Sytuacja gospodarcza w Egipcie /wg raportu Centralnego Banku

Sytuacja gospodarcza w Egipcie
/wg raportu Centralnego Banku Egiptu/1
W atmosferze ogromnych wydatków publicznych, blokowanych reform, słabego
wzrostu gospodarczego i mizernych wpływów walut zagranicznych Centralny Bank
Egiptu /CBE/ przedstawił Parlamentarnemu Komitetowi Finansowemu w lipcu 2016 r.
„Raport o stanie gospodarki Egiptu”. Sporządzona przez CBE po raz pierwszy w historii
kraju ocena stanu gospodarki Egiptu obejmuje okres od 2011 roku do końca trzeciego
kwartału roku finansowego 2015/16 i prognozuje ponury obraz przyszłości gospodarczej
kraju, jeśli rząd i CBE nie przeprowadzą efektywnej odbudowy finansów publicznych.
Prezentowana ocena opiera się na danych CBE, informacjach zarządu giełdy kairskiej
/EGX/, raportach międzynarodowych agencji oceny wiarygodności gospodarczej
Standard & Poor’s oraz Fitch.
Oceniany w komentarzach lokalnych ekonomistów jako katastroficzny raport
CBE poinformował, że od 2011 roku Egipt otrzymał ponad 29 mld dol. USA jako pomoc
finansową z krajów arabskich, zaś w końcu czerwca 2016 r. rezerwy zagraniczne CBE
wyniosły niewiele ponad 16 mld dol. USA w porównaniu do 36 mld dol. USA w grudniu
2010 r. Wydatki na import egipski wynosiły miesięcznie średnio 1 mld dol. USA i były
pokrywane z rezerw zagranicznych w okresie od 2011 r. do końca 2015 r. /we wrześniu
2015 r. wartość importu egipskich sektorów publicznego i prywatnego była rekordowo
wysoka wynosząc 1,76 mld dol. USA/. Potrzeby gospodarki Egiptu są pokrywane w
około 70% importem dla zaspokojenia oczekiwań konsumpcyjnych oraz produkcyjnych
rynku. Raport CBE podkreśla, że egipski import towarowy w roku finansowym 2014/15
miał wartość ponad 80 mld dol. USA, wyższą od wstępnie szacowanej przez CBE na
poziomie 60,8 mld dol. USA.
Wzrost wartości importu w Egipcie wystąpił równolegle do 9-cio miesięcznego
okresu spadku indeksu PMI /Purchasing Managers’ Index/2 - w czerwcu 2016 r. do 47,5 co oznacza import większości wyrobów gotowych sprzedawanych dla konsumentów
zamiast krajowego wsadu produkcyjnego. Spadkowej wartości PMI w Egipcie
towarzyszyło zmniejszenie wartości eksportu z blisko 27 mld dol. USA w roku
finansowym 2012/13 do 22 mld dol. USA w roku finansowym 2014/15. W okresie II
kwartału roku finansowego 2015/16 wartość eksportu towarowego Egiptu zmniejszyła się
do 4,4 mld dol. USA z blisko 6 mld dol. USA w roku poprzednim.
1
Report on Egypt’s Economic Status - CBE, July 2016; State of the Economy - Business Monthly, August 2016;
Emirates NBD Puchasing Managers’ Index – edition June 2016; PMI odzwierciedla aktywność produkcyjną w skali
gospodarki narodowej, a wartość indeksu PMI poniżej 50 świadczy o ograniczaniu działalności produkcyjnej;
2
1
W ocenie raportu CBE niekontrolowany wzrost importu i spadek eksportu
towarowego przyczynił się do wzrostu deficytu budżetowego do 280 mld EGP w roku
finansowym 2014/15 /36,6 mld dol. USA wg ówczesnego kursu wymiany 7,64 EGP/1 $
US/ w porównaniu do deficytu w budżecie państwa 255,8 mld EGP, tj. 35,8 mld dol.
USA wg kursu 7,13 EGP/1 $ US, w roku finansowym 2013/14. Deficyt budżetowy
Egiptu w okresie pierwszych 9-ciu miesięcy roku finansowego 2015/16 wzrósł do 14,5
mld dol. USA w porównaniu do 8,3 mld dol. USA w tym samym okresie roku 2014/15.
Czynnikiem powodującym wzrost deficytu budżetowego w Egipcie jest dramatyczny
spadek wpływów z turystyki przyjazdowej, będącej tradycyjnie jednym z trzech
głównych źródeł wpływów rezerw zagranicznych. W warunkach względnej stabilizacji po
5-letnim okresie politycznych zawirowań w Egipcie sektor turystyki został mocno
osłabiony w wyniku zamachu bombowego na samolot z rosyjskimi turystami po starcie z
lotniska w Sharm El Sheikh w październiku 2015 r. i w rezultacie tego zakazem lotów do
Egiptu wprowadzonym przez Rosję i Wlk. Brytanię – dwa największe rynki dla egipskiej
turystyki przyjazdowej. Wpływy z turystyki przyjazdowej w Egipcie w okresie
pierwszych 9 miesięcy roku finansowego 2015/16 w stosunku rocznym zmnieszyły się o
54%, zaś o 75% przyjazdy turystów. Zabiegi dyplomatyczne egipskiego Ministerstwa
Turystyki na rzecz zniesienia ostrzeżeń o wyjazdach do Egiptu mogą okazać się
nieskuteczne dla odbudowy funkcjonowania egipskiego sektora turystyki w świetle
katastrofy nad Morzem Śródziemnym lotu EgyptAir z Paryża do Kairu w maju 2016 r.
Jednocześnie wartość pieniężnych transferów zagranicznych, będących głównym
źródłem wpływów egipskich rezerw zagranicznych w 2015 r., zmniejszyła się w stosunku
rocznym o 12% w okresie pierwszych trzech kwartałów roku finansowego 2015/16.
Powodem tego spadku w ocenie raportu nie jest mniejsza wartość przekazów pieniężnych
Egipcjan pracujących za granicą, lecz przekazywanie pieniędzy w większości via rynek
równoległy dla ich kapitalizacji po wyższym, „czarnorynkowym” kursie wymiany.3
Raport CBE oskarżył media egipskie o przyczynianie się do kryzysu rezerw
zagranicznych poprzez propagowanie pogłosek zachęcających kantory wymiany do
gromadzenia dolarów w celu spekulacyjnym. Sektor bankowy pokrywa ogrom rządowych
zobowiązań wobec wierzycieli – wg raportu CBE deficyt budżetowy jest w 55%
finansowany przez egipskie banki komercyjne. Raport CBE ostrzega, że duża zależność
rządu egipskiego od sektora bankowego będzie skutkować efektem wypierania - mniejszy
wzrost stóp depozytowych przy bieżącym poziomie deficytu doprowadzi do znacznego
zmniejszenia tempa wzrostu kredytów, zaś mniejsza dostępność finansowania dla
prywatnego sektora będzie dodatkowo ograniczać gospodarkę.
Jednakże największą troską wg raportu CBE jest postępująca inflacja
powodowana źle zarządzaną dewaluacją EGP wobec dolara USA. Gubernator CBE
przyznał w lipcu br., że podtrzymywanie od 2011 r. wartości EGP było „śmiertelnym
błędem”, a upływający czas sprzyjał ukształtowaniu czarnego rynku walutowego
oferującego cenę dolara o ponad jedną trzecią większą od ceny oficjalnej. Mimo
stopniowej dewalucji EGP od początku 2015 r. CBE nie zdołał zlikwidować tej różnicy
kursów w warunkach jednocześnie rosnącej inflacji. Raport wskazał, że ceny
konsumenckie /bez produktów spożywczych/ wzrastały o 2% miesięcznie w I połowie
2016 r. w przeciwieństwie do 1% inflacji miesięcznej w I połowie 2015 r. Stopa wzrostu
3
aktualnie bankowy kurs wymiany w Egipcie wynosi 8,89 EGP/1 $ US, zaś na rynku równoległym cena dolara
wynosi 12 EGP do 13 EGP;
2
cen produktów spożywczych wyniosła 12% w I połowie 2016 r. w porównaniu do 6,24%
inflacji w tym samym okresie 2015 roku. W porównywanych okresach w latach 2016 i
2015 najwyższy wzrost cen konsumenckich w Egipcie odpowiednio dotyczył ryżu /47,5%
w porównaniu do 4,5%/, pszenicy /17,22% w porównaniu do 6,34%/, olejów jadalnych
/17,25% w porównaniu do 7,15%/, herbaty /27,42% w porównaniu do 1,64%/. W
czerwcu 2016 r. stopa inflacji wyniosła 14% na rynku Egiptu.
Egipt zabiega o zasilenie gospodarki w pożyczkę Międzynarodowego Funduszu
Walutowego o wartości 12 mld dol. USA rozłożonej na okres 3-letni. Wprawdzie MFW
przychylnie rozpatruje przyznanie pożyczki, niemniej wprowadzenie przez Egipt reform
/jak np. systemu VAT, restrukturyzacja subsydiów, zmniejszenie zależności gospodarki
od importu/, bardziej efektywna polityka monetarna CBE oraz korzystniejsze oceny
gospodarki egipskiej ze strony międzynarodowych agencji ratingowych będą decydować
o postępie w negocjacjach. Źródłem zasilenia gospodarki w waluty zagraniczne ma być
zaciągnięcie długu publicznego denominowanego w dolarach USA w formie emisji w II
połowie 2016 r. obligacji wartości 3 mld dol. USA /zadłużenie Egiptu z tego tytułu
wzrośnie do 10 mld dol. USA/.4 Rozwiązaniem służącym utrzymaniu dolarów na rynku
Egiptu są sugerowane przez CBE rygorystyczne wymogi importowe, np. zobowiązanie
importerów do posiadania depozytów bankowych o wartości w 100% pokrywającej
wartość importu jako warunek uruchomienia akredytywy /w przeciwieństwie do
dotychczas wymaganych 50% wartości importu/. Jednakże wprowadzenie takiego rygoru
powoduje wzrost ceny dolara na rynku równoległym wskutek zwiększonego
zapotrzebowania importerów na dolary. CBE, utrzymując od marca 2016 r. sztywny
bankowy kurs wymiany EGP, próbował wyelimininować równoległy rynek walutowy
zamykając kantory oferujące kurs wymiany wyższy od oficjalnego /zamknięte zostały 33
ze 115 zarejestrowanych kantorów wymiany/. Wobec nieefektywnej polityki monetarnej
CBE rozważanym rozwiązaniem dla trudnej sytuacji w gospodarce egipskiej mogłoby
być zrównanie bankowego i czarnorynkowego oraz uwolnienie kursu wymiany EGP.5
Sporządził:
Tomasz Przygoda
radca
WPHI w Kairze, sierpień 2016 r.
4
pakiet finansowy na rzecz stabilizacji gospodarczej Egiptu uwzględniać ma także pożyczkę Banku Światowego oraz
African Development Bank, a łączna jego wartość wynieść ma 21 mld dol. USA - Business Monthly, August 2016
5
wg informacji egipskiej prasy codziennej Daily News Egypt
3