschodzących, wzrasta prawdopodobieństwo ruszenia przez jedne firmy do przodu, a przez inne pozostania w tyle. Kryzys uwypuklił coraz silniejszą tendencję przechylania się szali potęgi gospodarczej „z zachodu na wschód” - gospodarki zaawansowane radziły sobie z wielkim trudem w roku 2009, odnotowując 3,2-procentową obniżkę, natomiast gospodarki wschodzące wykazały 2,1-procentowy wzrost, przy czym prym wiodły tu Chiny (8,7%) i Indie (5,6%). Produktywność chińskiego sektora przemysłu wzrasta od roku 1990 corocznie o 4% i jest to jeden z najbardziej imponujących wyników w całej historii gospodarczej, jeśli chodzi o tempo wzrostu. Ostatnie prognozy sugerują, że do 2030 roku Chiny kontynentalne wypracują najwyższą wartość bezwzględną PKB na świecie. Natomiast pod względem parytetu siły nabywczej (wskaźnik PPP - Purchasing Power Parity) Chiny przegonią Stany Zjednoczone już w 2017 roku, co uwidocznione jest na poniższej ilustracji. Chiny ze swą 1,3-miliardową populacją są najludniejszym państwem świata. Dziś jest to także drugie państwo na świecie pod względem wielkości gospodarki. Prognozuje się, że do 2020 roku 60% ludności Chin zamieszkiwać będzie miasta, gdy tymczasem w 2009 roku było to zaledwie 40%. Wykres 1: Pod względem PPP (parytetu siły nabywczej) Chiny mają prześcignąć Stany Zjednoczone w 2017 roku PKB określono na podstawie PPP w dolarach amerykańskich, według aktualnych kursów wymiany. 30 000 27 500 25 000 22 500 20 000 17 500 15 000 12 500 10 000 7 500 5 000 2 500 0 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 8 735 9 669 10 761 12 031 13 465 15 033 16 784 18 739 20 921 23 358 26 078 29 116 Chiny 14 266 14 704 15 327 16 009 16 729 17 419 18 138 18 886 19 665 20 476 21 320 22 200 USA Źródło: MFW 2010 4 Jak sobie radzić w warunkach „nowej normalności” 2020 „I jeszcze wam coś ważniejszego powiem, że wszyscy cesarze świata i wszyscy króIowie, chrześcijańscy i saraceńscy, nie będą mieli takiej władzy ani tyle nie będą mogli zdziałać, co ów Kubłaj, Wielki Chan” Marco Polo [Opisanie świata, tłum. Anna-Ludwika Czerny] XIII wiek Ilustracja 1: Urbanizacja Szanghaju (Chiny) w latach 1984-2005 1984 W liczbach bezwzględnych mowa tu jest o migracji 200 milionów ludzi. Skala rewolucji przemysłowej i migracji ludności, z jaką mamy do czynienia w tym kraju, widoczna jest doskonale na wykresie obok, na którym wyraźnie widać stopień elektryfikacji i urbanizacji Chin. Chiny stanowią olbrzymi rynek konsumencki. Dzięki coraz większej otwartości tamtejszej gospodarki oraz nadzwyczaj szybkiemu wzrostowi obrotów handlowych, przed potencjalnymi inwestorami rysują się tam bajeczne szanse. W latach 1990-2000 przeciętna wartość przepływów bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) do Chin wynosiła 30 miliardów dolarów. Według Konferencji Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju w roku 2009 wartość ta sięgnęła 108 mld USD. Obecnie ponad jedna czwarta spośród miliona firm wielonarodowych prowadzi działalność na terenie Chin, zaś spośród 500 przedsiębiorstw z listy Fortune aż 480 jest obecnych w Chinach. Dlaczego? • Klienci – Klienci, wykazujący coraz silniejszą afiliację regionalną lub charakterystykę globalną, zainteresowani są nawiązaniem bliskich, lokalnych stosunków z dostawcami i usługodawcami. 1995 2005 • Wzrost rynku – Chiny stanowią wiodący w skali globalnej ośrodek produkcji przemysłowej, a jednocześnie dysponują jedną z najszybciej rozwijających się gospodarek na świecie. Dla wielu firm obecność w Chinach nie jest już kwestią wyboru, a konieczności. • Łańcuch dostaw – Globalizacja to źródło szans, ale też źródło zapotrzebowania na niższe koszty materiałów i systemów, ze względu na konieczność utrzymania odpowiedniego poziomu marż oraz udziału w rynku. Obecność zmiennej „Chiny” w równaniu opisującym łańcuch dostaw to już oczywistość. Firmy mogą zlecać produkcję wyrobów na zewnątrz lub posiadać i rozwijać własne obiekty i możliwości produkcyjne. Skala i tempo zmian pod względem inwestycji zagranicznych i ich wpływu, migracji ludności, wskaźnika urodzeń, oczekiwanej długości życia ludności oraz modelu rozwoju gospodarczego to czynniki, które stanowiły dotychczas i nadal będą stanowić dla Chin ogromne wyzwanie. Jednak „nowa normalność” w Chinach - kraju wiodącym pod względem rozwoju gospodarczego na świecie - jest już faktem. Firmy, które uwzględnią „nową normalność” w swojej działalności i odnajdą miejsce w globalnym łańcuchu dostaw, odniosą sukces. Jak sobie radzić w warunkach „nowej normalności” 5 Oczekiwana długość życia i zdrowie społeczne W ostatnim stuleciu oczekiwana długość życia ludzi w większości krajów OECD wzrosła o 20-30 lat, głównie dzięki lepszej diecie, poprawie warunków higienicznych oraz rozwojowi diagnostyki medycznej. Ludzie żyją dłużej, ale nie tylko - poprawia się także znacząco ich stan zdrowia i „dobrostan” przez cały okres życia. Tabela przedstawia wzrost oczekiwanej długości życia w cyklach dziesięcioletnich w perspektywie XX wieku - widać, że wzrost ten odbywa się średnio na poziomie trzech lat na dekadę (dwóch lat w ciągu ostatniego pięćdziesięciolecia). Wiele krajów w obliczu dłuższej przewidywanej długości życia zaplanowało reformy, dzięki którym stworzono automatyczny związek pomiędzy wysokością przyszłych świadczeń emerytalnych a zmianami przewidywanej długości życia w społeczeństwie. Jeszcze dziesięć lat temu tylko w Danii system emerytalny był powiązany z oczekiwaną długością życia; dziś związek taki istnieje w systemach emerytalnych niemal połowy z 33 krajów należących do OECD. Rząd francuski zastanawia się obecnie nad podniesieniem wieku przejścia na wcześniejszą emeryturę z 60 do 62 lat oraz wieku nabycia uprawnień do pełnego świadczenia emerytalnego z 65 do 67 lat w perspektywie do 2018 roku. Z problemem tym boryka się także wiele innych krajów. I tak na przykład Irlandia przyjęła już plany podwyższenia wieku emerytalnego do 67 lat w 2021 r. i do 68 lat w 2028 r. Chiny stanowią tu interesujący przypadek, ponieważ według statystyk oficjalnych w kraju tym żyje obecnie 167 milionów obywateli w wieku powyżej 60 lat, tymczasem do 2050 roku liczba ta ma wzrosnąć do niemal 400 milionów, co stanowić będzie jedną czwartą całej populacji. 6 Jak sobie radzić w warunkach „nowej normalności” Tabela 2: Oczekiwana długość życia w latach 1900-2000 Wzrost wskaźnika w latach na dekadę Przy urodzeniu W wieku 65 lat 0,7 20th Century Kanada (1921-2002) 2,8 Francja (1900-2003) 3,3 0,9 Holandia (1900-2003) 2,9 0,6 Włochy (1900-2002) 3,8 0,9 Hiszpania (1908-2003) 3,9 0,9 Szwecja (1900-2003) 2,7 0,6 Wielka Brytania (1900-2003) 3,1 0,7 Stany Zjednoczone (1933-2002) 2,3 0,8 Średnia dla 15 krajów UE (wielkości nie ważone) 2,0 – Średnia dla krajów OECD (wielkości nie ważone) 2,2 – Kanada 1,9 1,0 Francja 2,2 1,3 Holandia 1,3 0,7 Niemcy 2,0 – 1960-2000 Włochy 2,6 1,2 Hiszpania 2,5 1,1 Szwecja 1,7 1,0 Wielka Brytania 1,7 0,9 Stany Zjednoczone 1,8 0,9 Źródło: OECD 2005 “Doing the garden, digging the weeds, Who could ask for more? Will you still need me, Will you still feed me, When I’m sixty-four?” [Skopać ogródek, wypielić coś, To wystarczy mi. Będziesz mnie chciała i gotowała. Jak za dawnych dni?] The Beatles, tłum. Wojciech Mann 1967 Jednym z najważniejszych powodów starzenia się populacji Chin jest obowiązujący w tym kraju system kontroli dzietności, w wyniku którego rodzi się mniej dzieci - wskaźniki urodzin spadły o jedną trzecią w porównaniu z sytuacją sprzed trzydziestu lat. Wprawdzie z perspektywy jednostki wydłużanie życia jest zjawiskiem korzystnym, to jednak jest to trudne wyzwanie dla przyjętego obecnie kształtu społeczeństwa i modelu jego funkcjonowania. Jak każda zmiana, również zmiana oczekiwanej długości życia oraz dobrostanu populacji obejmuje zarówno szanse, jak i wyzwania. Wyzwanie Prawdopodobny brak równowagi pomiędzy liczbą osób pracujących oraz osób pobierających świadczenia emerytalne może wywierać silną presję na indywidualną oraz państwową wypłacalność, jeśli chodzi o finansowanie emerytur, opieki zdrowotnej oraz innych świadczeń otrzymywanych przez ludzi starszych. Coraz większe uznanie, jakim cieszy się wkład ludzi „starszych” w życie społeczne, również zmieni dotychczasowe normy funkcjonowania rodzin jako komórek społecznych. Znaczącej redefinicji będzie wymagała także sama koncepcja „emerytury”. 2 Szansa Wydłużenie oczekiwanej długości życia oraz istotność zachowania dobrego zdrowia przez całe życie to czynniki wpływające na dramatyczny wzrost znaczenia opieki zdrowotnej i usług z nią związanych. Dodatkowo, dzięki istotnym zmianom w obszarze technologii informacyjnych i komunikacyjnych, nauk przyrodniczych i nanotechnologii, łatwiej i szybciej diagnozuje się dziś choroby i opracowuje na nie leki czy programy profilaktyki, zmierzające do poprawy zdrowia ludności i przedłużenia życia.2 Jeśli chodzi o przedsiębiorstwa, wyzwanie polega na poradzeniu sobie z potencjalnymi skutkami wydłużenia oczekiwanego życia i poprawy dobrostanu społecznego dla aktualnej oferty i modelu prowadzenia biznesu, dla siły roboczej, dla systemów emerytalnych, czy wreszcie dla planowania sukcesji przedsiębiorstwa - w gruncie rzeczy chodzi tu dosłownie o każdy aspekt biznesu. Tak jak biznes internetowy spowodował zmianę zachowań klientów, analogicznie zmiany demograficzne mają szansę zniszczyć dotychczasowe modele funkcjonowania i stworzyć zupełnie nowe. A jeśli chodzi o pytanie wyśpiewane przez Beatlesów - czy będziemy po sześćdziesiątce jeszcze potrzebni? O tak, bardziej niż kiedykolwiek. Zdrowi i długowieczni członkowie społeczeństwa będą korzystali z usług zdrowych, długowiecznych firm. Proces dokumentowania sekwencji genomu ludzkiego stanowi znakomity przykład związków zachodzących pomiędzy technologiami informatycznymi, naukami przyrodniczymi oraz ogólnym potencjałem zmian. Całe przedsięwzięcie udokumentowania pierwszej sekwencji ludzkiego genomu kosztowało przynajmniej miliard dolarów i trwało ponad dziesięć lat. Dziś, przy użyciu nowoczesnych technologii informatycznych, można odczytać taką samą sekwencję genów w ciągu dwunastu godzin, jaką w poprzedniej dekadzie odczytywanoby przez kilka lat. Dziś całe przedsięwzięcie trwałoby krócej niż miesiąc i kosztowałoby nie więcej niż dziesięć tysięcy dolarów. Przewiduje się natomiast, że w ciągu kilku lat odczyty DNA mogą - jako szybka i oszczędna technika diagnostyczna - wejść w skład pakietu podstawowych badań kontrolnych. Jak sobie radzić w warunkach „nowej normalności” 7 Więcej regulacji, mniej kredytów Przyjmuje się powszechnie, że wzrost dostępności kredytów oraz właściwości przepisów prawnych dolały oliwy do ognia, który rozgorzał następnie w formie kryzysu finansowego i bańki spekulacyjnej na rynku nieruchomości. Dokładniej mówiąc, chodziło tu o zbyt ograniczone regulacje i zbyt nieograniczone kredyty. Niektóre peryferyjne państwa UE do dziś walczą z następstwami wstrząsu, jakiego doznały w okresie kryzysu finansowego. Wykres ilustruje gwałtowność eksplozji rynku kredytowego przez ostatnią dekadę. Gdy patrzymy na to z perspektywy czasu, trudno się dziwić, że Grecja w początkach roku potrzebowała pakietu ratunkowego - wzrost zadłużenia kredytowego w Grecji nie mieścił się bowiem na żadnej skali. W dwa lata po upadku Lehman Brothers sektor bankowy nadal boryka się z trudnościami, których przykład stanowi niekończący się w Europie problem długu publicznego. We wnioskach z przeprowadzonego niedawno badania kredytów udzielanych przez banki w strefie euro (Euro Area Bank Lending Survey) stwierdzono, co następuje: „W drugim kwartale 2010 r. wystąpiły negatywne skutki kryzysu zadłużenia publicznego w postaci tzw. spillover (rozlewania się), które doprowadziły do pogorszenia zdolności pozyskiwania kapitału przez banki (...) W ciągu najbliższych trzech miesięcy banki przewidują utrzymywanie się występujących obecnie trudności z dostępem do masowego finansowania, choć nie w tym stopniu, który obserwowano w drugim kwartale 2010 r.”. 8 Jak sobie radzić w warunkach „nowej normalności” Wykres 2: Przyrost kredytów konsumenckich zaciąganych przez gospodarstwa domowe Index: Dec 2002 = 100 250 200 150 100 50 0 2002 Niemcy 2003 Francja 2004 2005 Irlandia 2006 Hiszpania 2007 2008 Portugalia Włochy Source: Deutsche Bundesbank Mervyn King, Prezes Bank of England, dobrze podsumował całe zagadnienie stwierdzając, że w krótszej perspektywie władze musiały zrobić coś dokładnie przeciwnego niż było konieczne w długiej perspektywie, to znaczy musiały wpompować w sektor ogromne kwoty kredytu, zastępujące kredyty utracone. Tym samym de facto przyczyniły się do dalszego przyrostu nadmiernego zadłużenia, które przecież stanowiło pierwotną przyczynę całego kryzysu. Dopiero w dłuższej perspektywie - jak stwierdza King - po ustaniu skutków kryzysu, będzie można wycofać środki kredytowe i przywrócić równowagę. 2009 Grecja „W całej mojej karierze nie zdarzył mi się wypadek czy coś innego, nad czym warto byłoby się rozwodzić. W ciągu wszystkich lat, które spędziłem na morzu widziałem tylko jeden statek wzywający pomocy. Nigdy nie widziałem rozbicia się statku, nigdy sam nie doświadczyłem katastrofy, nigdy nie znalazłem się w sytuacji na tyle trudnej, by przyjąć, że rzeczywiście grozi ona poważnym wypadkiem” E.J. Smith 1907 r. - kapitan Titanika, który zatonął w 1912 roku Z perspektywy historycznej stabilność pieniądza i stabilność finansowa stanowiły zawsze dwie strony tego samego medalu. W czasach kryzysu jednak stabilności pieniężnej zagrażała niemożność osiągnięcia stabilności finansowej, a tym samym skutecznej regulacji sytuacji. Podjęto wprawdzie nieliczne konkretne decyzje, jednak zarówno Stany Zjednoczone, jak i Unia Europejska podjęły pierwsze kroki w kierunku opracowania nowego zestawu globalnych reguł dla banków i rynków finansowych. W lipcu 2010 r. prezydent Obama podpisał Dodd-Frank Wall Street Reform and Consumer Protection Act (ustawę o reformie instytucji finansowych i ochronie konsumentów). Ustawa ta ma stanowić istotną zmianę w kształcie regulacji finansowych w Stanach, powołując nowe organy regulacji, podejmując regulację nowych rynków, obejmując nowe firmy obowiązkiem kontroli oraz nadając organom kontroli nowe uprawnienia legislacyjne i egzekucyjne. We wrześniu 2010 r. Grupa Prezesów i Szefów Nadzoru Bazylejskiego Komitetu Nadzoru Bankowego ogłosiła istotne wzmocnienie dotychczasowych wymogów kapitałowych. Lorenzo Bini Smaghi, Członek Zarządu Europejskiego Banku Centralnego następująco podsumował swoje poglądy na ten temat we wrześniu 2010 r.: „W miarę stopniowego podnoszenia się świata z kryzysu (...) coraz większą uwagę zwraca się na cele bardzo krótkofalowe, związane ze wzrostem i zatrudnieniem (...) Istnieje ryzyko, że błędy przeszłości zostaną szybko zapomniane czy wręcz puszczone w niepamięć (...) Ci, którzy nie uczą się na własnych błędach, skazani są na popełnianie tych samych błędów wielokrotnie. Alternatywą jest wzmacnianie procedur nadzoru i mechanizmów opartych o ściśle określone reguły (...) Tą właśnie drogą kroczymy w Unii Europejskiej”. Oczywiście problemów, które wraz z Lehmann Brothers wkroczyły z hukiem na arenę debaty publicznej, nie udało się dotychczas rozwiązać. Ciągłe problemy wskazują również na fakt, że reakcja polityków i regulatorów na kryzys nie ustabilizowała się. Dla biznesu oznacza to tyle, że o kredyty nadal będzie trudno, a stopień nadzoru nad rynkiem nie osiągnął jeszcze stałego poziomu. Zważywszy na ostatnie zmiany polityczne zachodzące w Stanach Zjednoczonych oraz skalę trudności finansowych, z jaką mamy do czynienia w strefie euro, przyszłość wydaje się jeszcze bardziej niepewna. Jednak w erze „nowej normalności” dobre firmy przyjęły już do wiadomości, że dostęp do kapitału będzie utrudniony przez czas nieokreślony, jak również - w przeciwieństwie do sytuacji, z jaką mieliśmy do czynienia w ostatnim dziesięcioleciu - za ryzyko z tym związane trzeba będzie płacić wysoką cenę. Kapitał wykorzystywany będzie zatem wyłącznie na cele produktywne i zwiększające wartość. Natomiast w „nowej normalności” kredytów wprawdzie nie będzie, regulacji jednak co niemiara. Firmy zorientowane na sukces przyjmują więc również do wiadomości, że w dłuższej perspektywie efektywne przepisy prawne przyczynią się do stworzenia zrównoważonego rynku. Ostatecznie dobre praktyki przekładają się na dobrą kondycję biznesu. Szczególnie dziękujemy Patrickowi Burke z Grant Thornton Irlandia za jego wkład w opracowanie niniejszego dokumentu. Jak sobie radzić w warunkach „nowej normalności” 9 Informacje o Grant Thornton Grant Thornton International jest jedną z czołowych na świecie organizacji zrzeszających niezależnie zarządzane firmy audytorsko-doradcze, które świadczą usługi w zakresie audytu, doradztwa podatkowego i specjalistycznego doradztwa dla przedsiębiorstw prywatnych oraz jednostek interesu publicznego. Wiedza i doświadczenie ponad 2500 partnerów Grant Thornton International jest dostępna dla klientów w 100 krajach świata. Grant Thornton Frąckowiak jest jedną z najszybciej rozwijających się firm audytorsko-doradczych w Polsce. Od ponad siedemnastu lat pracujemy dla najbardziej wymagających klientów. Zatrudniamy obecnie 240 pracowników i posiadamy biura w pięciu miastach na terenie całego kraju. Nasi klienci to ponad 1000 podmiotów z kapitałem polskim i zagranicznym. W tym gronie jest kilkadziesiąt spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych oraz firm z listy 500 największych przedsiębiorstw w naszym kraju. Poniższy wykaz prezentuje kraje i terytoria, na których mają swoje placówki firmy należące do Grant Thornton International. październik 2010 r. Argentyna Armenia Australia Austria Bahamy Bahrajn Belgia Boliwia Botswana Brazylia Bułgaria Kambodża Kanada Kajmany Wyspy Normandzkie Chile Chiny Kolumbia Kostaryka Chorwacja Cypr Republika Czeska Dania Republika Dominikańska Egipt Finlandia Francja Gruzja Niemcy Gibraltar Grecja Gwatemala Gwinea Honduras Hongkong Węgry Islandia Indie Indonezja Irlandia Wyspa Man Izrael Włochy Jamajka Japonia Jordania Kenia Korea Południowa Kosowo Kuwejt Liban Luksemburg Macedonia Malezja www.gti.org © Grant Thornton Frąckowiak Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka komandytowa Podmiot uprawniony do badania sprawozdań finansowych nr 3654. pl. Wiosny Ludów 2 61-831 Poznań NIP: 778-14-76-013; REGON: 301591100; Sąd Rejonowy Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu VIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, KRS 369868 Grant Thornton Frąckowiak jest członkiem Grant Thornton International, Ltd. Malta Mauritius Meksyk Mołdawia Maroko Mozambik Namibia Holandia Nowa Zelandia Nikaragua Norwegia Oman Pakistan Panama Filipiny Polska Portugalia Portoryko Katar Rosja Arabia Saudyjska Serbia Singapur Republika Słowacka Słowenia Republika Południowej Afryki Hiszpania Szwecja Szwajcaria Tajwan Tajlandia Tunezja Turcja Uganda Ukraina Zjednoczone Emiraty Arabskie Wielka Brytania Stany Zjednoczone Urugwaj Wenezuela Wietnam Jemen Zambia
