Opere complete - Wydawnictwo Literackie

Opere complete - Wydawnictwo Literackie

owska imierz Bolecki ta Herling
n
a
b
r
U
eszka : prof. Włodz ultacja Mar
i
n
g
A
:
e
ni
ns
na
opracowaacja merytorycz uni, Italicus, ko
konsult enie: Silvia Br
owska ki
n
tłumacz
a
b
r
U
erling
a
ec
H
k
l
z
o
s
a
e
B
t
i
r
n
z
a
r
g
e
i
zione A prof. Włodzim us, rivista da M
a
z
z
i
l
a
e
R
e testi Bruni, Italic
n
o
i
s
i
v
r
e
p
Su ione Silvia
Traduz
podróż polsko-włoska
viaggio polacco-italiano
jwybitustaw Herling-Grudziński, jeden z na
w 1919
się
ł
niejszych polskich pisarzy, urodzi
adziesiąt kiroku w folwarku Skrzelczyce, kilk
właścicielem
lometrów od Kielc. Jego ojciec był
iejscowości
niewielkiego majątku oraz młyna w m
Suchedniów.
h. DebiutoUczęszczał do gimnazjum w Kielcac
o Górach
wał – jeszcze jako uczeń – reportażem
arszawskim
Świętokrzyskich opublikowanym w w
1937–1939
piśmie „Kuźnia Młodych”. W latach
tecie Warbył studentem polonistyki na Uniwersy
m się kryszawskim i znakomicie zapowiadający
dego wieku
tykiem literackim, który – mimo mło
je i recenzje.
– miał w swoim dorobku wybitne ese
Gustaw Herling-Grudziński w Dragonei / A Dragonea
G
G
ustaw Herling-Grudziński, uno dei più grandi scrittori polacchi, nacque nel 1919 nella campagna di Skrzelczyce, a poche decine di
chilometri da Kielce. Suo padre era proprietario
di un podere e di un mulino nella località di Suchedniów.
Herling-Grudziński frequentò il ginnasio di Kielce e debuttò ancora studente con un reportage
sulle montagne di Santa Croce, pubblicato nella
rivista di Varsavia «Kuźnia Młodych». Negli anni
1937–1939 fu studente di polonistica all’Università di Varsavia e si fece apprezzare come acuto
critico letterario: nonostante la giovane età, fu già
autore di saggi e recensioni di rilievo.
Pierwszą moją ważną decyzją życiową był wybór kierunku studiów, co zrobiłem wbrew
mojej rodzinie, która uważała, że powinienem wybrać kierunek bardziej praktyczny.
Następną ważną decyzją było wstąpienie do jednej z pierwszych podziemnych organizacji niepodległościowych o nazwie PLAN (Polska Ludowa Akcja Niepodległościowa).
Gustaw Herling-Grudziński, Najkrótszy przewodnik po sobie samym
La prima importante decisione della mia vita è stata la scelta del corso degli
studi: la presi contro la volontà dei miei familiari i quali ritenevano che avrei
dovuto optare per un indirizzo più pratico. La successiva importante decisione è
stata quella di entrare in una delle prime organizzazioni clandestine della resistenza: la PLAN (Azione Popolare Polacca per l’Indipendenza).
Gustaw Herling-Grudziński, Breve racconto di me stesso
emisariusz
Po wybuchu II wojny światowej, jako
ej PLAN,
tajnej organizacji niepodległościow
-Grudziński
w październiku 1939 roku Herling
h Rzeczypoznalazł się na wschodnich terenac
aresztowany
spolitej (Lwów, Grodno). Tam został
trafił do soprzez NKWD. Po przesłuchaniach
Dopo lo scoppio della seconda guerra mondiale, come delegato dell’organizzazione clandestina
per l’indipendenza PLAN, nell’ottobre del 1939,
Herling-Grudziński si trovò nei territori orientali della Polonia (Leopoli, Grodno). Qui venne
arrestato dall’NKWD. Dopo aver subito gli inter5
Archangielwieckiego obozu pracy w Jercewie k.
dził półtoska nad Morzem Białym. W łagrze spę
i rozładunku
ra roku, pracując przy wyrębie lasu
2 roku, dopociągów. Zwolniony na początku 194
a Anderłączył do Armii Polskiej gen. Władysław
do Włoch,
sa, z którą przez Persję i Egipt dotarł
udział w tej
gdzie walczył pod Monte Cassino. Za i.
bitwie otrzymał order Virtuti Militar
systemu soKoniec wojny i włączenie Polski do konieczność
wieckiego oznaczało dla pisarza
u Herlingpozostania na emigracji. W 1946 rok
razem z Je-Grudziński był współzałożycielem,
polskiego
rzym Giedroyciem, najważniejszego
ka „Kultura”.
pisma emigracyjnego – miesięczni
pisarza był
Pierwszym miejscem zamieszkania
2–1955 MoRzym, potem Londyn, a w latach 195
y, Krystyny).
nachium (po śmierci pierwszej żon
nił się z LiW 1955 roku Herling-Grudziński oże
filozofa Bedią Croce, córką słynnego włoskiego
eapolu.
nedetta Crocego, i osiadł na stałe w N
6
rogatori da parte della polizia sovietica, fu trasferito nel campo di lavoro di Ercevo, nella regione
di Arcangelo, sul Mar Bianco. Trascorse nel gulag
un anno e mezzo lavorando come tagliaboschi e
allo scarico dei treni. Rimesso in libertà all’inizio
del 1942 si unì al II Corpo d’Armata Polacco del
generale Władysław Anders con il quale, attraverso la Persia e l’ Egitto, giunse in Italia e combatté a Montecassino. Per aver preso parte a questa
battaglia è stato insignito dell’onorificenza Virtuti
Militari.
La fine della guerra e l’inclusione della Polonia nel
sistema sovietico costrinsero lo scrittore all’esilio.
Nel 1946 Herling-Grudziński fu co-fondatore,
insieme a Jerzy Giedroyc, della più importante
rivista dell’emigrazione polacca – il mensile «Kultura». Visse inizialmente a Roma, poi a Londra e,
negli anni 1952–1955, a Monaco (dopo la scomparsa della prima moglie Krystyna). Nel 1955
Herling-Grudziński sposò Lidia Croce, terzogenita di Benedetto Croce, stabilendosi definitivamente a Napoli.
we własnym gabinecie w Neapolu / Nel suo studio a Napoli
order Virtuti Militari / Ordine Virtuti Militari
żby wojskowej /
zaświadczenie zakończenia słuizio
certificato di congedo del serv militare
Dom na via Crispi ma dwa poziomy, gabinet ojca mieścił się – wciąż się mieści –
na parterze. Ojciec spędzał w nim większość dnia, szukając tam samotności, skupienia na pisarstwie. Gabinet ten nie był jednak zwykłym pokojem do pracy, lecz
miejscem, gdzie Gustaw Herling-Grudziński zbudował swój świat. Być może stworzył
w nim nawet własną Polskę.
Marta Herling
La casa di via Crispi ha due piani, lo studio di mio padre era – ed è tuttora –
al pianoterra. Vi passava la maggior parte della giornata cercandovi solitudine,
raccoglimento nella scrittura. (…) Questo studio non era tuttavia una semplice
stanza di lavoro ma il luogo in cui Gustaw Herling-Grudziński costruiva il suo
mondo. Forse vi ha creato persino la sua Polonia.
Marta Herling
8
udziński stał
Po zakończeniu wojny Herling-Gr
dziej znasię jednym z najaktywniejszych i najbar
. Publikował
nych polskich pisarzy emigracyjnych
londyńskie
w pis­mach polskich („Wiadomości”
ach włoism
i „Kultura” paryska) oraz w czasop
„Il Mondo”,
skich, takich jak „Tempo Presente”,
yjaźnił się
„Corriere della sera”, „Il Giornale”. Prz
z pisarzami
i blisko współpracował w tym czasie
Ignazio Siwłoskimi Nicola Chiaromonte oraz
w Rozgłośni
lone. Po okresie intensywnej pracy
1952–1955
Polskiej Radia Wolna Europa w latach
ółpracę z tą
Herling-Grudziński kontynuował wsp
ując felietorozgłośnią do końca lat 60., przygotow
iast utwory
ny, recenzje i przeglądy prasy. Natom
ujące ideololiterackie pisarza, bezlitośnie krytyk
w Polsce kogię komunistyczną (np. Inny Świat),
ne – zaczęły
munistycznej były całkowicie zakaza
iu w 1976
się ukazywać dopiero dzięki powstan
a systemem
roku tzw. drugiego obiegu, czyli poz
cenzury państwowej.
u wojennego
Ruch Solidarności i wydarzenia stan
zienniku piHerling-Grudziński komentował w D
Dopo la fine della guerra Herling-Grudziński
divenne uno degli scrittori polacchi in esilio più
attivi e più noti. Pubblicò su riviste polacche (la
londinese «Wiadomości» e la parigina «Kultura»)
e periodici italiani, fra cui «Tempo Presente», «Il
Mondo», il «Corriere della sera», «Il Giornale».
Nello stesso periodo strinse amicizia e stretta collaborazione con Nicola Chiaromonte e Ignazio
Silone. Negli anni 1952–1955, dopo un periodo
di intenso lavoro presso l’Emittente Polacca “Radio Wolna Europa”, Herling-Grudziński continuò
la collaborazione con la stessa emittente fino alla
fine degli anni Sessanta con scritti pubblicistici,
recensioni e rassegne stampa. D’altro lato le opere letterarie dello scrittore, spietatamente critiche
nei confronti dell’ideologia comunista (come Un
mondo a parte), sono state assolutamente vietate
nella Polonia comunista e hanno cominciato ad
apparire soltanto grazie all’avvio, nel 1976, del cosiddetto “drugi obieg” (secondo circuito), cioè al
di fuori del sistema della censura statale.
i Dżuma
sanym nocą oraz w opowiadaniach Cud
wszą książw Neapolu. Złożyły się one na jego pier
ydawnictwie
kę opublikowaną (w roku 1997) w W
rza pozostaje
Literackim, z którym nazwisko pisa
związane do dziś.
ińPo upadku komunizmu Herling-Grudz
zeski trzykrotnie odwiedził ojczyznę. „Pr
astałem być pisarzem emigracyjnym, a st
ym
łem się pisarzem polskim mieszkając
m
w Neapolu” – stwierdził. Był doktore
:
tów
honoris causa trzech uniwersyte
ie.
w Poznaniu, Lublinie i w Krakow
u.
Zmarł we Włoszech 4 lipca 2000 rok
rPodstawowymi tematami jego twó
,
mu
ryz
lita
czości były: problem tota
kwestie etyczne (problem zła jako
nad istotą
doświadczenia XX wieku), refleksje
w kulturze
chrześcijaństwa oraz miejscem sztuki
i życiu człowieka.
Il movimento di “Solidarność” e gli eventi legati
alla legge marziale (o stato di guerra) sono stati commentati da Herling-Grudziński nel Diario
scritto di notte e nei racconti Il miracolo e La peste a Napoli. Essi sono raccolti nel
suo primo libro pubblicato nel
1997 da Wydawnictwo Literackie,
la casa editrice alla quale il nome
dello scrittore è tuttoggi legato.
Dopo la caduta del comunismo
Herling-Grudziński è ritornato
nel suo paese natale tre volte. “Ho
smesso di essere uno scrittore in
esilio, ma sono diventato uno scrittore polacco che vive a Napoli” – affermò. È stato insignito del titolo di
dottore honoris causa da tre università: a Poznan, Lublino e a Cracovia. Si è spento a
Napoli il 4 luglio 2000.
I temi centrali della sua opera furono: il totalitarismo, le questioni
etiche (il problema del male come
esperienza del XX secolo), le riflessioni sull’essenza del cristianesimo
e sull’arte nella cultura e nella vita
dell’uomo.
ackiego Vera Mich,alskiter
Li
wa
ict
wn
da
Wy
lka
cie
ści
wła
a,
wc
da
Wy
itore,
przed
Zaremba, Prezes WL / L ed
na
An
z
Gustaw Herling-Grudziński ac
ora
)
wej
pra
(z
n
an
ffm
Ho
ann
siedzibą Wydawnictwa Liter sakieedgoitri/ce la proprietaria di Wydawnictwo Literackie Vera MichdialsWLki-Hoffm
Davanti alla sede della ca
Zaremba, direttrice editoriale
na
An
e
)
stra
de
(a
9
Wydawnictwo Literackie
>>> Inny Świat. Zapiski sowieckie
>>> Un mondo a parte.
S
10
H
erling-Grudziński scrisse la sua opera più
uling-Gr
celebre negli anni 1949–1950, quasi senza
woje najbardziej znane dzieło Her
wie
pra
,
950
cancellature. Il libro è stato pubblicato nel 1951
dziński napisał w latach 1949–1
u
rok
951
w 1
tało
zos
e
a Londra, tradotto in inglese, e soltanto due anni
bez skreśleń. Opublikowan
ki,
iels
k ang
più tardi nell’ originale polacco. Per la prima
w Londynie w tłumaczeniu na języ
.
sku
pol
po ale,
gin
edizione in Polonia (nel secondo circuito) ha
a dopiero dwa lata później w ory
)
gim obiegu
dovuto attendere il 1980, mentre per la prima
Na pierwsze wydanie krajowe (w dru
pubblicazione ufficiale, il 1989.
przyszło mu czekać do roku 1980,
9.
198
Fino ad allora Un mondo a para na pierwsze oficjalne – do te ha costituito uno dei titoli più
Do tego czasu Inny Świat stał się
ch
popolari del movimento editoriajednym z najpopularniejszy
le clandestino in Polonia. Dopo la
tytułów podziemnego ruchu wycaduta del comunismo è entrato a
dawniczego w Polsce. Po upadurą
far parte delle letture scolastiche.
ku komunizmu został lekt
Forte di una popolarità inesauribile,
szkolną. Ciesząca się niesłabil libro ha visto più volte la ristampa
nącą popularnością książka
presso Wydawnictwo Literackie: nel
ukazała się w Wydawnictwie
2000 (serie “Lekcja Literatury”, ediLiterackim w roku 2000 (seria
e
ani
zione preceduta da un colloquio di
„Lekcja Literatury”, wyd
Włodzimierz Bolecki con l’autore) e
poprzedzone rozmową Włonel 2010 (con un’introduzione curadzimierza Boleckiego z autota da Anne Applebaum, che nel suo
rem) oraz w 2010 (ze wstępem Anne
łag
Gu
żce
ksią
celebre libro Gulag fa più volte riferimento a Un
Applebaum, która w swojej znanej
Do
at).
Świ
y
Inn
na mondo a parte). Fino ad oggi sono apparse in tutwielokrotnie powołuje się
h
nyc
róż
45
to il mondo 45 edizioni diverse del libro nell’origitychczas na całym świecie ukazało się
atłum
w
z
ora
ale
nale polacco e nelle traduzioni in inglese, svedewydań książki w polskim orygin
yńki, argent
se, argentino, arabo, cinese, giapponese, tedesco,
czeniach na języki: angielski, szwedz
ski,
wło
cki,
italiano, francese, russo, ceco, spagnolo, bulgaro,
ski, arabski, chiński, japoński, niemie
ski,
gar
buł
ski,
pań
hisz
ungherese, olandese e ucraino.
francuski, rosyjski, czeski,
u-Gr
ling
Her
ski.
aiń
ukr
i
i
ersk
węgierski, holend
dziński ha riimi do- In Un mondo a parte Herling-Gru
swo
się
ił
ziel
pod
ecie
Świ
m
nny
w I
i
dzińsk
vissute in un campo di lavoeckiej Rosji. portato le esperienze
świadczeniami z obozu pracy w sowi
vita quoła- ro della Russia sovietica. Descrivendo la
”
ecie
świ
ym
inn
w „
ne
zien
cod
ie
Opisując życ
tidiana nel “mondo a parte” del gulag e i destini
ył nawiązugru oraz losy współwięźniów, stworz
istocie totającą do Dostojewskiego opowieść o o upadku
litaryzmu, granicach człowieczeństwa,
eroicznym
i zdziczeniu człowieka, ale również o h
wolnego
usiłowaniu ocalenia zasad moralnych
ności, prawświata; o przetrwaniu, nadziei, wol
dzie, miłości i przyjaźni.
dei compagni di prigionia, ha creato un racconto
che, richiamandosi a Dostoevskij, tocca l’essenza
del totalitarismo, i limiti dell’umanità, la caduta
e l’abbrutimento dell’uomo ma anche il tentativo
eroico di salvataggio dei principi morali del mondo libero; la costanza, la speranza, la libertà, la verità, l’amore e l’amicizia.
Zawsze zachowywałem się tak, żeby mówić prawdę i służyć prawdzie. Mój „Inny Świat”
powstał z potrzeby prawdy. Moi współwięźniowie mnie do tego zobowiązali. Żegnali
mnie słowami: „napisz o nas prawdę”.
Gustaw Herling-Grudziński, Najkrótszy przewodnik po sobie samym
Sono sempre stato guidato nella mia vita dal desiderio di dire la verità e di
servire la verità. Il mio “Un mondo a parte” nacque da una esigenza di verità.
(…) Sono stati i miei compagni di prigionia a indurmi a questo. Mi hanno salutato
con le parole: “scrivi su di noi la verità”.
Gustaw Herling-Grudziński, Breve racconto di me stesso
Okładki wydań „,,Innego Świ
ata” ,, / Copertine di varie ed
izioni di ,,Un mondo a parte,,
11
>>> Opowiadania
>>> Racconti
rudzińierwszym opowiadaniem Herlinga-G
w „Kulskiego był opublikowany w 1956 roku
ół tematu
turze” Książę Niezłomny (osnuty wok
emigracji włoskiej w okresie faszyzmu). Dwa ostatnie utwory, niedokończone, odnalezione w archiwum – Wędrowiec cmentarny oraz
Wiek biblijny i śmierć – ukazały się
w Wydawnictwie Literackim już
po śmierci pisarza. Łącznie Herling-Grudziński napisał ponad
pięćdziesiąt opowiadań. Ogłaszał
je w zbiorach, na łamach prasy,
a niektóre włączał do Dziennika
pisanego nocą.
P
I
l primo racconto di Herling-Grudziński, intitolato Il principe Costante (sul tema dell’emigrazione italiana durante il fascismo) fu pubblicato
nel 1956 in «Kultura». I due ultimi racconti, rimasti incompiuti e rinvenuti
nell’ archivio – Il vagabondo per
i cimiteri e L’età biblica e la morte
– sono usciti presso Wydawnictwo Literackie dopo la scomparsa
dello scrittore. Herling-Grudziński
è autore di più di cinquanta racconti. Li pubblicò in raccolte, su giornali e riviste, inserendone la maggior
parte nel Diario scritto di notte.
Nie tworzę opowiadań nieosobistych, co przecież od wieków robią inni pisarze.
W każdym moim opowiadaniu jest pępowina łącząca je z moim życiem.
Gustaw Herling-Grudziński, Rozmowy w Neapolu
Non creo racconti impersonali, come fanno invece da secoli altri scrittori. In
ogni mio racconto vi è un cordone ombelicale che lo lega alla mia vita.
Gustaw Herling-Grudziński, Conversazioni a Napoli
Okładki polskich i włoskich
, Skrzydła ołtarza,,„,,l ,Isola, wyborów opowiadań: , Wędrowiec cmentarny,”, ,
, , Dwie historie - ,Wieża. Cud,
Wiek
,
polacche e italiane
” / Copertine di raccbionbltiijniny i śmierć , „
edizioni
Wieża i Pieta
Już wczesne opowiadania, takie jak
ołtarza, oddell’ Isola, wydane w tomie Skrzydła
ata – pisasłoniły nowe oblicze autora Innego Świ
sty zafascyrza metafizycznego i religijnego, arty
nowanego sztuką i pejzażem Włoch.
Già i primi racconti, come La torre e Pietà dell’Isola, editi nel volume Pale d’altare, svelano un nuovo
volto dell’autore di Un mondo a parte – quello di
uno scrittore metafisico e religioso, di un artista
preso dal fascino per l’arte e il paesaggio italiani.
Zło, zdaniem Herlinga, jest nieusuwalną częścią ludzkiej natury i każdy z nas
w sprzyjającej sytuacji, każdy tzw. przyzwoity człowiek może stać się bestią.
Świadomość tego nie oznacza kapitulacji, przeciwnie – jest częścią gorzkiej i
pozbawionej złudzeń wiedzy o naturze człowieczej.
Zdzisław Kudelski
Il male, secondo Herling, è una parte irremovibile della natura umana e in una
situazione scatenante ognuno di noi, ogni persona per bene, può trasformarsi in
una bestia. La consapevolezza di questo fatto non significa una resa ma, al contrario, è parte di una nozione amara e priva di illusioni sulla natura umana.
Zdzisław Kudelski
12
13
zastąpił
ziennik Herlinga-Grudzińskiego
ennik
na łamach paryskiej „Kultury” Dzi
mbrowicza.
zmarłego w 1969 roku Witolda Go
u 1971 do
Publikowany był nieregularnie od rok
ukowywano
połowy lat 90.; fragmenty przedr
również (po roku 1989)
w „Tygodniku Powszechnym”. Od 1996
roku zaczął się ukazywać w weekendowym
dodatku do gazety codziennej „Rzeczpospolita”. W latach 2011–
–2012 Dziennik pisany
nocą został wznowiony – w trzytomowej
edycji – przez Wydawnictwo Literackie.
Pisany przez niemal
trzydzieści lat, aż do
śmierci, i ogłaszany
na bieżąco Dziennik...
był dla Herlinga-Gruformą
dzińskiego
spontanicznego reagowania na rzeczywydarzenia
wistość. Pisarz komentował w nim
ał problepolityczne, analizował historię, rozważ
umieszczając
my sztuki i religii, w centrum uwagi
D
14
Sulla rivista «Kultura», pubblicata in polacco a Parigi, il diario di Herling-Grudziński ha sostituito
il Diario di Witold Gombrowicz, scomparso nel
1969. Fu pubblicato a cadenza irregolare a partire
dal 1971 fino alla metà degli anni Novanta; alcuni
frammenti hanno visto la ristampa anche (dopo
il 1989) su «Tygodnik
Powszechny». Dal 1996
è stato pubblicato sul
domesupplemento
nicale del quotidiano
«Rzeczpospolita». Negli anni 2011–2012 il
Diario scritto di notte
è stato ristampato da
Wydawnictwo Literackie in una edizione integrale in tre volumi.
Scritto nell’arco di circa trent’ anni, fino alla
morte e pubblicato all’istante, il Diario scritto di
notte è stato per HerlingGrudziński una forma di
reazione spontanea alla
realtà. Lo scrittore ha
commentato in esso gli eventi politici, ha analizzato la storia, ha riflettuto su problemi legati
all’arte e alla religione, concentrando l’attenzione
Marta Herling z ojcem w jego gabinecie / Marta Herling con il padre nel suo studio
>>> Dziennik pisany nocą: 1971–2000
>>> Dario scritto di notte: 1971–2000
Kiedyś, nie pamiętam ile mogłam mieć lat, obudziło mnie szybkie, rytmiczne bum,
bum, bum. Niekończące się, niemal biegnące kroki. Jak na więziennym spacerniaku.
W pierwszej chwili przeraziłam się: coś się stało. W końcu zorientowałam się,
że to są kroki ojca. Tak pracował. Chodził godzinami, głośno, szybko i nerwowo
maszerował. Często te kroki cichły nad ranem…
Marta Herling
Una volta, non ricordo quanti anni avessi, fui svegliata da un veloce e ritmico bum, bum, bum. Passi incessanti, quasi di corsa. Come nella passeggiata in
un carcere. Dapprima mi spaventai: cosa è successo? Alla fine mi resi conto che
quelli erano i passi di mio padre. Lui lavorava così. Camminava per ore, marciando forte, velocemente e con nervosismo. Spesso questi passi cessavano al mattino…
Marta Herling
su questioni di portata universale, non personale.
Egli così immaginava un diario ideale:
Przesuwa się w nim raz szybciej, raz wolniej, raz na scenie, raz w tle, „historia
spuszczona z łańcucha”. (...) A w lewym dolnym rogu, wzorem niektórych malowideł
renesansowych, miniaturowy i ledwie naszkicowany autoportret obserwatora i kronikarza.
Gustaw Herling-Grudziński, Dziennik pisany nocą, 3 II 1979
Si fa avanti in esso ora più velocemente, ora più lentamente, ora sulla scena,
ora dietro le quinte, una “storia sciolta dalle catene”. (...) E nell’angolo in
basso a sinistra, come in certi dipinti rinascimentali, l’autoritratto in miniatura e schizzato appena dell’osservatore e cronista.
Gustaw Herling-Grudziński, Diario scritto di notte, 3 II 1979
ennik pisany
Obok Dziennika Gombrowicza, Dzi
diarystycznocą jest najwybitniejszym utworem
nym w literaturze polskiej XX w.
16
Accanto al Diario di Gombrowicz, il Diario scritto
di notte è l’opera diaristica di maggior spicco nella
letteratura polacca del XX secolo.
Gustaw Herling-Grudziński z żoną Lidią Croce / Gustaw Herling-Grudziński con la moglie Lidia Croce
a nie osobisprawy o wymiarze uniwersalnym,
ie tak:
stym. Idealny dziennik wyobrażał sob
>>> Dzieła zebrane
>>> Opere complete
ania
ydawnictwo Literackie podjęło się wyd
ruDzieł zebranych Gustawa Herlinga-G
nej edycji
dzińskiego, w wielotomowej krytycz
eckiego, hipod redakcją prof. Włodzimierza Bol
twórczości
storyka literatury i wybitnego znawcy
opracowuje
autora Innego Świata. Dzieła zebrane
w. Pierwszy
zespół złożony z kilkunastu edytoró
znicę urotom ukazał się w 2009 roku – w 90. roc
ane jest na
dzin pisarza. Zakończenie serii planow
rok 2019.
W
W
ydawnictwo Literackie ha intrapreso
la pubblicazione delle Opere complete
(Dzieła zebrane) di Gustaw Herling-Grudziński
con un’edizione critica in più volumi a cura del
prof. Włodzimierz Bolecki, storico della letteratura ed eminente conoscitore della sua produzione letteraria. Le Opere complete sono curate da
una équipe composta da diversi redattori. Il primo volume è apparso nel 2009, nella ricorrenza
del 90° anniversario della nascita dello scrittore.
La conclusione della serie è prevista per il 2019.
Wierzę, że ta monumentalna edycja stanie się wielkim wydarzeniem literackim. Ojcu
niezmiernie zależało na pełnym wydaniu jego pism i przed śmiercią powierzył swojej rodzinie zadanie, by czuwać nad realizacją tego projektu. Mam głęboką nadzieję, że przygotowywana przez WL edycja przyczyni się do odkrycia pisarza, którego nie
całkiem jeszcze znamy. Pierwsze dwa tomy „Dzieł” zawierają bowiem jego mniej znane
utwory z lat przedwojennych i powojennych. Porządkując archiwum ojca, odnaleźliśmy
zupełnie nieznane teksty – „Wędrowca cmentarnego” oraz „Wiek biblijny i śmierć”,
które WL opublikował w osobnych edycjach, pozostałe ukażą się drukiem już niebawem.
Marta Herling
Credo che questa edizione monumentale costituirà un grande evento letterario. A mio
padre premeva molto che i suoi scritti venissero pubblicati integralmente e ci ha
affidato il compito di seguire la realizzazione di questo progetto. È mia profonda
speranza che l’edizione pubblicata da Wydawnictwo Literackie contribuisca alla scoperta di uno scrittore che ancora non conosciamo del tutto. I primi due volumi delle
“Opere” contengono infatti i suoi scritti meno noti risalenti agli anni prima e dopo
la guerra. Ordinando l’archivio di mio padre abbiamo rinvenuto testi finora inediti –
“Il vagabondo per i cimiteri” e “L’età biblica e la morte”, che WL ha già pubblicato in volumi separati; altri vedranno a breve la stampa.
Marta Herling
Dotychczas w serii Dzieł
zebranych ukazały się:
1935–1946, tom 1 (2009)
1. Recenzje, szkice, rozprawy literackie
1947–1956, tom 2 (2010)
2. Recenzje, szkice, rozprawy literackie
18
Z Czesławem Miłoszem i Włodzimierzem Boleckim.„,,Trzy zimy,,”były dla młodego Herlinga-Grudzińskiego
wielkim literackim przeżyciem. Z Czesławem Miłoszem łączyła go długoletnia znajomość i wzajemny szacunek, ale dzieliły zasadnicze różnice zdań. / Con Czesław Miłosz e Włodzimierz Bolecki. ,,Tre inverni,, furono recensiti dal giovane Herling-Grudziński come una grande esperienza letteraria. Fu legato a Czesław
Miłosz da una lunga amicizia e rispetto reciproco, anche se vi furono fra di loro fondamentali differenze
di opinioni.
Finora nella serie
ti:
Opere complete sono usci
rie 1935–1946,
1. Recensioni, saggi, discussioni lettera
volume 1 (2009)
rie 1947–1956,
2. Recensioni, saggi, discussioni lettera
volume 2 (2010)
19
W przygotowaniu
kolejne tomy:
ie
3. Recenzje, szkice, rozprawy literack
3)
1957–2000, tom 3 (ukaże się w 201
4. „Inny Świat”,
„Dziennik podróży do Burmy”
5. Opowiadania wszystkie
6. Dziennik pisany nocą
7. Szkice o literaturze rosyjskiej
(„Upiory rewolucji”)
8. Eseje
9. Pisma o sztuce
10. Pisma włoskie
11. „Najkrótszy przewodnik
po sobie samym” oraz inne szkice
12. „Rozmowy z Dragonei”
oraz „Rozmowy w Neapolu”
Volumi successivi
in preparazione:
erarie 3. Recensioni, saggi, discussioni lett
3)
1957–2000, volume 3 (uscirà nel 201
4. Un mondo a parte,
Diario di viaggio in Birmania
5. Tutti i racconti
6. Diario scritto di notte
7. Saggi sulla letteratura russa
(“I fantasmi della rivoluzione”)
8. Saggi
9. Scritti sull’arte
10. Scritti italiani
11. “Breve racconto di me stesso”
e altri saggi
12. “Conversazioni da Dragonea”
e “Conversazioni a Napoli”
13. Wywiady
13. Interviste
14. Wybór korespondencji
14. Corrispondenza scelta
15. Varia
15. Varia
niejszych utworów
się także wydanie popularne najważ
zało
uka
ku
ryn
skim
pol
na
002
4–2
W latach 199
redakcją Zdzisława Kudelskiego.
Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, pod
mercato polacHerling-Grudziński sono apparse sul
staw
Gu
di
re
ope
ali
cip
prin
le
002
Negli anni 1994–2
ate da Zdzisław Kudelski.
co anche nelle edizioni popolari, cur
20
-Grudzińskiego
Książki Gustawa Herlinga
(Kraków):
w Wydawnictwie Literackim
Grudziński editi da
gin
rl
He
aw
st
Gu
di
i
br
Li
Wydawnictwo Literackie:
Cud. Dżuma w Neapolu (1997)
Il miracolo. La peste a Napoli (1997)
Podróż do Burmy (1999)
Viaggio in Birmania (1999)
em Herlingiem-Grudzińskim
Inny Świat (Lekcja Literatury z Gustaw
2002)
i Włodzimierzem Boleckim) (2000,
Un mondo a parte (2000)
(2000)
Najkrótszy przewodnik po sobie samym
Breve racconto di me stesso (2000)
4)
Włodzimierzem Boleckim) (2001, 200
Skrzydła ołtarza (Lekcja Literatury z
Pale d’altare (2001)
Wędrowiec cmentarny (2006)
Il vagabondo per i cimiteri (2006)
Wiek biblijny i śmierć (2007)
L’età biblica e la morte (2007)
5–1946, Dzieła Zebrane, tom 1 (2009)
Recenzje, szkice, rozprawy literackie 193
09)
1935–1946, Opere riunite, volume 1 (20
rie
era
lett
oni
ussi
disc
gi,
sag
i,
ion
ens
Rec
7–1956, Dzieła Zebrane, tom 2 (2010)
194
ie
ack
liter
wy
pra
roz
ice,
szk
je,
enz
Rec
10)
1947–1956, Opere riunite, volume 2 (20
Recensioni, saggi, discussioni letterarie
um)
Inny Świat (2010) (wstęp Anne Appleba
di Anne Applebaum)
Un mondo a parte (2010) (prefazione
981 (2011)
Dziennik pisany nocą, tom 1: 1971–1
1–1981 (2011)
Diario scritto di notte, volume 1: 197
21
992 (2012)
Dziennik pisany nocą, tom 2: 1982–1
2–1992 (2012)
Diario scritto di notte, volume 2: 198
000 (2012)
Dziennik pisany nocą, tom 3: 1993–2
3–2000 (2012)
Diario scritto di notte, volume 3: 199
da Dziennik pisany nocą,
Diario scritto di notte (scelta di brani
2)
M. Cataluccio, Feltrinelli, Milano 199
a cura di Gustaw Herling e Francesco
a Herlinga-Grudzińskiego
staw
Gu
.
ą pod red
noc
ny
pisa
ik
enn
Dzi
z
stów
tek
bór
(wy
Dziennik pisany nocą
lli, Mediolan 1992)
i Francesca M. Catalucciego, Feltrine
1994, 2003, 2010)
Un mondo a parte (Feltrinelli, Milano
2003, 2010)
Inny Świat (Feltrinelli, Mediolan1994,
L’isola (Mondadori, Milano 1994)
Wyspa (Mondadori, Mediolan 1994)
I due volumi di racconti:
Dwa tomy opowiadań:
1999)
5) e Don Ildebrando (Feltrinelli, Milano
199
ano
Mil
li,
nel
ltri
(Fe
no
ezia
ven
Ritratto
diolan 1999)
1995) i Don Ildebrando (Feltrinelli, Me
Portret wenecki (Feltrinelli, Mediolan
nti, Napoli 1995
(con Titti Marrone) Controluce, Piro
rrone, Neapol 1995)
Pod światło (we współpracy z Titti Ma
aliano ricordiamo:
it
in
e
it
ed
e
er
op
e
su
Tra le
dzińskiego na język
ru
-G
ga
in
rl
He
ł
ie
dz
y
ad
Przekł
włoski (wybór):
heiwiller, Milano 1990)
Due racconti. La Torre – Il Miracolo (Sc
willer, Mediolan 1990)
Dwa opowiadania. Wieża – Cud (Schei
alle grazie, Firenze 1991)
Gli spettri della rivoluzione (Il ponte
Florencja 1991)
Widma rewolucji (Ponte alle Grazie,
22
a 1997
Le perle di Vermeer, Fazi editore, Rom
7)
Perły Vermeera (Fazi editore, Rzym 199
eo, Napoli 1999)
su Šalamov (L’Ancora del Mediterran
e
ion
saz
ver
Con
.
tare
con
rac
,
are
ord
Ric
Neapol 1999)
Šalamovie (L’Ancora del Mediterraneo,
Wspominać, opowiadać. Rozmowa o
Napoli 2000)
e sul male (L’Ancora del Mediterraneo,
Variazioni sulle tenebre. Conversazion
0)
Ancora del Mediterraneo, Neapol 200
Wariacje o mroku. Rozmowa o złu (L’
oli 2001)
ling (L’Ancora del Mediterraneo, Nap
Her
M.
di
a
cur
a
so,
stes
me
di
to
pol 2001)
con
Breve rac
ling, L’Ancora del Mediterraneo, Nea
Her
rty
Ma
.
red
d
(po
ym
sam
ie
sob
po
Najkrótszy przewodnik
oli 2003)
L’isola (L’Ancora del Mediterraneo, Nap
pol 2003)
Wyspa (L’Ancora del Mediterraneo, Nea
del Mediterraneo, Napoli 2003)
Requiem per il campanaro (L’Ancora
del Mediterraneo, Neapol 2003)
Podzwonne dla dzwonnika (L’Ancora
del Mediterraneo, Napoli 2004)
La notte bianca dell’amore (L’Ancora
rraneo, Neapol 2004)
Biała noc miłości (L’Ancora del Medite
Napoli 2006)
Herling (L’Ancora del Mediterraneo,
M.
di
a
cur
a
ti,
con
rac
e
gi
Sag
rtà.
Il pellegrino della libe
diterraneo, Neapol 2006)
d red. Marty Herling, L’Ancora del Me
(po
ia
dan
wia
opo
i
je
Ese
ci.
noś
wol
Pielgrzym
23
24
Gustaw Herling-Grudziński na schodach Pałacu Filomarino, w dawnym mieszkaniu Benedetta Crocego. /
Gustaw Herling-Grudziński sulla scalinata di Palazzo Filomarino, dimora in cui risiedette Benedetto Croce.
ua inglese, francese,
sono stati fino ad oggi tradotti in ling
i
ińsk
udz
-Gr
ling
Her
staw
Gu
di
i
a e sloI libr
e, bulgara, croata, ceca, serba, italian
des
olan
a,
ain
ucr
la,
gno
spa
sa,
rus
,
tedesca, ungherese
vena.
ielski, franełożono dotychczas m.in. na język ang
prz
go
skie
ziń
rud
a-G
ling
Her
staw
Gu
Książki
garski, chorwacki,
hiszpański, ukraiński, holenderski, buł
cuski, niemiecki, węgierski, rosyjski,
czeski, serbski, włoski oraz słoweński.
W wydanym niedawno dzienniku Crocego znajduję pod datą od 21 marca do 1 kwietnia
1944 króciutką wzmiankę o sobie: że przyszedłem do willi „Tritone”; że czytałem
przed wojną dzieła Crocego po niemiecku i należałem w Warszawie do grona studentów interesujących się jego filozofią; i że chciałem przekładać jego książki na
polski.
Gustaw Herling-Grudziński, Willa Tritone. Interludium wojenne we Włoszech
Nel diario di Croce recentemente pubblicato, in data dal 21 marzo al 1° aprile
1944 trovo una breve menzione a mio riguardo: che ero arrivato a villa Tritone,
che prima della guerra avevo letto le opere di Croce in tedesco, che a Varsavia
appartenevo a un gruppo di cultori della sua filosofia e cehe desideravo tradurre
in polacco i suoi libri.
Gustaw Herling-Grudziński, Villa Tritone. Interludio bellico in Italia
>>> Indeks fotografii
>>> Indice delle fotografie
s. 1, 7, 15, 17, 25
fot. B. Paczowski, Neapol 1988
foto: B. Paczowski, Napoli 1988
s. 4
fot. B. Paczowski, Dragonea 1988
foto: B. Paczowski, Dragonea 1988
s. 9
fot. W. Bolecki, Kraków 2000
foto: W. Bolecki, Cracovia 2000
s. 18
fot. E. Lempp, Kraków 1994
foto: E. Lempp, Cracovia 1994
s. 27
fot. S. Ruocco, Neapol 2012
foto: S. Ruocco, Napoli 2012
20 listopada 2012 roku w fasadę kamienicy przy ul. Crispi w Neapolu wmurowana zostanie tablica upamiętniająca
życie i twórczość Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. W uroczystości weźmie udział Prezydent Rzeczypospolitej Polskie,
Bronisław Komorowski
oraz prezydent Republiki Włoskiej Giorgio Napolitano. / Il 20 novembre 2012 sulla facciata
esterna dell,’edificio situato in via Crispi a Napoli verra, apposta una lapide che ricordera, la vita e l,’opera di Gustaw
Herling-Grudziński. Assisteranno alla cerimonia inaugurale il Presidente della Repubblica di Polonia Bronisław
Komorowski e il Presidente della Repubblica Italiana Giorgio Napolitano.
www.wydawnictwoliterackie.pl
infolinia: 800 421 040