FLORIAN CELIŃSKI – ZNAWCA SZATY ROŒLINNEJ
Transkrypt
FLORIAN CELIŃSKI – ZNAWCA SZATY ROŒLINNEJ
PRZYRODNICY FLORIAN CELIÑSKI – ZNAWCA SZATY ROŒLINNEJ Stanis³aw Wika (Uniwersytet Œl¹ski, Katowice) W dniu 1 lipca 2001 r. odszed³ na zawsze Nasz Nauczyciel, d³ugoletni Kierownik Katedry Geobotaniki i Ochrony Przyrody Uniwersytetu Œl¹skiego w Katowicach, Prof. dr hab. Florian Celiñski. By³ to wybitny geobotanik, œwietny znawca szaty roœlinnej, emerytowany profesor zwyczajny, wspó³organizator Ogrodu Botanicznego i Zak³adu Ekologii w Uniwersytecie A. Mickiewicza w Poznaniu, a tak¿e jeden z pierwszych organizatorów Wydzia³u Biologii i Ochrony Œrodowiska UŒ. Zmar³ w Warszawie w wieku 76 lat. Pochowany zosta³ na cmentarzu przy ulicy Lipowej w Lublinie. Jego pracowite ¿ycie nie by³o us³ane ró¿ami. Jak napisa³ nie¿yj¹cy ju¿ prof. dr hab. Teofil Wojterski, nale¿a³ On „do pokolenia, które przez ostatni¹ wojnê na 6 lat wyrwane zosta³o z murów gimnazjalnych czy licealnych i po jej zakoñczeniu œwiadomie i z wielkim zaanga¿owaniem podjê³o przerwan¹ naukê i rozpoczê³o studia, uzyskuj¹c bardzo dobre wyniki”. W ciê¿kich czasach powojennych, z m³odzieñczym zapa³em podj¹³ siê trudu zorganizowania od podstaw warsztatu pracy na UAM w Poznaniu, a kiedy przyjecha³ na Œl¹sk, do Katowic, ju¿ w wieku dojrza³ym dzie³o swe rozpocz¹³ od nowa, nie zwa¿aj¹c na warunki, w jakich przysz³o mu pracowaæ. W ka¿dym miejscu, w którym przebywa³ i pracowa³ pozostawi³ po sobie trwa³y œlad swej pozytywnej dzia³alnoœci. Urodzi³ siê w rodzinie ch³opskiej 28 lipca 1924 roku w Osolinkach, pow. Bia³a Podlaska, województwo lubelskie. Ukoñczy³ Liceum Pedagogiczne w Leœnej Podlaskiej w 1946 r. Studia wy¿sze w zakresie leœnictwa i jednoczeœnie w zakresie botaniki odby³ w latach 1946-1951 na Wydzia³ach Leœnym oraz Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Poznañskiego (przemianowanego nastêpnie na Uniwersytet im. A. Mickiewicza) w Poznaniu, uzyskuj¹c w 1951 roku dyplom magistra nauk agrotechnicznych i in¿yniera leœnictwa oraz w 1952 roku – magistra filozofii w zakresie botaniki na podstawie z³o¿onych egzaminów i przed³o¿onych prac magisterskich. W roku 1958 uzyska³ stopieñ naukowy doktora nauk przyrodniczych na podstawie rozprawy pt. „Zespo³y roœlinne leœno-stepowego rezerwatu w Bielinku nad Odr¹”, wykonanej pod kierunkiem s³ynnego geobotanika prof. dr. Zygmunta Czubiñskiego na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi UAM w Poznaniu. Habilitowa³ siê w 1963 roku na tym samym wydziale w oparciu o pracê „Zespo³y leœne Puszczy Bukowej pod Szczecinem”. Tytu³ profesora nadzwyczajnego uzyska³ w 1975 roku, a zwyczajnego w roku 1983. W pracy zawodowej przeszed³ wszystkie etapy kariery pracownika naukowego. Rozpocz¹³ j¹ w roku 1950, pocz¹tkowo w charakterze wolontariusza, nastêpnie jako zastêpca asystenta, a w latach 1952-1954 r. jako m³odszy asys- 14 PRZYRODA GÓRNEGO ŒL¥SKA N r 2 6 / 2 0 0 1 PROFESOR DR HAB. FLORIAN CELIÑSKI (1924-2001) Ze zbiorów Katedry Geobotaniki i Ochrony Przyrody UŒ tent Ogrodu Botanicznego UAM w Poznaniu. W paŸdzierniku 1954 r. przeszed³ na aspiranturê w Katedrze Systematyki i Geografii Roœlin UAM, po jej ukoñczeniu zosta³ starszym asystentem, a nastêpnie, po uzyskaniu stopnia doktora, otrzyma³ etat adiunkta. W roku 1963 mianowany zosta³ docentem etatowym w Katedrze Systematyki i Geografii Roœlin, organizuj¹c w niej najpierw Pracowniê Ekologii Roœlin i nastêpnie Zak³ad Ekologii Roœlin, którego by³ kierownikiem. W dniu 1.10.1968 roku przeniesiony zosta³ s³u¿bowo do Instytutu Biologii Uniwersytetu Œl¹skiego w Katowicach, gdzie zorganizowa³ Zak³ad Botaniki, kieruj¹c nim do chwili utworzenia Wydzia³u Biologii i Ochrony Œrodowiska. W roku akademickim 1972/1973 poprzedzaj¹cym utworzenie Wydzia³u Biologii i Ochrony Œrodowiska, pe³ni³ funkcjê zastêpcy dyrektora Instytutu Biologii, a nastêpnie dyrektora Instytutu Botaniki i kierownika Zak³adu Systematyki i Geografii Roœlin. Po reorganizacji zak³adu zosta³ kierownikiem Katedry Geobotaniki i Ochrony Przyrody i stanowisko to piastwa³ a¿ do czasu przejœcia w stan spoczynku, tj. do 1994 roku. Prof. dr hab. Florian Celiñski posiada w swoim opublikowanym dorobku ponad 150 pozycji. S¹ to prace o charakterze monografii, studiów i rozpraw, pozycje ksi¹¿kowe (rozdzia³y w podrêcznikach i ksi¹¿ki popularyzuj¹ce wiedzê przyrodnicz¹), mapy roœlinnoœci – wykonane w technice czarno-bia³ej lub wielobarwnej, artyku³y i komunikaty naukowe. Wykona³ te¿ te¿ szereg opracowañ o charakterze naukowym, dot¹d nieopublikowanych (ekspertyzy, prace rozwojowe wykonane na zlecenie jednostek gospodarki uspo³ecznionej dla potrzeb regionu). Problematyka badawcza Profesora Celiñskiego zasadniczo dotyczy³a: geobotaniki, ochrony przyrody, florystyki, przy po³o¿eniu g³ównego nacisku na zagadnienia synekologii. W tej dziedzinie Prof. dr hab. Florian Celiñski mia³ wybitne osi¹gniêcia. Obdarzony du¿ym „zmys³em fitosocjologicznym” potrafi³ bardzo trafnie opisywaæ nowe zespo³y, a tak¿e jednostki ni¿szej rangi, zarówno wœród roœlinnoœci leœnej, murawowej, jak i ³¹kowej, zwracaj¹c uwagê na zjawiska ekologiczne, takie jak: wp³yw ekspozycji zbocza na kszta³towanie siê siedlisk, rolê wiatru, znaczenie po¿aru, skutki wypasu, negatywnego oddzia³ywania cz³owieka. Pan Profesor potrafi³ wokó³ siebie skupiæ m³odszych pracowników i inspirowaæ ich do wysi³ku, ukazuj¹c im nie tylko aktualne problemy, ale próbuj¹c wraz z nimi rozwi¹zywaæ skomplikowane, czêsto prawie niemo¿liwe do rozwi¹zania, zadania badawcze. Obok kierunku analitycznego, który w pracach Profesora Celiñskiego przewa¿a³, dokona³ wielu podsumowañ i opracowa³ cenne syntezy, jak np. ciep³e d¹browy w Europie i na ich tle d¹browê w rezerwacie leœno-stepowym w Bielinku nad Odr¹, lasy bukowe, zespo³y halofilne. Jego prace maj¹ charakter nie tylko teoretyczny, ale w wielu przypadkach podnosz¹ problematykê praktyczn¹ z dziedziny leœnictwa i ochrony œrodowiska. Swymi badaniami obj¹³ nie tylko obszar pó³nocno-zachodniej Polski (Pomorza, Wielkopolski, Ziemi Lubuskiej) lecz tak¿e Podlasia, Górnego Œl¹ska, Pogórza Sudeckiego i Pasma Babiej Góry. Wiele z Jego prac doczeka³o siê licznych, bardzo pozytywnych recenzji, a szereg z nich nadal jest cytowanych w publikacjach krajowych i zagranicznych, nie trac¹c – pomimo up³ywu lat – niczego ze swej aktualnoœci. Pracuj¹c w wielu zespo³ach badawczych (w których najczêœciej by³ kierownikiem), z³o¿onych ze specjalistów ró¿nych profesji, wywodz¹cych siê z ró¿nych oœrodków naukowych, a tak¿e piastuj¹c coraz to nowe stanowiska uniwersyteckie, Profesor Celiñski zdoby³ du¿e doœwiadczenie w organizowaniu badañ interdyscyplinarnych. Stara³ siê jak najczêœciej wyje¿d¿aæ za granicê, chocia¿ w czasach, w których ¿y³, nie by³o to spraw¹ ³atw¹. Przebywa³ w: Czechos³owacji (1956), Niemieckiej Republice Demokratycznej (1957), Jugos³awii (1957), Zwi¹zku Radzieckim (1974), Stanach Zjednoczonych i Kanadzie (1976). Odby³ 7miesiêczny sta¿ naukowy we Francji (1967) u prof. J. Braun-Blanqueta w zakresie kartografii roœlinnoœci i 3 miesiêczny sta¿ w RFN (1977) u prof. R. Tüxena. Bra³ czynny udzia³ w corocznych sympozjach naukowych organizowanych przez Miêdzynarodowe Towarzystwo Fitosocjologiczne, referuj¹c tam wyniki swoich prac badawczych i przewodnicz¹c sesjom naukowym. Szczególnie bliskie by³y Mu kontakty z prof. J. Géhu, u którego przebywa³ czêsto w Lille, Baileul, Pary¿u. Profesor Celiñski utrzymywa³ kontakty z wieloma specjalistami w Europie Zachodniej i Wschodniej, z któ© Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Œl¹ska PRZYRODNICY rymi wymienia³ nie tylko publikacje, lecz tak¿e swoje doœwiadczenia metodyczne. Jako dydaktyk by³ bardzo ceniony przez studentów. Jego wyk³ady, szczególnie prowadzone w terenie, cieszy³y siê du¿ym zainteresowaniem. Profesor lubi³ studentów, s³u¿y³ im zawsze rad¹ i pomoc¹. W terenie potrafi³ ich zafascynowaæ bogactwem przyrody i jej piêknem. Pod Jego kierunkiem powsta³o 160 prac magisterskich i 8 prac doktorskich, spoœród których czêœæ zosta³a opublikowana w ca³oœci lub przynajmniej w formie streszczenia. Wykszta³ci³ 5 pracowników samodzielnych, a bezpoœrednio pod Jego opiek¹ 3 uczniów wykona³o prace habilitacyjne. Wyrazem zaufania ze strony innych oœrodków naukowych dla osoby Profesora Celiñskiego by³ fakt powo³ywania Go na recenzenta licznych prac doktorskich, rozpraw habilitacyjnych oraz dorobku nauko- © Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Œl¹ska wego do wniosków o tytu³ profesora. Mia³o to miejsce w ró¿nych uczelniach typu uniwersyteckiego (w Krakowie, Poznaniu, Wroc³awiu), jak i w akademiach rolniczych (w Lublinie i Poznaniu). Dzia³alnoœæ Profesora nie ogranicza³a siê jedynie do uczelni, w której pracowa³. Udziela³ siê On w licznych instytucjach spo³ecznych i naukowych. By³ cz³onkiem Zespo³u Man and Biosphere, Societas Scientis Favendis Silesiae Superioris, Miêdzynarodowego Towarzystwa Fitosocjologicznego, a tak¿e czynnym cz³onkiem ko³a œrodowiskowego pracowników naukowych Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, Komitetu Botanicznego PAN, Pañstwowej Rady Ochrony Przyrody, Rady Naukowej Urzêdu Wojewódzkiego w Katowicach, Rady Naukowej Zak³adu Ochrony Œrodowiska Regionów Przemys³owych PAN, Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Przyrody w Kato- wicach, Opolskiego i Poznañskiego Towarzystwa Przyjació³ Nauk oraz wielu innych. Za swoj¹ pracê Prof. dr hab. Florian Celiñski by³ wielokrotnie wyró¿niany i nagradzany, m.in. w roku akademickim 1971/72 przyznana Mu zosta³a nagroda Ministra Nauki, Szkolnictwa Wy¿szego i Techniki za dzia³alnoœæ naukowo-dydaktyczn¹ i organizacyjn¹. Za osi¹gniêcia w pracy naukowej i dydaktycznej zosta³ odznaczony w roku 1973 Z³otym Krzy¿em Zas³ugi, a w 1977 Krzy¿em Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, a niedawno (1980) Medalem Zwyciêstwa i Wolnoœci. Z ¿alem ¿egnamy Naszego Nauczyciela, zafascynowanego i utalentowanego badacza terenowego, wybitnego fitosocjologa oraz œwietnego organizatora. Zostaje po Nim trwa³y dorobek naukowy, a tak¿e pasja badawcza, jak¹ nam przekaza³. PRZYRODA GÓRNEGO ŒL¥SKA N r 2 6 / 2 0 0 1 15