docspis tabel
download 
Reklamacja Transkrypt
spis tabel
Raport o oddziaływaniu na środowisko projektowanej stacji radarowej Darłowo - Uzupełnienie SPIS TREŚCI 1. WSTĘP ................................................................................................................................... 2 2. CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO W REJONIE INWESTYCJI................................................................................................................................ 2 3. WPŁYW PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE .................... 4 3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5. 3.6. Obszary chronione........................................................................................................... 6 Obszary Natura 2000 ....................................................................................................... 8 Awifauna w rejonie inwestycji ...................................................................................... 10 Zagrożenia dla awifauny ............................................................................................... 13 Przewidywany wpływ projektowanej stacji radarowej na ptaki ................................... 15 Działania minimalizujące negatywne oddziaływania projektowanej stacji radarowej . 17 4. PODSUMOWANIE ............................................................................................................ 18 5. ŹRÓDŁA INFORMACJI ................................................................................................... 18 SPIS TABEL Tabela Nr 1 Liczba pojawów ptaków w strefie z przekroczeniami wartości dopuszczalnych natężenia pola elektromagnetycznego (strefie ponadnormatywnego oddziaływania projektowanej stacji radarowej) oraz w obrębie przestrzeni poniżej strefy z przekroczeniami wartości dopuszczalnych – dla wariantu 1. ...................................................................... 12 Tabela Nr 2 Liczba pojawów ptaków w strefie z przekroczeniami wartości dopuszczalnych natężenia pola elektromagnetycznego (strefie ponadnormatywnego oddziaływania projektowanej stacji radarowej) oraz w obrębie przestrzeni poniżej strefy z przekroczeniami wartości dopuszczalnych – dla wariantu 2. ...................................................................... 13 SPIS ZAŁĄCZNIKÓW Załącznik Nr 1 Dokumentacja Fotograficzna 1 Raport o oddziaływaniu na środowisko projektowanej stacji radarowej Darłowo - Uzupełnienie 1. Wstęp Niniejsze opracowania dotyczy budowy stacji radarowej Nr 040 Darłowo Krajowego Systemu Bezpieczeństwa Morskiego zlokalizowanej w porcie morskim Darłowo. Opracowane zostało w celu uzupełnienia raportu o oddziaływaniu na środowisko projektowanej stacji radarowej w związku z wezwaniem Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Szczecinie o uzupełnienie raportu (pismo z dnia 2012-06-06 znak WSTK.4211.4.2012.MC.2) o informacje dotyczące wpływu przedsięwzięcia na środowisko przyrodnicze. 2. Charakterystyka środowiska przyrodniczego w rejonie inwestycji Projektowana stacja zlokalizowana będzie w rejonie Portu Morskiego Darłowo. Rozpatrywane są dwa warianty lokalizacyjne przedsięwzięcia. Wariant 1. Lokalizacja w obrębie portu – na styku tzw. „kierownicy statków” i ostrogi W wariancie tym stacja radarowa zlokalizowana będzie na sztucznej wyspie, u styku wspomnianej „kierownicy” i łączącej się z nią prostopadle ostrogi. Teren ten znajduje się w obrębie basenu portowego (ograniczonego falochronami). Stanowi on siedlisko ptaków wodnych (głównie mew), przez które jest stale wykorzystywany. Z uwagi na to, że w przeciwieństwie do falochronów portowych, kierownica i ostroga nie są ogólnodostępne dla ludzi – są odpowiednim miejscem odpoczynku dla ptaków, ponieważ nie są tam niepokojone. Stale przebywa tam znaczna liczba mew, głównie srebrzystych Larus argentatus, siodłatych L. marinus i śmieszek Chroicocephalus ridibundus (w trakcie prowadzonej wizji przebywało tam łącznie ok. 125 ptaków, w tym 18 mew siodłatych, pojedyncze śmieszki i kormorany Phalacrocorax carbo). Wody basenu portowego stanowią żerowiska ptaków wodnych (kormorana, kaczek, mew, rybitw) – intensywnie jest więc wykorzystywana również przestrzeń powietrzna nad portem. Wariant 2. Lokalizacja w obrębie pasa wydmowego na zachód od Portu Morskiego Darłowo. W wariancie tym stacja zlokalizowana będzie na terenie wydmowym, powyżej plaży. W obrębie sekwencji przestrzennej siedlisk na tym odcinku wybrzeża, teren inwestycji zlokalizowany jest pomiędzy plażą a pasem boru sosnowego. W obrębie pasa wydmowego trudno jest wyróżnić konkretne zespoły roślinności psammofilnej, brak typowo wykształconej sekwencji: plaża, wydma biała, wydma szara, nadmorski bór bażynowy – charakterystycznej dla wybrzeża (Piotrowska 1997, 2002; Matuszkiewicz 2001). W obrębie porastających wydmę płatów roślinności występują gatunki charakterystyczne zarówno dla wydmy białej Elymo-Ammophiletum (piaskownica zwyczajna Ammophila arenaria, wydmuchrzyca piaskowa Elymus arenarius, groszek nadmorski Lathyrus 2 Raport o oddziaływaniu na środowisko projektowanej stacji radarowej Darłowo - Uzupełnienie japonicus), jak i szarej Helichryso-Jasionetum littoralis (szczotlicha siwa Corynephorus canescens, turzyca piaskowa Carex arenaria (gatunek objęty ochroną częściową), jastrzębiec baldaszkowy Hieracium umbellatum var. dunense, bylica polna nadmorska Artemisia campestris var. sericea, rozchodnik ostry Sedum acre). Taki pośredni charakter ma również płat roślinności występujący bezpośrednio na terenie inwestycji. Znaczne pokrycie gatunków oraz duży udział gatunków typowych dla wydmy szarej wskazują jednakże na zbiorowisko Helichryso-Jasionetum littoralis. Stanowi ono siedlisko chronione – 2130 „Nadmorskie wydmy szare” (siedlisko priorytetowe) wymienione w załączniku I Dyrektywy Siedliskowej. Spośród pozostałych gatunków roślin bardzo częsty jest skrzyp zimowy Equisetum hyemale. W okolicy spotyka się także kępy rokitnika Hippophae rhamnoides (gatunek objęty ochroną ścisłą), popielicy Rubus caesius i wierzby piaskowej Salix arenaria (zbiorowisko ze związku Salicion arenariae), a także płaty tworzone przez gatunki generalnie niezwiązane z wydmami, których obecność związana jest prawdopodobnie z silnym zanieczyszczeniem terenu i wiążącą się z tym eutrofizacją. Powszechnie występują również pojedyncze sosny (gatunek rozprzestrzenia się z okolicznego pasa boru sosnowego) oraz nasadzane wierzby. Pas wydmowy jest w większości wygrodzony, mimo to jest penetrowany przez ludzi, głównie w okresie wakacyjnym. Jest silnie zaśmiecony i stale zanieczyszczany przez pojawiających się tam ludzi. Teren inwestycji znajduje sie powyżej pasa plaży i najniższych terenów wydmowych, mogących stanowić potencjalne siedliska chronionego skorupiaka – zmieraczka plażowego Thalitrus saltator. Gatunek ten spędza dzień zagrzebany w piasku powyżej linii brzegowej i uaktywnia sie w nocy, wychodząc na powierzchnię plaży aby żerować na martwej materii organicznej wyrzucanej przez fale. Zimę spędza zagrzebany powyżej linii maksymalnych zalewów (Żmudziński 1990; Jażdżewski, Konopacka 1995). W trakcie wizji przeprowadzono poszukiwania tego gatunku w obrębie plaży znajdującej sie poniżej, jednakże nie stwierdzono jego obecności. Wiąże się to zapewne z bardzo intensywnym wykorzystywaniem rekreacyjnym plaży, co stanowi czynnik często uniemożliwiający przetrwanie gatunku na danym terenie ze względu na mechaniczne wydeptywanie znajdujących się w górnych warstwach piasku skorupiaków. Przestrzeń powietrzna nad całym pasem wydmowym jest wykorzystywana przez wiele gatunków ptaków. Pojawiają się tam zarówno ptaki związane z morzem (głównie mewy), jak również związane z okolicznym lasem i innymi zadrzewieniami oraz zabudową (stwierdzone zostały: gołąb domowy, dymówka, oknówka, pliszka siwa, kos, bogatka, modraszka, wrona siwa). Wizja terenowa prowadzona była w sierpniu, nie było więc możliwości stwierdzenia jakie gatunki należą do lęgowych w okolicy (sezon lęgowy praktycznie dobiegł już końca). 3 Raport o oddziaływaniu na środowisko projektowanej stacji radarowej Darłowo - Uzupełnienie 3. Wpływ przedsięwzięcia na środowisko przyrodnicze Etap realizacji Etap realizacji związany będzie z zajęciem nowych terenów. W przypadku wariantu 1 konieczne będzie zajęcie dna morskiego w związku z budową sztucznej wyspy, na której posadowiona będzie wieża stacji. Zajętych zostanie zatem kilkadziesiąt metrów kwadratowych dna. Nie jest to znaczna powierzchnia, a do tego zlokalizowana w obrębie basenu portowego. Tereny, które obecnie mogą być wykorzystywane przez zwierzęta, np. małże, a także rośliny, zostaną wyłączone z możliwości pełnienia funkcji siedliskowych. Z uwagi jednakże na niewielką powierzchnię zajętości nie będzie ona znacząco wpływać na warunki siedliskowe morskiej fauny i flory. Budowa wiązać się będzie z ciągłą obecnością ludzi na obiektach (kierownica statków, ostroga), które nie są ogólnodostępne, stanowią więc dobre miejsce spoczynkowe dla ptaków. Ptaki będą więc stale niepokojone i czasowo będą musiały wykorzystywać inne tereny do odpoczynku dziennego. Z uwagi na niedostępność tych obiektów dla ludzi nie można wykluczyć, że są one wykorzystywane również jako lęgowiska – np. przez mewę srebrzystą Larus argentatus (wizję terenową przeprowadzono w sierpniu, już po zakończeniu sezonu lęgowego, nie było możliwości stwierdzenia ewentualnego gniazdowania). Z tego też względu prace należy prowadzić w taki sposób, aby nie było możliwości niepokojenia ptaków w okresie lęgowym lub niszczenia lęgów. Prace budowlane należy zatem rozpocząć przed okresem lęgowym, bądź pop jego zakończeniu (można przyjąć czas trwania tego okresu od połowy marca do końca sierpnia). Rozpoczęcie prac przed tym okresem spowoduje, że z uwagi na stałą obecność ludzi ptaki nie będą podejmować ewentualnych prób lęgów w danym sezonie i przeniosą się gdzie indziej. Prace budowlane prowadzone bezpośrednio na dnie morskim – mogą powodować uciążliwości akustyczne w obrębie otaczających wód. Fale dźwiękowe rozchodzą się w środowisku wodnym bardzo dobrze, zatem prowadzone prace mogą być słyszalne w znacznej odległości od portu, co może niepokoić występujące tam zwierzęta. Zanieczyszczenie hałasem wód morskich jest uważne za jedno z najistotniejszych zagrożeń dla waleni, jako że są to zwierzęta wykorzystujące słuch (i zdolność echolokacji) jako jeden ze swoich najważniejszych zmysłów (wiele innych zwierząt morskich, jak np. ryby, również jest wrażliwych na hałas). Do głównych źródeł takiego hałasu w środowisku morskim należą ruch silnikowych jednostek pływających a przede wszystkim poszukiwania surowców mineralnych na dnie morskim (ropy i gazu) oraz wykorzystywanie silnych wojskowych sonarów, co może prawdopodobnie powodować uszkodzenia narządów słuchu waleni (Evans 2009, Jefferson i inni 2008). Istnieją pewne dane, wskazujące nawet na możliwość powodowania przez wojskowe sonary zdarzeń związanych z masową śmiercią waleni na brzegach w wielu miejscach na świecie (Filadelfo i inni 2009). W przypadku Bałtyku jedynym regularnie występującym gatunkiem walenia jest morświn Phocoena 4 Raport o oddziaływaniu na środowisko projektowanej stacji radarowej Darłowo - Uzupełnienie phocoena, zatem uciążliwości akustyczne mogą dotyczyć głównie tego gatunku. Uciążliwości te będą mieć jednakże charakter krótkoterminowy i po zakończeniu prac budowlanych całkowicie ustaną (przewiduje się, że czas realizacji przedsięwzięcia może wynosić kilka miesięcy). W kontekście permanentnego ruchu łodzi motorowych w obrębie portu i na otaczających wodach, jak również zagrożeń dla morświna związanych z zanieczyszczeniem chemicznym wód a zwłaszcza z niebezpieczeństwami ze strony aktywności rybackiej (wplątywanie się waleni w sieci rybackie, co stanowi główną przyczynę śmiertelności gatunku – Kuklik, Skóra 2001, 2004; Kuklik 2007) – krótkotrwałe uciążliwości akustyczne związane z pracami budowlanymi prowadzonymi w ramach inwestycji, należy uznać za mało istotne, które nie będą mieć znaczącego wpływu na populację gatunku. W przypadku wariantu 2 (lokalizacja w pasie wydmowym) – podobnie jak w wariancie 1 – należy prace rozpocząć przed okresem lęgowym lub po jego zakończeniu, z uwagi na możliwość wykorzystywania wydm jako lęgowiska przez np. sieweczki. W przypadku wariantu 2 zajęty zostanie obszar wydmowy (siedlisko chronione) o powierzchni około 150 metrów kwadratowych – obszar porównywalny do powierzchni znajdującej sie w niedalekim sąsiedztwie stacji meteorologicznej (w odległości kilkunastu metrów na wschód). Należy zatem uzyskać zgodę Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska na zniszczenie siedliska chronionego. Konieczne będzie wykonanie wykopów (do 2,6 m głębokości) pod fundamenty projektowanego obiektu. Może to spowodować krótkotrwałe zaburzenie stosunków wodnych (obniżenie poziomu wód gruntowych) na otaczających terenach, nie będzie jednakże wpływać znacząco na funkcjonowanie układów biocenotycznych. Psammofilna roślinność (zwłaszcza związana z wydmami) nie jest bardzo wrażliwa na niedostatki wody. Zmiany takie będą, jak już wspomniano, krótkotrwałe – jedynie na czas prowadzonych prac, potem sytuacja powróci do stanu poprzedniego (przewiduje się, że czas realizacji przedsięwzięcia będzie wynosić około 3 miesiące). Etap eksploatacji Spośród gatunków chronionych zwierząt do narażonych na ewentualne oddziaływanie projektowanej stacji mogą zaliczać się głównie gatunki latające. Należą tutaj nietoperze, ptaki oraz owady. Nietoperze z uwagi na swoje właściwości potrafią skutecznie wyczuwać emitowane przez radary promieniowanie elektromagnetyczne i unikają go – jest to właściwość, którą próbuje się wykorzystywać do odstraszania nietoperzy od turbin wiatrowych (Nicholls, Racey 2007, 2009). Teren inwestycji, jak i całego portu nie stanowi siedliska dogodnego dla chronionych gatunków owadów. Nie można wykluczyć pojawienia sie tam jakiegoś chronionego owada, jednakże pojaw taki miałby jedynie charakter 5 Raport o oddziaływaniu na środowisko projektowanej stacji radarowej Darłowo - Uzupełnienie incydentalny, zatem nie można tutaj mówić o możliwości znaczącego oddziaływania inwestycji na owady. Jedyną grupą zwierząt, na którą oddziaływanie projektowanej stacji należy przeanalizować, są ptaki. Projektowana stacja radarowa będzie opierać się o urządzenia emitujące promieniowanie elektromagnetyczne. Podobną zasadą działania cechują się systemy sonarowe, wykorzystujące fale dźwiękowe. Systemy te stosuje się powszechnie w środowisku morskim, w bardzo wielu dziedzinach, w tym także w celach militarnych. Silne sonary wojskowe o dużym zasięgu (używane m.in. do wykrywania podwodnych jednostek wojskowych) podejrzewa się o możliwość powodowania bardzo silnych zaburzeń w ekosystemach morskich. Uważa się, że są jednym z głównych źródeł zanieczyszczeń akustycznych środowiska wodnego. Dotyczy to jednakże urządzeń lokacyjnych działających w wodzie i emitujących impulsy dźwiękowe. Analizowane przedsięwzięcie dotyczy stacji radarowej z urządzeniami działającymi ponad powierzchnią wody, które nie jest oparte na sygnałach akustycznych. Nie będzie zatem stanowić znaczącego zagrożenia dla organizmów wodnych. Przedsięwzięcie w wariancie 2 związane będzie z zajęciem niewielkiej powierzchni wydmy szarej (siedlisko chronione), blisko skraju pasa wydmowego (będzie zapewniony dogodny dojazd od strony przylegającego do wydm parkingu, nie będzie zachodzić potrzeba organizowania długich dróg dojazdowych biegnących przez wydmy) – co nie będzie mieć znaczącego wpływu na zasoby przyrodnicze okolicy. 3.1. Obszary chronione Przedsięwzięcie w obu wariantach zlokalizowane jest w obrębie Obszaru Chronionego Krajobrazu „Koszaliński Pas Nadmorski”. Dla tego obszaru wprowadzone zostały Uchwałą Nr XXXII/375/09 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 15 września 2009 r. w sprawie obszarów chronionego krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 66 Poz. 1804) następujące zakazy: − zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor, lęgowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk, złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarką leśną, rybacką i łowiecką; − realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko; zakaz ten nie dotyczy realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których przeprowadzona ocena oddziaływania na środowisko wykazała brak 6 Raport o oddziaływaniu na środowisko projektowanej stacji radarowej Darłowo - Uzupełnienie znaczącego negatywnego wpływu na ochronę przyrody obszaru chronionego krajobrazu; − likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie wynikają one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych; − wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu; − wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budową, odbudową, naprawą lub remontem urządzeń wodnych; − dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli służą innym celom niż ochrona przyrody lub zrównoważone wykorzystanie użytków rolnych i leśnych oraz racjonalna gospodarka wodna lub rybacka; − likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodnobłotnych; − lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów służących prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej; − lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 200 m od linii brzegów klifowych oraz w pasie technicznym brzegu morskiego. Projektowana stacja radarowa, zlokalizowana będzie w wariancie 1 w obrębie portu – w tym przypadku nie będzie naruszać wprowadzonych zakazów. W wariancie 2 stacja zlokalizowana będzie w obrębie pasa technicznego wybrzeża, czyli zgodnie z powyższymi zapisami – na terenie, gdzie obowiązuje zakaz lokalizowania obiektów budowlanych. Zgodnie z zapisami art. 24 Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. 2004 Nr 92 poz. 880 z późn. zm.) wprowadzone zakazy nie dotyczą: − wykonywania zadań na rzecz obronności kraju i bezpieczeństwa państwa; − prowadzenia akcji ratowniczej oraz działań związanych z bezpieczeństwem powszechnym; − realizacji inwestycji celu publicznego. Przedsięwzięcie realizowane jest w ramach Krajowego Systemu Bezpieczeństwa Morskiego, jest zatem wykonywaniem zadania na rzecz bezpieczeństwa państwa i jednocześnie jest inwestycją celu publicznego (zgodnie z zapisem art. 8 Ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. 1997 Nr 115 poz. 741 z późn. zm.) do celów publicznych należy m.in. budowa i utrzymywanie obiektów oraz urządzeń 7 Raport o oddziaływaniu na środowisko projektowanej stacji radarowej Darłowo - Uzupełnienie niezbędnych na potrzeby obronności państwa i ochrony granicy państwowej, a także do zapewnienia bezpieczeństwa publicznego). Dla obszaru chronionego krajobrazu „Koszaliński Pas Nadmorski” wprowadzone zostały również ustalenia dotyczące czynnej ochrony ekosystemów: − w zakresie ekosystemów leśnych – prowadzenie racjonalnej gospodarki leśnej, polegającej na zachowaniu różnorodności biologicznej siedlisk; − w zakresie ochrony nieleśnych ekosystemów lądowych – dostosowanie zabiegów agrotechnicznych do wymogów zbiorowisk roślinnych i zasiedlających je gatunków fauny, zachowanie śródpolnych torfowisk, zabagnień, podmokłości, oczek wodnych oraz sprzyjanie ograniczaniu ich sukcesji; − w zakresie ochrony ekosystemów wodnych – zachowanie i ochrona zbiorników wodnych wraz z pasem roślinności okalającej, ograniczanie zabudowy na skarpach wysoczyznowych, zapewnienie swobodnej migracji fauny w ciekach wodnych, wdrażanie programów reintrodukcji i restytucji rzadkich i zagrożonych gatunków zwierząt, roślin i grzybów bezpośrednio związanych z ekosystemami wodnymi. Przedsięwzięcie polegające na lokalizacji stacji radarowej nie będzie kolidować z przedstawionymi powyżej zaleceniami. Nie ma zatem formalnych przeszkód w lokalizowaniu stacji radarowej w obrębie obszaru chronionego krajobrazu Koszaliński Pas Nadmorski. 3.2. Obszary Natura 2000 Najbliższe obszary Natura 2000 to: − OSO „Przybrzeżne wody Bałtyku” – obejmujący przylegające do wybrzeży Darłówka wody Bałtyku; − SOO „Dolina Wieprzy i Studnicy” – obejmujący w rejonie przedsięwzięcia koryto Wieprzy wraz z odcinkiem ujściowym, którego granice dochodzą do linii wybrzeża – do nasady falochronu wschodniego i kierownicy w porcie Darłowo. Uwzględniając przedmiot ochrony wymienionych obszarów (opisane poniżej) oraz ich odległość od terenu przedsięwzięcia, należy stwierdzić, że przedsięwzięcie nie będzie znacząco oddziaływać na obszar siedliskowy Dolina Wieprzy i Studnicy. Jak wspomniano wcześniej – konieczne jest przeanalizowanie wpływu projektowanej stacji na ptaki, stanowiące przedmiot ochrony obszaru Przybrzeżne Wody Bałtyku. Wpływ inwestycji na ptaki został przedstawiony w dalszej części opracowania. Dolina Wieprzy i Studnicy Obszar obejmuje część dolin rzek Wieprzy i Studnicy, od źródeł koło Wałdowa i Miastka, aż po miejscowość Staniewice koło Sławna, wraz z dużymi fragmentami zlewni tych rzek, w tym terenami źródliskowymi. Rzeki te mają naturalny charakter, w niewielkim tylko 8 Raport o oddziaływaniu na środowisko projektowanej stacji radarowej Darłowo - Uzupełnienie stopniu zostały przekształcone przez człowieka. Wzniesienia morenowe w otoczeniu dolin dochodzą do ponad 200 m n.p.m. Przełomowe odcinki tych rzek mają podgórski charakter. Szczególnie głęboko wcięta jest rynna rzeki Wieprzy (od źródeł do Bożanki). W zlewni Wieprzy zachowały się duże połacie mokradeł, oraz torfowiska wysokie i bory bagienne (teren rezerwatu Torfowisko Potoczek). W dolinach rzek występują starorzecza, mezotroficzne i dystroficzne jeziora, niektóre otoczone torfowiskami mechowiskowymi i podmokłymi oraz świeżymi łąkami. Występuje tu także jezioro lobeliowe (j. Byczyńskie). Na terenach bezodpływowych, liczne są małe mszary i oczka dystroficzne. Cały obszar charakteryzuje się dużą lesistością. Strome zbocza (Pradolina Pomorska) i liczne wąwozy są porośnięte grądami oraz kwaśnymi i żyznymi buczynami, a w obszarach źródliskowych występują olsy źródliskowe i podgórskie łęgi. Dolina Wieprzy i Studnicy obejmuje 21 typów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG, a szczególnie ważna jest dla zachowania jezior lobeliowych i dystroficznych zbiorników wodnych. Ponadto do walorów przyrodniczych należy: podgórski charakter rzek przymorskich, jedna z większych koncentracji źródlisk na Pomorzu, kompleksy leśne w Pradolinie Pomorskiej oraz lasy łęgowe o podgórskim charakterze. Są to również bardzo ważne siedliska dla fauny: wydry Lutra lutra, ryb (w tym łososiowatych), kumaka nizinnego Bombina bombina i traszki grzebieniastej Triturus cristatus. Występuje tu największa znana populacja słodkowodnego krasnorostu Hildenbrandtia rivularis na Pomorzu oraz wiele roślin rzadkich i zagrożonych z Polskiej Czerwonej Księgi Roślin. Cenne biotopy ptaków drapieżnych oraz związanych z obszarami wodno-błotnymi. Zagrożenia Do istotnych zagrożeń na rzece Wieprzy i Studnicy należy: − zabudowa hydroenergetyczna rzeki Wieprzy w miejscowości Kępka, Biesowice i Ciecholub, − zaniechanie wypasu oraz zarzucenie koszenia łąk świeżych i podmokłych oraz torfowisk mechowiskowych, − osuszanie torfowisk, − wycinanie lasu na stromych zboczach i krawędziach dolin oraz w obrębie stromych wąwozów i jarów, jak i w obrębie stromych nisz źródliskowych, − nieuporządkowana gospodarka wodno-ściekowa w obrębie zlewni, − pobór wód źródliskowych przez gospodarstwa domowe, − budowa stawów rybnych (m.in. dla hodowli pstrąga). 9 Raport o oddziaływaniu na środowisko projektowanej stacji radarowej Darłowo - Uzupełnienie Przybrzeżne wody Bałtyku Obejmuje wody przybrzeżne Bałtyku o głębokości od 0 do 20 m. Jej granice rozciągają się na odcinku 200 km, poczynając od nasady Półwyspu Helskiego, a na Zatoce Pomorskiej kończąc. Dno morskie jest nierówne, deniwelacje sięgają 3 m. Ostoja ptasia o randze europejskiej E 80. Na obszarze zimują w znaczących ilościach 2 gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG: nur czarnoszyi i nur rdzawoszyi (C7). W okresie zimy występuje powyżej 1% populacji szlaku wędrówkowego (C3) lodówki, co najmniej 1% nurnika i uhli. W faunie bentosowej dominują drobne skorupiaki. Rzadko obserwowane są duże ssaki morskie - foki szare Halichoerus grypus i obrączkowane Phoca hispida oraz morświny Phocaena phocaena. Zagrożenia Podstawowym są plany lokowania tu farm elektrowni wiatrowych. Zagrożeniem dla ptaków mogą być również pewne formy rybołówstwa - sieci stawne i sznury hakowe. 3.3. Awifauna w rejonie inwestycji Przedsięwzięcie zlokalizowane będzie w pasie wybrzeża, w niedalekim sąsiedztwie ptasiej ostoi Natura 2000 „Przybrzeżne Wody Bałtyku”. W Polsce obszary kluczowe dla ptaków wodnych koncentrują się w lądowej części Polski północnej wraz ze strefą wód przybrzeżnych Bałtyku (Sikora i in. 2009, 2011). O znaczeniu tego obszaru dla ptaków wędrownych (nie tylko związanych ze środowiskiem wodnym) świadczy obecność kilku stacji ornitologicznych na wybrzeżu morskim oraz prowadzona nieprzerwanie od lat sześćdziesiątych Akcja Bałtycka – czyli regularnie prowadzone badania wędrówek ptaków (z wykorzystaniem odłowów i obrączkowania) w oparciu o wysokie standardy metodyczne (Busse 2006; Augustyn 2008). Drugim ważnym obszarem gromadzenia się tych ptaków są rzeki w środkowym pasie kraju, natomiast na południu największe koncentracje ptaków wodnych spotyka sie na siedliskach sztucznych – stawach rybnych i zbiornikach zaporowych Jednym z najważniejszych obszarów w obrębie przybrzeżnych wód Bałtyku, jest Zatoka Gdańska. Obszar ma znaczenie zarówno dla ptaków lęgowych, migrujących, jak i zimujących. Regularnie prowadzone są liczenia ptaków w obrębie Zatoki Gdańskiej (dla ostatnich lat: Meissner i inni 2010, 2011). Zarówno w okresie wiosenno-letnim, jak i zimowym, spotykane są wielotysięczne koncentracje ptaków wodnych. Do najliczniejszych gatunków w lecie należały w ostatnich sezonach kormoran Phalacrocorax carbo, łabędź niemy Cygnus olor i krzyżówka Anas platyrhynchus. W okresie zimowym liczebności 10 Raport o oddziaływaniu na środowisko projektowanej stacji radarowej Darłowo - Uzupełnienie ptaków są zmienne, zależne w dużej mierze od stopnia zlodzenia Zatoki. W ostatnich sezonach stwierdzane były liczebności wynoszące kilkadziesiąt tysięcy osobników ptaków wodnych – łącznie dla wszystkich gatunków, w tym po kilkanaście tysięcy gągołów Bucephala clangula, czernic Aythya fuligula, i po kilka tysięcy kormoranów Ph. carbo, perkozów dwuczubych Podiceps cristatus i kilku gatunków kaczek (Meissner i inni 2011), notowane były jednakże koncentracje powyżej 100 tysięcy ptaków w obrębie Zatoki Puckiej. Dane te wskazują na duże znaczenie Zatoki jako ostoi ptaków wodnych. Podobne znaczenie dla ptaków wodnych mają tereny ostoi „Przybrzeżne Wody Bałtyku”. Na obszarze zimują w znaczących ilościach 2 gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej: nur czarnoszyi Gavia arctica i nur rdzawoszyi Gavia stellata. Szczególne znaczenie mają również licznie występujące populacje lodówki Clangula hyemalis, nurnika Cepphus grylle i uhli Melanitta fusca. Wykorzystanie terenu inwestycji przez ptaki Na terenie inwestycji oraz w jej sąsiedztwie wykonana została wizja w dniu 9 sierpnia. W trakcie wizji prowadzono obserwacje rejonu projektowanej stacji radarowej i oceniano wykorzystywanie przestrzeni powietrznej przez ptaki (osobno dla każdego z wariantów). Liczone były wszystkie ptaki, które znalazły się w obrębie przestrzeni powietrznej, która po uruchomieniu stacji radarowej będzie stanowić strefę występowania pola elektromagnetycznego, przekraczającego wartości dopuszczalne, a także ptaki wykorzystujące przestrzeń poniżej tej strefy (pomiędzy nią a powierzchnią terenu). Nie było możliwe rozróżnianie poszczególnych osobników, liczony był więc każdy pojaw (jeśli np. ta sama mewa w czasie trwania liczenia pojawiła się w danej strefie 5 razy, liczona była 5 razy). Są to dane zebrane jedynie w trakcie kilkugodzinnej obserwacji, dają jednakże pewien obraz stopnia wykorzystywania przestrzeni powietrznej przez ptaki w obrębie analizowanej stacji. Wariant 1. Lokalizacja w obrębie portu – na styku tzw. „kierownicy statków” i ostrogi Występujące w rejonie inwestycji ptaki związane są bądź to z obecnością morza, bądź też z lądowymi siedliskami, jakie oferują im budynki i infrastruktura portowa oraz (przede wszystkim) roślinność obecna na tym terenie. Do ptaków związanych z morzem, stwierdzonych w trakcie prowadzonych wizji, należały: krzyżówka Anas platyrhynchos, śmieszka Chroicocephalus ridibundus, mewa siodłata Larus marinus, mewa srebrzysta Larus argentatus, kormoran Phalacrocorax carbo. Mewy – głównie mewa srebrzysta i śmieszka – występowały licznie, również w głębi portu. Spośród ptaków niezwiązanych z morzem stwierdzone zostały następujące: gołąb skalny Columba livia forma urbana, dymówka Hirundo rustica, pliszka siwa Motacilla alba, wrona 11 Raport o oddziaływaniu na środowisko projektowanej stacji radarowej Darłowo - Uzupełnienie siwa Corvus cornix. Generalnie są to gatunki synantropijne, związane z obecnością człowieka i jego działalnością. W Tabeli Nr 1 przedstawiono wyniki dwugodzinnych obserwacji dokonanych w rejonie projektowanej stacji radarowej w wariancie 1. Są to dane dotyczące jednakże całej strefy objętej ponadnormatywnym oddziaływaniem stacji. Spośród tej liczby pojawów ptaków maksymalnie około 5 do 10% dotyczy bezpośredniego sąsiedztwa projektowanych urządzeń. Tabela Nr 1 Liczba pojawów ptaków w strefie z przekroczeniami wartości dopuszczalnych natężenia pola elektromagnetycznego (strefie ponadnormatywnego oddziaływania projektowanej stacji radarowej) oraz w obrębie przestrzeni poniżej strefy z przekroczeniami wartości dopuszczalnych – dla wariantu 1. Gatunek strefa z przekroczeniami wartości dopuszczalnych krzyżówka Anas platyrhynchos śmieszka Chroicocephalus ridibundus mewa srebrzysta Larus argentatus mewa siodłata Larus marinus gołąb skalny Columba livia forma urbana kormoran Phalacrocorax carbo dymówka Hirundo rustica pliszka siwa Motacilla alba wrona siwa Corvus cornix 19 2 2 1 przestrzeń poniżej strefy z przekroczeniami wartości dopuszczalnych 2 4 117 9 1 5 3 - Wariant 2. Lokalizacja w obrębie pasa wydmowego na zachód od Portu Morskiego Darłowo. Występujące w rejonie inwestycji ptaki związane są bądź to z obecnością morza, bądź też z lądowymi siedliskami, jakie oferują im tereny wydmowe (również okoliczny bór sosnowy) i inne tereny zielone a także zabudowa (również związana z leżącym niedaleko portem). Do ptaków związanych z morzem, stwierdzonych w trakcie prowadzonych wizji, należały: śmieszka Chroicocephalus ridibundus, mewa srebrzysta Larus argentatus, kormoran Phalacrocorax carbo. Spośród ptaków niezwiązanych z morzem stwierdzone zostały następujące: gołąb skalny Columba livia forma urbana, dymówka Hirundo rustica, oknówka Delichon urbica, pliszka siwa Motacilla alba, wrona siwa Corvus cornix. Generalnie są to gatunki synantropijne, związane z sąsiedztwem człowieka i jego działalnością. 12 Raport o oddziaływaniu na środowisko projektowanej stacji radarowej Darłowo - Uzupełnienie W Tabeli Nr 2 przedstawiono wyniki dwugodzinnych obserwacji dokonanych w rejonie projektowanej stacji radarowej w wariancie 2. Są to dane dotyczące jednakże całej strefy objętej ponadnormatywnym oddziaływaniem stacji. Spośród tej liczby pojawów ptaków maksymalnie około 5 do 10% dotyczy bezpośredniego sąsiedztwa projektowanych urządzeń. Tabela Nr 2 Liczba pojawów ptaków w strefie z przekroczeniami wartości dopuszczalnych natężenia pola elektromagnetycznego (strefie ponadnormatywnego oddziaływania projektowanej stacji radarowej) oraz w obrębie przestrzeni poniżej strefy z przekroczeniami wartości dopuszczalnych – dla wariantu 2. Gatunek strefa z przekroczeniami wartości dopuszczalnych śmieszka Chroicocephalus ridibundus mewa srebrzysta Larus argentatus kormoran Phalacrocorax carbo gołąb skalny Columba livia forma urbana oknówka Delichon urbica dymówka Hirundo rustica pliszka siwa Motacilla alba wrona siwa Corvus cornix 4 82 1 12 9 8 4 przestrzeń poniżej strefy z przekroczeniami wartości dopuszczalnych 39 2 3 2 11 Stwierdzony w czasie wizji stopień wykorzystania przestrzeni powietrznej w rejonie projektowanej stacji radarowej jest podobny jak w sąsiedztwie kilku innych projektowanych stacji, które również były analizowane (najwyższe koncentracje ptaków wodnych miały miejsce w portach typowo rybackich, gdzie odbywał sie rozładunek złowionych ryb i w sąsiedztwie funkcjonowały zakłady przetwórstwa rybnego). Nie można wykluczyć, że będzie dochodzić do pojawiania sie ptaków w obrębie strefy najsilniejszego oddziaływania projektowanego obiektu. To samo dotyczy ptaków wędrownych i zimujących – możliwe jest, że będą wkraczać we wspomniana strefę. Na podstawie dostępnych obecnie informacji nie jest możliwe przewidzenie czy i jak często będzie dochodzić do tego rodzaju zdarzeń. 3.4. Zagrożenia dla awifauny Zagrożenia dla awifauny analizowanego terenu, związane z inwestycją, mogą mieć różnorodny charakter. Inwestycja związana jest z lokalizacją wieży żelbetowej wysokości około 30 metrów, na której pracować będą urządzenia radarowe oraz radiolinii. Obecność wysokich obiektów może stwarzać zagrożenie kolizji w czasie pory nocnej bądź też w czasie bardzo silnej mgły. Kolejna sprawa to wytwarzanie pola elektromagnetycznego przez urządzenia stacji radarowej. 13 Raport o oddziaływaniu na środowisko projektowanej stacji radarowej Darłowo - Uzupełnienie Kolizje z masztem stacji radarowej Znane są przypadki rozbijania się ptaków o latarnie morskie lub też wysokie budynki, bądź też o wieże przekaźnikowe; w wielu przypadkach jest to znacząca przyczyna śmiertelności ptaków na określonym terenie (Evans, Manville 2000; Kerlinger 2000; Manville 2000; Rejt, Maniakowski 2000). Niebezpieczne są zwłaszcza wysokie obiekty (zwłaszcza powyżej 100 m – Kerlinger 2000), szczególnie posiadające boczne odciągi stabilizujące (które są główną przyczyną kolizji – podobnie jak w przypadku linii energetycznych – gdy ptaki rozbijają się głównie o przewody a nie o słupy. W przypadku problemu kolizji z wysokimi obiektami znaczenie ma również oświetlenie tych obiektów, bądź jego brak. Oświetlenie często przywabia migrujące w porze nocnej ptaki (Manville 2000), co może wzmagać kolizje z elementami budowli, które są nocą niewidoczne (a nawet powodować masową śmiertelność), z kolei brak oświetlenia z jednej strony nie powoduje wabienia ptaków w rejon obiektu, jednakże w przypadku przelatywania ptaka w okolicy istnieje znaczne ryzyko kolizji. Generalnie zalecany jest jednakże brak oświetlenia, a szczególnie stałego bądź pulsującego barwy czerwonej. Przyczyna zakłóceń wywoływanych przez oświetlenie, zwłaszcza barwy czerwonej nie jest do końca jasna (Manville 2000). Siatkówka oka ptaka jest dużo czulsza na widmo czerwone i podczerwone niż ludzka. Percepcja barw przez ptaki jest daleko bardziej złożona niż u człowieka, jako że oko ptaka zawiera 4-6 typów czopków (komórek receptorowych siatkówki odpowiedzialnych za widzenie barw), w przeciwieństwie do 3 typów u ludzi. Światło może oddziaływać na zachowanie ptaków zarówno wizualnie, jak i magnetycznie. Wszystkie do tej pory przebadane ptaki wykazywały bardzo silnie wyczulony receptor na czerwoną cześć spektrum fal elektromagnetycznych (Beason 1999 cyt. za: Manville 2000). Ptaki mogą więc być wabione przez barwy czerwone bądź też barwa ta powoduje zaburzenie ich „magnetycznego kompasu”. Oprócz barwy również kwestia ciągłego lub przerywanego (błyskającego) oświetlenia ma znaczenie. Pewne dane wskazują, że białe stroboskopowe światło jest mniej atrakcyjne dla ptaków niż stałe bądź wolniej błyskające światło barwy czerwonej. Istnieją także dane (uzyskane w trakcie śledzenia wędrówek ptaków przy użyciu urządzeń radarowych) wskazujące na to, że stosowanie silnej skoncentrowanej wiązki oświetlenia w stronę lecących ptaków wywoływało pewne odchylenie trasy lotu migrujących ptaków, zmniejszenie prędkości i zwiększenie wysokości lotu (Bruderer i inni 1999). Generalnie nie zaleca się oświetlania wysokich masztów z uwagi na możliwość wabienia ptaków a przez to podnoszenie ryzyka kolizji (Manville 2000). Oddziaływanie pól elektromagnetycznych Oddziaływanie pól elektromagnetycznych na organizmy żywe nie jest zagadnieniem dobrze poznanym, brak jest prac pozwalających precyzyjnie ocenić bądź oszacować ryzyko związane z ekspozycją na działanie promieniowania elektromagnetycznego. Generalnie, 14 Raport o oddziaływaniu na środowisko projektowanej stacji radarowej Darłowo - Uzupełnienie uważa się, że wpływ promieniowania wysokich częstotliwości na zwierzęta polega głównie na absorpcji energii przez organizmy (McRee 1974; Rochalska 2007) – ekspozycja na promieniowanie powoduje dostarczanie dodatkowej energii cieplnej, z którą organizm na ogół dobrze sobie radzi poprzez uruchamianie odpowiednich mechanizmów termoregulacyjnych. Jednakże po przekroczeniu zdolności regeneracyjnych organizmu następują w nim zmiany fizjologiczne, prowadzące do rozwoju choroby. Możliwe jest zatem wytwarzanie pól przez urządzenia dużej mocy, stanowiących zagrożenie dla zdrowia lub nawet życia zwierząt. Poza efektem „termicznym” oddziaływania pól elektromagnetycznych, mogą mieć miejsce efekty „nietermiczne”, dotyczące zmian w metabolizmie komórkowym, co może wpływać również na zmiany behawioralne (Tanner i inni 1967; McRee 1974). Prowadzone prace eksperymentalne wskazują, że ptaki mogą gniazdować w obrębie stref objętych promieniowaniem radarowym o różnej mocy (Rejt i inni 2007), nie dają jednakże precyzyjnej odpowiedzi odnośnie faktycznego wpływu promieniowania na zdrowie zwierząt. Radary małej mocy stosowane są również powszechnie do badań migrujących ptaków i stosowanie ich nie powoduje wyraźnych zmian w zachowaniu ptaków (Eastwood, Rider 1964; Bruderer i inni 1999). 3.5. Przewidywany wpływ projektowanej stacji radarowej na ptaki Kolizje z masztem stacji radarowej W przypadku analizowanej inwestycji będzie mieć miejsce lokalizacja nowego wysokiego obiektu. Możliwie są zatem przypadkowe kolizje ptaków z obiektem. Nie przewiduje się, aby zdarzenia te miały istotny wpływ na populacje ptaków, niemniej jednak nie można wykluczyć możliwości zaistnienia takich przypadków. W niewielkiej odległości od projektowanej stacji w wariancie 2 znajduje sie maszt stacji meteorologicznej (posiadający boczne odciągi stabilizacyjne), brak jednakże danych odnośnie ewentualnego wpływu masztu na wędrujące ptaki. W trakcie prowadzonej wizji nie odnotowano martwych ptaków na tym terenie. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych Projektowana stacja radarowa wyposażona będzie w radar pracujący w zakresie częstotliwości 9170-9438 MHz, o nominalnej mocy w impulsie 25 kW, średniej mocy sygnału 30 W. Radar ten będzie generował pole elektromagnetyczne w przestrzeni powietrznej wokół wieży na wysokości zamontowania anteny – czyli około 30 metrów. metrów. Zasięg (promień) strefy promieniowania elektromagnetycznego przekraczającego wartość dopuszczalną wynosić będzie poniżej 15 metrów. Przy założeniu, że wartość tą można odnieść również do ptaków (ponieważ normy dla zwierząt, w tym dla ptaków, nie zostały opracowane), pole takie będzie wytwarzane wokół szczytu masztu radarowego w promieniu około 15 metrów. 15 Raport o oddziaływaniu na środowisko projektowanej stacji radarowej Darłowo - Uzupełnienie Nie jest to strefa znacznych rozmiarów, a przy tym najsilniejsze oddziaływanie będzie mieć miejsce w bezpośrednim sąsiedztwie urządzeń stacji, a w miarę oddalania się od nich moc promieniowania będzie się zmniejszać. Możliwe oddziaływania pół elektromagnetycznych mogą dotyczyć etapu eksploatacji, na etapie realizacji, kiedy urządzenia nie będą jeszcze funkcjonować, oddziaływania nie będą mieć miejsca. Jak wynika z przeprowadzonej wizji i liczeń ptaków, przestrzeń powietrzna w rejonie inwestycji, a tym samym w obrębie przewidywanego ponadnormatywnego oddziaływania projektowanej stacji, jest generalnie wykorzystywana średnio intensywnie. Można jednak spodziewać się pojawów przelatujących ptaków w obrębie strefy z przekroczeniami wartości dopuszczalnych pola elektromagnetycznego. Przelot ptaka w bezpośrednim sąsiedztwie silnego urządzenia radarowego może spowodować śmierć lub znaczne uszkodzenie ciała w wyniku gwałtownego przegrzania. Ptaki posiadają jednakże szersze zdolności wyczuwania pól elektromagnetycznych niż człowiek, co wiąże się m.in. z wykorzystywaniem pola magnetycznego ziemi w orientacji w czasie wędrówek (Bruderer i inni 1999; Newton 2008). Istnieją pewne dane wskazujące na to, że ptaki potrafią wyczuwać strefy o podwyższonym natężeniu fal elektromagnetycznych i aktywnie ich unikać (Steinerer, Bruderer 1999; Tanner i inni 1967). Ekspozycja na pole generowane przez radary wykorzystywane do śledzenia wędrówek ptaków nie powoduje jednakże zmian w zachowaniu migrujących zwierząt (Bruderer i inni 1999). Reakcja związana jest najwyraźniej z natężeniem pola, a zatem w przypadku omawianej inwestycji będzie zależeć od odległości od źródła sygnału. Należy sie spodziewać, że po realizacji inwestycji ptaki nadal będą wykorzystywać przestrzeń powietrzną wokół stacji radarowej, jest jednakże mało prawdopodobne, że będą przelatywać w bezpośredniej bliskości radaru. Brak danych porównawczych dla tego rodzaju inwestycji, które umożliwiłyby chociażby oszacowanie ryzyka jakie może powodować funkcjonująca stacja radarowa. Nie można jednak wykluczyć, że będą zdarzać sie sytuacje, w których pojedyncze ptaki znajdą się w obrębie silnego oddziaływania wiązki radarowej, niewielka moc radaru nie będzie stanowić jednakże dla nich znaczącego zagrożenia (bardzo krótkotrwała ekspozycja na sygnał emitowany przez urządzenie). Do najbardziej narażonych gatunków na oddziaływanie stacji jest grupa ptaków stale przebywających w obrębie portu i najliczniejszych – jak mewy, a w okresie zimowym również licznie zimujące w przybrzeżnych wodach Bałtyku blaszkodziobe. Jak wspomniano wcześniej – moc urządzenia nie jest na tyle silna, aby krótkotrwała ekspozycja na emitowane przez niego promieniowanie elektromagnetyczne mogła znacząco wpływać na stan zdrowia ptaków. Poza tym – dodatkowym czynnikiem, który może zapobiegać zbytniemu zbliżaniu sie ptaków w bezpośrednie sąsiedztwo radaru, jest to, że stanowi on element ruchomy, stale obracający się na szczycie masztu. Można się 16 Raport o oddziaływaniu na środowisko projektowanej stacji radarowej Darłowo - Uzupełnienie spodziewać, że będzie to stanowić skuteczną przeszkodę utrudniającą ewentualne przybliżanie się do niego zwierząt. 3.6. Działania minimalizujące negatywne oddziaływania projektowanej stacji radarowej Podstawowym działaniem umożliwiającym minimalizowanie negatywnych oddziaływań projektowanego obiektu w rodzaju analizowanej stacji radarowej, jest usytuowanie obiektu z dala od szlaków wędrówek lub miejsc koncentracji ptaków. Projektowana stacja radarowa jest jednym z elementów systemu bezpieczeństwa morskiego, zatem musi być zlokalizowana w obrębie wybrzeża, a dokładniej w obrębie lub okolicy Portu Morskiego Darłowo, ma bowiem służyć monitorowaniu ruchu w obrębie portu i jego okolicy. Cała strefa wybrzeża stanowi jeden ze szlaków migracyjnych ptaków, natomiast przybrzeżne wody Bałtyku są miejscem znacznych koncentracji ptaków i stanowią ostoję ptasią wysokiej rangi. Nie ma zatem możliwości (i uzasadnienia) zmiana lokalizacji projektowanej stacji. Musi funkcjonować w obrębie portu. Niewielkie przesunięcia lokalizacyjne (inne miejsca niż analizowane warianty) nie spowodowałyby zmian w przewidywanym oddziaływaniu, ponieważ ptaki wykorzystują praktycznie całą przestrzeń powietrzną w porcie i okolicy. Kwestia wpływu oświetlenia na możliwość kolizji ptaków z wysokimi obiektami omówiono wcześniej – generalnie nie zaleca się oświetlenia. Nie ma zatem uzasadnienia stosowania dodatkowego oświetlenia. Oddziaływanie obydwu analizowanych wariantów należy uznać za porównywalne. Należy tutaj zaznaczyć, że oddziaływanie stacji radarowych na organizmy, w tym na ptaki, nie jest zagadnieniem dobrze poznanym. Jak podano juz wcześniej, brak jest badań umożliwiających ocenę skutków oddziaływania tego rodzaju inwestycji na zwierzęta. Nie istnieją również żadne wypracowane metody zmniejszania ewentualnych negatywnych oddziaływań. Brak jest również danych na ten temat w opracowanym niedawno poradniku GDOŚ dotyczącym ochrony środowiska przed polami elektromagnetycznymi (Różycki 2011). Analizowana tutaj stacja radarowa jest jedną z wielu projektowanych w pasie wybrzeża. Korzystne byłoby zatem objęcie monitoringiem porealizacyjnym tych obiektów i gromadzenie informacji o ich wpływie na awifaunę. Należałoby gromadzić zarówno dane na temat ewentualnej śmiertelności ptaków, jak również prowadzić obserwacje wpływu pola elektromagnetycznego na wykorzystywanie przestrzeni powietrznej przez ptaki (ignorowanie bądź wyraźne unikanie, omijanie pewnej strefy), a być może również, z biegiem czasu, wypracowanie metodyki badań zdrowotności (kondycji) populacji gatunków stale przebywających w obrębie portu. 17 Raport o oddziaływaniu na środowisko projektowanej stacji radarowej Darłowo - Uzupełnienie 4. Podsumowanie Analizowane przedsięwzięcie nie będzie znacząco oddziaływać na chronione gatunki roślin, grzybów bądź chronione siedliska przyrodnicze (w wariancie 2 nastąpi jednakże zajęcie niewielkiej powierzchni siedliska 2130 „Nadmorskie wydmy szare). Możliwy jest jednakże wpływ projektowanej stacji radarowej na ptaki, wpływ może dotyczyć dwóch aspektów: − kolizji ptaków z wieżą stacji radarowej − oddziaływania pole elektromagnetycznego emitowanego przez stację Nie przewiduje sie, aby obecność projektowanego obiektu mogła wpłynąć znacząco na ryzyko kolizji ptaków z masztem. Nie można wykluczyć jednakże oddziaływań związanych z ekspozycją ptaków na ponadnormatywny poziom pola elektromagnetycznego. Przy dostępnych obecnie danych nie jest możliwe całkowicie pewne oszacowanie ryzyka jakie może powodować dla ptaków funkcjonujący obiekt. Przewiduje sie jednakże, z uwagi na niewielką moc planowanych urządzeń, brak znaczącego oddziaływania. Oddziaływanie obydwu analizowanych wariantów należy uznać za porównywalne. Z uwagi na charakter inwestycji nie ma możliwości (ani uzasadnienia) zmiany jej lokalizacji, nie są też obecnie znane możliwe do zastosowania środki minimalizujące negatywne oddziaływania tego rodzaju obiektów. Proponuje się objęcie funkcjonującej stacji radarowej monitoringiem porealizacyjnym w celu gromadzenia danych na temat ewentualnej śmiertelności ptaków oraz wykorzystywania przestrzeni powietrznej wokół stacji przez ptaki. 5. Źródła informacji − Augustyn A. 2008. Sprawozdanie z prac Akcji Bałtyckiej w latach 1994-2005. Notatki Ornitologiczne 49, 3, s. 186-202. − Bruderer B., Peter D., Steuri T. 1999. Behaviour of migrating birds exposed to Xband radar and a bright light beam. The Journal of Experimental Biology 2002, s. 1015-1022. − Busse P. 2006. Polskie badania wędrówek ptaków – skąd wyszliśmy i dokąd zmierzamy. s. 87-101 [w:] Nowakowski J.J., Tryjanowski P., Indykiewicz P. (red.) Ornitologia polska na progu XXI stulecia – dokonania i perspektywy. Sekcja Ornitologiczna PTZool., Katedra Ekologii i Ochrony środowiska UWM, Olsztyn. − Eastwood E., Rider G.C. 1964. The influence of radio waves upon birds. British Birds 57, 11, s. 445-458. − Evans B., Manville A. 2000. Avian Mortality at Communication Towers (Edited transcripts of presentations at the workshop on Avian Mortality at Communication Towers); Meeting of the American Ornithologists Union, Cornell University – August 11th, 1999); Cornell University, Ithaca, NY. 18 Raport o oddziaływaniu na środowisko projektowanej stacji radarowej Darłowo - Uzupełnienie − Evans P.G.H. 2009. Whales and Dolphins. Changing Marine Environments. New Threats, s.813, [w:] Macdonald D.W. (red.) the Encyclopedia of Mammals. Oxford University Press, Oxford. − Filadelfo R., Mintz J., Michlovich E., D’Amico A., Tyack P.L., Ketten D.R. 2009. Correlating Military Sonar Use with Beaked Whale Mass Strandings: What Do the Historical Data Show? Aquatic Mammals 35, 4, s. 435-444. − Jażdżewski K., Konopacka A. 1995. Katalog Fauny Polski. Cz. XIII, tom 1. Pancerzowce prócz równonogów lądowych – Malacostraca except Oniscoidea. Muzeum i Instytut Zoologii PAN, Warszawa. − Jefferson T.A., Webber M.A., Pitman R.L. 2008. Marine Mammals of the World. A Comprehensive Guide to their Identification. Academic Press, London. − Kerlinger P. 2000. Avian Mortality at Communication Towers: A Review of Recent Literature, Research, and Methodology. United States Fish and Wildlife Service, Office of Migratory Bird Management. − Kuklik I. 2007. Morświn. Krajowy Plan Zarządzania Gatunkiem. Stacja Morska Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego, Hel. − Kuklik I., Skóra K.E. 2001. Phocoena phocoena (Linne 1758) Morświn, s. 82-84 [w:] Głowaciński Z. Polska Czerwona Księga Zwierząt. Kręgowce. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa. − Kuklik I., Skóra K.E. 2004. Phocoena phocoena (L. 1758) Morświn, s. 473-477. [w:] Adamski P., Bartel R., Bereszyński A., Kepel A., Witkowski Z. (red.) Poradnik ochrony siedlisk i gatunków (z wyjątkiem ptaków) Tom 6. Gatunki Zwierząt. Ministerstwo Środowiska., Warszawa. − Manville A.M. 2000. The ABCs of avoiding bird collisions at communication towers: the next steps. Proceedings of the Avian Interactions Workshop, December 2, 1999, Charleston, SC. Electric Power Research Institute. − Matuszkiewicz W. 2001. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Vademecum Geobotanicum. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. − McRee. 1974. Biological Effects of Microwave radiation. Journal of Air Pollution Control Association, 24, 2, s. 122-127. − Meissner W., Typiak J., Bzoma S. 2010. Liczebność ptaków wodnych na Zatoce Gdańskiej w okresie wrzesień 2009 – kwiecień 2010. Ornis Polonica 51, 4, s. 310313. − Meissner W., Bzoma S., Nagórski P., Bela G., Zięcik P., Wybraniec M., Marczewski A. 2011. Liczebność ptaków wodnych na Zatoce Gdańskiej w okresie od maja 2010 do kwietnia 2011. Ornis Polonica 52, 4, s. 295-300. − Namura-Ochalska A. 2004. *2130 Nadmorskie wydmy szare, s. 134-138 [w:] Herbich J. (red.) Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik 19 Raport o oddziaływaniu na środowisko projektowanej stacji radarowej Darłowo - Uzupełnienie metodyczny. Tom 1. Siedliska morskie i przybrzeżne, nadmorskie i śródlądowe solniska i wydmy. Ministerstwo Środowiska, Warszawa. − Newton I. 2008. Bird migration. s. 14-47 [w:] del Hoyo J., Sargatal J., Christie D.A. (red.) Handbook of the Birds of the World. Vol. 13. Penduline-tits to Shrikes. Lynx Edicions, Barcelona. − Nicholls B., Racey P.A. 2007. Bats Avoid Radar Installations: Could Electromagnetic Fields Deter bats from Colliding with Wind Turbines? PLoS ONE 2(2): e297. doi:10.1371/journal.pone.0000297. − Nicholls B., Racey P.A. 2009. The Aversive Effect of Electromagnetic Radiation on Foraging Bats – A Possible Means of Discouraging Bats from Approaching Wind Turbines. PLoS ONE 4(7): e6246. doi:10.1371/journal.pone.0006246. − Piotrowska H. 1997. Roślinność wydm, s. 197-227, [w:] Piotrowska H. (red.) Przyroda Słowińskiego Parku Narodowego. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań – Gdańsk. − Piotrowska H. 2002. Zbiorowiska psammofilne na wydmach polskiego brzegu Bałtyku. Acta Botanica Cassubica 3, s. 5-47. − Rejt J., Maniakowski M. 2000. Skład gatunkowy ptaków rozbijających się w czasie wędrówek o Pałac Kultury i Nauki w Warszawie. Notatki Ornitologiczne 41, 4, s. 319-326. − Rejt L., Mazgajski T., Kubacki R., Kieliszek J., Sobiczewska E., Szmigielski S. 2007. Influence of radar radiation on breeding biology of tits (Parus sp.). Electromagn. Biol. Med. 26, 3, s. 235-238. − Rochalska M. 2007. Wpływ pól elektromagnetycznych na organizmy żywe: rośliny, ptaki i zwierzęta. Medycyna Pracy 58, 1, s. 37-48. − Różycki S. 2011. Ochrona środowiska przed polami elektromagnetycznymi. Informator dla administracji samorządowej. GDOŚ, Warszawa. − Sikora A., Chylarecki P., Neubauer G. (red.) 2009. Monitoring Ptaków Wodnych w okresie wędrówek. Poradnik Metodyczny. GDOŚ, Warszawa. − Sikora A., Chylarecki P., Meissner W., Neubauer G. 2011. Monitoring ptaków wodno-błotnych w okresie wędrówek. Poradnik metodyczny. GDOŚ, Warszawa. − Standardowe Formularze Danych dla obszarów Natura 2000. − Steinerer I., Bruderer B. 1999. Initial orientation and homing behaviour of pigeons under the influence of short wave transmissions. Journal fur Ornithologie 140, s. 165177. − Tanner J.A., Romero-Sierra C., Davie S.J. 1967. Non-thermal Effects of Microwave radiation on Birds. Nature 216, s. 1139. − Żmudziński L. 1990. Świat zwierzęcy Bałtyku. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa. 20 Załącznik Nr 1 Fotografia 1 Widok styku tzw. „kierownicy statków” i ostrogi w Porcie Morskim Darłowo - miejsce lokalizacji projektowanej stacji radarowej (wariant 1); w głębi widoczny falochron wschodni Fotografia 2 Mewy odpoczywające w sąsiedztwie lokalizacji planowanej stacji (wariant 1) Fotografia 3 Miejsce lokalizacji projektowanej stacji radarowej w obrębie pasa wydmowego (wariant 2) Fotografia 4 Widok od strony istniejącej stacji meteorologicznej na północ w stronę miejsca lokalizacji projektowanej stacji (wariant 2)
