czytaj pełny tekst - Muzeum Ziemi Wieluńskiej

Królowie, rycerze i salwy z piszczeli w Noc Muzeów
Na trzy dni przed Międzynarodowym Dniem Muzealnika w sobotę 15 maja 2010 r.
Muzeum Ziemi Wieluńskiej zaprosiło mieszkańców Wielunia i okolic na wielogodzinną imprezę
pn. Noc Muzeów. Uroczysta inauguracja „Nocy” nastąpiła podczas otwarcie wystawy pt. Poczet
władców Polski z udziałem Zbigniewa Kazimierza Witka – Prezesa Towarzystwa Przyjaciół Sztuk
Pięknych w Krakowie, przedstawicieli władz samorządowych i licznie zgromadzonej
publiczności.
Ekspozycja Poczet władców Polski to 40 portretów olejnych po raz pierwszy
prezentowanych poza stałym miejscem ekspozycji czyli Dworkiem Jana Matejki w Krzesławicach.
Oryginalne portrety historycznych władców wzorowane są na rysunkach wykonanych w latach
1890–1892 przez Jana Matejkę. Na zamówienie Maurycego Perlesa księgarza i wydawcy
wiedeńskiego Jan Matejko wykonał 44 portrety ołówkiem. Ukazały się one za Ŝycia autora w
formie albumu składającego się z oddzielnych plansz. Rysunki opatrzono komentarzem
opracowanym przez wybitnych historyków krakowskich – Stanisława Smolkę i Augusta
Sokołowskiego. Artysta nie zastrzegł w umowie z wydawcą prawa własności rysunków i dlatego
po śmierci mistrza Poczet…, kolorowany przez innych malarzy, wydawano w ogromnych
nakładach. Dopiero w 1916 r. kolekcjoner Bolesław Orzechowicz wykupił Poczet…, który
najpierw wzbogacił miejskie zbiory sztuki we Lwowie, a po II wojnie światowej trafił do Muzeum
Narodowego we Wrocławiu.
Prezentowaną w naszym muzeum kolekcję portretów olejnych wykonali po śmierci J.
Matejki jego uczniowie – Leonard Stroynowski i Zygmunt Papieski. Wizerunki władców polskich
rozpoczyna pierwszy historycznie udokumentowany Mieszko I, a kończy ostatni król – Stanisław
August Poniatowski. Na ekspozycji ze względów dydaktycznych przyjęto układ chronologiczny i
dynastyczny.
Warto wspomnieć, Ŝe portrety te stały się wzorem do popularnego pocztu królów, który
wydała firma Juliusza i Henryka Fristów oraz Hermana Freudenheima w Krakowie. W
późniejszym okresie wielokrotnie reprodukowali go róŜni wydawcy, w tym krakowski „Dziennik
Polski”. Od 15 września 1965 r. kolekcja jest własnością Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych
w Krakowie.
Wystawę uzupełniają wizerunki władców polskich upamiętnione we współczesnej
filatelistyce i numizmatyce. Z bogatej kolekcji Henryka Hernanta prezentujemy portrety królów na
znaczkach pocztowych, kartach i kopertach pierwszego dnia obiegu. Ponadto z własnych zbiorów
numizmatycznych udostępniamy zwiedzającym monety historyczne i współczesne oraz medale z
wizerunkami polskich władców.
Władysław Jagiełło w numizmatyce to druga ekspozycja, której inauguracja nastąpiła w
Noc Muzeów. Ze zbiorów Prezesa Wieluńskiego Towarzystwa Numizmatycznego – Andrzeja
Musiała, zorganizowano interesującą i „przykuwającą oko” wystawę.
Unikatowa kolekcja zawiera 180 eksponatów ukazujących ten waŜny element polityki
monetarnej Jagiełły, który dotyczył bicia przez tego władcę monet półgroszowych. Na wystawie
moŜna obejrzeć zróŜnicowanie półgroszy ze względu na gramaturę, mennicę oraz osobę jej
zarządcy. Wyjątkowo cennym eksponatem jest tzw. półgrosz typu „D”. Jest on monetą niezwykle
rzadką w świecie kolekcjonerskim, wokół której toczą się Ŝywe dyskusje. Warte odnotowania są
równieŜ dwa przykłady tzw. kontrmarek, czyli w tym przypadku półgroszy, które wprowadzono
do obiegu w miastach niemieckich. O tych zagadnieniach w czasie swej prelekcji otwierającej
wystawę mówił dr Zbigniew Szczerbik z Muzeum w Praszce.
Uzupełnieniem wystawy numizmatycznej jest kolekcja falerystyczna prezentująca
wartościowy zbiór medali z wizerunkami władców Polski, emitowany przez ponad 20 lat oraz
pamiątkowe medale związane z osobą Władysława Jagiełły.
Program Nocy Muzeów przewidywał zajęcia warsztatowe dla dzieci i młodzieŜy pod
nazwą „U pradziejowego jubilera”. Prowadzący zajęcia archeolog demonstrował sposoby
wykonywania ozdób z miedzianego drutu i kolorowych koralików. KaŜdy zainteresowany mógł
wykonać własnoręcznie na przykład zawieszkę binoklowatą, wisiorek opasany czy bransoletę.
Gotowe ozdoby stanowiły pamiątki chętnie noszone przez uczestników zajęć.
Na ekspozycji etnograficznej przygotowano zajęcia plastyczne dla dzieci. Najmłodsi
zwiedzający mogli wykazać się zdolnościami manualnymi tworząc średniowieczną zagrodę dla
zwierząt. Uczestnicy zajęć do dyspozycji mieli kolorowy papier, kredki, plastelinę i zwierzęta
domowe z tworzywa sztucznego. Niesamowita fantazja i umiejętności dzieci pozwoliły na
stworzenie pięknych prac. Część młodych artystów wykorzystywała modele zwierząt i na ich
podstawie tworzyła własne z plasteliny.
Dla starszych dzieci przygotowano niepowtarzalne, duŜe puzzle prezentujące obraz Jana
Matejki Bitwa pod Grunwaldem. Okazało się, Ŝe ułoŜenie ponad stu elementów w całość wcale nie
było takie łatwe i dzieci do pomocy angaŜowały swoich rodziców.
Zwiedzający stałą ekspozycję etnograficzną śycie codzienne wsi wieluńskiej na początku
XX wieku mogli dowiedzieć się o wykorzystaniu ówczesnych narzędzi rolniczych i domowych
oraz o panujących zwyczajach i modzie sprzed stu lat.
Przed wejściem do budynku muzeum znajdowało się stoisko bicia repliki średniowiecznego
denara wieluńskiego. Denar ten był monetą wybijaną przez księcia Władysława Opolczyka w II
połowie XIV wieku. Między innymi w ten sposób władca podkreślał swoje prawa do władania
ziemią wieluńską.
W zbiorach biblioteki muzealnej znajduje się wiele interesujących publikacji. W tym
wydawnictwa dotyczące historycznej ziemi wieluńskiej. Na uwagę zasługują równieŜ starodruki,
które udostępniliśmy zwiedzającym podczas Nocy Muzeów. Wśród nich jest kilka cennych i
unikatowych pozycji, m.in. Constytucye Statuta y Przywileie Koronne y W. X. Lit. od Roku
pańskiego 1550 r. aŜ do Roku 1726 wydane w Mokrsku koło Wielunia w 1732 r. Stanisław
KoŜuchowskiego, cześnik ziemi wieluńskiej, właściciel Mokrska otrzymał od króla Polski
Augusta II przywilej na 20 lat wyłącznego druku zbioru konstytucji i w tym celu załoŜył
drukarnię.
Następną interesującą pozycją, związaną z naszym regionem jest Suplika wyniesiona za
Bogiem do grzesznika. Mała ksiąŜeczka wydana drukiem w 1687 r., jest poświęcona Maciejowi
(Mateuszowi) Trzebickiemu, wojskiemu wieluńskiemu, który piastował swój urząd w latach
1676–1722.
Niewątpliwie najwaŜniejszym zabytkiem wśród starodruków znajdujących się w
muzealnych zbiorach jest kalwińska Biblia Brzeska zwana równieŜ Radziwiłłowską. Wydana w
Brześciu Litewskim w 1563 r. przez Mikołaja Radziwiłła zwanego Czarnym, w nakładzie ok. 500
egzemplarzy. Syn fundatora Biblii Brzeskiej, konwertowany przez jezuitów na katolicyzm,
Mikołaj Krzysztof Radziwiłł (Sierotka), jako pokutę za „grzechy ojca-heretyka” postanowił
wykupić i zniszczyć wszystkie egzemplarze tej Biblii. Ocalało zaledwie ponad 20 sztuk. Jeden
egzemplarz znajduje się w wieluńskim Muzeum.
Tematem przewodnim sesji popularnonaukowej, na którą złoŜyły się wystąpienia
pracowników naukowych z Uniwersytetu Łódzkiego, była 600. Rocznica bitwy pod Grunwaldem
(1410–2010). Otwarcia obrad dokonał Mieczysław Majcher – Burmistrz Wielunia. Po czym
licznie zgromadzona publiczność wysłuchała 3 referatów:
- Kampania grunwaldzka 1410 roku
Prof. zw. dr hab. Jan Szymczak
- Bitwa pod Grunwaldem 15 VII 1410 roku
dr Tadeusz Grabarczyk
- Udział rycerstwa ziemi wieluńskiej w Wielkiej Wojnie (1409–1411)
prof. dr hab. Tadeusz Nowak
Sesję prowadziła prof. dr hab. Alicja Szymczakowa.
W programie Nocy Muzeów 2010 nie zabrakło występów plenerowych przygotowanych
przez nauczycieli, dzieci i młodzieŜ. Tym razem uczniowie z Zespołu Szkół Samorządowych im.
króla Władysława Jagiełły w Dzietrznikach przedstawili widowisko pn. Powrót króla Władysława
Jagiełły spod Grunwaldu. Barwne stroje, dbałość o rekwizyty i scenografię, a takŜe dynamicznie i
z pasją zagrana opowieść o zwycięstwie grunwaldzkim była nagrodzona gromkimi brawami.
Przez cały czas trwania Nocy Muzeów ogromną wiedzę o średniowiecznym uzbrojeniu i
sztukach walki prezentowała 10-osobowa grupa (z Łodzi i Wrocławia) z Towarzystwa Historii
Doświadczalnej DAGOME. Niezwykłe umiejętności w posługiwaniu się bronią białą, w tym
mieczami, włóczniami i sztyletami niewątpliwie wywarło wraŜenie. Strzały z replik piszczeli
(średniowiecznej broni palnej) obwieściły o godz. 2400 zakończenie Nocy Muzeów 2010.
Imponująca frekwencja świadczy o potrzebie organizowania takich imprez i upowaŜnia nas do
zaproszenia mieszkańców naszego miasta i okolic na Noc Muzeów za rok.
Informację przygotowali:
Kinga Dohren, Marek Gogola, Waldemar Golec, Jan KsiąŜek, Barbara Mrugała,
Tomasz Spychała
Zdjęcia: Mirosław Grabczak, Marek Gogola