Edukacja regionalna w przedszkolu

Wychowanie i profilaktyka
Teresa Szczurzewska
Edukacja regionalna
w przedszkolu
Wychowanie młodego człowieka
dla przyszłości, oparte na wartościach
kulturowych wynikających z tradycji,
należy rozpocząć już w przedszkolu,
kiedy u dzieci kształtują się podstawowe zręby osobowości i przyszłe dyspozycje postaw człowieka dorosłego.
Przekazywanie i przyswajanie
treści związanych z tradycją poprzez
zabawę, która jest dominującą formą
działalności dziecka w wieku przedszkolnym, pozwala osiągnąć optymalne
efekty. Ta forma transmisji tradycji
ułatwia poznawanie rzeczywistości,
angażując procesy emocjonalne i działalność praktyczną dzieci. I tu pojawia
się - jakże ważna - rola nauczycielki
przedszkola, która ma ogromny wpływ
na stan wiedzy i wszechstronny rozwój
przedszkolaków.
Wpływ ten zależy od tego, jakim jest pedagogiem i animatorem
grupy dziecięcej i w jaki sposób stwarza w przedszkolu optymalne warunki
do kultywowania tradycji regionalnej
poprzez zabawę.
Ogromnie ważną sprawą jest
rozbudzanie emocji dziecka związanych z miejscem własnego urodzenia,
swoich rodziców i dziadków. Daje to
Aspekty 3(36)/2007
poczucie więzi międzypokoleniowej
i świadomości trwania ojczyzny. Jej
bytu odległego i teraźniejszego. Najbliższa każdemu człowiekowi jest tradycja kulturowa regionu w którym żyje, dlatego małe dziecko postawę patriotyczną zaczyna formować, gdy poznaje swoje miasto. Od rzeczy
i spraw najbliższych, do dostrzegania
i rozumienia tego, co ważne dla całego
kraju.
Tradycja zajmuje znaczące
miejsce w życiu każdego człowieka.
W procesie wychowania dzieci ważne
jest sięganie do niej. Droga przekazu
tradycji wiedzie zwykle od pokoleń
starszych ku młodszym, czyli od rodziców i wychowawców do dzieci.
Tradycje regionalne nie rodzą
się z dnia na dzień. Składają się na nie
całe długie lata wspólnych przeżyć
i działań. Czasem pozornie drobnych,
ale jakże istotnych dla wytworzenia
silnej więzi uczuciowej z domem rodzinnym, przedszkolem i swoim regionem. Te tradycje przenosić będą dorosłe już dzieci do swoich własnych domów.
W przedszkolu dziecko spędza
sporą część dnia. To tutaj jest wiele
strona 9
Wychowanie i profilaktyka
możliwości do przeprowadzenia zajęć
związanych z regionalną tradycją kulturową. Kalendarz uroczystości przedszkolnych oraz ludowe obrzędy
i zwyczaje doroczne są dla nauczycieli
doskonałym przewodnikiem i podłożem do animowania różnorodnych,
ciekawych zabaw. Zabawa stanowi
podstawową formę działalności dziecka, która rozwija się w różnych kulturach. Zabawa sprawia dziecku przyjemność, a jednocześnie jest swoistą
formą uczenia się. Dziecko w wieku
przedszkolnym nie uzyskuje jeszcze
informacji o otaczającym je świecie
w sposób systematyczny, jak później
w szkole, lecz poznaje rzeczywistość
w sposób mimowolny, w rozmaitych
sytuacjach życia codziennego. Dzieci
spędzają wiele czasu na zabawie i ona
właśnie stwarza im okazje do zdobywania nowych doświadczeń, uczy celowego i skutecznego działania i oddziaływania na otoczenie. Zawiera ona
ogromne wartości wychowawcze. Wykorzystanie tematyki obrzędowości dorocznej w upowszechnianiu tradycji
w zabawach dzieci w wieku przedszkolnym może urozmaicić pracę
z dziećmi w przedszkolu. Zabawy takie mogą być łącznikiem kulturowym
między przeszłością a teraźniejszością.
Dzięki temu można budować fundament dla kształtowania przyszłych postaw społecznych wobec własnej tradycji regionalnej.
Aspekty 3(36)/2007
Każde środowisko społeczne
posiada swoją tradycję kulturową, kontynuuje
(bądź
nie)
obyczaje
i obrzędy. Obecnie dawne tradycje zanikają, a formy świętowania ulegają
przemianom. Podejmowane są jednak
próby odnowy starych i tworzenia nowych świąt i nowych form świętowania. Tradycyjne obrzędy wytwarzają
u dzieci określone oczekiwania, przynoszą przeżycia, na które przedszkolaki
czekają. Rozwija się u dzieci podatność
na ich przyjęcie, wrażliwość na poszczególne elementy obrzędu. Zabawy
i zajęcia związane z tradycją stwarzają
możliwość integracji treści programowych,
form
i
metod
pracy,
a w konsekwencji oddziaływanie na
różne sfery osobowości dziecięcej.
Życie z regionalną tradycją kulturową i zwyczajami ludowymi w naszym przedszkolu, w którym pracuję
od 23 lat, wyznacza rytm pór roku
i kalendarz świąt narodowych i religijnych.
Jesień
to
bardzo
piękna
i malownicza pora roku, która dostarcza dzieciom wiele radości. „Co nam
niesie w darze jesień” to międzyprzeszkolna
impreza
przyrodniczoekologiczna, w której udział biorą
dzieci, rodzice i cały personel przedszkola. Najmłodsi deklamują wiersze
związane ze zbieraniem plonów, śpiewają piosenki, przedstawiają inscenizastrona 10
Wychowanie i profilaktyka
cje, tańczą tańce regionalne, co z reguły wzbudza zachwyt widowni.
Andrzejki to inny zachowany
obyczaj. Wtedy to wszyscy przelewają
wosk przez klucz, układają kapcie od
najdalszego kąta sali do progu.
Wszystkie wróżby odbywają się w specyficznym nastroju, a przeprowadza je
nauczycielka przebrana za wróżkę.
Przedszkole na czas świąteczny
zmienia swoje oblicze. W każdej sali
przedszkolnej pojawia się choinka,
źródło życia, płodności i miłości.
Drzewko świerkowe dekorowane jest
własnoręcznie wykonanymi ozdobami.
Miłą i niezapomnianą chwilą jest
wspólna wigilia. W przedszkolu przygotowuje się na ten czas stół wigilijny,
na którym kładzie się siano, a na nim
biały obrus. Na stole pojawiają się tradycyjne potrawy przygotowane przez
dzieci, kucharki oraz rodziców. Dzieci
prezentują „Jasełka”- przedstawienie
o narodzeniu Jezusa, śpiewają kolędy.
Najważniejszym momentem wigilii jest
dzielenie się opłatkiem i prosforą oraz
składanie sobie życzeń. W bieżącym
roku szkolnym dzieci wspólnie
z rodzicami wykonały ozdoby świąteczne na konkurs organizowany przez
Osiedlowy Dom Kultury w naszym
mieście, gdzie zdobyły wyróżnienia
i zdobyły nagrody.
z
Kiedy zbliża się wiosna, dzieci
poszczególnych grup wykonują
Aspekty 3(36)/2007
wspólnie z nauczycielką złą, kapryśną
słomiano-szmacianą kukłę Marzannę.
21 marca w uroczystym pochodzie wychodzą do ogrodu przedszkolnego.
Tam śpiewają piosenki, recytują wiersze o tematyce pożegnania zimy. Potem Marzanna zostaje spalona, a z kręgu wyłania się kolorowy gaik, wykonany przez dzieci z bibułkowych kwiatów, który symbolizuje wiosnę. Przy
słowach piosenki „Wiosna tuż, tuż”
dzieci wracają do przedszkola.
Święta Wielkanocne dostarczają
dzieciom także wiele radości. Każde
dziecko przynosi wydmuszkę i samodzielnie ją ozdabia. Pisanki są ozdobą
sali przedszkolnej i stołu wielkanocnego. Na białym obrusie stoi kosz z pisankami, kurczaki z włóczki, palemki,
rzeżucha, baby wielkanocne z masy
solnej. W bieżącym roku szkolnym
dziecięce wytwory eksponowane były
na wystawie pod nazwą „Tradycje
wielkanocne w oczach dziecka”w Bielskim Domu Kultury. Wystawa czynna
była przez dwa tygodnie i cieszyła się
dużym zainteresowaniem.
Zwyczaje świąteczne stanowią
w życiu dziecka ważny element dydaktyczny i wychowawczy. Emocjonalne
przeżycia towarzyszące świętom ułatwiają dziecku nawiązanie trwałej więzi z otoczeniem. Dziecko intuicyjnie
wyczuwa, co dla niego i jego najbliższych jest istotną wartością. Istotnym
celem uroczystości jest pogłębienie
strona 11
Wychowanie i profilaktyka
przeżyć dzieci poprzez obserwacje
i wyrażanie gestów życzliwości, szacunku, a także poznawanie symboli
rzeczowych, które się ściśle z nimi łączą: wspólny stół, zapalona świeca,
opłatek wigilijny.
Tradycją naszego przedszkola
jest urządzanie w sali kącika regionalnego. Przy współpracy z rodzicami
gromadzimy przeróżne eksponaty: kołowrotek, żelazko na węgiel, przedmioty z gliny, słomy, wikliny, kapy tkane
na krosnach, serwetki wykonane szydełkiem, haftowane ręczniki i inne eksponaty. W kąciku regionalnym znajdują się też prace wykonane przez dzieci
– serwetki z wycinanek. Poprzez funkcjonowanie takiego kącika dzieci zdobywają nowe wiadomości i doświadczenia. Rozbudzona zostaje w nich
chęć dalszego poznania, a w przyszłości na pewno kultywowania tradycji we
własnych domach rodzinnych.
W celu wzmocnienia więzi
uczuciowej z rodziną tworzymy tzw.
„Księgi rodzinne” na temat: „Mój stół
urodzinowy”, „List do św. Mikołaja”,
„Wigilia w moim domu”, „Portret babci i dziadka” oraz praca wykonana
wspólnie z rodzicami „Drzewo genealogiczne mojej rodziny”.
Podlasiu”. Bierzemy czynny udział w
organizowanych tam warsztatach:
tkackich, garncarskich. Dzieci pod
czujnym okiem twórców ludowych poznają tajniki tkania dywanów na krosnach, lepienia przeróżnych przedmiotów na kole garncarskim.
Dzięki zajęciom i zabawom zawierającym elementy tradycji regionalnej, dzieci przyswajają sobie te treści
i pobudzają wszystkie niemal funkcje
poznawcze: spostrzegawczość, uwagę,
pamięć, wyobraźnię, myślenie. Wykorzystywanie treści kulturowych w pracy przedszkola jest również doskonałą
„szkołą” wychowania moralnego i społecznego. Dzieci stają się nie tylko odbiorcami kultury, ale również jej twórcami. Rozwijając zainteresowania i odkrywając twórcze możliwości, dzieci
kształtują postawy aktywnego współgospodarza „małej ojczyzny”, a w
przyszłości świadomego i aktywnego
obywatela kraju.
Współpracujemy
z muzeum
w Ratuszu Miejskim. Oglądamy prezentowane wystawy np. „Lalki moich
dzieci”, „Strój ludowy Białorusinów na
Aspekty 3(36)/2007
strona 12