docBadanie zadowolenia ze studiowania jako jeden z elementów
download 
Reklamacja Transkrypt
Badanie zadowolenia ze studiowania jako jeden z elementów
Renata Figlewicz Badanie zadowolenia ze studiowania – pierwszy krok w stronę akredytacji środowiskowej (doświadczenia Wyższej Szkoły HumanistycznoEkonomicznej w Łodzi) Jednym z warunków uzyskania akredytacji środowiskowej przez uczelnię, zarówno państwową jak i niepaństwową, jest zapewnienie odpowiedniej jakości kształcenia swoim studentom. Akredytowanie lub odmowa akredytowania, jest świadectwem tego, czy prezentowany przez szkołę poziom kształcenia odpowiada standardom akredytacyjnym czy nie. Często na podstawie uzyskanych akredytacji ocenia się uczelnię jako „dobrą” lub „złą”. Tymczasem to czy jest ona „dobra” czy „zła” zależy głównie od odpowiedniego zarządzania, nie tylko procesem kształcenia, ale i całą szkołą. Warunkiem dobrego zarządzania jest natomiast odpowiednia, rzetelna wiedza na temat wszystkich aspektów proponowanej przez nią jakości kształcenia. Koniecznym jest więc poznanie opinii studentów i pracowników na temat wykładanych treści programowych, warunków studiowania i pracy, organizacji studiów i wszystkich innych aspektów składających się na odczucia i doświadczenia społeczności akademickiej wobec uczelni, w której uczą się i pracują1. Jednym ze sposobów pozyskiwania takich informacji jest badanie zadowolenia ze studiowania. Metoda ta została wypracowana przez Lee Harvey`a i Sue Moon z University of Central England w Birmingham. Przystosowana do polskiego systemu edukacji na poziomie szkolnictwa wyższego przez specjalistów z Katedry Psychologii Zarządzania i Ergonomii Uniwersytetu Jagiellońskiego, zyskała uznanie Uniwersyteckiej Komisji Akredytacyjnej jako narzędzie pozwalające na monitorowanie jakości nauczania w uczelniach. Władze Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi w roku akademickim 2000/2001 podjęły decyzję o wdrożeniu metody zadowolenia ze studiowania na kierunku Filologia polska. WSHE w tym samym roku akademickim przeprowadziła badanie satysfakcji 1 Boczkowski, A. Buchner-Jeziorska, Projektowanie systemów zapewniania jakości kształcenia, Mat. Konferencji „Strategie rozwoju szkół wyższych a jakość kształcenia”, Miedzeszyn 13-14.06.1997. Z. Ratajczak, Jakość kształcenia jako przedmiot misji uniwersytetu, Mat. Konferencji „Strategie rozwoju szkół wyższych a jakość kształcenia”, Miedzeszyn 13-14.06.1997. Quality management and quality assurance in European higher education, Methods and mechanisms, Studies No 1, Commission of the European Communities, ESCS-EEC-EAEC, Brussels, Luxemburg, 1993. Thune, Danish Experiences with Evaluation of Higher Education, Mat. Konferencji. „Evaluation of Higher Education. European Experiences, German Perspectives”, 1994. Centrum Badań i Rozwoju Kształcenia 1 z pracy wykładowców, stając się pierwszą uczelnią niepaństwową w Polsce wśród tych, które wdrożyły metody wypracowane przez Center for Research into Quality i wdrażane w karajach takich jak Szwecja, Południowa Afryka, Australia czy Nowa Zelandia W pierwszym etapie prac adaptacyjnych metody, w oparciu o założenia wypracowane w Uniwersytecie Centralnej Anglii w Birmingham (University of Central England, UCE), przygotowana została pełna wersja kwestionariusza ankietowego. Istotnym elementem przyjętego podejścia badawczego był udział respondentów w formułowaniu i weryfikacji pytań kwestionariusza. Procedura grup dyskusyjnych pozwoliła studentom, pod kierunkiem ekspertów w procesie „burzy mózgów”, przeanalizować, skrytykować i ocenić poszczególne obszary zagadnień związanych ze studiowaniem. Finałem prac było skonstruowanie ostatecznej wersji metody przez ekspertów. Zadbali oni o poprawność metodologiczną badania oraz wierne oddanie treści wynikających z propozycji studentów. Wdrożona metoda Zadowolenie ze studiowania koncentruje się wyłącznie na doświadczeniach i odczuciach studentów dotyczących procesu uczenia się i nauczania. Redukuje wątpliwości respondenta przy wyborze odpowiedzi, pozbawiając go wrażenia, że występuje w charakterze eksperta. Wyniki badania przedstawione w formie macierzy decyzyjnej, przeznaczone są dla władz uczelni, zarządzających procesem kształcenia. Dwie skale zamieszczone w formularzu, transponowane są na macierz decyzyjną. Ta z kolei dokładnie opisuje decyzje jakie powinny być podjęte przez władze. Liczbowa prezentacja wyników umożliwia szybkie dokonanie analiz i porównań (tabele 1.1 i 1.2). Ponadto zaproszenie respondentów do współtworzenia ankiety, sprawia, że czują się oni partnerami w budowaniu kultury jakości kształcenia w uczelni oraz współodpowiedzialnymi za wynik ankietyzacji. Wdrożenie takiej metody świadczy bezsprzecznie o tym, że Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi jest uczelnią gdzie realizowane są podstawowe zasady wewnątrz uczelnianej demokracji. Raport z badań jest kierowany odpowiednio do władz rektorskich i/lub dziekańskich, które są bezpośrednio zainteresowane oceną jakości kształcenia na poziomie kierunków i katedr. Ocena całego kierunku czy nawet całej uczelni może być istotna z punktu widzenia akredytacji. Większość pozycji kwestionariusza jest oceniana na dwóch siedmiostopniowych skalach ważności i zadowolenia. Istotą tej analizy wyników ankietyzacji jest podział skali ważności na trzy, a skali zadowolenia na pięć przedziałów. Podział ten bazuje na trafności Centrum Badań i Rozwoju Kształcenia 2 kryterialnej (Brzeziński, 19962, Harvey, 19993). Skale ważności i zadowolenia transformowane są na macierz decyzyjną wizualizującą w sposób syntetyczny wyniki ankietyzacji. Oznaczenia wprowadzone w macierzy decyzyjnej przedstawione są w tabeli 1.1. Tabela 1.1. Macierz decyzyjna: oznaczenia literowe i liczbowe Bardzo Niezadawalający niezadawalający Bardzo Do Zadawalajacy zaakceptowania Bardzo Zadawalajacy E D C B A 7,0 e d C B a 5,5 (e) (d) (c) (b) (a) 5,0 ważny Ważny Mało ważny Dane liczbowe 1 2,75 2,75 3,75 3,75 4,25 4,25 5,25 5,25 7,0 Są to oznaczenia literowe i liczbowe, odpowiadające podziałowi skal ważności i zadowolenia. Wielkość liter oznacza poziom ważności: mała litera w nawiasie oznacza aspekty ocenione jako mało ważne, mała litera oznacza aspekty ocenione jako ważne natomiast duża litera oznacza aspekty ocenione jako bardzo ważne. Kolejność liter związana jest ze stopniem zadowolenia respondenta. Zastosowane oznaczenia literowe odpowiadają poszczególnym kategoriom opisowym w macierzy decyzyjnej stanowiącym bezpośrednią podpowiedź co do konieczności podjęcia określonych działań (tabela 1.2.). 2 3 Brzeziński, J., 1996. Metodologia badań psychologicznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN Harvey, L., 1999. CRQ: The 1999 Report on the Student Experience at UCE. Birmingham: UCE. Harvey, L., 1997, Student Satisfactin Manual, Redwood Books, Great Britain Centrum Badań i Rozwoju Kształcenia 3 D.l. Tabela 1.2. Macierz decyzyjna Bardzo Niezadowalający Do zaakceptowania Zadowalający niezadowalający Bardzo ważny Ważny Bardzo zadowalający Podjąć natychmiastowe działania Działania są priorytetowe Podjąć działania w najbliższej przyszłości Doskonalić w miarę możliwości Utrzymać wysokie standardy 7,0 Podjąć działania w celu istotnej poprawy Uwzględnić w planowaniu działań Interwencja może być konieczna Utrzymać standardy Nie spoczywać na laurach 5,5 Poprawiać w miarę możliwości Mało ważny Dane 1 liczbowe Nie dopuszczać do Nie zwracać uwagi Utrzymać zmiany na gorzej standardy w miarę możliwości 2,75 2,75 3,75 3,75 4,25 4,25 Nie podejmować 5,0 żadnych działań 5,25 5,25 7,0 D.l. Jak widać w tabeli 1.2. poszczególne kategorie opisowe mają bezpośrednie zastosowanie w procesach decyzyjnych. Są one przede wszystkim przydatne w rozpoznawaniu tych obszarów, co do których niezbędne jest podjęcie natychmiastowych lub priorytetowych działań. Można też wykorzystać w działaniach promocyjnych wskazania studentów na obszary, które spełniają wysokie standardy. Generalnie jakość kształcenia w Wyższej Szkole Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi została oceniona przez studentów Filologii polskiej jako wysoka. Cenią sobie oni poziom nabywanych kompetencji zawodowych i ogólnego rozwoju własnej osobowości. Ocena ta wiązana jest najczęściej z profesjonalizmem i wysokimi kwalifikacjami większości Nauczycieli Akademickich prowadzących zajęcia na tym kierunku. Szczegółowe informacje zawarte w raporcie końcowym wskazują, że większość aspektów określających jakość kształcenia nie odbiega od zakładanych standardów. Ogólne zadowolenie studentów z Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej jako uczelni oraz perspektywy pracy po ukończeniu studiów na kierunku Filologia polska przedstawia tabela 1.3 Centrum Badań i Rozwoju Kształcenia 4 Tabela 1.3. Wartości średnich arytmetycznych ocen zadowolenia z Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi, kierunku studiów i perspektywy pracy (wyrażone w %) STUDIA DZIENNE STUDIA ZAOCZNE OCENA OGÓLNA Humanistyczno- 43.23 40.86 41.89 40.93 38.87 40.46 26.34 19.55 22.78 ZADOWOLENIE Z: Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Łodzi Kierunku studiów Perspektywy pracy po studiach Zestawienie wyników uwidacznia następującą prawidłowość – studenci tak dzienni, jak i zaoczni najwyżej oceniają działalność WSHE. Podobnie studenci zadowoleni są z wybranego przez siebie kierunku studiów. Zdecydowanie najniżej oceniane są przez respondentów perspektywy pracy po studiach. Tak niska wartość nie jest spowodowana poziomem kwalifikacji absolwentów WSHE. Czynnikiem decydującym o pesymistycznej postawie studentów jest aktualna sytuacja na polskim rynku pracy i pogłębiające się bezrobocie, które w województwie łódzkim osiąga wyjątkowo wysoki procent. Więcej informacji na temat opinii studentów o Uczelni dostarczają pytania otwarte. Poproszono w nich słuchaczy o wymienienie najważniejszych korzyści wynikających ze studiowania w WSHE na kierunku Filologia polska. Priorytetowym celem dla większości studentów jest uzyskanie dyplomu. Poza tym słuchacze wymieniają najczęściej następujące korzyści: − zajęcia z profesjonalną i ciekawą kadrą − interesujący i nowoczesny program nauczania, ukierunkowany na kreatywność myślenia, rozwój indywidualny oraz naukę otwartości i odwagi w wyrażaniu własnych poglądów4. Podstawowym problemem dla studentów jest brak możliwości kontynuowania nauki w uczelni macierzystej na uzupełniających studiach magisterskich. Potwierdza się również pesymistyczna ocena możliwości znalezienia pracy zgodnej z kierunkiem ukończenia studiów. Wdrożenie badania zadowolenia ze studiowania na kierunku Filologia polska sprawia, że spełnia on warunek Uniwersyteckiej Komisji Akredytacyjnej dotyczący prowadzenia wewnątrz uczelnianej oceny jakości kształcenia. Raport z badań będzie wykorzystany bezpośrednio w procesie akredytacji kierunku. Ocena ogólna dotyczy opinii respondentów na temat uczelni w której studiują, kierunku studiów oraz perspektywy pracy po studiach. W większości uniwersytetów 4 Cytaty z ankiet studentów Centrum Badań i Rozwoju Kształcenia 5 europejskich ogólne zadowolenie z uczelni waha się w przedziale od 40 do prawie 70%. Zadowolenie z kierunku studiów plasuje się zazwyczaj na takim samym lub wyższym poziomie. Niższe oceny zadowolenia z kierunku studiów w stosunku do zadowolenia z uczelni mogą być sygnałem, że proces kształcenia na tym kierunku wymaga doskonalenia. W odniesieniu do oceny perspektywy pracy po studiach, generalnie studenci uniwersytetów europejskich wyrażają niższe zadowolenie niż z uczelni i kierunku studiów. Tym nie mniej są to oceny zdecydowanie wyższe niż w innych uczelniach polskich stosujących metodę badania zadowolenia. Badanie zadowolenia ze studiowania stało się inspiracją do przeprowadzenia następnego badania w oparciu o metodę Lee Harvey`a i Sue Moon. Badanie satysfakcji z pracy nauczycieli akademickich było logicznym następstwem działań pro jakościowych ze strony władz Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi. Wdrożenie obu badań i włączenie ich na stałe do wewnętrznego systemu zapewniania jakości kształcenia jest pierwszym krokiem naszej uczelni, w stronę akredytacji środowiskowych poszczególnych kierunków studiów, a w dalszej kolejności akredytacji całej uczelni. W zamkniętym cyklu studiów nad jakością kształcenia, badania satysfakcji studentów i wykładowców stanowią element cykliczny, powtarzany raz w roku. Do pełnej realizacji badań stanu aktualnego jakości kształcenia konieczne będzie opracowanie i wdrożenie badania satysfakcji pracowników administracyjnych, absolwentów i pracodawców. Prace nad opracowaniem tych badań podjęte zostały przez WSHE we wrześniu 2001. Sygnalizowane przez studentów kłopoty spotkały się ze strony władz uczelni z natychmiastowymi działaniami pro jakościowymi. Powołano Rzecznika Praw Studenta, wprowadzono tradycję regularnych spotkań władz uczelni z przedstawicielami studentów, podjęto prace nad programami nauczania mające na celu uatrakcyjnienie przedmiotów oraz uniknięcie powtarzania się treści programowych, stworzono dziekanatowy punkt informacyjny, opublikowano przewodniki kierunkowe dla studentów zwierające treści poszczególnych przedmiotów, opisy metod nauczania, sposobu rozliczania studenta, zainstalowano elektroniczne tablice informacyjne oraz przebudowano witrynę internetową, rozszerzono bazę ogólnodostępnych laboratoriów. Strategiczną decyzją było powołanie Komisji Jakości Kształcenia mającej dbać o jakość procesu dydaktycznego. Wszystkie wymienione działania pro jakościowe mają zwiększyć stopień zadowolenia studentów ze studiowania w Wyższej Szkole Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi oraz przynieść efekty w postaci zapewnienia odpowiedniej jakości kształcenia. Centrum Badań i Rozwoju Kształcenia 6 Bibliografia: Brzeziński, J., 1996. Metodologia badań psychologicznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN Harvey, L., 1999. CRQ: The 1999 Report on the Student Experience at UCE. Birmingham: UCE. Boczkowski, A. Buchner-Jeziorska, Projektowanie systemów zapewniania jakości kształcenia, Mat. Konferencji „Strategie rozwoju szkół wyższych a jakość kształcenia”, Miedzeszyn 13-14.06.1997. Z. Ratajczak, Jakość kształcenia jako przedmiot misji uniwersytetu, Mat. Konferencji „Strategie rozwoju szkół wyższych a jakość kształcenia”, Miedzeszyn 13-14.06.1997. Quality management and quality assurance in European higher education, Methods and mechanisms, Studies No 1, Commission of the European Communities, ESCS-EEC-EAEC, Brussels, Luxemburg, 1993. Thune, Danish Experiences with Evaluation of Higher Education, Mat. Konferencji. „Evaluation of Higher Education. European Experiences, German Perspectives”, 1994. Harvey, L., 1997, Student Satisfactin Manual, Redwood Books, Great Britain Centrum Badań i Rozwoju Kształcenia 7
