NIEPOWODZENIA SZKOLNE, A MOTYWACJA DO NAUKI mgr

NIEPOWODZENIA SZKOLNE, A MOTYWACJA DO NAUKI
mgr Karolina Torebko
Dziecko jest chodzącym cudem, jedynym, wyjątkowym i niezastąpionym.
Phil Bosmans
Gdy człowiek staje się dorosły, staje się odpowiedzialny. Największą
odpowiedzialnością jaka może nas spotkać w życiu jest być odpowiedzialnym za drugiego
człowieka. Gdy stajemy się Rodzicami świat się zmienia, zazwyczaj towarzyszy temu
ogromna radość, ale czasem także strach, niepewność, obawa... Jednak gdy nasze dziecko z
dnia na dzień staje się większe, my stajemy się spokojniejsi, pewniejsi naszych czynów, a z
czasem wręcz stajemy się ekspertami od wychowywania.... niestety, gdy dziecko idzie do
szkoły czasem sytuacja nas przerasta. Pewne jest, że bycie rodzicem nie jest łatwe, a
wychowywanie dzieci jest procesem ciągłym, długotrwałym, pochłaniającym dużo czasu,
cierpliwości i wymagającym bardzo często nieprzeciętnej mądrości.
Jednak fakt, że jesteśmy rodzicami zobowiązuje...... np. do aktywnego uczestnictwa w
procesie edukacyjnym naszych dzieci.
Każdy z nas chciałby, aby jego dziecko było co najmniej dobrym uczniem, najlepiej
niesprawiającym problemów wychowawczych i chętnie chodzącym do szkoły. Rzeczywistość
wielokrotnie przedstawia się inaczej. Dlatego w swojej pracy poruszę problem niepowodzeń
szkolnych oraz sposobów motywowania dzieci do nauki.
Co to są niepowodzenia szkolne? Otóż jest to proces pojawienia się braków w
wymaganych przez szkołę wiadomościach i umiejętnościach uczniów oraz negatywnego
stosunku dzieci/młodzieży wobec tych wymagań. (Okoń) Inaczej można powiedzieć, że jest
to rozbieżność między wiadomościami, umiejętnościami i nawykami opanowanymi przez
uczniów a materiałem , jaki zgodnie z założeniami programowymi powinni poznać w zakresie
poszczególnych przedmiotów. O niepowodzeniach szkolnych mówi się, gdy z jednej strony
następuje wzrost braków w wiadomościach i umiejętnościach dziecka, a z drugiej - zmiana w
zachowaniu dziecka, czyli symptomy psychologiczne.
Niepowodzenia szkolne, jak już wspomniałam, są procesem, który obejmuje cztery
fazy: dwie pierwsze - ukryte, dwie kolejne - jawne.
Ukryte fazy niepowodzeń szkolnych:
1. braki w wiadomościach powodujące niezadowolenie ze szkoły i brak chęci do nauki
2. zaawansowane braki w wiadomościach (np. nieodrabianie pracy domowej, odpisywanie
jej)
Jawne fzy niepowodzeń szkolnych:
3. sporadyczne występowanie ocen niedostatecznych - pojawiają się pierwsze oficjalne
próby walki z niepowodzeniami; symptomy psychologiczne mają już charakter
neurotyczny; pozytywne - dziecko ujawnia na zewnątrz konflikty wewnętrzne, negatywne
- dziecko wycofuje się z aktywnego udziału w życiu klasy i zamyka się w sobie.
4. drugoroczność - zachwianie równowagi życiowej.
W literaturze znajdujemy trzy kompleksy niepowodzeń szkolnych:
1. przyczyny społeczno-ekonomiczne np. złe warunki materialne i mieszkaniowe, rozpad
struktury rodziny, niski poziom intelektualny i kulturalny rodziny, niewłaściwa postawa
rodziców wobec dziecka, brak zrozumienia i zaspokojenia potrzeb dziecka
2. przyczyny biopsychiczne np. zadatki wrodzone, warunki środowiskowe, temperament,
cechy charakteru, niesprawne lub wadliwe funkcjonowanie narządów zmysłu, niestałość
emocjonalna, zły stan zdrowia, zaburzenia procesów poznawczych
3. przyczyny pedagogiczne np. zbyt sztywny system nauczania utrudniający
indywidualizowanie pracy dydaktyczno - wychowawczej i uniemożliwiający w wielu
przypadkach łączenie nauki szkolnej z aktualnymi potrzebami dziecka
Aby nie miały miejsca przyczyny społeczno - ekonomiczne, a dziecko miało odpowiednie
warunki do rozwoju zakłada się, że niezbędne jest zapewnienie:
 odpowiedniej sytuacji materialnej rodziców
 właściwej atmosfery w domu, stwarzającej poczucie bezpieczeństwa dziecka
 pozytywnych wartości uznawanych w rodzinie
 zaspokojenia potrzeb dziecka
 stanu zdrowia dziecka i dbałość o jego prawidłowy rozwój fizyczny
 właściwego rozwoju motorycznego, umysłowego, emocjonalnego i społecznego
Do rodziców należy troska o tryb życia, organizację codziennych zajęć, dopilnowanie
przygotowania zadań domowych, rozwój i realizację zainteresowań zarówno przedmiotami,
jak i dziedzinami pozaszkolnymi.
Myślę, że warto zwrócić uwagę, że nieprzyjazna atmosfera, konflikty w rodzinie powodują,
że dziecko traci energię, zapał do nauki, niechętnie wykonuje polecenia, nie pracuje w szkolę
na miarę swoich możliwości, gdyż jego myśli, uwaga są skierowane na negatywne przeżycia,
których doświadcza w domu. Nie tylko jednak konflikty źle wpływają na funkcjonowanie
dziecka, podobne zagrożenie wywołuje życie w ciągłym pośpiechu, chaosie, nieporządku. To
wzbudza u dziecka poczucie zagrożenia, utratę zaufania, wywołuje poczucie bycia
niepotrzebnym, niekochanym, dziecku może wydawać się, że jest przeszkodą, ciężarem w
życiu swoich rodziców. Na skutek takich wydarzeń dzieci często tracą chęci do nauki (albo
nigdy ich nie nabywają).
Innym aspektem są biopsychiczne przyczyny niepowodzeń. Każde dziecko idąc da szkoły
niesie ze sobą pewien bagaż: wiedzy, doświadczeń, umiejętności. Jaki ten bagaż był zależy od
pewnych zadatków wrodzonych (np. anatomiczna struktura mózgu) oraz warunków
środowiskowych. Należy uświadomić sobie, że nie każde dziecko może na danym etapie
edukacji osiągnąć takie same wyniki, co więcej, każde dziecko poświęca na naukę w domu
inny czas oraz musi wkładać różną ilość starań.
Dzieci z nadpobudliwością psychoruchową stanowią grupę, która może być zagrożona
niepowodzeniami szkolnymi. Jest to związane głównie z:
 nadmierną potrzebą aktywności ruchowej (dziecko nie potrafi usiedzieć w ławce; wierci
się, kręci, bawi się przyborami szkolnymi)
 nieumiejętnością opanowania reakcji uczuciowych, szczególnie ich zewnętrznych
przejawów (dziecko płacze przy zetknięciu się z sytuacją trudną)
 nadpobudliwością emocjonalną (nadmierna drażliwość i wrażliwość, skłonność do
płaczu)
 przewaga przeżyć i reakcji negatywnych nad pozytywnymi - łatwość powstawania
przeżyć i reakcji o dużej sile
 słabym rozwojem uczuć społecznych i ogólnych uczuć wyższych
społecznych, patriotycznych) - egocentryzm
(moralnych,
Podsumowując podstawową przyczyną zaburzeń rozwoju emocjonalno - społecznego
są niedociągnięcia i braki środowiskowe. Rozpieszczania, niestawianie dziecku jasnych
wymagań, odpowiednich do jego możliwości, niewdrażanie go do samodzielności, spełnianie
jego zachcianek, brak konsekwencji to typowe "ciepłe" błędy wychowawcze
nadopiekuńczych rodziców, zwłaszcza matek.
Gdy mamy już do czynienia z niepowodzeniami szkolnymi warto zastanowić się jak
możemy mimo wszystko zmotywować dziecko do nauki, choć wielokrotnie motywowanie
jest potrzebne również uczniom, którzy z tymi trudnościami się nie spotykają.
Często słyszy się o metodach (o ile możemy je tak nazwać), które niejednokrotnie
słyszeliśmy my sami, tj. moralizowanie („Ja w twoim wieku…”), straszenie („Do niczego w
życiu nie dojdziesz”), obiecywanie drogich prezentów. Jak się okazuje, nie jest to droga do
osiągnięcia celu. Co w takim razie powinien zrobić rodzic, aby zmotywować dziecko do
nauki? Wymienię kilka sposobów, które nie są bardzo trudne do realizacji, a mogą przynieść
efekty przez nas oczekiwane.
1. Doceniania najmniejszych starań i osiągnięć dziecka. Ważne jest, aby nie stawiać zbyt
wysokich wymagań. Wtedy mały człowiek ma szansę poczuć satysfakcję z nauki,
może nawet odnieść sukces, a do tego poprawią się jeszcze relacje rodzic – dziecko.
2. Pomaganie dziecku zorganizować czas do nauki. Bardzo często dzieci zostawiają coś
na ostatnią chwilę, a gdy poczują, że mają zbyt mało czasu, zniechęcają się, a nawet
poddają. Rodzice mogą pomóc rozplanować czas np. nauki do sprawdzianu, wskazać,
że przez jeden wieczór dziecko nie jest w stanie powtórzyć materiału.
3. Systematyczna praca. Bardzo często rodzice pytają, czy masz coś zadane? Nie można
chodzić do szkoły i nie mieć z czego pouczyć się w domu. Nawet jeśli nie ma pracy
pisemnej, warto przypilnować, aby dziecko utrwaliło wiadomości omawiane w szkole,
to ułatwi naukę np. do sprawdzianu jak również pomału wdroży dziecko do poczucia
obowiązku za siebie i swoją naukę.
4. Zapoznanie dzieci z technikami ułatwiającymi zapamiętywanie. Dziecko w młodszym
wieku szkolnym nie potrafi samo ułatwić sobie nauki. Należy pokazać jak można
pogrupować materiał do przyswojenia, jak oznaczyć notatki kolorami czy narysować
wykres, który będzie łatwiejszy do zapamiętania.
5. Pokazanie dziecku po co się uczy, jakie korzyści będzie miał z posiadanej wiedzy.
Warto nawiązywać do praktycznego zastosowaniu tego, czego dziecko uczy się w
szkole.
6. Rozwijanie zainteresowań dziecka. Jest to dobry fundament do tego, aby dziecko
miało swój ulubiony przedmiot, który będzie powodował, że chętnie chodzi do szkoły.
7. Nie wyręczanie dziecka przy odrabianiu lekcji. Rodzic ma służyć pomocą, która ma
polegać na wskazywaniu drogi do rozwiązania problemu, a nie na podawaniu
gotowego rozwiązania. W ten sposób zachęcamy dziecko do samodzielności, uczymy
sposobów poszukiwania potrzebnych nam informacji.
8. Nie porównywanie dziecka do rodzeństwa czy rówieśników. Pamiętajmy, że każde
dziecko jest inne, różni się doświadczeniami, temperamentem, cechami charakteru.
Niemożliwe jest, aby rodzeństwo postępowało w ten sam sposób czy uczyło się tak
samo. Co więcej porównując do kogoś próbujemy zabić w dziecku jego
indywidualność, autentyczność, niepowtarzalność.
9. Pomaganie dziecku w przeżywaniu ich sukcesów i porażek. Warto jest uczyć dziecko
nazywać emocje i we właściwy (społecznie przyjęty) sposób wyrażać je na zewnątrz.
10. Częściej chwalić niż krytykować. To pozwoli dziecku uwierzyć we własne siły,
zachęci do dalszych starań, pokaże, jak ważne jest w oczach swoich rodziców.
11. Stworzenie dobrej atmosfery podczas nauki. Gdy panuje chaos, brak organizacji,
pośpiech, niepewność, dziecko nie czuje się bezpiecznie – nauka będzie przykrym
obowiązkiem, albo wręcz nie będzie miała miejsca.
Na brak motywacji wpływa:
 Obrażanie
 Poniżanie
 Zła organizacja lekcji, czasu odrabiania pracy domowej
 Brak pochwał
 Ośmieszanie
Kilka wskazówek dla rodziców, którzy chcą motywować swoje dzieci do nauki.
1. Od najmłodszych lat rozwijaj naturalną ciekawość dziecka, wzbudzaj jego motywację
do poznawania nowych rzeczy, do nauki.
2. Dawaj dziecku do zrozumienia, że nauka jest ważna – nie mów, że to strata czasu, nie
zwalniaj z udziału w lekcjach z błahych powodów.
3. Wykazuj zainteresowanie karierą szkolną dziecka i wspieraj je w niej.
4. Wspieraj dziecko w każdej sytuacji, mów mu, że wierzysz w niego, że sobie poradzi.
5. Bądź konsekwentny i stanowczy. Dzieci potrzebują jasnych granic. To daje im
poczucie stabilizacji i bezpieczeństwa.
6. Pamiętaj, że dzieci uczą się tego, czego doświadczają:
 Zachęcane – uczą się wiary w siebie
 Otoczone miłością, wyrozumiałością – uczą się cierpliwości
 Chwalone – wdzięczności
 Akceptowane – uczą się miłości do siebie i innych
 Uznane – uczą się mieć cel
Bibliografia:
1. E. M. Skorek “Terapia pedagogiczna. Zaburzenia rozwoju psychoruchowego dzieci”
2010 r.
2. P. Zimbardo, R. Johnson, V. McCann “Psychologia. Kluczowe koncepcje” część II
2010 r.
3. red. B. Harwas-Napierała, J. Trempała “Psychologia okresów życia człowieka” część
II 2011 r.
4. W. Herzog “Pedagogiki a psychologia” 2006 r.
5. W. Okoń “Nowy słownik pedagogiczny” 1996 r.
6. A .I R. Reber “Słownik psychologii”2008 r.
7. H. R. Schaffer “Psychologia dziecka”
8. R. J. MacKenzie “Kiedy pozwolić? Kiedy zabronić? 2011
9. Frances L. II g Louise Bates Ames Sidney M. Baker “Rozwój psychiczny dziecka od 0
do 10 lat” 2010 r.