Andrzej Głowacki Komisja Europejska Komisja Europejska składa

Andrzej Głowacki
Komisja Europejska
Komisja Europejska składa się z 25 członków /komisarzy/, po jednym, z każdego
państwa, którzy łącznie tworzą jej kolegium. Kadencja jej wynosi 5 lat i może być
odnawialna. Procedura jej powołania rozpoczyna się po wyborach do Parlamentu, które do tej
pory odbywały się w czerwcu. Najpierw wyznacza się kandydata na stanowisko
Przewodniczącego Komisji Europejskiej. Zgodnie z traktatem Nicejskim wyznacza go Rada
Unii Europejskiej na szczeblu szefów państw lub/i rządów kwalifikowaną większością
głosów* . Kandydat ten winien uzyskać wotum zaufania Parlamentu Europejskiego, które
winna udzielić większość jego członków. Projekt konstytucji Unii Europejskiej określa, że
kandydat na Przewodniczącego Komisji Europejskiej będzie wyznaczony przez Radę
Europejską, kwalifikowaną większością głosów. Powołany w ten sposób Przewodniczący
rozpoczyna konsultacje z rządami państw członkowskich celem ustalenia kandydatów na
stanowiska komisarzy. Nie można wysuwać kandydata, który nie ma zgody państwa
członkowskiego, którego jest obywatelem.
Ustalony w ten sposób skład Komisji Europejskiej przedstawiony zostaje
Parlamentowi Europejskiemu. Kandydaci na komisarzy poddawani są przesłuchiwaniu we
właściwych komitetach Parlamentu Europejskiego, po czym cały proponowany skład Komisji
Europejskiej winien uzyskać większością składu Parlamentu Europejskiego wotum zaufania.
Nominacje dla tak powołanego składu Komisji Europejskiej dokonuje Rada Unii
Europejskiej. Aktualny skład kolegium komisarzy wygląda następująco:
•
Przewodniczącym Komisji Europejskiej jest Jose Durao Barroso /z Portugalii/;
•
Wiceprzewodniczącą i komisarzem ds. stosunków z instytucjami i komunikacji
jest Margott Wall-Stroem /ze Szwecji/;
•
Wiceprzewodniczącym i komisarzem ds. przedsiębiorstw i przemysłu jest
Günter Verheugen /z Niemiec/;
•
Wiceprzewodniczącym i komisarzem ds. transportu jest Jacques Barrot /z
Francji/;
•
Wiceprzewodniczącym
i
komisarzem
ds.
administracji,
przeciwdziałania korupcji jest Slim Kallas /z Estonii/;
*
O kwalifikowanej większości głosów zob. w rozdziale poświęconym Radzie Unii Europejskiej.
audytu
i
•
Komisarzem ds. rolnictwa rozwoju obszarów wiejskich jest Marian Fisher
Boel /z Danii/;
•
Wiceprzewodniczącym i komisarzem ds. sprawiedliwości, wolności i
bezpieczeństwa jest Franco Frattini /z Włoch/;
•
Komisarzem ds. gospodarczych i monetarnych Joaquin Almunia /Hiszpania/;
•
Komisarzem
ds.
programowania
finansowego
i
budżetu
jest
Dalia
Grybauskaite /z Litwy/;
•
Komisarzem ds. polityki regionalnej jest Danuta Hübner /z Polski/;
•
Komisarzem ds. podatków i unii celnej jest Laszlo Kavacs /z Węgier/;
•
Komisarzem ds. konkurencji jest Neelie Kroes-Smit /z Holandii/;
•
Komisarzem ds. rybołówstwa i polityki morskiej jest Joe Borg /z Malty/;
•
Komisarzem ds. zdrowia i ochrony konsumentów jest Markos Kyprianu /z
Cypru/;
•
Komisarzem ds. handlu jest Peter Mandelson /z Wielkiej Brytanii/;
•
Komisarzem da rynku wewnętrznego i usług jest Charlie McCreevy /z
Irlandii/;
•
Komisarzem ds. rozwoju i pomocy humanitarnej jest Louis Michel /z Belgii/;
•
Komisarzem ds. środowiska jest Stavros Dimas /z Grecji/;
•
Komisarzem ds. energii jest Andris Piebalgs /z Łotwy/;
•
Komisarzem ds. nauki i badań jest Janez Potocznik /ze Słowenii/;
•
Komisarzem ds. rozszerzenia Unii Europejskiej jest Olli Rehn /z Finlandii/;
•
Komisarzem ds. edukacji, szkoleń, kultury i języków Unii Europejskiej jest Jan
Figel /ze Słowacji/;
•
Komisarzem ds. zatrudnienia, spraw socjalnych i wyrównywania szans jest
Vladimir Szpidla /z Czech/;
•
Komisarzem ds. stosunków zewnętrznych Unii Europejskiej i europejskiej
polityki sąsiedztwa jest Benita Ferrero-Waldner /z Austrii/.
Projekt konstytucji Unii Europejskiej przewiduje, że w skład kolegium komisarzy
będzie wchodzić tylko 15 członków: Przewodniczący, minister Spraw Zagranicznych Unii
Europejskiej, będący zarazem wiceprzewodniczącym Komisji i 13 komisarzy europejskich
wybranych na zasadzie równej rotacji pomiędzy państwami członkowskimi. Kandydaci na
stanowiska komisarzy europejskich wyznaczani będą w ten sposób, że uprawnione państwo
/jego rząd/ przedstawia listę 3 kandydatów płci obojga. Przewodniczący – elekt wyznacza 13
2
kandydatów na komisarzy europejskich wg tych list. On też mianuje kandydatów na
komisarzy bez prawa głosowania spośród pozostałych państw członkowskich. Rada
Europejska w porozumieniu z przewodniczącym elektem wyznacza kandydata na Ministra
Spraw Zagranicznych Unii Europejskiej.
Cały
ten
proponowany
skład
Komisji
Europejskiej
przedstawiony
zostaje
Parlamentowi Europejskiemu, celem uzyskania votum zaufania Parlamentu Europejskiego, po
czym powołana Komisja Europejska przystępuje do wykonywania swych obowiązków.
Parlament Europejski ma prawo uchwalenia votum nieufności Komisji Europejskiej
2/3 głosami większości swego składu, co utrzymuje nadal w mocy konstytucja europejska.
Komisarze mogą być odwołani przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości na
wniosek zwykłej większości Rady Unii Europejskiej lub Komisji Europejskiej, jeśli naruszają
swoje zobowiązania związane ze stanowiskiem. Projekt konstytucji dodaje, że komisarz
europejski lub komisarz winien złożyć rezygnację na żądanie Przewodniczącego Komisji
Europejskiej.
Kolegium komisarzy podlega aparat urzędniczy Komisji Europejskiej, liczący ok. 22
tys. funkcjonariuszy opłacanych z budżetu Unii Europejskiej, co stanowi ok. 2/3 całego
personelu Unii Europejskiej. Wg badań faktycznie liczy on ok. 33 tys. osób, gdyż ok. 11 tys.
opłacanych jest np. ze środków na wydatki administracyjne poszczególnych programów Unii
Europejskiej lub przez państwa członkowskie.
Przewodniczący Komisji Europejskiej kieruje pracami Komisji, decyduje o
wewnętrznej
jej
organizacji.
Projekt
konstytucji
powierza
mu
mianowanie
wiceprzewodniczących Komisji /poza Ministrem Spraw Zagranicznych Unii, który jest
wiceprzewodniczącym ex officio/.
Kolegium komisarzy podejmuje decyzje trojako:
a) przez upoważnienie poszczególnego komisarza do jej podjęcia w jego imieniu;
b) obiegiem – przez pisemną zgodę na określony projekt większości składu
kolegium;
c) na posiedzeniu kolegium.
Sprawy trafiające na posiedzenie kolegium winny być uprzednio przygotowane,
głównie przez aparat urzędniczy. Formalnie decyzje zapadają większością głosów, lecz
kolegium preferuje dotychczas podejmowanie ich w drodze consensusu. Każdy z komisarzy
ma określony zakres merytorycznej odpowiedzialności, co polega na podleganiu mu
określonych jednostek administracyjnych Komisji Europejskiej /Dyrektoriatów Generalnych
lub ich części oraz służb/, za co ponoszą oni odpowiedzialność przed Parlamentem
3
Europejskim i Radą Unii Europejskiej. Przewidziani konstytucją komisarze mają być
przydzieleni do pomocy komisarzom europejskim jako ich zastępcy w powierzonych im
zadaniach resortowych. Każdy komisarz ma swój gabinet osobisty. Jego pracownicy
zatrudnieni są na okres pracy danego komisarza i po jego odejściu tracą swoje stanowiska.
Obecnie gabinet osobisty Przewodniczącego liczy 24 osób, a komisarzy – po 16. Szefowie
gabinetu pod przewodnictwem Sekretarza Generalnego Komisji Europejskiej przygotowują
porządek obrad każdorazowego posiedzenia kolegium komisarzy.
Aktualnie Komisja Europejska posiada 23 Dyrektoriaty Generalne. Liczą one od 80 do
ponad 2000 urzędników i pracowników. Dzielą się na dyrektoriaty, na czele z dyrektorem i
wydziały kierowane przez naczelników /heads/. Ważną rolę odgrywa Sekretariat Generalny.
Sekretarzowi Generalnemu podlegają służbowo wszyscy urzędnicy Komisji
Europejskiej. Sekretariat Generalny podlega mu bezpośrednio.
Poniżej przedstawia się jednostki organizacyjne Komisji Europejskiej:
Dyrektoriaty Generalne:
•
ds. Rolnictwa;
•
ds. Budżetu;
•
ds. Konkurencji;
•
ds. Rozwoju;
•
ds. Gospodarki i Finansów;
•
ds. Edukacji i Kultury;
•
ds. Zatrudnienia i Spraw Socjalnych;
•
ds. Energii i Transportu;
•
ds. Rozszerzenia Unii Europejskiej;
•
ds. Przedsiębiorstw;
•
ds. Środowiska;
•
ds. Stosunków Zewnętrznych;
•
ds. Kontroli Finansowej;
•
ds. Rybołówstwa;
•
ds. Zdrowia i Ochrony Konsumentów;
•
ds. Społeczeństwa Informacyjnego;
•
ds. Rynku Wewnętrznego;
•
ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych;
•
ds. Personelu i Administracji;
4
•
ds. Polityki Regionalnej;
•
ds. Badań;
•
ds. Podatków i Unii Celnej;
•
ds. Handlu
Nadto w strukturze Komisji są służby specjalne:
•
Wspólna Służba dla Stosunków Zewnętrznych;
•
Europejskie Biuro Antykorupcyjne;
•
Biuro dla Pomocy Humanitarnej;
•
Wspólna Służba Obsługi Tłumaczeń i Konferencji;
•
Służba Prawna;
•
Służba Prasowa i Informacyjna;
•
Urząd Publikacji;
•
Sekretariat Generalny;
•
Urząd Statystyczny /Eurostat/;
•
Służba Tłumaczeń.
W ramach Sekretariatu Generalnego wstępują następujące dyrektoriaty:
A.
Kancelaria;
B.
Spawy
horyzontalne,
aspekty
instytucjonalne;
prawo
Wspólnotowe,
informacja;
C.
Koordynacja;
D.
Stosunki z Radą Unii Europejskiej;
E.
Stosunki
z
Parlamentem
Europejskim,
Europejskim
Ombudsmanem;
Komitetem Społeczno-Gospodarczym i Komitetem ds. Regionów;
F.
Jednostka Studiów Prognostycznych.
Personel Komisji Europejskiej, podobnie jak personel Unii Europejskiej dzieli się na
cztery kategorie: A, B, C i D. W obrębie każdej kategorii wyróżnia się grupy oznaczone
cyframi arabskimi: Kategoria A – obejmuje stanowiska kierownicze, B – ich pomocników, C
– personel sekretarsko-biurowy i D - personel administracyjno-techniczny. Na stanowiska A,
B i częściowo C ogłaszane są konkursy dla obywateli Unii Europejskiej. Dąży się, aby na
stanowiskach A i B zachowana była proporcja pracowników z każdego państwa w stosunku
do jego ludności w Unii Europejskiej. Językami roboczymi w Komisjach są francuski i
angielski; faktycznie niemiecki uzyskał też taki status. Natomiast językami urzędowymi są
narodowe języki oficjalne państw członkowskich
5
Komisja Europejska spełnia w strukturze organów Unii Europejskiej następujące
funkcje.
1. Wstępuje z inicjatywą prawodawczą i określa nowe lub zmiany istniejących polityk
sektorowych.
Projekt nowego aktu prawnego lub nowej /ewentualnie zmiany istniejącej/polityki
sektorowej opracowuje się w strukturach odpowiedniego Dyrektoriatu Generalnego.
Projekt taki bywa konsultowany z innymi właściwymi Dyrektoriatami Generalnymi.
Najczęściej opracowany przez urzędników Komisji projekt bywa konsultowany z
właściwymi komitetami doradczymi. Szacuje się, że wokół Komisji skupionych jest ok.
500 różnego rodzaju komitetów doradczych. Można je podzielić na dwa rodzaje: komitety
ekspertów i komitety doradcze. Komitety ekspertów składają się z przedstawicieli
mianowanych przez rządy państw członkowskich, lecz nie są uważani za ich formalnych
przedstawicieli. Niektóre z nich istnieją od dawna i spotykają się regularnie w dość stałym
gronie, inne zaś powoływane są od nowa i spotykają się tylko jednokrotnie. Najbardziej
znaczące, to Komitet Doradczy ds. Praktyk Restrykcyjnych i Pozycji Dominujących,
Komitet Doradczy ds. Mediów. Są też komitety o wąskiej specjalizacji, jak Komitet
Doradczy ds. Nieuczciwych Praktyk Cenowych w Transporcie Morskim lub Komitet ds.
Eksportu Dóbr Kultury.
Komitety Konsultacyjne złożone są z przedstawicieli resortowych grup interesów.
Powołuje je Komisja Europejska nie zasięgając opinii rządów państw członkowskich.
Polecają ich organizacje reprezentatywne działające na szczeblu europejskim, jak np.
Unia Konfederacji Przemysłowych i Pracodawców w Europie, Europejska Konfederacja
Związków Zawodowych, Komitet Organizacji Rolniczych w Unii Europejskiej,
Europejskie Stowarzyszenie Wytwórców Konsumenckiej Elektroniki, Komitet Unii
Transportu we Wspólnocie. Często komitety konsultacyjne składają się z etatowych
pracowników
różnych
stowarzyszeń
czy
organizacji.
Komitetom
doradczym
przewodniczą funkcjonariusze Komisji Europejskiej. Obsługiwane są one też przez
personel Komisji. Wpływ komitetów doradczych bywa różny. Na ogół komitety złożone z
ekspertów państw członkowskich mają większe znaczenie aniżeli inne. Często to wynika
z obowiązujących reguł, gdyż Komisja Europejska ma obowiązek konsultowania z tego
rodzaju komitetami projektów legislacyjnych, natomiast poddanie opiniowaniu ze strony
innego rodzaju komitetów ma charakter fakultatywny. Nadto częstokroć komitety
ekspertów złożone są z osób, które uczestniczą w grupach roboczych Rady Unii
Europejskiej, rozważających projekty Komisji przesłane Radzie.
6
Komisja Europejska zasięga też opinii co do swych projektów w jednostkach
zewnętrznych, np. w instytutach naukowo-badawczych.
Komisja Europejska przygotowując projekt rozważa podstawy prawne i jego koszty
finansowe. Projekt bywa rozpatrywany w aspekcie obowiązujących w Unii Europejskiej
zasad: subsydiarności i proporcjonalności, jego wpływu na gospodarkę, środowisko
naturalne itp.
Procedura podjęcia decyzji w Komisji Europejskiej bywa z reguły następująca:
•
Wstępnie projekt opracowuje we właściwym Dyrektoriacie Generalnym
odpowiedzialny urzędnik /rapporteur/. Na tym etapie przeprowadza się różne
wewnętrzne i zewnętrzne konsultacje projektu;
•
Naczelnik właściwego wydziału informuje dyrektorów o pracach nad
projektem, którzy mogą wnieść doń zmiany;
•
Zaawansowany projekt przedstawia się dyrektorowi generalnemu lub jego
zastępcy, którzy zajmują się na ogół nim wtedy, gdy wynikną kontrowersje;
•
W Dyrektoriacie Generalnym tworzy się zespół kierowniczy, który ma czuwać
nad przebiegiem projektu. Niekiedy składa się z dyrektora generalnego i
dyrektorów. Zespół ten zajmuje się m.in. różnymi uwagami co do projektu lub
projektami jego zmian;
•
W
przypadku
różnicy
zdań
między
dyrektoriatami
generalnymi,
zainteresowani dyrektorzy generalni lub ich zastępcy dyskutują sporny projekt,
bądź w trybie spotkania dwustronnego, bądź na zebraniu dyrektorów
generalnych zwoływanych zazwyczaj raz na tydzień;
•
Wszystkie projekty muszą być zaopiniowane przez Służbę Prawną Komisji;
•
Przed skierowaniem projektu na posiedzenie kolegium komisarzy, projekt
musi zostać zatwierdzony przez właściwego komisarza;
•
Po tej aprobacie projekt trafia do kancelarii Sekretariatu Generalnego, który
sprawdza go pod względem formalnym i merytorycznym przed przedłożeniem
go do decyzji kolegium komisarzy.
2. Organ wykonawczy i administracyjny Unii Europejskiej
W ramach tej funkcji Komisja Europejska jest uprawniona do wydawania
przepisów prawnych. W ostatnich latach szacowano, że przeciętnie co roku w Unii
Europejskiej stanowiono ok. 1500-2000 aktów prawnych, z czego 1000-1500 były
aktami stanowionymi przez Komisję Europejską. Akty stanowione przez Komisję
7
Europejską noszą specyficzny i techniczny charakter, z reguły nie zawierają żadnych
kwestii natury zasadniczej czy też politycznej. Najwięcej przepisów Komisji tyczy
Wspólnej Polityki Rolnej /ceny artykułów rolnych i ochrona rynku żywnościowego
Unii/.Pozostałe stanowią przepisy natury administracyjnej lub wydane w wykonaniu
przepisów prawa stanowionego przez Radę Unii Europejskiej czy też wspólnie Rady i
Parlamentu Europejskiego. Stanowienie aktów prawa przez Komisję Europejską w
większości podlega kontroli, choćby w formie przyzwolenia, ze strony Rady Unii
Europejskiej. Polega to na tzw. komitologii. Komisja musi współdziałać i z ok. 500
komitetami złożonych z przedstawicieli rządów państw członkowskich przedkładając
im swoje propozycje co do stanowienia przez nią aktów prawnych. Komitologia
polega na 4 mechanizmach w zależności od aktu prawnego i wymaganej dlań
procedury stanowienia.
a) Komitety doradcze. Opiniują one propozycje aktów Komisji. Ich opinie winny
być „brane pod uwagę w stopniu najwyższym”, lecz nie są dla Komisji
wiążące. Opnie swoje wydają w oparciu o zwykłą większość głosów.
Przykładowo działają: Komitet Doradczy ds. Aparatów Medycznych, Komitet
Doradczy ds. Swobodnego Przepływu Pracowników itp.
b) Komitety Zarządzające /Management Committees/. Komitety te mogą
działając kwalifikowaną większością głosów odrzucić propozycje Komisji
Europejskiej. Komisja zobowiązana jest wtedy wstrzymać nadanie mocy
obowiązującej swojego aktu prawnego na okres do 3 miesięcy. W tym czasie
Rada Unii Europejskiej może kwalifikowaną większością głosów podjąć inną
decyzję wobec propozycji Komisji. Jeśli tego nie uczyni w zakreślonym
terminie Komisja ma prawo wydać akt prawny z mocą obowiązującą. Inne
akty Komisji niekwestionowane przez komitety wchodzą natomiast w życie.
Komitety Zarządzające działają głównie w dziedzinie Wspólnej Polityki
Rolnej.
c) Komitety Regulacyjne /Regulatory Committees/. Propozycje aktów Komisji
wymagają zatwierdzenia kwalifikowanej większości danego komitetu. Jeśli
poparcia takiej większości brak, sprawa przechodzi do Rady Unii Europejskiej,
która w terminie do 3 miesięcy podejmuje decyzję kwalifikowaną większością
głosów. Jeśli w tym terminie Rada nie zajęła stanowiska, Komisja może danej
propozycji nadać moc obowiązującego prawa.
8
d) Środki zabezpieczające /Safeguard – measures/. Nie ma tu żadnych komitetów,
lecz Komisja Europejska winna przedłożyć swoje propozycje aktów prawnych
rządom państw członkowskich.
Każde z rządów może zażądać przekazania sprawy do Rady Unii Europejskiej,
która działając w oparciu o kwalifikowaną większość głosów może zatwierdzić,
zmienić lub anulować propozycję Komisji. Jeśli Rada nie podejmie decyzji w
określonym czasie, to decyzja Komisji zostaje uchylona. Środki zabezpieczające
tyczą głównie materii związanych z polityką handlową.
Komisja jest też bezpośrednim wykonawcą działań implementujących w
ważnych dziedzinach polityki Unii. Np. do niej należy wyrażanie zgody na fuzje
dużych przedsiębiorstw w Unii Europejskiej.
Głównym natomiast wykonawcą polityk i przedsięwzięć Unii Europejskiej są
różne agencje w państwach członkowskich.
3. Strażnik prawa Unii Europejskiej
Każde państwo stanowiące przepisy prawne implementujące dyrektywy Unii
Europejskiej winno powiadomić o nich Komisję Europejską, która bada, czy nie są
one sprzeczne z prawem Unii Europejskiej. Komisja ma także prawo badać, czy
państwa członkowskie przestrzegają prawo Unii.
Komisja Europejska wszczyna postępowanie o naruszenie prawa unijnego
przeciwko państwu za niepowiadamianie Komisji o przepisach podjętych dla
włączenia dyrektyw do prawa krajowego, za niestosowanie lub nieprawidłowe
stosowanie prawa unijnego, najczęściej w związku z Jednolitym Rynkiem
Europejskim i sprawami przemysłu, pośrednimi podatkami, rolnictwem, handlem oraz
ochroną konsumentów i środowiska naturalnego. Zanim jednak podejmie jakiekolwiek
działania, Komisja winna pisemnie uprzedzić dane państwo, że narusza prawo unijne.
Jeśli dane państwo nie zareaguje /tzn. nie wyjaśni przekonywująco o braku takiego
naruszenia lub nie podejmie działań na rzecz zaprzestania takiego stanu/, to Komisja
wszczyna postępowanie formalne. Jeśli w tym postępowaniu potwierdzi się naruszenie
prawa unijnego, Komisja przesyła swoją umotywowaną opinię danemu państwu /czyli
jego rządowi/. Jeśli dane państwo nie zastosuje się do stanowiska Komisji w
określonym przez nią terminie /zazwyczaj do 2 miesięcy/, to Komisja może skierować
sprawę do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Przeciętnie rocznie Komisja
wysyła ok. 1000 listów uprzedzających, ok. 300 umotywowanych opinii i 50-100
wniosków do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Po wyroku Trybunału
9
stwierdzającego naruszenie prawa Unii przez dane państwo, Komisja Europejska
wyznacza temu państwu termin, w jakim winno ono zastosować się do wyroku
Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Jeśli państwo tego nie uczyni, Komisja
Europejska ma prawo wnioskować do tegoż Trybunału o ukaranie danego państwa
karą pieniężną.
Komisja ma prawo kontrolować naruszanie prawa europejskiego także przez
osoby fizyczne i prawne /najczęściej działające w sektorze publicznym i prywatnym
firmy i korporacje biznesowe/. Tyczy to w szczególności nadużywania dominującej
pozycji na rynku, przyjmowanie bezprawnej lub nieformalnej pomocy państwowej, a
także praktyk ograniczających dostęp na rynek. Komisja ma prawo nakładania na
takie firmy kar pieniężnych. Od decyzji Komisji przysługuje odwołanie do
Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Odwołania rzadko prowadzą do uchylenia
kary nałożonej przez Komisję, niekiedy tylko powodują zmniejszenie jej wysokości.
Największą karę pieniężną Komisja nałożyła w 1994 r. na firmy należące do
Europejskiego Stowarzyszenia Cementu 240 mln. ECU, a największą na jedną firmę
w wysokości 102 mln. ECU w 1998 na firmę „Volkswagen”.
W
przypadku
nieformalnej
lub
nielegalnej
pomocy
państwa
dla
przedsiębiorstw Komisja nakazuje zazwyczaj jej zaprzestanie lub zmianę, a firmie
otrzymującej taką pomoc poleca zwrócić część lub całość kwoty pomocy.
4. Zarządzanie finansami Unii Europejskiej
Uprawnienia Komisji Europejskiej obejmują tak przychody jak zwłaszcza
wydatki z budżetu Unii Europejskiej. Przychodami do budżetu Unii są: składki państw
członkowskich /uzależnione od Produktu Krajowego Brutto/, udział w VAT
pochodzący z poszczególnych państw członkowskich oraz cła i podatki pobierane z
racji handlu z państwami nieczłonkowskimi.
W sprawie dochodów budżetowych Komisja ma następujące obowiązki:
•
Określa, jakie agencje krajowe mają uprawnienia zbierania funduszy dla Unii
Europejskiej;
•
Monitoruje działalność tych agencji /są to zazwyczaj urzędy celne, akcyzowe
czy podatkowe/;
•
Objaśnia tym agencjom obowiązujące zasady prawa;
10
•
W oparciu o Produkt Krajowy Brutto szacuje składki państw członkowskich.
Co do wydatków obowiązki Komisji są następujące:
•
Autoryzacja: ustala zasady procedur ubiegania się o fundusze i podejmuje
decyzje co do poszczególnych programów i projektów;
•
Przeznaczanie i zarządzanie: sprawuje operacyjne zarządzanie programami;
•
Audyt: polega głównie na kontroli wydatków, czy są wydawane na ustalone
cele, co pokrywa się z:
- Badaniem i oceną: bada na ile zostały osiągnięte zamierzone wyniki i w
jakim stopniu.
Główne wydatki z budżetowych środków Unii europejskiej dokonują
upoważnione władze państw członkowskich /pod kontrolą Komisji Europejskiej/,
natomiast w bezpośrednim zarządzaniu Komisji pozostaje część wydatków
/głównie na cele zewnętrznych programów pomocy i na operacyjne cele
badawcze/. Kierowane są one przede wszystkim przez jej różne biura pomocy
technicznej, jak np. Wspólny Ośrodek Badawczy /Joint Research Centre/.
6. Reprezentowanie Unii Europejskiej na zewnątrz
Komisja Europejska reprezentuje Unię Europejską na zewnątrz. W tym zakresie
jej zadania są następujące:
•
Jest głównym, a najczęściej jedynym negocjatorem z ramienia Unii
Europejskiej podczas dwu- lub wielostronnych rokowań z państwami trzecimi
w ramach Wspólnej Polityki Handlowej;
•
Jest głównym negocjatorem z ramienia Unii Europejskiej podczas negocjacji
nad szeroko rozumianymi porozumieniami czy umowami o współpracy i
wejściu w skład organizacji /niezwiązanymi z handlem/ prowadzonymi z
państwami trzecimi;
•
Działa i negocjuje niekiedy sama, a niekiedy wespół z Prezydencją Rady lub/i
przedstawicielami państw członkowskich z państwami trzecimi w sprawach
różnych polityk wewnętrznych Unii Europejskiej /jak np. ochrona środowiska,
transport i energia/, które mają zewnętrzny wymiar lub charakter;
•
Odgrywa ważną rolę w ramach Wspólnej Polityki Zagranicznej i
Bezpieczeństwa. Wg
konstytucji jej wiceprzewodniczący ma zostać
Ministrem Spraw Zagranicznych Unii Europejskiej. Obecnie rola Komisji
polega na wysuwaniu propozycji i koordynowaniu celów i zadań;
11
•
Doradza Radzie Unii Europejskiej w negocjacjach o przystąpieniu do Unii
oraz negocjuje warunki przystąpienia do Unii dla nowych państw
członkowskich;
•
Podejmuje szereg zadań w ramach polityki Unii Europejskiej wobec krajów
rozwijających się;
•
Jest głównym koordynatorem pomocy humanitarnej i w nagłych wypadkach
udzielanej przez Unię Europejską;
•
Bierze udział w pracach międzynarodowych organizacji /jak np. ONZ i jej
agendach specjalistycznych, Rady Europy, OECD/;
•
Posiada ponad 130 biur w państwach trzecich i utrzymuje ścisłe związki z
ponad 160 misjami dyplomatycznymi państw trzecich przy Unii Europejskiej.
Te biura mają charakter misji dyplomatycznych Unii Europejskiej.
6. Komisja Europejska jako mediator i pośrednik
Rola ta Komisji wynika stąd, że:
a) Komisja uważana jest za uczciwego pośrednika w kontaktach z innymi
podmiotami, zwłaszcza gdy formułuje propozycje czy sugestie, by
przezwyciężyć trudności i rozwiązać jakiś problem;
b) Komisja najczęściej posiada najlepsze umiejętności co do znajomości i wiedzy
o działaniach optymalnych dla Unii Europejskiej. W wypadku zastrzeżeń
podnoszonych przez jakieś państwa członkowskie zazwyczaj Komisja potrafi
najtrafniej wskazać na jakąś rekompensatę za uczynione przez to państwo
ustępstwa.
Rolę tę Komisja wykonuje względem organów Unii Europejskiej,
zwłaszcza Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej oraz państwami
członkowskimi lub też w przypadku kontrowersji, jeśli powstaną między organami
Unii a jej państwami członkowskimi.
7. Komisja jako siła napędowa Unii Europejskiej
Aby jakaś inicjatywa na rzecz Unii Europejskiej zaowocowała
przyjęciem do działania i realizacji, Komisja szuka poparcia i mobilizuje
zwolenników koncepcji zawartej w inicjatywie. Polega to na tym, że komisarze i ich
przedstawiciele spotykają się z delegatami, środowiskami opiniotwórczymi oraz
przywódcami najważniejszych grup interesów; komisarze i wysocy urzędnicy Komisji
udzielają poparcia dla różnych działań zainteresowanych grup w państwach
12
członkowskich, wyjaśniają zalety i korzyści wypływające z danej inicjatywy na
różnych forach. Komisja nadto wydaje różne dokumenty objaśniające jej projekty.
W sprawach III filaru, czyli Współpracy w dziedzinie Wymiaru
Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych Komisja Europejska uzyskała ostatnio
uprawnienia inicjowania projektów aktów tam podejmowanych na równi z państwami
członkowskimi.
Wybrana literatura
•
M.Cini: The European Commmisssion – Leadership, organisation and culture in the
EU administration. Manchester /Manchester University Press/ 1997.
•
G.Edwards, D.Spencer: The European Commission. London /Cartermill/ 1997.
•
Krystyna
Michałowska-Gorywoda:
Podejmowanie
decyzji
w
Unii
Eurpejskiej.Warszawa /Wydawnictwo Naukowe “SCHOLAR”/ 2002, s. 128-188.
•
Neil Nugent: The Government and Politics of the European Union. Houndmills – New
York /Palgrave/ 2003, s. 101-142.
•
Réforme de la Commission. Livre Blanc. Bruxelles, 5 avril 2000
•
E.C. Page: Political Authority and Bureaucratic Power, A. Comperative Analysis.
Brighton /Harvester Wheatsheaf/ 1992.
•
Anne, Handley Stevens: Brussels Bureaucrats? The Administration of the European
Union. Houndmills – New York /Palgrave/ 2001.
•
Antoni Marszałek /red./: Unia Europejska. Warszawa /PWE/2004, s. 103-104.
•
Janusz Ruszkowski: /red./ Unia Europejska. T.II: Instytucje i organy. Szczecin
/Ośrodek Integracji Europejskiej w Szczecinie/ 2000, s.45-62.
•
Traktat z Nicei. Bielsko-Biała /Studio STO/ 2001.
•
Projekt traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy. Luksemburg /Urząd
Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich/ 2003.
13