studium pomocy psychologicznej i interwencji kryzysowej 2

STUDIUM POMOCY
PSYCHOLOGICZNEJ I
INTERWENCJI KRYZYSOWEJ 2
EDYCJA II
Materiały do warsztatu
Sesja I
2015-4-26
MOTYWACJA KLIENTA DO KORZYSTANIA Z POMOCY.
Kontrakt w sytuacji poradnictwa – pięć kroków Enrighta
1. Klient powinien uznać, że poszukiwanie pomocy i gotowość skorzystania z niej jest jego
świadomym wyborem.
2. Doradca powinien pomóc klientowi określić jego rzeczywisty problem – uzgodnić z klientem
cel i istotę pomagania.
3. Ustalić, czy problem jest możliwy do rozwiązania przez klienta.
4. Sprawdzić, czy klient jego gotowy na pracę z tym konkretnym doradcą.
5. Sprawdzić, czy istnieją konkurencyjne motywy, które podtrzymują problem i powstrzymują
przed dokonywaniem zmiany.
Sposoby słuchania wg Johna Enrighta:
Podstawowy – doradca skupia uwagę na rozmówcy, powstrzymuje się od reakcji werbalnych i
niewerbalnych,
Zaangażowania – uwaga doradcy skierowana jest na siebie samego, obserwuje on swoje wewnętrzne
reakcje na komunikaty pochodzące od klienta i informuje klienta o swoich reakcjach,
Nowości – doradca zachęca klienta do modyfikowania swojego sposobu wypowiedzi, wprowadzania
nowych sformułowań w miejsce starych, często stosowanych, czy powielanych,
Odzwierciedlania – doradca odzwierciedla – powtarza lub parafrazuje słowa klienta, by ten mógł je
usłyszeć z drugiej strony,
Uświadamiania – doradca kieruje uwagę klienta na jego sposób zachowania, gdy jego komunikaty są
niespójne lub pojawia się rozbieżność komunikacji werbalnej i pozawerbalnej; zwraca mu na to
uwagę, uświadamia zadając mu pytania o jego zachowania,
Odpowiedzialności – doradca koncentruje uwagę na wypowiedziach klienta związanych z jego
aktywnością i odpowiedzialnością, podkreśla w ten sposób sprawczość klienta,
Odsłaniania siebie – doradca ujawnia osobiste treści dotyczące rozwiązań jego problemów
podobnych do problemów klienta oraz ujawnia uczucia pojawiające się tu i teraz,
Słuchanie założeń egzystencjalnych – doradca koncentruje uwagę klienta na ukrytych założeniach
będących u podstaw jego sposobu funkcjonowania, ujawnia jego przekonania egzystencjalne,
Przewartościowania – nadawanie pozytywnych konotacji, poszerzanie perspektywy, zmiana
perspektywy.
Czynniki, które mogą przyczyniać się do rezygnacji z korzystania z pomocy przez klienta:
 Mało intensywny proces pomagania, wolne tempo zmian, które gasi nadzieje klienta na
poprawę sytuacji,
 Zbyt intensywny przebieg procesu pomagania – przeciążenie klienta,
 Brak zaufania do doradcy i słaba wiara w jego kompetencje, umiejętności i skuteczną pomoc z
jego strony,
 Duża rozbieżność pomiędzy oczekiwaniami klienta a możliwościami doradcy,
 Znaczące różnice postaw i systemów wartości klienta i doradcy,
 Zaprzeczanie uczuciom,
 Oczekiwanie doradcy, że praca zostanie zakończona
Fazy dokonywania zmian:
1. Zaprzeczanie – zaprzeczanie zmianie, niewiara, ze zmiana może nastąpić,
2. Opór – nie można już dłużej zaprzeczać zmianie, ale pojawia się opór przed wprowadzaniem
zmian, akceptacją ich, towarzyszą temu przykre emocje – lęk, złość, żal, itp.
3. Eksperymentowanie – podejmowanie prób nowych zachowań w obliczu zmiany,
4. Zaangażowanie – zaangażowanie we wprowadzanie zmian, stabilizacja, zorientowanie na
przyszłość.
1
Ludzie odczuwają lęk przed zmianą, gdyż, m.in.:
 Boją się utraty kontroli, a gdy ja tracą stają się bierni, apatyczni,
 Obawiają się nieznajomego,
 Boją się, że sobie nie poradzą,
 Obwiniają się o przeszłość.
Opór klienta w pracy terapeutycznej obejmuje wszystkie działania podejmowane przez klienta
świadomie lub nieświadomie, które maja zapobiec, unieważnić lub nie dopuścić do postępu w terapii
(Puntil, 1991).
Kirk Schneider mówi, że opór należy szanować. Takie postrzeganie oporu przejawia się we
wszystkich kierunkach psychoterapeutycznych.
Opór jest istotnie odczuwalny często, jako wewnętrzna walka między dwiema silami.
Rodzaje oporu:
- świadomy (np. „ nie będę o tym mówił”)
- nieświadomy (zmiana tematu, gubienie wątku, zapominanie pytań/pytania, nie pamiętanie zdarzeń,
uczuć, pustka w głowie itp.)
- związany ze zbyt trudnymi uczuciami
- wynikający z błędu terapeuty (np. zbytnie pospieszanie, dawanie rad – pouczanie, deprecjonowanie)
Rodzaje zachowań klienta związane z oporem wg Otaniego:
Powstrzymywanie się od komunikowania:
 Milczenie
 Sporadyczne i skąpe odpowiedzi
 Podejmowanie tematów niezwiązanych z terapią
Unikanie istotnych treści:
 Wdawanie się w rozmowy na błahe tematy
 Skłonność do nadmiernego intelektualizowania
 Zadawanie pytań retorycznych
 Obsesyjne uciekanie od tematu
Manipulowanie:
 Lekceważenie
 Uwodzenie
 Przypisywanie swoich problemów innym
 Zapominanie
Łamanie reguł:
 Opuszczanie umówionych spotkań
 Niedotrzymywanie terminów płatności
 Formułowanie niestosownych próśb
 Manifestowanie niewłaściwych zachowań
Zachowania klientów, które często sprawiają trudność terapeutom :
 Postawa roszczeniowa – klienci uważają, że należy im się więcej uwagi, niż innym,
 Dążenie do przejęcia kontroli nad terapeutą i terapią, dominacja,
 Sztywność
 Skłonność do wypierania problemów i umiejscawiania ich na zewnątrz
2
Style zachowań manipulacyjnych wg Murphy’ego i Guzea:
 Nieracjonalne żądania: Przepraszam, że dzwonię do Pani, ale właśnie pokłóciłam się z
mężem. Nie potrafię się uspokoić. Proszę mi pomóc
 Kontrolowanie terapii i narzucanie własnych warunków: Spotyka się pan z klientami
raz w tygodniu. To dla mnie za często. Nie mogę sobie na to pozwolić. Będę
uczęszczał na terapie raz w miesiącu.
 Wymuszanie obietnic: Proszę obiecać, że Pan mi pomoże.
 Domaganie się szczególnych względów: Czy może Pan w drodze wyjątku spotykać się
ze mną w weekendy?
 Deprecjonowanie samego siebie: Nie rozumiem jak może Pan znosić kogoś takiego,
jak ja;
 Okazywanie niezadowolenia: Myślałem, ze jest Pani inna od wszystkich kobiet, które
do tej pory znałem. Niestety, pomyliłem się.
 Grożenie autodestrukcyjnymi zachowaniami: Nie wiem, czy wytrzymam do kolejnej
sesji. To przecież tydzień. W razie, czego proszę przekazać ten list mojej żonie.
Opór jest postrzegany w zależności od podejścia terapeutycznego (za: Kottler) - od postrzegania,
jako wroga do postrzegania go jako sprzymierzeńca:
 Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach – opór jest przeszkodą, która należy
pokonać
 Psychoanaliza – opór należy zinterpretować i wyeliminować
 Terapia behawioralna – opór przeszkadza w realizacji zadań stawianych przez
terapeutę
 Terapia wpływu środowiska – opór jest traktowany neutralnie, jako forma
komunikacji
 Terapia poznawczo – behawioralna – opór jest nieodłącznym elementem procesu
zmiany
 Terapia systemowa – opór jest sposobem na utrzymanie strukturalnej spójności
rodziny
 Terapia egzystencjalna – opór służy usankcjonowaniu autoekspresji
 Terapia strategiczna – opór jest zalecany i stosowany na zasadzie paradoksu jako
metoda leczenia
 Gestalt – opór jako niedomknięta figura, rodzaj energii, która jest zablokowana a jest
silna potrzeba domknięcia tej figury
 Terapia doświadczeniowa (Greenberg) – opór jest postrzegany jako część rozwojowa
i jednocześnie blokująca.
Źródła oporu mogą być umiejscowione:
 Po stronie klienta
 Po stronie terapeuty
 We wzajemnej relacji
 W środowisku zewnętrznym – np. ingerencje członków rodziny
Źródła oporu po stronie klienta (za: Kottler):
Źródło
Zachowania klienta
Pomocne
terapeuty
Klient nie rozumie czego terapeuta
oczekuje, nie rozumie na czym polega
psychoterapia i czego może oczekiwać
Brak dostatecznej klient nie wypełnia zadań, bo brak mu
dostatecznej wiedzy, umiejętności
wiedzy,
umiejętności
Niezrozumienie
3
udzielenie
terapeutę
interwencje
wyjaśnienia
przez
dostosowanie zadań do możliwości
klienta, cierpliwość w oczekiwaniu,
aż umiejętności klienta się zwiększą
w
wyniku,
np.
wcześniejszych
niepowodzeń, przekonaniu o własnej
nieskuteczności, nie dostrzegania przez
klienta
wystarczających
korzyści
wynikających z pracy terapeutycznej
Lęk i poczucie Wskutek terapii osłabione zostaje
działanie mechanizmów obronnych,
winy
tłumione uczucia dochodzą do głosu i
klient się wycofuje z powodu lęku przed
nieznanym,
zawstydzeniem,
osądzeniem, bólem, itp.
Wtórne
efekty Klient wycofuje się z powodu
nieuświadomionej obawy przed utratą
zaburzeń klienta
zysków
wynikających
z
dotychczasowych symptomów, np.
opóźnianie i wstrzymywanie działań,
unikanie
odpowiedzialności,
utrzymywanie
status
quo
–
pozostawanie
w
bezpiecznym,
dotychczasowym położeniu, nawet, jeśli
jest źródłem cierpienia.
Brak motywacji
wzbudzanie nadziei, pozytywnych
oczekiwań, uzgodnienie celu
Udzielenie wsparcia, budowanie
wzajemnego zaufania,
wgląd,
interpretacja tego, co się dzieje
Identyfikowanie
mechanizmów
autodefety-stycznych
i
pomoc
klientowi w uświadomieniu ich –
techniki konfrontacyjne połączone
ze wsparciem
Najczęściej opór w terapii wynika z różnych źródeł i należy go wnikliwie badać.
Przekonania terapeuty utrudniające pracę z klientem, które mogą być źródłem oporu:
Muszę odnieść sukces za każdym razem, z każdym klientem
Jeśli terapia nie postępuje tak, jak sobie założyłem, świadczy to o mojej niekompetencji.
Klienci cały czas powinni ze mną współpracować, także podziwiać i doceniać to, co dla nich robię.
Terapia powinna przebiegać gładko i łatwo. Powinna mi sprawiać czysta przyjemność.
Inne (wpisz własne) ……………………………………………………………………….........
Według teorii przywiązania Bowlby’ego wrogie zachowania klientów wynikają z braku zaufania i
frustracji w relacji z osobami reprezentującymi władzę, które były niedostępne i wyniosłe. Oznacza to,
że podłożem terapii jest praca nad zbudowaniem bezpiecznej, stabilnej więzi ze zbuntowanym
klientem.
Klienci stają się trudni, gdyż:
 Nie czują się akceptowani i rozumiani przez terapeutę,
 Boją się dopuścić terapeutę zbyt blisko siebie.
Klient, który nudzi
Klienci, którzy rozsiewają wokół siebie nudę są głęboko przekonani, ze nie można ich pokochać.
Potrzebują uświadomienia, że są warci miłości i troski.
Gdy terapeuta jest znudzony w relacji z klientem warto zadać sobie pytanie, co takiego w kliencie lub
jego problemach wywołuje w nim reakcje wycofania oraz monitorować, w którym momencie sesji
odwraca od niego uwagę.
Nudni klienci przestają być nużący, kiedy jesteśmy w stanie zainwestować w naszą interakcje więcej
energii i uwagi. Takie spotkania uczą nas poszerzać nasze własne granice cierpliwości, zdolności
koncentracji, pomysłowości i współczucia –( Kottler, Gdańsk 2004)
4
MILCZĄCY KLIENT
Milczenie klienta może być przejawem, m. in:
 Naruszenia jego granic osobistych,
 Niewiedzy (klient nie wie, co powiedzieć),
 Biernej agresji
 Badaniem bezpieczeństwa.
Możliwe reakcje terapeuty na milczenie klienta: (za: Kottler, Gdańsk 2004)
 Cisza – terapeuta również milczy,
 Odwołanie się do sensu (Pewnie trudno Ci opisać to, co przeżywasz)
 Odwołanie się do uczuć (Oburza Cię, że zadaję Ci takie pytania)
 Sondowanie (Powiedz mi, jak to jest nie wiedzieć)
 Nazywanie zachowań (Milczysz od pięciu minut),
 Zabawa w udawanie (Wyobraź sobie, że wiesz. Jak to wygląda w twoich
wyobrażeniach?)
 Interpretacja (Myślę, że wiesz więcej, niż chcesz mi wyjawić)
 Otwarcie się (Trudno jest mi z Tobą pracować, gdy nie mówisz o tym, co się z Tobą
dzieje. Nie wiem, czego potrzebujesz)
 Zmiana konotacji (Wydaje mi się, że jest Ci całkiem dobrze w tym zamknięciu.
Większość ludzi nie potrafiłaby tak długo jak Ty milczeć)
 Reakcja paradoksalna (Cieszy mnie, ze się nie odzywasz. To ułatwi rozmowę na temat
Twoich problemów z Twoimi rodzicami. Wolałabym, żebyś nic nie mówił, bo to
mogłoby zakłócić to, co ja myślę).
 Budowanie struktury (Chyba nie bardzo wiesz, jak wykorzystać ten czas, który mamy.
Może łatwiej Ci będzie, gdy ja będę zadawał pytania?)


Pozostawianie swobody (Szanuję twój wybór. Będę cierpliwie czekał, aż będziesz
gotów otworzyć się przede mną)
Posługiwanie się środkami pozawerbalnymi (Najwyraźniej trudno Ci porozumieć się
za mną za pomocą słów. Może w takim razie narysujesz to, co teraz przeżywasz?)
ZROZUMIENIE OPORU – JEGO ŹRÓDEŁ, DYNAMIKI I ZNACZENIA
Gdy w terapii pojawiają się przeszkody hamujące postęp najpierw terapeuta powinien zadać
sam sobie pytania:
 W jaki sposób sam przyczynia się do powstania lub zaognienia problemów w relacji
terapeutycznej?
 Jakie nierozwiązane problemy pojawiają się w tym konflikcie?
 Kogo klient mi przypomina? Jakie to ma znaczenie w naszej relacji?
 Jakie budzi klient we mnie emocje?
 W jaki sposób ja reaguję na jego, sprawiające mi trudność zachowania?
 Czego wymagam od tego klienta?
 Których z moich oczekiwań klient nie chce lub nie może spełnić?
 Jakie moje potrzeby nie zostały zaspokojone w tej relacji?
 W jaki sposób przyjęte przeze mnie z góry założenia na temat klienta, jego
problemów i ich rozwiązania wpływają na moje rozumienie tej sytuacji i kształtują
relacje z klientem?
 Co powstrzymuje mnie przed byciem bardziej troskliwym i współczującym?
5
Kolejne pytania dotyczą klienta:
 Które z negatywnych skłonności i nie służących klientowi przekonań według niego
uniemożliwiają mu zmianę?
 Jakie korzyści klient czerpie z oporujących zachowań?
 Jakie znaczenie ma dla klienta jego opór?
 Czy problematyczna interakcja występuje tylko w obrębie terapii, czy ma charakter
stały i charakteryzuje tez inne relacje klienta?
Każdy trudny klient jest zalęknionym człowiekiem, który rozpaczliwie stara się poradzić sobie z
bolesną i pełną zagrożeń egzystencją (…) Trudni klienci po prostu starają się radzić sobie najlepiej,
jak potrafią –( Kottler, Gdańsk 2004)
PAMIĘTAJ!
stopień trudności w pracy z klientem nie jest cechą stałą, zmienia się
wraz z rozwojem sytuacji.
Co pomaga przezwyciężyć opór?
 empatia, okazanie zrozumienia – wszyscy ludzie chętniej współdziałają z kimś, kto
ich rozumie; zrozumienie okazane klientowi, także wówczas, gdy przejawia opór,
pomaga mu pozbyć się ochronnej bariery;
 życzliwość – nawet, gdy zachowania klienta sprawiają trudność terapeucie i
wymagają ustanowienia mocniejszych granic, odparcia ataku czy konfrontacji, to
terapeuta nie może traktować tego jako okazji do ukarania klienta,
 autentyczność terapeuty – nie ukrywanie się za maska profesjonalizmu,
 elastyczność terapeuty i umiejętność przystosowywania się – umiejętność zmiany i
dostosowywania metod, kierunku działania stosownie do osobowości, problemu
klienta i sytuacji , weryfikowania swojego sposobu myślenia o kliencie i jego
problemach,
 cierpliwość - zrezygnowanie z wywierania nacisku na opornego klienta i pozwolenie
mu na własne tempo pracy. Gdy terapeuta staje się nadmiernie zaangażowany,
nadaktywny wystraszy klienta i ten się może jeszcze bardziej wycofać,
 odczytywanie prawdziwego znaczenia oporu – zrozumienie co się dzieje i dlaczego,
 przeformułowanie – weryfikacja celu i kontraktu terapeutycznego, przeformułowanie
celu na możliwy do rozwiązania w danym czasie za pomocą dostępnych środków,
 wgląd w relację terapeutyczną – omówienie tego, co się dzieje, rozpoznanie impasu i
nazwanie go, zrozumienie znaczenia oporujących zachowań i ich wpływu na relację,
 życzliwa konfrontacja wynikająca z troski o klienta
 interwencje poznawcze – rozpoznawanie i weryfikowanie destrukcyjnych przekonań,
które znajdują się u źródeł oporujących zachowań (m. in. nierealistyczne oczekiwania,
żądania, dysfunkcyjne przekonania, np. wszyscy są skierowani przeciwko mnie,
porażka świadczy o tym, że nic mi się nie uda, jestem przegrany, wszystko musi być
tak, jak zaplanuję). Uwaga –weryfikacja dotyczy nie tylko przekonań i oczekiwań
klienta, ale także oczekiwań terapeuty wobec postępowania własnego lub klienta,
 budowanie struktur – istnienie wyraźnych granic, strukturalnego ładu, jasnych
oczekiwań, określenie ról, zasad i konsekwentne ich przestrzeganie buduje atmosferę
bezpieczeństwa,
 wzmacnianie i podkreślanie pozytywów – szukanie pozytywnych wyjątków, odejście
od koncentrowania się wyłącznie na problemach i na tym, co się nie udaje na rzecz
pozytywów, pomaga osiągać równowagę między życiowymi trudnościami i
sukcesami.
6
MECHANIZMY OBRONNE to aktywna walka „ego”, która ma na celu chronienie „ego”
przed zagrożeniem oraz przed związanymi z nimi przeżywaniem przykrych (trudnych,
„negatywnych”) emocji/uczuć ( np. lęk, złość)
Nazwa mechanizmu
WYPARCIE
IZOLACJA
PRZEMIESZCZENIE
SOMATYZACJA
INTELEKTUALIZACJA
REAKCJA
UPOZOROWANA
PROJEKCJA
IDENTYFIKACJA
REGRESJA
opis
cel
Niedopuszczanie
do
świadomości trudnych uczuć
aktualnych
lub
przeszłych
(często też zdarzeń z nimi
związanych)
Niedopuszczanie
do
świadomości trudnych uczuć –
zastępowanie ich myślami np.
czułem, że sytuacja jest
niebezpieczna
Niedopuszczanie
do
świadomości trudnych uczuć
lub powstrzymanie się przed
wyrażeniem ich do ważnych
osób, przeżywanie i na ogół
wyrażanie ich wobec innych
osób
Niedopuszczanie
do
świadomości trudnych uczuć,
zastępowanie
ich
doświadczeniami z ciała (różne
bóle,
„globus
histericus”,
palpitacje
serca,
objawy
konwersyjne itp.)
Niedopuszczanie
do
świadomości trudnych uczuć,
zastępowanie ich teoretycznym
monologiem.
Niedopuszczanie
do
świadomości
„negatywnych”
uczuć do ważnej osoby,
zastępowanie ich uczuciami
pozytywnymi.
Niedopuszczanie
do
świadomości trudnych uczuć
oraz wynikających z nich
postaw i przypisywanie ich
innej osobie (relacja)
Przypisywanie
sobie
przezywanie
tych
samych
uczuć, myśli, postaw co inna
osoba
Obrona przed dyskomfortem
przeżywania trudnych uczuć,
przed złym obrazem samego
siebie, przed przewidywaniem
odrzucenia przez ważną osobę.
j.w.
Obrona przed przewidywaniem
odrzucenia przez ważną osobę
Obrona przed dyskomfortem
przeżywania trudnych uczuć,
przed złym obrazem samego
siebie, przed przewidywaniem
odrzucenia przez ważną osobę.
Obrona przed dyskomfortem
przeżywania trudnych uczuć,
przed złym obrazem samego
siebie.
Obrona przed złym obrazem
samego
siebie,
przed
przewidywaniem
odrzucenia
przez ważną osobę.
Obrona przed złym obrazem
samego siebie.
Przenoszenie
odpowiedzialności na inną
osobę (ja jestem wtórny w
przeżywaniu), obrona przed
przeżywaniem
samotności,
„negatywnych”
uczuć
do
ważnej osoby.
Przeżywanie i ekspresja uczuć Obrona przed przewidywanym
w sposób adekwatny dla brakiem akceptacji ze strony
wcześniejszego etapu rozwoju – ważnych
osób,
przed
zwykle dziecięcego.
porzuceniem
(dziecka
nie
7
ODCZYNIANIE
ZAPRZECZANIE
RACJONALIZACJA
INTROJEKCJA
można porzucić, bo samo sobie
nie poradzi) lub/i obrona przed
złym obrazem siebie – poprzez
nadanie swoim agresywnym
uczuciom
dziecięcego
charakteru zmniejsza się ich
negatywną ocenę (to tylko
dziecko!).
Symboliczne
niwelowanie Obrona przed złym obrazem
przewidywanych
świadomie siebie
uczuć trudnych przez rytuały
„pokuta”, „zadośćuczynienie”
Niedopuszczanie
do Obrona przed złym obrazem
świadomości
wniosków samego siebie, przed lękiem np.
(konkluzji) wynikających z o życie, przed pesymistycznymi
zespołu zachowań, myśli, uczuć przewidywaniami,
obrona
własnych lub dotyczących ważnych osób przed złym
ważnej osoby.
obrazem (uwaga! Tu może być
też pośrednio obrona przed
złym obrazem siebie.
Racjonalne (logiczne, spójne) Obrona przed złym obrazem
wyjaśnianie własnych uczuć, siebie, przed lękiem.
myśli,
postaw,
zachowań Obrona ważnych osób przed
wynikające z:
złym obrazem, bo….
Niedopuszczania
do Obrona przed przewidywaniem
świadomości
wniosków odrzucenia ze strony ważnych
(konkluzji) wynikających z osób.
zespołu
zachowań,
myśli,
uczuć, czyli tu racjonalizacja
wiąże się z zaprzeczaniem.
Przypisywanie
sobie Obrona przed przeżywaniem
negatywnych intencji, postaw, negatywnych uczuć do ważnych
uczuć, odbarczenie od nich osób
ważnych osób, niedopuszczanie
do świadomości „negatywnych”
uczuć do ważnej osoby, których
ta
osoba
mogłaby
być
powodem.
Gestaltowska praca z oporem
Gestalt klasyczny traktuje opór jako wyraz istotnej tendencji w przeżywaniu pacjenta, dlatego
gestaltyści uważają, że nie należy go omijać czy przezwyciężać (jak w psychoanalizie) tylko
uwyraźniać i wzmacniać tak, by opór stał się wyraźną FIGURĄ podczas pracy, by klient mógł poznać
siebie jak najbardziej wielostronnie.
Można to robić np. poprzez uświadomienie przez pacjenta oporu i wyraźne zachęcanie go do
nazywania – nie chcę …; nie będę….(sprawdzamy jakie uczucia za tym idą?, jakie są doznanie w
ciele?, co sobie wyobrażam? a następnie uwyraźnić odczucia z ciała, przeżywane uczucia, praca z
ciałem, praca nad wyobrażeniami.
Narzędzia:
1. zmiana figury i tła – pacjent opisując przeżycia związane z matką blokuje się – „co przeżywają
inni”?, „co Pan czuje do ojca”?, „a co do rodzeństwa”?
8
2. zmiana środka ekspresji – ma trudności z mówieniem – może napisać, narysować, odegrać
pantomimicznie,
3. zmiana formy/techniki pracy terapeutycznej np. przejście z opisu do pracy z „gorącym krzesłem”
4. zmiana sfery świadomości np. „nic nie czuję” – „a co sobie myślisz?”, „co teraz sobie
wyobrażasz?”, „co odczuwasz w ciele?”,
5. wzmacnianie oporu:
 propozycja mini kontraktu na pracę terapeutyczną
 uzyskanie wyraźnego „nie” pacjenta,
 zachęta pacjenta do jak najbardziej własnego sformułowania „nie chcę” pilnując zasad
czasu teraźniejszego i trybu oznajmującego,
 ewentualna pomoc w korekcie ekspresji,
 pytania o uczucia,
 ewentualna pomoc w wyraźnej ekspresji doznawanych uczuć,
 możliwe pytania o doznania z ciała lub o myśli i ewentualne ich uwyraźnianie,
 pytanie „gdzie jesteś?” – chodzi o możliwe nawiązanie do sytuacji życiowej pacjenta,
 ewentualna dalsza eksploracja materiału wyobrażeniowego, skojarzeniowego i praca
nad tym materiałem z możliwym powiązaniem z sytuacją życiową pacjenta lub w
związku z uwyraźnieniem się przeniesienia (opór może być jego objawem),
 pytanie terapeuty: „co robimy dalej?” – możliwy nowy mini kontrakt.
BIBLIOGRAFIA:
1. Egan G. (2002) – Kompetentne pomaganie. Wydawnictwo Zysk i S-ka
2. Gelso Ch. J., Hayes J. A (2005) – Relacja terapeutyczna. GWP
3. Heaton A. J. (2005) – Podstawy umiejętności terapeutycznych. GWP
4. Kottler J. A. (2003) – Skuteczny terapeuta. GWP
5. Kottler J. A. (2003) – Opór w psychoterapii. GWP
6. Egan G. (2002) – Kompetentne pomaganie. Wydawnictwo Zysk i S-ka
7. Okun B. (2002) – Skuteczna pomoc psychologiczna. IPZ
8. Praca zbiorowa (2005) – Co wolno a czego nie wolno terapeucie. GWP
9